Janusz Korczak

„Jestem nie po to, aby mnie
kochali i podziwiali, ale po to,
abym ja działał i kochał.
Nie obowiązkiem otoczenia
pomagać mnie, ale ja mam
obowiązek troszczenia się
o świat, o człowieka”.
SYLWETKA JANUSZA
KORCZAKA.
DANE BIOGRAFICZNE:


Janusz Korczak
(prawdziwe nazwisko –
Henryk Goldszmit)
urodził się 22 lipca 1878
lub 1879 roku.
Korczak wymieniał obie
daty, wspominając w
„Pamiętniku”, że
przyczyną niepewności
jest to, iż ojciec dłuższy
czas nie wyrabiał
synowi metryki.
CZAS EDUKACJI SZKOLNEJ I STUDIA:



Lata 1891-1898 – nauka w VII Rządowym
Gimnazjum Męskim na Pradze, które mieściło się
przy zbiegu ówczesnych ulic Brukowej i
Namiestnikowskiej.
Lata 1898-1904 – studia na Wydziale Lekarskim
Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (wydział
mieścił się w Pałacu Kazimierzowskim przy ul.
Krakowskie Przedmieście), zakończone dyplomem
lekarza 17 marca 1905 r.
W 1900 r. – Korczak był słuchaczem tajnego
„Uniwersytetu Latającego”, nielegalnej wyższej
uczelni, na której wykładali wybitni uczeni polscy,
profesorowie bez katedr, zapewniający wiedzę na
wyższym poziomie niż pozostający pod kuratelą władz
carskich uniwersytet.
DEBIUT PISARSKI:
W „Kolcach. Tygodniku Humorystycznym” z
1896 r. (w numerze 39) ukazała się humoreska
„Węzeł gordyjski”, podpisana kryptonimem Hen.
 Z tym pismem Henryk Goldszmit współpracuje
do 1904 r., ogłaszając tam ok. 250 tekstów
 W 1898 r. dramat „Którędy?” nadesłany pod
pseudonimem Janusz Korczak, otrzymał
zaszczytne wyróżnienie w konkursie
dramatycznym im. I. J. Paderewskiego, chociaż
nie został wystawiony, nie przyniósł też
honorarium.

DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA:
Lata 1900-1915 – członek Towarzystwa Kolonii
Letnich, w roku 1904 i 1907 Goldszmit pracował
bezpłatnie jako wychowawca na koloniach dla
chłopców żydowskich („Michałówka”), zaś w 1908 –
dla chłopców chrześcijańskich („Wilhelmówka”).
 Od 1902 r. działa w bezpłatnych czytelniach
Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności,
skupiającego przedstawicieli liberalnej inteligencji
warszawskiej.
 W 1902 r. staje się członkiem Warszawskiego
Towarzystwa Higienicznego, jednego z nielicznych,
legalnych stowarzyszeń polskich prowadzących
działalność społeczno-oświatową.

DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA CDN.
Od 1908 r. jest Goldszmit członkiem Towarzystwa
„Pomoc dla Sierot” a od 1909 – jego zarządu, od
1910 r. pracuje w komisji budowy gmachu Domu
Sierot.
 Od 1911 r. współpracuje z V Oddziałem
Towarzystwa Kultury Polskiej, który po rewolucji
1905 r. prowadził działalność oświatową w
środowiskach robotniczych
 7 października 1912 r. Henryk Goldszmit rozpoczyna
pracę jako dyrektor Domu Sierot w nowo
wybudowanym gmachu przy ul. Krochmalnej 92, za
pracę tę nie pobiera wynagrodzenia.

DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA CDN.

27 lutego 1913 r. – następuje uroczyste otwarcie
Domu nabożeństwem w Sali rekreacyjnej oraz
przemówieniem kaznodziei Wielkiej Synagogi,
Samuela Abrahama Poznańskiego. Henryk
wygłasza programową wypowiedź „Ku otwarciu
Domu Sierot”.
JANUSZ KORCZAK - LEKARZ
Po otrzymaniu dyplomu, Korczak uzyskał posadę
lekarza miejscowego w Szpitalu dla Dzieci im.
Bersonów i Daumanów w Warszawie przy ul.
Śliskiej 51. Szpital, obliczony na 20-25 łóżek
przeznaczony był dla dzieci wyznania
mojżeszowego, leczył bezpłatnie, a utrzymywał
się z zapisów.
 Współpraca z pismami fachowymi: „Krytyką
Lekarską”, „Wiedzą”, „Medycyną i Kroniką
Lekarską” i „Przeglądem Pediatrycznym”.

PUBLIKACJE LITERACKIE I
PEDAGOGICZNE:
Dzieci ulicy (1901)
 Koszałki opałki (wybór felietonów z pisma
„Kolce”-1905)
 Dziecko salonu (1906)
 Mośki, Jośki i Srule (1910)
 Józki, Jaśki i Franki (1911)
 Bobo (1914) – zawiera: Bobo (studiumpowiastka);Feralny tydzień (Z życia szkolnego),
Spowiedź motyla.
 Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie (1919).

PUBLIKACJE LITERACKIE I
PEDAGOGICZNE:
Momenty wychowawcze (1919).
 Jak kochać dziecko. Internat. Kolonie letnie. Dom
Sierot (1920).
 Prawo dziecka do szacunku (1928).
 Król Maciuś Pierwszy (1923)
 Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923)
 Bankructwo Małego Dżeka (1924)
 Kiedy znów będę mały (1925)
 Bezwstydnie krótkie (1926)

PUBLIKACJE LITERACKIE I
PEDAGOGICZNE CDN.
Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i
dorosłych (1930)
 9.X. 1926 r. ukazuje się inauguracyjny
numer „Małego Przeglądu”, pisma dla
dzieci, pisanego przez same dzieci,
drukowanego jako dodatek tygodniowy do
wydawanej w języku polskim żydowskiej
gazety „Nasz Przegląd”; Korczak założył to
pismo i prowadził je do 1930 r. (później
redakcję przejął Igor Newerly).
 15.I. 1935 r. odbyła się inauguracja audycji
radiowych dla dzieci w Polskim Radiu,
znanych jako gadaninki radiowe Starego
Doktora (prowadził do 1939 r. z przerwami)

PUBLIKACJE LITERACKIE I
PEDAGOGICZNE CDN.
Uparty chłopiec. Życie Ludwika Pasteura –
1938 (książka dla starszych dzieci);
 Ludzie są dobrzy – 1938
 Trzy wyprawy Herszka – 1939
 Pedagogika żartobliwa. Moje wakacje.
Gadaninki radiowe Starego doktora – 1939
(ostatni utwór pisarza)
 Dzieci Biblii, Mojżesz – tłumaczenia
hebrajskie w czasopiśmie „Omer” (Tel
Awiw – 1939)

ZAGRANICZNE PODRÓŻE:
Lato 1899 – pobyt w Szwajcarii, głównie w Zurychuśladami Pestalozziego, także w Bazylei na Kongresie
Syjonistycznym.
 W roku akademickim 1907/1908 podjął studia w
Berlinie z pediatrii u prywatnych uczonych, odbył
praktykę w klinikach dziecięcych.
 W 1910 r. – półroczny pobyt w Paryżu dla
uzupełnienia studiów medycznych.
 W 1911 r. – przez miesiąc przebywał w Londynie,
zwiedzał szkołę i przytułek dla dzieci w Forest Hill.
 Przełom września i października 1934 r. – pierwsza
podróż do Palestyny, w lipcu-sierpniu 1936 – druga;

UDZIAŁ W WOJNACH:
W 1905 r. Henryk Goldszmit zostaje powołany
na front dalekowschodni, jako podwładny
rosyjski; dociera z wojskiem do Mandżurii, pełni
służbę przy pociągach sanitarnych, nadsyła dwie
korespondencje z frontu (zamieszcza je „Głos”); do
kraju wraca z frontu w marcu 1906 r.
 W 1909 r. Goldszmit został aresztowany z
powodów politycznych; przebywa czas jakiś w
jednej celi z Ludwikiem Krzywickim, socjologiem
i działaczem socjalistycznym.

UDZIAŁ W WOJNACH CDN.
W 1914 r. Henryk Goldszmit został
powołany do wojska rosyjskiego, służył
jako ordynator polowy szpitala
wojskowego na Ukrainie.
 W latach 1919-1920 – bierze udział w
wojnie polsko-bolszewickiej w randze
majora
 Pracuje w wojskowych szpitalach
epidemicznych, zaraża się tyfusem.
Chorego pielęgnuje matka, która
zarażona – umiera (11 lutego 1920).

DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO –
OŚWIATOWA:
W 1919 r. zaczyna współpracować z
organizacjami, były to: ◦ Centralny
Komitet Pomocy dla Dzieci (powołany w
niepodległej Polsce dla pomocy dzieciomofiarom wojny);
- Wydział Opieki nad Dzieckiem Robotniczym
przy Centralnej Komisji Związków
Zawodowych;
- Fundacja Polsko-Amerykańska Komitetu
Pomocy Dzieciom, gdzie reprezentuje
żydowskie instytucje pomocy.
 W 1921 r. współinicjuje założenie
Towarzystwa „Nasz Dom”, mającego na celu
wspomaganie sierocińca dla polskich dzieci
robotniczych „Nasz Dom” w Pruszkowie;
- z sierocińcem tym, kierowanym przez Marię
Falską, współpracuje do 15.XI.1919r.

NAUCZANIE:
Lata 1919-1923 – wykłady z psychologii w
żydowskiej szkole pielęgniarek dla dzieci, której
kierowniczką była Anna Braude Hellerowa;
 W roku 1921 wygłasza odczyt „Wiosna i dziecko”
inaugurujący cykl odczytów o dziecku, organizowany
przez Polsko - Amerykański Komitet Pomocy
Dzieciom;
 Od 1922 r. współpracuje z Państwowym Instytutem
Pedagogiki Specjalnej, którego dyrektorem była
Maria Grzegorzewska;

NAUCZANIE CDN.



W roku akademickim 1922/23 wykłada w
seminarium dla freblanek,
organizowanym przez żydowskie
stowarzyszenia kulturalno-oświatowe
„Tarbut”;
W roku akademickim 1925/26 wykłada
psychologię dziecka w Państwowym
Seminarium dla Nauczycieli Religii
Mojżeszowej,
W r. 1933 prowadzi zajęcia w
Państwowym Instytucie Nauczycielskim,
odchodzi w 1935 r. na znak protestu
przeciw odwołaniu przez władze dyrektorki
– Marii Grzegorzewskiej.
CZASY II WOJNY ŚWIATOWEJ:
W pierwszych dniach wojny Henryk Goldszmit
zgłasza się do Służby Polskiego Radia, wygłasza
pogadanki dla dzieci, nawołuje do spokoju.
Jednocześnie zabiega niestrudzenie o społeczne
wsparcie dla Domu Sierot, organizuje dla jego
pensjonariuszy kolonię letnią (czerwiec-lipiec
1940).
 W czasie przesiedlenia Domu do getta zostaje
aresztowany za nienoszenie nakazanej Żydom
przez władze okupacyjne opaski z gwiazdą
Dawida (listopad 1940 r.). W więzieniu przebywa
przez miesiąc. Wraca do Domu Sierot
znajdującego się już w obrębie getta przy ulicy
Chłodnej 33.

CZASY II WOJNY ŚWIATOWEJ CDN.
W lutym 1942 r. podejmuje się dodatkowej opieki
nad zaniedbanym internatem dla sierot przy
ulicy Dzielnej 39.
 18 lipca odbywa się w Domu inscenizacja sztuki
Rabindranatha Tagore Poczta, która w zamyśle
Korczaka ma przygotować dzieci do godnej i
świadomej śmierci.
 22 lipca rozpoczyna się w getcie akcja zagłady; 5
lub 6 sierpnia Dom Sierot zostaje wyprowadzony
na Umschlagplatz; Korczak wraz z dziećmi i
personelem odjeżdża wagonami do obozu zagłady
w Treblince.

SPUŚCIZNA:
Korczak domagał się, by uznano, że dziecko jest
pełnoprawnym człowiekiem od chwili narodzin, na
każdym etapie swego istnienia i ma prawo być sobą,
takim jakim jest.
 Był prekursorem walki o prawa dziecka; szczególną
uwagę zwracał na nierównoprawną pozycję dzieci w
społeczeństwie, ich niewolniczą zależność od
dorosłych.
 Te idee znalazły odbicie i rozwinięcie w stworzonym
przez Korczaka nowoczesnym, antyautorytarnym
systemie wychowania, respektującym potrzeby i
dążenia dziecka, a zarazem skłaniającym dziecko do
pracy nad sobą i pobudzającym je do aktywności i
samodzielności, opartym na różnych formach
dziecięcego samorządu

ŚWIADECTWO:
We wszystkich wypowiedziach Korczaka
nieustannie przewijała się kwestia
elementarnych norm moralnych obowiązujących
w każdych warunkach, nawet najcięższych.
 Właśnie w takich warunkach należy – zdaniem
Korczaka – stale pamiętać, że : „wszystko na
świecie chce być czyste; powinno nam zależeć na
uczciwości, która nie jest wyrozumowana;
musimy brać od innych, ale możemy i
powinniśmy dawać; ludziom potrzeba trochę
życzliwości; niezbędne są wzajemna tolerancja i
wyrozumiałość”.

LITERATURA:
Mortkowicz-Olczakowa H., Janusz Korczak,
Warszawa 1966.
 O Januszu Korczaku, pisarzu, który kochał
dzieci, „Poradnik Bibliotekarza” 1962 nr 9.
 Olczak-Ronikier J., Janusz Korczak. Próba
biografii, Kraków 2012.
 www.pskorczak.org.pl dostępne w Internecie
 Jaworski M., Janusz Korczak, Warszawa 1973.
 Lewin A., Ostatnie świadectwa, w: Janusz
Korczak w getcie. Nowe źródła, Warszawa 1992,
s. 5-23
