metody określania opłat za rozmowy telefoniczne

Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
METODY OKREŚLANIA OPŁAT
ZA ROZMOWY TELEFONICZNE
Jerzy Kubasik
Politechnika Poznańska
1.
Dyskretny pomiar czasu oparty na jednostkach licznikowych
(„impulsach”)
Metoda oparta na zliczaniu tzw. jednostek licznikowych („impulsów”), którym przyporządkowana jest stała cena wyrażona w jednostkach monetarnych, a częstotliwość
(okres) ich zaliczania jest różna w zależności od kategorii rozmowy, odległości, dnia tygodnia, pory dnia, itp. jest historyczną pozostałością po elektromechanicznych systemach komutacyjnych, dla których stanowiły logiczne i technologicznie prawdopodobnie jedyne rozwiązanie1. W systemach cyfrowych, wyposażonych w systemy billingowe jej stosowanie może
być uzasadnione jedynie przywiązaniem do tradycji.
Z punktu widzenia transakcji kupna-sprzedaży, klient w tym systemie jest zobowiązany
do zakupu określonych kwantów usług, często istotnie przekraczających jego zapotrzebowanie. Stanowi to dla niego tym większą niedogodność im mniejsza jest częstotliwość zaliczania
jednostek taryfikacyjnych (a więc przede wszystkim dla połączeń lokalnych, ale także międzymiastowych, gdzie okresy powtarzania „impulsów” sięgają kilkudziesięciu lub kilkuset
sekund).
Odstęp czasu pomiędzy zarejestrowaniem kolejnych „impulsów” (okres powtarzania TU)
dla danego typu połączenia jest określony wzorem:
1
Fizycznym kryterium stanowiącym podstawę zaliczania stanowi przepływ prądu w obwodach zasilających
zarówno abonenta wywołującego jak i wywoływanego. Początek liczenia wyznacza moment podniesienia
mikrotelefonu przez abonenta wywoływanego, a jego koniec — odłożenie mikrotelefonu przez abonenta
wywołującego. W przypadku zaliczania uzależnionego od czasu trwania rozmowy, centrala musi stwierdzić
ile razy czas trwania połączenia przekroczył czas przewidziany do zaliczenia jedną jednostką taryfikacyjną i
zaliczyć odpowiednią liczbę jednostek.
W centralach telefonicznych systemów elektromechanicznych (biegowych i krzyżowych) zaliczanie jednostki taryfikacyjnej polega na podaniu impulsu prądu na licznik elektromechaniczny. Każdy impuls powinien spowodować zwiększenie liczby wskazywanej przez licznik o jeden. Stąd, impulsy muszą być podawane do licznika pojedynczo, nawet w sytuacji, kiedy trzeba zaliczyć wiele jednostek taryfikacyjnych w
krótkim czasie (np. w czasie drogich rozmów międzykontynentalnych). Powszechnie stosowany jest tzw.
rozsypany sposób wysyłania impulsów do licznika, tak aby napływały one do licznika rozłożone równomiernie w ciągu całego czasu trwania połączenia. Każdemu zakończeniu abonenckiemu w centrali odpowiada osobny licznik, a wyposażenie centrali zapewnia, że impulsy licznikowe pojawiające się w czasie
trwania rozmowy danego abonenta trafiają do indywidualnego licznika tego abonenta. Stosowany w centralach elektromechanicznych system zaliczania rozmów umożliwia jedynie sumaryczny zapis liczby zarejestrowanych jednostek licznikowych w pewnym okresie obrachunkowym (np. w skali miesiąca). Późniejsze
odtworzenie zaliczeń dotyczących poszczególnych rozmów nie jest możliwe.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
1
Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
TU =
60 × U
,
MP
gdzie:
TU — okres powtarzania jednostek taryfikacyjnych w sekundach.
U
— cena jednostki taryfikacyjnej, wyrażona w jednostkach pieniężnych, np. w zł.
Jest stała dla wszystkich typów połączeń, których ceny są określone w taryfie.
Mp — cena jednostkowa rozmowy podawana w cennikach, wyrażona w jednostkach
pieniężnych za 1 minutę, np. zł/minutę.
Z kolei cena połączenia danego typu o czasie trwania wynoszącym t sekund wyraża się
wzorem:
 t
CP = 
 TU

t × M p 
×
U
=


 ×U .
 60 × U 

Powyższy wzór jest wzorem dokładnym. Ponieważ jednak obliczone wcześniej wartości
TU zwykle wyrażają się liczbami będącymi ułamkami nieskończonymi lub skończonymi z
wieloma miejscami dziesiętnymi. Ze względów praktycznych oraz z powodu uwarunkowań
technicznych występujących w poszczególnych typach central, wartości TU podawane w tzw.
tablicach taryfikacji są zaokrąglane. Stąd, faktycznie stosowane w procesie taryfikacji wartości liczbowe okresów powtarzania impulsów taryfikacyjnych odbiegają od tych, które wynikałyby z relacji ceny jednostkowej rozmowy i ceny jednostki taryfikacyjnej, a więc TˆU ≈ TU .
Ostatecznie więc, cena połączenia danego typu o czasie trwania określana jest na podstawie
wzoru:
 t
Cˆ P = 
ˆ
 TU

 ×U ,

gdzie:
TˆU — skorygowany, przybliżony okres powtarzania jednostek taryfikacyjnych w sekundach.
W powyższych wzorach, symbolem   oznaczona została operacja zaokrąglania „w górę” do najbliższej liczby całkowitej. W zastosowaniu tej operacji tkwi istota i zarazem najważniejsza wada tej metody określania cen połączeń telefonicznych.
W tej metodzie, cena każdego połączenia wyraża się całkowitą liczbą jednostek taryfikacyjnych („impulsów”), a zatem jest zawsze całkowitą wielokrotnością ceny jednostki licznikowej. Co więcej cena ta, jest zwykle większa niż cena wynikająca z ceny jednostkowej
minuty rozmowy podawanej w cenniku i czasu trwania tej rozmowy.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
2
Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
W połowie 1998 roku system ten był jeszcze stosowany w 8 krajach UE (ale liczba ta ulega szybkiemu zmniejszaniu) oraz we wszystkich 4 analizowanych krajach Europy Środkowej.
Szczegóły na temat stosowania tej metody zostały przedstawione w Tabeli 12.
Tabela 1.
Kraj
Austria
Grecja
Hiszpania
Irlandia
Luksemburg
Niemcy
Portugalia
Włochy
Polska
Rep. Czeska
Rep. S³owacka
Wêgry
Kraje stosujące pomiar czasu trwania rozmów przy pomocy jednostek
taryfikacyjnych (impulsów)
Cena jednostki
taryfikacyjnej
Okres powtarzania impulsów
(rozmowy lokalne)
Okres powtarzania impulsów
(rozmowy międzymiastowe)
1,116 ATS
1,056 ATS
0,996 ATS
0,936 ATS
13,00 GRD
5,70 ESP
0,095 IEP
4,35 LUF
0,1043 DEM
8,50 PTE
128,00 ITL
ok. 57,5 s
ok. 15,0 s
180 s lub nieograniczony
180 s + set-up (1)
180 s
240 s
90 s
180 s
220 s
8,64 s
8 s + set-up (3)
46 s
240 s
13 s
12 s + set-up (1)
22,5 s
0,19 PLN
2,29 CZK
1,70 SLK
10,40 HUF
180 s
180 s
180 s
86,67 s
15 s
30 s
20 s
18,9 s
Źródło: Tarifica on CD-ROM (May 1998).
2.
„Ciągły” pomiar czasu
Ciągły3 pomiar czasu (PSP —Per Second Pricing) stanowi odwrócenie podejścia do koncepcji jednostek taryfikacyjnych. W tej metodzie, kwant (zwykle bardzo mały, np. 1 lub 0,1
s lub 0,01 min.) z jakim dokonuje się pomiaru czasu dla celów taryfikacji jest stały, niezależny od kategorii połączenia i innych czynników. Różna (w zależności od wspomnianych
czynników) jest natomiast opłata za połączenie wyrażona w jednostkach monetarnych
odpowiadająca temu kwantowi.
Znane są trzy odmiany tej metody:
• Metoda PSP w czystej postaci (tzw. „Pure” PSP),
• Metoda PSP z opłatą początkową lub opłatą za zestawienie połączenia (set-up
charge),
• Metoda PSP z opłatą minimalną,
2
Telefonica (Hiszpania) przeszła na system ciągłej taryfikacji ciągłej w drugiej połowie 1998 roku, a węgierski Matav z początkiem 1999 roku.
3
Określenie „ciągły” jest tutaj nie do końca ścisłe, jednakże ze względu to fakt, że kwant pomiarowy jest
niewielki (a przynajmniej istotnie mniejszy niż w poprzednio opisanej metodzie), będziemy tutaj posługiwali się tym określeniem.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
3
Politechnika Poznańska
2.1.
Materiały dydaktyczne
Metoda PSP w czystej postaci (tzw. „Pure” PSP)
Metoda PSP w czystej postaci (tzw. „Pure” PSP), w której cena rozmowy jest prostą liniową funkcją czasu trwania, bez żadnych warunków początkowych (Rysunek 4.2).
Ceny poszczególnych rozmów są określane przy pomocy wzoru:
CP =
MP
×t,
60
gdzie:
t — czas trwania rozmowy mierzony np. z dokładnością do 1 s,
Mp — cena jednostkowa rozmowy wyrażona w jednostkach pieniężnych za 1 minutę.
Przy założeniu, że cena jednostkowa 1 minuty połączenia (Mp) zostanie ustalona na tym
samym poziomie co dla dyskretnego pomiaru czasu, cena rozmowy określana metodą „Pure”
PSP będzie zawsze nie wyższa niż dla tego drugiego. Zwiększanie parametru Mp (kąta nachylenia prostej) powoduje odejście od tej zasady.
Metoda te nie jest stosowana przez operatorów telefonii przewodowej, chociaż zastosowano ją m.in. w sieci Orange (PCN, Wlk. Brytania), czwartego4 operatora sieci komórkowych na rynku brytyjskim. Metoda ta nie w pełni odzwierciedla strukturę kosztów operatora,
w szczególności fakt, że koszt zestawienia połączenia jest niezerowy, a więc krótkie połączenia oferowane byłyby poniżej kosztów, a długie musiałyby być zbyt drogie.
2,500
2,000
Cena (PLN)
1,500
1,000
0,500
0,000
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
Czas trwania połączenia (s)
Rysunek 1.
4
Porównanie cen rozmów określanych przy pomocy „impulsów” i według
metody „Pure” PSP
To powodowało, że wchodząc na rynek musiał zaproponować bardzo atrakcyjną i odmienną od innych
operatorów strukturę taryf.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
4
Politechnika Poznańska
2.2.
Materiały dydaktyczne
Metoda PSP z opłatą początkową
Metoda PSP z opłatą początkową lub opłatą za zestawienie połączenia (set-up charge)
w połowie 1998 roku była stosowana w 3 krajach UE (Tabela 2.). W metodzie tej do ceny
połączenia określonej jak poprzednio, dodaje się stałą opłatę początkową S. Uwzględnia się
tym samym koszt zestawienia połączenia, a więc usunięta zostaje najistotniejsza wada metody „Pure” PSP. Wysokość opłaty S jest zwykle niższa5 od opłaty za minutę połączenia (Ms),
sięgając w przytoczonych przykładach 27-80% tej drugiej.
Ceny poszczególnych rozmów są określane przy pomocy wzoru:
Cs = S +
MS
×t,
60
gdzie:
S — opłata początkowa (opłata za zestawienie połączenia — set-up charge),
t — czas trwania rozmowy mierzony np. z dokładnością do 1 s,
Ms — cena jednostkowa rozmowy wyrażona w jednostkach pieniężnych za 1 minutę.
Zastosowanie tej metody powoduje, że ceny rozmów w porównaniu z cenami określanymi
tradycyjną metodą bazującą na jednostkach licznikowych, mogą być mniejsze lub większe w
cyklicznie powtarzających się przedziałach odpowiadających wielkości jednostki licznikowej.
2,500
2,000
Cena (PLN)
1,500
1,000
0,500
0,000
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
Czas trwania połączenia (s)
Rysunek 2.
Porównanie cen rozmów określanych przy pomocy „impulsów” i według
metody PSP z opłatą początkową (za zestawienie połączenia).
Przedstawiony na Rysunku 2. wariant z parametrami Ms = 0,76 zł i S = 0,095 zł, odpowiada obecnej taryfie TP S.A. dla połączeń międzymiastowych w III strefie w godzinach
szczytu. W przybliżeniu, w każdym piętnastosekundowym okresie, przez pierwszą połowę
5
Nie dotyczy to połączeń lokalnych.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
5
Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
tego okresu rozmowy określane na podstawie metody PSPz opłatą początkową są niższe, a w
drugiej — odwrotnie. Zastosowanie metody PSP w tej postaci i przy tych parametrach powoduje, że oczekiwana cena rozmowy międzymiastowej praktycznie nie ulega zmianie6.
Zwiększanie obu parametrów powoduje zwiększenie wartości oczekiwanej ceny rozmowy. W przypadku zmiany parametru S (zwiększenie wysokości pionowego odcinka na wykresie) efekt ten jest uzyskiwany dzięki zmniejszaniu liczby przypadków, w których cena
rozmowy jest niższa w metodzie PSP z opłatą początkową (pierwsza cześć okresu powtarzania impulsów taryfikacyjnych), ale przy zachowaniu powtarzalności tego układu co 15 sekund7. Zwiększanie parametru Ms (zmiana kąta nachylenia prostej) powoduje, że liczba tych
przypadków maleje wraz ze wzrostem czasu trwania rozmowy, tzn. liczba przypadków, w
których cena rozmowy jest niższa w omawianej metodzie, jest coraz mniejsza dla kolejnych
piętnastosekundowych przedziałów czasu8. Zwiększenie ceny za minutę rozmowy Ms, przy
nie zmienionej opłacie za zestawienie połączenia S, powoduje analogiczny wzrost oczekiwanej ceny rozmowy.
Metoda ta daje istotne korzyści klientom, oferując niższe ceny dla krótkich rozmów. Stanowi to jednocześnie zagrożenie dla przychodów operatora, w szczególności dla mniejszych
wartości S.
Dodatkowo należy zaznaczyć, że stosowanie tej metody znakomicie utrudnia proste porównywanie cen rozmów stosowanych przez różnych operatorów.
TP S.A. stosuje tę metodę w odniesieniu do usługi Poland Direct z parametrem S= 1 zł,
a więc poniżej ceny jednej minuty najtańszej rozmowy międzynarodowej. Do tej kategorii
należy rownież taryfa Pionier w sieci DIALOG.
Tabela 2.
Kraj
Dania
Holandia
Szwecja
Kraje UE stosujące zasadę PSP z opłatą początkową
Opłata początkowa
(call set-up charge)
Cena 1 min. rozmowy
lokalnej
Cena 1 min. rozmowy
międzymiastowej
0,125 DKK
0,085 NLG
0,32 SEK
0,29 DKK
0,055 NLG
0,18 SEK
0,46 DKK
0,17 NLG
0,40 SEK
Źródło: Tarifica on CD-ROM (May 1998).
2.3.
Metoda PSP z opłatą minimalną
Metoda PSP z opłatą minimalną w połowie 1998 roku była stosowana w 4 krajach UE
(Tabela 3.). W metodzie tej do ceny połączenia określonej jak w metodzie „Pure PSP”, dodaje się warunek, mówiący, że opłata za rozmowę nie może być mniejsza niż ustalona wartość
minimalna M9. Stosowanie parametru M zapobiega pobieraniu opłat za bardzo krótkie roz6
ewentualne drobne odchylenia, rzędu ułamków procenta, wynikają z faktu, że rozkład czasu trwania połączenia ma charakter wykładniczy (z mniejszą, niż wynikałoby to z rozkładu teoretycznego, liczbą bardzo
krótkich, kilkusekundowych połączeń), a nie równomierny. Problem ten zostanie szerzej omówiony w następnym rozdziale.
7
Wraz ze wzrostem S, ciemne trójkąty nad prostą są mniejsze niż jasne pod tą prostą, ale ich wielkość jest
taka sama w kolejnych okresach.
8
Ze wzrostem MS, kolejne ciemne trójkąty nad prostą są coraz mniejsze (aż do całkowitego zaniku dla
dużych czasów rozmowy) niż jasne pod tą prostą.
9
System ten przypomina pobieranie opłat za jazdę taksówką.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
6
Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
mowy poniżej kosztów zestawienia połączenia, a więc również eliminuje najistotniejszą wadę
metody „Pure PSP”. Wysokość opłaty M jest zwykle nie większa10 od opłaty za minutę połączenia (Mm), W przytoczonych przykładach odpowiada cenie rozmów międzymiastowych o
czasie trwania od ponad 30 s do 60 s i odpowiednio dla rozmów lokalnych od 75-180 s.
Ceny poszczególnych rozmów są określane przy pomocy wzoru:
Cm = max( M ;
Mm
× t) ,
60
gdzie:
M — opłata minimalna,
t — czas trwania rozmowy mierzony np. z dokładnością do 1 s,
Mm — cena jednostkowa rozmowy wyrażona w jednostkach pieniężnych za 1 minutę.
Operatorzy przechodząc z systemu impulsów licznikowych do metody PSP z opłatą minimalną zwykle dobierali wartość M na poziomie dotychczasowej ceny jednostki taryfikacyjnej (BT, FT). Operatorzy amerykańscy powszechnie stosują zasadę pobierania opłat za pierwszą całą minutę i dalej ze skokiem 6 s (0,1 min). Cena pierwszej (pierwszych) minut rozmowy
nie musi być identyczna jak dalszych (np. w USA, Francja11).
2,500
2,000
Cena (PLN)
1,500
1,000
0,500
0,000
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
Czas trwania połączenia (s)
Rysunek 3.
Porównanie cen rozmów określanych przy pomocy „impulsów” i według
metody PSP z opłatą minimalną.
Przedstawiony na Rysunku 3. wariant z parametrami Mm = 0,76 zł i M = 0,19 zł odpowiada obecnej taryfie TP S.A. dla połączeń międzymiastowych w III strefie w godzinach szczytu.
10
Nie dotyczy to połączeń lokalnych.
11
Na przykład zgodnie z taryfą France Telecom dla rozmów lokalnych za opłatę minimalną, równą dawnej
jednostce taryfikacyjnej, można rozmawiać 3 min., co oznacza, że 1 min. kosztuje 0,205 FRF, dalsze minuty
kosztują po 0,232 FRF.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
7
Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
Zastosowanie tej wersji metody PSP z takimi parametrami powoduje obniżenie oczekiwanej
ceny rozmowy międzymiastowej o około 3,5%.
Zwiększenie długości poziomego odcinka łamanej ilustrującej taryfę (zwiększenia parametru M — maksymalnie do wartości Mm), powoduje, że mogą istnieć przypadki, dla których
cena rozmowy określona tą metodą będzie wyższa niż przy stosowaniu jednostek licznikowych. Zwiększanie kąta nachylenia prostej (zwiększenia wartości Mm, czyli ceny jednostkowej minuty rozmowy) będzie dawało ceny rozmów nie większe niż przy stosowaniu jednostek licznikowych.
Tabela 3.
Kraj
Belgia
Finlandia12
Francja
Wlk. Brytania
Kraje UE stosujące zasadę PSP z opłatą minimalną
Opłata
Cena 1 min.
Czas trwania
Cena 1 min.
Czas trwania
minimalna rozmowy lokalnej rozmowy lokalnej rozmowy m/m rozmowy m/m za
opłatę minimalną
za opłatę minimalną
4,95 BEF
5,79 BEF
0,40 FIM
1,65 BEF
0,061 FIM
180 s
5,79
60 s
0,303 FIM
60 s
0,945 FRF
0,0673 GBP
39 s
37,4 s
0s
(set-up)
0,303 FIM
0,615 FRF
0,042 GBP
0,232 FRF
0,0336 GBP
180 s
75 s
Źródło: Tarifica on CD-ROM (May 1998).
12
W Finlandii stosowana jest metoda PSP z opłatą początkową dla połączeń lokalnych i PSP z opłatą minimalną dla połączeń międzymiastowych.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
8
Politechnika Poznańska
Materiały dydaktyczne
Box 7.1. The structure of telecommunication charging practices13
Telephone calls paid by users are predominantly charged in three ways (Table
7.1). The first method is where users pay measured rates for calls. This means
users pay for a call corresponding to a certain amount of time. This “measured
rate” charge can either correspond to the exact time of the call duration (or virtually the exact time when calls are measured in seconds) or to the nearest unit.
The length of a unit varies a great deal across the PTOs employing this charging
structure.
The second method by which calls are charged is at unmeasured rates. This is
most common for local calls but in some competitive markets new tariff options offer some unmeasured rates at off-peak times. These calls are not “free” but are
charged for through higher fixed charges such as a relatively higher line rental
than is the case for PTOs with measured rates. The third way in which a relatively
small number of PTOs charge for calls is at flat rates (sometimes called message
rate service). This means a customer pays a certain amount per call and the
charge does not vary with the duration of the call.
The main trend since the last edition of the Communications Outlook is for a
growing number of PTOs to charge by the second rather than in fixed units of
time. Since the beginning of 1996 the dominant PTOs in six countries have shifted
from charging by unit to charging by second. This brings to 14 the number of
countries charging per second; this number is expected to further increase over
the next several years. This trend has largely been brought about by competition.
New market entrants, using measured rates, almost all charge by the second. If
the PTO does not respond, the new entrants can advertise their method of charging by the second as offering advan-tages for users over unit-based charging.
This difference was most famously exploited in one country where a new entrant
showed two clocks ticking in time with two calls. While both calls finished at the
same time, the clock measuring the unit-based call continued to tick. The main
message here was that users of the incumbent’s unit-based charging were paying
for time they had not actually used. While incumbents have generally introduced
this change to combat long-distance competitors, it also benefits local users as
the new charging practices are generally intro-duced on a uniform basis.
For PTOs with measured rates, charging by the second is welcomed by users because it is easier to under-stand, and some users resent that with a unit-based
system they may be paying for time they do not use. Other call charging practices
which are sometimes less well known are call set-up charges or minimum charges
per call. Between 1996 and 1998, the dominant PTOs in three additional countries
introduced one or both of these charges. The new charges can, in one sense, be
seen as part of a rebalancing process. This is because the majority of calls made
by users are local rather than long distance.
13
„OECD Communications Outlook 1999”, OECD, Paris, 1999.
Jerzy Kubasik: Metody określania opłat za rozmowy telefoniczne (1999)
9