podleśna polana - Partycypacja Obywatelska

OPIS CIEKAWEGO PRZYKŁADU
PARTYCYPACJI
PRACOWNIA
BADAŃ I
INNOWACJI
SPOŁECZNYCH
STOCZNIA
„PODLEŚNA POLANA” –
KONSULTACJE SPOSOBU
ZAGOSPODAROWANIA TERENU
REKREACYJNEGO W GDAŃSKU
WRZESZCZU
MARIA NOWAK
Opracowanie powstało w ramach programu Laboratorium Partycypacji Obywatelskiej
realizowanego przy wsparciu Fundacji im. Stefana Batorego.
W SKRÓCIE
ORGANIZATOR: Rada Dzielnicy Gdańsk Wrzeszcz Górny
Czas trwania: grudzień 2011 - luty 2012
Co się działo: Rada Dzielnicy Wrzeszcz Górny w Gdańsku przy współpracy z Pracownią
„Zrównoważone Rozwiązania” przeprowadziła konsultacje społeczne sposobu
zagospodarowania 2-hektarowego terenu rekreacyjnego w dolinie Parku Jaśkowej Doliny,
na końcu ul. Podleśnej w Gdańsku Wrzeszczu. Konsultacje polegały na przeprowadzeniu
trzech warsztatów z mieszkańcami, podczas których zastanawiano się nad możliwymi
zmianami na terenie podlegającym konsultacjom. Pod koniec ostatniego warsztatu
przegłosowano rozwiązania wybrane przez podzielonych na zespoły tematyczne
mieszkańców. Propozycje wybrane przez mieszkańców były wiążące dla władz (wynikało to
ze specyfiki tych konsultacji).
Metoda: planowanie partycypacyjne za pomocą warsztatów
Przydatna do: włączania mieszkańców w proces zmieniania lokalnej przestrzeni wspólnej,
do integrowania społeczności i zwiększania świadomości obywatelskiej
Kontakt: Lidia Makowska, przewodnicząca
[email protected]
Rady
Dzielnicy
Wrzeszcze
Górny,
Marcin Gerwin, Pracownia „Zrównoważone Rozwiązania”, [email protected]
2
plakat: 1 zaproszenie dla mieszkańców na warsztaty konsultacyjne1
HISTORIA
Historia parku jaśkowej Doliny sięga poczatków XIX wieku, kiedy to na wzgórzach przyległych
do Jaśkowej Doliny (Jäschkentaler Wald) założono malowniczy park. Jego centralnym
punktem było wzgórze widokowe wznoszące się na wysokość 98 m n.p.m. Początkowo teren
prywatny, został już w połowie wieku XIX przekształcony w park miejski. Mieszkańcom
udostępniono taras widokowy, place zabaw, estradę, podium do tańca, bufety i restaurację2.
Przez ostatnie 150 lat teren stracił na świetności. Jego gospodarzem jest Zarząd Dróg i
Zieleni, który nie ma mocy przerobowych ani finansowych, by z zaangażowaniem zająć się
jego rewitalizacją. Mimo to, jako teren zielony i leśny, nadal cieszy się zainteresowaniem
mieszkańców - znajduje się tam boisko wykorzystywane przez szkołę, są ścieżki spacerowe, w
zimie dzieci zjeżdżają na sankach.
1
2
http://amazondream.nazwa.pl/pracownia/?p=122#more-122
http://www.wrzeszcz.info.pl/page.php?id=88
3
zdjęcie 1 widok na teren "Podleśnej Polany" - materiały Pracowni "Zrównoważone Rozwiązania"
3
PRZEBIEG
W 2011 roku przewodnicząca Zarządu Rady Dzielnicy Wrzeszcz Górny Lidia Makowska
zasugerowała by Rada Dzielnicy podjęła się modernizacji 2-hektarowego terenu
rekreacyjnego w dolinie Parku Jaśkowej Doliny, na końcu ul. Podleśnej na obszarze
podlegajacym dzielnicy. Uzgodniono, że decyzja zostanie podjęta we współpracy z
mieszkańcami za pomocą planowania partycypacyjnego - to obywatele mieli podjąć decyzję
o konkretnych rozwiązaniach, która rada zrealizuje i za nie zapłaci. Jednocześnie trwały
negocjacje z Urzędem Miasta Gdańska by wpisać rewitalizację „Podleśnej Polany” do
Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Miasta Gdańska na lata 2011 – 2040 w formie
zadania pod nazwą „Plac rekreacyjny przy ul. Podleśnej”. W efekcie podjętych przez Lidię
Makowską działań udało się (po 4 miesiącach konsultacji) uzyskać zgodę urzędników, przy
jednoczesnym zobowiązaniu ze strony dzielnicy, że na projekt zostanie przeznaczona
określona suma pieniędzy. Radni mieli przeznaczyć na projekt 1/3 rocznego budżetu przez
trzy kolejne lata (35 tysięcy złotych). Projektowanie partycypacyjne Podleśnej Polany było
pierwszym projektem w Gdańsku, na którego realizację były od samego początku
zagwarantowane środki, a Rada Dzielnicy podjęła decyzję, że głos mieszkańców będzie dla
niej wiążący.
Rada dzielnicy ogłosiła konkurs na podjęcie się przeprowadzenia konsultacji. Jednocześnie
kończący się właśnie projekt „Plac Waryńskiego” (można o nim przeczytać na naszej stronie)
dał radnym możliwość ujrzenia działań partycypacyjnych w praktyce oraz poznania ludzi
zaangażowanych w działania partycypacyjne i mających w tej mierze doświadczenie. Do
realizacji projektu w grudniu 2011 roku zaproszono Pracownię „Zrównoważone
3
http://amazondream.nazwa.pl/pracownia/?p=122#more-122
4
Rozwiązania”, w której pracowała Agnieszka Jurecka, wcześniej współpracująca przy „Placu
Waryńskiego”. Uzgodniono, że Pracownia zajmie się metodologią i realizacją przedsięwzięcia
w ścisłej współpracy z Radą Dzielnicy.
Konsultacje zostały zaprojektowane w formie trzech warsztatów z mieszkańcami. Przed
pierwszymi z nich przygotowano kampanię informacyjną: pojawiły się informacje w
mediach: siedem artykułów nagłaśniających sprawę (Gazeta wyborcza, Dziennik Bałtycki,
trójmiasto.pl), na terenie dzielnicy rozdystrybuowano także 300 plakatów (poza systemem
reklamowym, czyli w lokalach, klatkach schodowych, urzędach, szkołach). Trzecią formą
informowania był newsletter portalu wrzeszczinfo.pl, gdzie do dyspozycji organizatorów była
baza ponad 3000 kontaktów. Ostatnią, lecz bardzo ważną metodą, był kontakt bezpośredni radni mieszkający w okolicy ulicy Podleśnej chodzili od domu do domu wzdłuż ulicy
przylegającej do konsultowanego terenu zapraszając na pierwsze spotkanie i przekonując do
idei partycypacji obywatelskiej. Jednocześnie organizatorka konsultacji, Lidia Makowska
zaznaczała w rozmowie z przedstawicielami Stoczni po zakończeniu procesu, że rada
Dzielnicy nie dysponuje środkami na kampanię informacyjną, dlatego wiele zależało od
dobrych relacji z partnerami lokalnymi i mediami. Wskazywała jak ważne jest budowanie
pozycji opartej na zaufaniu i przyjaźni - która zaowocowała na przykład możliwością
darmowego druku 300 plakatów na Politechnice Gdańskiej.
Darmowe było także wynajęcie sali na warsztaty - skorzystano z pomocy III LO w Gdańsku
przy ul. Topolowej 7.
Pierwsze warsztaty, które odbyły się 26 stycznia 2012 r. miały posłużyć mieszkańcom do
zapoznania się z ideą planowania partycypacyjnego. Zgromadzonych mieszkańców (ponad 60
osób) podzielono na 6-8 osobowe grupy i dano zadanie przedyskutowanie swoich potrzeb
związanych z terenem rekreacyjnym wzdłuż ulicy Podleśnej, tego, komu ma ono służyć i jak
chcieliby spędzać tam czas. Mieszkańcy mogli także rysować na mapach i zaznaczać, którędy
chodzą po okolicy. Wnioski z dyskusji w grupach były potem przedstawiane na forum
publicznym. Mieszkańcy wskazali głównie na chęć zachowania naturalnego charakteru
przestrzeni i jej rekreacyjnej funkcji dla wszystkich mieszkańców. Ukazała się także potrzeba
zapewnienia czystości (kosze na śmieci) i zamknięcia terenu dla ruchu kołowego. Rola
moderatorów polegała na zapoczątkowaniu dyskusji i poprowadzeniu podsumowania.
Dodatkowo dyskusja podsumowująca porządkowana była dzięki użyciu dzwoneczka, który co
dwie minuty dawał znak do zmiany osoby mówiącej - dzięki temu każdy mógł się
wypowiedzieć. Podczas drugiego spotkania 2 lutego przedstawiciele Pracowni zdecydowali
się na bardziej czynny udział w dyskusji, dlatego włączyli się w moderowanie grup
odpowiadając na pytania wymagające wiedzy eksperckiej. Wypracowane przez mieszkańców
podczas pierwszego spotkania pomysły udało się podzielić na trzy grupy tematyczne: mała
architektura, place zabaw oraz sport i rekreacja - wedle preferencji mieszkańców
przydzielono ich do trzech zespołów po 20-30 osób. Do udziału w dyskusji zaproszono także
dzieci, które czynnie uczestniczyły w pracach grupy zajmującej się placem zabaw. Łącznie na
5
drugie spotkanie przyszło ponad 70 osób. Jego celem było wypracowanie konkretnych
rozwiązań, które można by wprowadzić na „Podleśnej Polanie”. Przyjęto zasadę, że każde
zgłoszone rozwiązanie musi zaakceptować co najmniej 5 osób. Spotkanie zakończono z 43
konkretnymi i akceptowalnymi projektami zmian.
Na trzecie spotkanie 16 lutego zaplanowano głosowanie wcześniejszych koncepcji oraz
dołączono trzy propozycje zmian nazwy terenu. Głosowano na przygotowanej przez
Pracownię karcie, gdzie każdą propozycję można było ocenić na skali od 0 do 10. Do
propozycji dodano także szacunkowe koszty każdego z rozwiązań opracowane przez
organizatorów procesu. Głosowanie poprzedziła ostatnia runda dyskusji i komentarzy do
zaprezentowanych rozwiązań.
W głosowaniu wzięło udział 59 mieszkańców (na spotkanie przyszło ponad 70 jednak
przyjęto zasadę, ogłaszaną zresztą od samego początku, że w głosowaniu mogą wziąć udział
tylko osoby, które były na co najmniej dwóch warsztatach). Wynikała ona z założenia, że
przemyślanego wyboru mogą dokonać tylko te osoby, które są zorientowane w
prezentowanych rozwiązaniach. Wyniki głosowania były liczone w trakcie spotkania. Na
pierwszym miejscu znalazło się ustawienie koszy na śmieci, następne - zamontowanie
naturalnych ław z bali przy placu zabaw i pod lasem, ustawienie znaku „zakaz wjazdu” i
drewnianej, zamykanej piaskownicy, a także wyrównanie terenu boiska oraz stworzenie
miejsca do siedzenia przy ognisku. Mieszkańcy postawili na naturalne rozwiązania
stanowiące konsensus między oczekiwaniami osób starszych, młodzieży i dzieci.
Postanowiono także, że pozostanie nazwa „Podleśna Polana”. Głosowanie było
preferencyjne, co oznacza, że wybrane opcje zaznaczało się w kolejności od najbardziej
preferowanej opcji do najmniej pożądanej (można było zaznaczyć tylko jedną opcję, kilka lub
wszystkie, a wynik był liczony klasyczną metodą Bordy)4.
Po ostatnim warsztacie przeprowadzono ankietę ewaluacyjną - mieszkańcy docenili wysiłki
organizatorów i wyrazili zadowolenie z możliwości uzyskania prawa głosu. Metryczka
wykazała, że przeważającą większość stanowiły osoby z okolicy konsultowanego terenu
głównie z wyższym wykształceniem.
EFEKTY
W 2012 roku widać było już pierwsze efekty będące wynikiem konsultacji. Została wybrana
Pracownia (Pracownia Qlala), która wykonała koncepcję zagospodarowania tereny zgodnie z
wytycznymi Rady Dzielnicy (ustalonymi podczas planowania partycypacyjnego mieszkańców)
oraz stworzyła projekt budowlany zagospodarowania terenu wraz z uzgodnieniami gestorów
sieci, stworzono projekt dróg, małej architektury i zieleni wraz z pełną dokumentacją
4
Więcej na stronie: http://www.deborda.org/
6
dendrologiczną. Następnie Zarząd Dróg i Zieleni uporządkował drzewostan wycinając
martwe drzewa i krzewy i usuwając suche gałęzie. Wykorzystano przy tym w pełni budżet
35 000
zł
przeznaczonych
na
ten
cel
z
budżetu
Rady
Dzielnicy.
Rozpoczęto już także część wykonawczą projektu. Na drugą połowę 2013 roku zaplanowano
szereg prac podzielonych pomiędzy ZDiZ i Forum Rad Dzielnic (prace rozbiórkowe starej
betonowej drogi, przygotowanie terenu pod strefę rekreacyjną dla mieszkańców, nasadzenie
nowej roślinności i budowy małego placu zabaw) za łączną kwotę 123 000 zł (ze środków
gminy Gdańsk). Szczegółowe informacje można znaleźć korzystając z linku.
FINANSOWANIE
Projekt konsultacji udało się przeprowadzić bezkosztowo, dzięki szerokim kontaktom Rady
Dzielnicy i dobrej współpracy ze społecznością i przedsiębiorcami lokalnymi. Pracowania
„Zrównoważone Rozwiązania” również pracowała charytatywnie.
WSPÓŁPRACA
Projekt został zrealizowany przez Pracownię „Zrównoważone Rozwiązania” na zlecenie Rady
Dzielnicy Wrzeszcz Górny w Gdańsku.
PODSUMOWANIE
Projekt konsultacji społecznych „Podleśnej Polany” odbył się w dużej części dzięki kapitałowi
społecznemu dzielnicy: Lidia Makowska, przewodnicząca Zarządu Wrzeszcza Górnego
uzyskała dużo wsparcia i chęci charytatywnej współpracy dzięki zdobytemu wcześniej
zaufaniu, które przełożyło się na gotowość podjęcia wspólnych działań z lokalnymi
urzędnikami. Dzięki temu zaufaniu udało się przekonać wiele przedsiębiorstw do udzielenia
materialnego wsparcia (druku plakatów, udostępnienia sali, sprzętu na potrzeby prezentacji)
Pojawiały się jednakże także problemy. Ważnym utrudnieniem dla działań Dzielnicy
stanowiącym jednocześnie specyfikę działań gdańskiego samorządu była umowa z Zarządem
Dróg i Zieleni (ZDiZ). ZDiZ został odgórnie wyznaczony jako wykonawca wszelkich zadań
zleconych przez gminy, a sztywność proceduralna działań samorządów lokalnych nie
stanowiła ułatwienia. Sama kwestia współpracy z ZDiZ jest utrudnieniem, bo ogranicza
możliwość decydowania o zwycięzcach przetargu, a dodatkowo sprawia, że wszelkie
działania są droższe (ZDiZ narzuca duże marże). Sukcesem przy realizacji „Podleśnej Polany”
było wynegocjowanie samodzielnego doboru partnerów projektu przez dzielnicę i
nadzorowania realizacji. Pomogła także charyzmatyczność Lidii Makowskiej, która bardzo
ułatwiła proces negocjacji (co dotyczyło także przekonania innych członków Rady Dzielnicy).
7
Postawa przedstawicieli Rady Dzielnicy była także kluczowa dla przełamania barier
nieufności mieszkańców - bardzo widocznej przy pierwszym warsztacie, a zniwelowanej
niemal całkowicie do czasu spotkania trzeciego. Działanie samorządu lokalnego polegało na
przekonywaniu mieszkańców jak bardzo liczy się ich głos, że zmiany będą wynikiem ich
decyzji, że to ma kluczowe znaczenie. Kluczową sprawą było przy tym na pewno
wprowadzenie zasady uczestnictwa w możliwie jak największej ilości spotkań - by móc
uzyskać ciągłość procesu decyzyjnego i ograniczyć potrzebę wprowadzania nowych
uczestników w toczącą się juz debatę. Dodatkowym rezultatem procesu była możliwość
zintegrowania mieszkańców i zebrania ich wokół wspólnego celu.
LINKI
http://amazondream.nazwa.pl/pracownia/?p=122#more-122
http://amazondream.nazwa.pl/pracownia/?p=143#more-143
http://amazondream.nazwa.pl/pracownia/?p=213#more-213
http://amazondream.nazwa.pl/pracownia/?p=332
http://www.wrzeszczgorny.gda.pl/?page_id=801
8