BIZ na Kubie 2012 _UE

AMBASADA RP W HAWANIE
241-10-2012/haw
BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE NA KUBIE / 1
Pierwszą normą prawną po 1959 r. ustanawiającą możliwość realizacji wspólnych przedsięwzięć
inwestycyjnych między kubańskimi przedsiębiorstwami państwowymi i firmami zagranicznymi
była ustawa z 1982 r. (Decreto Ley No. 50 de 1982), na podstawie której dopiero w 1988 r.
powstała pierwsza spółka z kapitałem zagranicznym, kubańsko-hiszpańska firma zajmująca się
budową i eksploatacją hoteli dla turystów zagranicznych. Powyższa ustawa stwarzała podstawy
prawne dla powoływania spółek akcyjnych, jak również do podpisywania kontraktów
z zagranicznym inwestorem w celu wspólnej produkcji lub komercjalizacji (bez nadawania
osobowości prawnej).
W 1992 r. została wprowadzona poprawka do Konstytucji Kuby uznająca prawo własności spółek
i stowarzyszeń gospodarczych z kapitałem zagranicznym, natomiast w 1995 r. weszła w życie
Ustawa nr 77 „Inwestycje Zagraniczne”, która w sposób liberalnie umiarkowany otwierała
kubański rynek dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) we wszystkich gałęziach
gospodarki, z wyjątkiem ochrony zdrowia, oświaty i sektora obronnego. Jednak dotychczas
stopień realizacji postanowień ustawy jest ograniczany, pozytywne decyzje udzielono
w przypadku 50% wniosków.
Począwszy od 2000 r. rząd realizuje politykę „racjonalizacji i selekcji” inwestycji zagranicznych,
zgodnie z którą preferowane są duże firmy i korporacje, gwarantujące znaczny wartościowo
napływ kapitału, zapewniającego obecność kubańskich produktów na rynkach zagranicznych,
a także firmy oferujące dopływ dóbr lub usług, którymi rząd kubański jest zainteresowany
ze względów politycznych. Powyższym warunkom odpowiadają przede wszystkim inwestycje
realizowane przez Wenezuelę (głównie w sektorze górnictwa i energetyki) i Chiny.
Zgodnie z obowiązującym w obszarze inwestycji zagranicznych ustawodawstwem na Kubie mogą
funkcjonować przedsiębiorstwa ze 100% udziałem kapitału zagranicznego, spółki mieszane,
spółki na bazie kontraktu na zarządzanie, spółki na bazie kontraktu dot. wspólnej produkcji lub
świadczenia usług, na bazie kontraktu na zarządzanie bazą hotelową.
Warunki dla inwestycji zagranicznych oferowane przez stronę kubańską gwarantują:
•
•
•
wyłączenie inwestycji zagranicznych z ewentualnych procesów wywłaszczania,
z wyjątkiem przypadków zadeklarowanych przez rząd jako naruszające interes publiczny
bądź społeczny. Inwestor zagraniczny otrzymuje wówczas odszkodowanie w walucie
wymienialnej w wysokości dwustronnie uzgodnionej;
swobodny transfer zysków za granicę, bez opłat podatkowych;
zwolnienia lub ulgi podatkowe w zależności od rodzaju inwestycji, sektora gospodarki,
wielkości projektu.
1
Opracowano na podstawie danych Ośrodka Badań Gospodarki Kuby Uniwersytetu Hawańskiego (Centro de Estudios de la Economía
Cubana de la Universidad de La Habana - marzec 2012 r.).
1
AMBASADA RP W HAWANIE
Z reguły powyższe warunki są rozszerzane i szczegółowo specyfikowane w dwustronnych
porozumieniach w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (Acuerdos Bilaterales
para la Promoción y Protección Recíproca de Inversiones – APPRI) oraz w porozumieniach
o unikaniu podwójnego opodatkowania (Convenios para Evitar la Doble Imposición) 2. Kuba nie
podpisała żadnych porozumień handlowych ani finansowych z Unią Europejską, nie jest
członkiem porozumienia z Cotonou ani Konwencji Genewskiej.
Ustawodawstwo kubańskie nie wprowadza szczególnych restrykcji dla zagranicznych inwestycji,
jednak w praktyce w państwie o gospodarce z dominującym udziałem sektora państwowego,
centralnie planowanej i z minimalnymi relacjami rynkowymi, możliwości dla napływu inwestycji
zagranicznych są ograniczone do wybranych sektorów gospodarki, natomiast same inwestycje
muszą odpowiadać priorytetowym interesom publicznym narzucanym w zależności od sytuacji
przez władze centralne.
W okresie 30 lat obowiązywania przepisów dotyczących inwestycji zagranicznych na Kubie
powstało 307 firm z kapitałem zagranicznym (dane oficjalne z 2009 r.)3, w tym tylko 1% (jeden)
stanowią firmy, w których kapitał zagraniczny stanowi 100%. Jest to sześć firm, z których trzy
operują w przemyśle naftowym i energetyce (Wenezuela), dwie w transporcie morskim
(Panama, Wyspy Dziewicze) i jedna w sektorze finansowym (Antyle Holenderskie).
Z punktu widzenia inwestora zagranicznego Kuba jest niewielkim rynkiem, gdzie braki
w zaopatrzeniu są wszechobecne, ze słabo rozwiniętym przemysłem i jednocześnie jest
poważnym importerem dóbr konsumpcyjnych. Stwarza to przesłanki do zainteresowania
możliwościami inwestycji na Kubie. Ważnym elementem kubańskiego rynku wewnętrznego jest
praktycznie brak konkurencji oraz ustawodawstwa antymonopolistycznego.
W latach 2004-2009 napływ BIZ na Kubę wzrósł o 54%. Według danych na koniec 2009 r.
(późniejsze nie zostały opublikowane) 16% firm z kapitałem zagranicznym znajduje się
w sektorze turystycznym, następnie w przemyśle naftowym (14%), rolno-spożywczym (10%)
oraz w mniejszym stopniu w budownictwie, transporcie, ochronie zdrowia i biotechnologii.
Śladowy jest udział kapitału zagranicznego w sektorach o wysokiej wartości dodanej i wysokim
zaawansowaniu technologicznym.
Największy udział w BIZ na Kubie ma Hiszpania (45% - turystyka i mniejszym stopniu wszystkie
sektory kubańskiej gospodarki), Kanada (10% - górnictwo, ropa naftowa, turystyka), Włochy
(10% - turystyka, budownictwo, obrót nieruchomościami), Francja (6% - turystyka, produkcja
napojów) i Wenezuela (5% - przemysł naftowy). W ostatnim czasie wyraźnie wzrasta udział
zarówno Wenezueli jak i Brazylii i Chin, głównie dzięki współfinansowaniu inwestycji przez
rządowe agendy ww. krajów. W przypadku UE nie istnieje żaden mechanizm współfinansowania
rządowego inwestycji na Kubie.
2
Kuba podpisała 62 porozumienia o wzajemnym promowaniu i ochronie inwestycji (Acuerdos Bilaterales para la Promoción y
Protección Recíproca de Inversiones – APPRI), w tym 15 z krajami Unii Europejskiej oraz 11 porozumień o unikaniu podwójnego
opodatkowania (Convenios para Evitar la Doble Imposición), w tym 4 z krajami UE.
3
Od 2009 r. rząd nie podaje do publicznej wiadomości danych dotyczących napływu kapitału zagranicznego, w tym bezpośrednich
inwestycji zagranicznych.
2
AMBASADA RP W HAWANIE
„Unijne BIZ” na Kubie
Ponad 50% inwestycji zagranicznych na Kubie pochodzi z krajów Unii Europejskiej, głównie
Hiszpanii (turystyka, przemysł naftowy, transport, usługi finansowe, zaopatrzenie w wodę,
wyroby tytoniowe, przemysł cementowy). Kubańsko-hiszpańska firma Habanos S.A. posiada
wyłączność na eksport cygar kubańskich, pokrywając 72% zapotrzebowania światowego rynku
na ten produkt. Francja inwestuje w produkcję i eksport rumu, natomiast Włochy
w telekomunikację.
Według aktualnych szacunków na Kubie operuje 169 firm pochodzących z krajów unijnych,
z czego 89 w sektorze turystycznym, 14 w budownictwie, 12 w przemyśle lekkim, 7 w przemyśle
rolno-spożywczym. Większość tych firm (81) to spółki mieszane oraz działające w oparciu
o kontrakty na zarządzanie (61).
Dominuje Hiszpania, która kontroluje 66% firm z kapitałem unijnym. W sektorze turystycznym
posiada 73 firmy, w tym 11 spółek mieszanych oraz 62 w ramach kontraktów na zarządzanie
bazą hotelową. Włochy dysponują 22 firmami, Francja – 4 (w tym rum Havana Club), Wielka
Brytania i Niemcy po 4, Holandia – 3, Belgia i Portugalia po 2.
Nowe projekty inwestycyjne krajów UE (wg szacunków na marzec 2012 r.) obejmują następujące
sektory gospodarki kubańskiej: przemysł naftowy, przemysł cukrowy, turystyka, rolnictwo,
produkcja materiałów budowlanych oraz 6 związanych z budową pól golfowych.
*****
Ważnymi inwestorami na Wyspie są również firmy pochodzące z Wenezueli, Brazylii i Chin.
W 2007 r. Wenezuela i Kuba podpisały 25 porozumień o współpracy, m.in. o utworzeniu
przedsiębiorstw mieszanych. W 2009 r., w ramach Komisji Mieszanej Kuba – Wenezuela podjęto
decyzję o powołaniu 7 nowych spółek mieszanych, z których 6 funkcjonuje na terenie Wenezueli
(produkcja software, eksploracja geologiczna, produkcja rolno-spożywcza) oraz jedna,
produkująca profile aluminiowe, na Kubie.
Z Brazylią podpisano porozumienia o utworzeniu szeregu spółek mieszanych w przemyśle
naftowym, przetwórstwie niklu i modernizacji portu w Mariel (brazylijskie przedsiębiorstwo
Odebrecht i brazylijski Bank Rozwoju – BNDES).
W 2010 r. Kuba i Chiny podpisały 13 porozumień o utworzeniu spółek mieszanych oraz umowę
na budowę luksusowego hotelu w Hawanie o wartości 117 mln USD. Jedną z ważniejszych
kubańsko-chińskich inwestycji (6 mld USD, chiński EXIMBANK sfinansuje inwestycję w 85%),
rozpoczętych w 2011 r., jest rozbudowa rafinerii w Cienfuegos, której zakończenie planowane
jest na 2013 r. W 2010 r. oddano do użytku hotel Gran Melìa Shanghai, wybudowany przez
chińska firmę Xintian. Jest to pierwszy hotel hiszpańskiej sieci Gran Melìa administrowany przez
Chińczyków.
Uniwersytet Hawański przeprowadził ankietę wśród zagranicznych inwestorów, według których
do zalet kubańskiego rynku należą: niski poziom przestępczości (najwyższy odsetek
ankietowanych określiło to jako największą zaletę w porównaniu z innym krajami regionu AŁiK),
stabilność polityczna, wysoko wykwalifikowana siła robocza, możliwość ekspansji na rynku
wewnętrznym w średniej i długoterminowej perspektywie czasowej oraz brak konkurencji.
3
AMBASADA RP W HAWANIE
Kubańska oferta dla BIZ wg sektorów gospodarki
(zaprezentowana przez Kubańską Izbę Handlową)
Aktualnie do priorytetowych sektorów gospodarki, dla rozwoju których niezbędny jest kapitał
zagraniczny, rząd kubański zalicza:
Turystykę: tradycyjnie jest największym odbiorcą bezpośrednich inwestycji zagranicznych,
koncentrując dzisiaj 30% ogółu BIZ na Kubie. Turystyka stanowi drugie źródło (po eksporcie
usług medycznych) dopływu dewiz, rocznie ok. 2 mld USD (2,7 miliona turystów w 2011 r.,
szacunek na 2012 r. – 2,9 mln).
Najwięcej turystów na Kubę przybywa z Kanady, Wielkiej Brytanii, Włoch i Hiszpanii,
jednocześnie notuje się wyraźny wzrost odwiedzających z Rosji (w 2011 r. wzrost o 40%), Chile
(35%), Argentyny (30%) i Kolumbii (22%). Oficjalne statystyki kubańskie nie podają danych
odnośnie turystów amerykańskich, jednak szacuje się, że stanowią oni drugą po Kanadyjczykach,
grupę, głównie dzięki podróżom Amerykanów kubańskiego pochodzenia.
Nikiel: szacuje się, że Kuba dysponuje jednymi największych na świecie pokładami niklu
(3. miejsce). Zasoby potwierdzone to ok. 800 mln ton, przypuszczalne – 2 mld ton. Kubański
kobalt to 26% zasobów światowych. Aktualnie produkcję kobaltu na Kubie szacuje się na 75 000
ton rocznie, w planach zwiększenie do 120 000. Największym przedsiębiorstwem produkującym
nikiel i kobalt jest utworzona w 1994 r. kubańsko-kanadyjska spółka Mao Nickel S.A. (Sherrit
International i Cubaníquel). Natomiast kubańsko-wenezuelska spółka Cuba Quality S.A. planuje
zainwestowanie 700 mln USD w budowę nowego zakładu produkcyjnego. Rosyjska Spółka A1,
należąca do Alfa Grupy podpisała (w 2010 r.) porozumienie z kubańskim Commercial Caribbean
Nickel w sprawie wydobycia i przetwórstwa niklu na Kubie. A1 otrzyma 49 proc. udziałów.
Rosjanie zamierzają zainwestować 15 mln dolarów.
Władze kubańskie poszukują partnerów do budowy nowej rafinerii o rocznej zdolności
produkcyjnej 3 500 ton niklu i 1 500 ton kobaltu.
Ropę naftową: zgodnie z oficjalnymi deklaracjami władz kubańskich wydobycie ropy naftowej
w 2011 r. wyniosło 4 mln ton, co pokrywa prawie 50% wewnętrznego zapotrzebowania. W celu
zwiększenia wydobycia Kuba poszukuje inwestorów do eksploracji nowych złóż w kubańskiej
„Wyłącznej Strefie Ekonomicznej” (Zona Económica Exclusiva – ZEE) w Zatoce Meksykańskiej.4/.
Kuba zezwala na inwestycje zagraniczne w sektorze naftowym od 1991 r. Szacuje się, że w tym
okresie korporacje zagraniczne zainwestowały w poszukiwania i wydobycie ropy naftowej ponad
2,8 mld USD.
Energię elektryczną z odnawialnych źródeł: wg kubańskiego GUS (ONE – Oficina Nacional de
Estadísticas) w 2010 r. prawie 100% ogólnego zużycia energii elektrycznej (17 395 gigawat na
godzinę) pokrywane było z konwencjonalnych źródeł energii i tylko 0,6% z odnawialnych źródeł,
4
Kubańska „Wyłączna Strefa Ekonomiczna w Zatoce Meksykańskiej obejmuje 112 000 km², podzielonych na 59
obszarów wydobycia. Dotychczas prawa do eksploatacji 28 obszarów uzyskały: hiszpańsko-argentyński Repsol – YPF,
ONGC z Indii, Nork Hydro z Norwegii, wenezuelski PDVSA, Petronas z Malezji, wietnamski PetroVietnam, Gazprom Neft
z Rosji i kanadyjski Sherritt International.
4
AMBASADA RP W HAWANIE
pomimo występowania na Wyspie ogromnych możliwości ich wykorzystywania (energia
wiatrowa i słoneczna przede wszystkim).
Produkcję opakowań (szklanych, z tworzyw sztucznych itp.): na Kubie istnieje ogromne
zapotrzebowanie (aktualnie znaczenie przekraczające ofertę) na wszelkiego rodzaju opakowania
(kosmetyki, napoje, artykuły spożywcze, lekarstwa, wyroby tytoniowe itp.). Tylko w ciągu
ostatnich trzech lat Kuba wydała na import różnego rodzaju opakowań ponad 440 mln USD.
Poza ofertą dla BIZ ze strony kubańskiej Izby Handlowej pozostały sektory, które już dzisiaj mogą
interesować zagranicznych inwestorów. Zaliczyć do nich należy:
Przemysł farmaceutyczny i biotechnologię: według dostępnych informacji eksport kubańskich
farmaceutyków w latach 2006 – 2009 wzrósł o 70% do kwoty 520 mln USD r. Głównym
kierunkiem wywozu była Wenezuela. Obecnie Kuba posiada 200 specyfików farmaceutycznych
zarejestrowanych w 52 krajach. Utworzyła także mieszane spółki produkcyjne w Chinach,
Brazylii, Indiach i Afryce Płd.
Przemysł cukrowy: ocenia się, biorąc pod uwagę warunki naturalne na Kubie, doświadczenie
i tradycje, że sektor ten może być dla Kuby rozwojowym. Plany rządu zakładają osiągnięcie
produkcji cukru w 2015 r. na poziomie 2,5 mln ton (2011 r. - 1,4 mln ton; 1980 r. – 8,0 mln ton).
W 2012 r. nastąpiła reorganizacja sektora cukrowego. Zlikwidowano Ministerstwo Przemysłu
Cukrowego, w miejsce którego powołano holding o nazwie Grupo Azucarero, bezpośrednio
podporządkowany Radzie Ministrów.
Wśród zainteresowanych inwestycjami w kubańskim przemyśle cukrowym znajdują się firmy
z Brazylii (Odebrecht), Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Z Polski ewentualną współpracą z kubańskimi
partnerami zainteresowana jest Krajowa Spółka Cukrowa S.A.
Kubańskie reformy gospodarcze i BIZ
W założeniach programowych reform gospodarczych („aktualizacji modelu gospodarczego”)
stwierdza się, że należy „kontynuować promowanie udziału kapitału zagranicznego
w gospodarce kubańskiej, jako uzupełnienie inwestycji krajowych, w tych obszarach i sektorach,
które odpowiadają interesom narodowym na ścieżce zrównoważonego i społecznego rozwoju
w krótkiej, średniej i długoterminowej perspektywie czasowej”. W polityce ekonomicznej kładzie
się nacisk na inwestycje zagraniczne przyczyniające się do ograniczenia importu (w pierwszym
rzędzie żywności) i rozwoju tych gałęzi przemysłu, które generować będą wzrost gospodarczy w
ogóle.
W celu uelastycznienia warunków napływu BIZ rząd będzie zmuszony do wprowadzenia szeregu
zmian w ustawodawstwie. Planuje się utworzenie Specjalnych Stref Rozwoju (Zonas Especiales
de Desrrollo), na wzór specjalnych stref ekonomicznych (pierwsza ma być otwarta w obecnie
modernizowanym porcie Mariel w 2014 r.).
Podsumowanie:
Inwestycje zagraniczne stanowią dla Kuby nieodzowny element rozwoju. Poziom
oszczędności wewnętrznych jest tak niski, że nie mogą one służyć jako baza rozwoju
gospodarczego.
5
AMBASADA RP W HAWANIE
Oczekiwana jest zapowiedziana przez rząd nowelizacja ustawy o inwestycjach
zagranicznych.
Główną przeszkodą dla przyciągnięcia kapitału zagranicznego jest brak odpowiednich,
jasno sprecyzowanych przepisów w odniesieniu do BIZ, jak również brak bezpieczeństwa
prawnego.
Priorytetami kubańskiego rządu w zakresie BIZ pozostaje turystyka oraz te działy
gospodarki, które pozwalają na zastąpienie importu produkcją krajową lub zwiększają
zdolności eksportowe Kuby.
Stan gospodarki kubańskiej, w tym kłopoty z płynnością finansową Kuby, zniechęca
zagranicznych inwestorów do podejmowania decyzji inwestycyjnych w odniesieniu do
rynku kubańskiego.
Ewentualna kapitałowa ekspansja inwestorów zagranicznych na rynku kubańskim może
nastąpić po wdrożeniu reform gospodarczych, zmianach przepisów prawnych
dotyczących inwestowania zagranicznego, a także wymagać będzie politycznego
wsparcia krajów macierzystych inwestorów.
Słabość gospodarki kubańskiej, bardzo niski lub zerowy poziom międzynarodowej
konkurencyjności i zaawansowania technologicznego, brak konkurencji wewnętrznej
i ustawodawstwa antymonopolistycznego, wysoko wykwalifikowana siła robocza oraz
niskie koszty jednostkowe pracy, czynią rynek kubański relatywnie atrakcyjnym dla
zagranicznych inwestorów.
Hawana, 2012-06-16
Opr.: Wojciech Tomaszewski
6