Gwarancje bezpieczeństwa środowiskowego poszukiwania i

 Warszawa, 9 maja 2011 r.
Materiał backgroundowy
Gwarancje bezpieczeństwa środowiskowego poszukiwania i wydobycia
niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego typu shale gas (tzw. gaz łupkowy)
Poszukiwanie gazu z łupków, a następnie jego wydobycie to proces wydobywczy i jak każdy proces
tego typu stanowi ingerencję w środowisko naturalne. Kluczem do efektywnej gospodarki jego złożami
jest dbałość o minimalizowanie ewentualnego negatywnego wpływu na środowisko działań
poszukiwawczych i wydobywczych, wykluczenie jakiegokolwiek zagrożenia z tym związanego dla ludzi,
a także zapewnie systemu rekultywacji i rekompensat. Takie działania gwarantuje polskie prawo zgodne
z normami Unii Europejskiej, która przykłada do ochrony środowiska dużą wagę.
Gaz ziemny to najczystsze ekologicznie źródło energii spośród paliw kopalnych. Cechuje go niska
(w porównaniu w węglem kamiennym i brunatnym) emisja gazów cieplarnianych (porównanie
wskaźników emisji dwutlenku węgla ze spalania paliw kopalnych stosowanych w krajowej inwentaryzacji
emisji gazów cieplarnianych: Gaz ziemny – 55,82 kg CO2/GJ; Węgiel kamienny – 94 - 95 kg CO2/GJ;
Węgiel brunatny – 105 - 110 kg CO2/GJ. Jak widać wskaźnik (a zatem i emisja) ze spalania gazu ziemnego
jest dwukrotnie niższy od wskaźnika dla węgli), a także brak niebezpiecznych odpadów. W Polsce, w
której zapotrzebowanie na energię zaspakajane jest przez węgiel kamienny i brunatny - gaz ziemny jest
atrakcyjną i bezpieczną ekologicznie alternatywą. Jego źródłem w Polsce - potencjalnie umożliwiającym
ograniczenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących ze spalania węgla - może być gaz łupkowy. Jest
on nadzieją Polski na wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju.
Polska jest przygotowana do tego, żeby w pełni kontrolować proces poszukiwania
a w przyszłości wydobywania gazu z łupków dzięki dobremu prawu, systemowym działaniom
oraz instytucjom, które czuwają nad stanem środowiska np. w kwestii gospodarki wodnej czy
ocen oddziaływania przedsięwzięć na otoczenie.
Niekonfliktowe lokalizacje
W Polsce obszar możliwej produkcji gazu łupkowego znajduje się strefach o małej gęstości
zaludnienia, są to w większości tereny rolnicze o niskiej rentowności. Czasowe wykorzystanie do celów
wiertniczych wybranych lokalizacji w takim terenie nie jest w konflikcie z interesem lokalnych
społeczności, wręcz przeciwnie - może dla nich stanowić istotny impuls ekonomiczny. Trwające już prace
poszukiwawcze, nie spowodowały dotąd konfliktów z lokalnymi społecznościami, za wyjątkiem
Niestkowa na Pomorzu. Naszym zdaniem problem polegał na nie przeprowadzeniu właściwej kampanii
informacyjnej dla społeczności lokalnej.
Zabezpieczenia przy pracach
Hałas jako jedna z wymienianych uciążliwości związanych z procesem poszukiwania i wydobycia gazu
ziemnego (nie tylko na złożach niekonwencjonalnych, ale i konwencjonalnych) jest związany m.in. ze
wzmożonym ruchem samochodowym na etapie zaopatrywania zabiegu szczelinowania, tj. przewóz
sprzętu, piasku, wody itp. - transport ten jest jednak ograniczony do krótkiego czasu. Z kolei kwestia
hałasu podczas wiercenia i szczelinowania (trwa od 2 do 4 tygodni) rozwiązywana jest poprzez stosowanie
ekranów akustycznych w pobliżu domów mieszkalnych w okolicach których znajdują się wiertnie (jest to
praktykowane na całym świecie). W polskich warunkach minimalna odległość wiertni od zabudowań
mieszkalnych oraz normy hałasu wokół wiertni są ściśle regulowane przepisami. Trzeba także dodać, że
natężenie hałasu podczas ww procesu nie przekracza poziomu 86 dB w odległości 200 m od inwestycji.
Dla porównania hałas generowany przez ruch uliczny w mieście to ok. 80 dB.
ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa; (+48 22) 57 92 219, faks: (+48 22) 57 92 505, www.mos.gov.pl Stabilna ziemia
Nie istnieje zagrożenie możliwości wywoływania poprzez wydobycie gazu łupkowego wstrząsów
sejsmicznych. Możliwość ich występowania ma miejsce tylko na terenach aktywnych sejsmicznie, zatem
nie dotyczy to Polski.
Gaz bez fajerwerków
W szczelinowaniu i produkcji gazu nie stosuje się podziemnych wybuchów.
Niska radioaktywność
Łupki gazowe występujące w Polsce mają niewielki poziom radioaktywności, który nie jest niebezpieczny
dla ludzi i środowiska (tzw. zwierciny - materiał skalny będący pozostałością po wierceniu otworu
i płyny zwrotne - powstające w procesie produkcji i poszukiwania gazu łupkowego).
W zgodzie z Naturą 2000
W Polsce obszar poszukiwań i ewentualnej produkcji gazu łupkowego (centralne Pomorze, wschodnie
Mazowsze, wschodnia Lubelszczyzna) w większości nie znajduje się na terenach ochrony przyrody (np.
Natura 2000). W Polsce procedury administracyjne związane z wierceniami stanowią bardzo
rozbudowany system zabezpieczeń przed niepożądanym wpływem prac na środowisko.
Inwestorzy zamierzający poszukiwać lub rozpoznawać złoża gazu niekonwencjonalnego, zanim otrzymają
stosowną koncesję, mogą być zobowiązani do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
(przy czym w uzasadnionych przypadkach w ramach postępowania zmierzającego do wydania tej decyzji
może zostać nałożony obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, której celem –
poprzez identyfikację zagrożeń i wskazanie rozwiązań służących ich eliminacji lub minimalizacji – jest
zmniejszenie niekorzystnego wpływu na środowisko). W przypadku, kiedy uzyskanie decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach nie będzie konieczne, ale przedsiębiorca zamierza poszukiwać lub
rozpoznawać złoża kopalin w granicach obszarów Natura 2000 lub ich sąsiedztwie powinien liczyć się z
tym, że może zajść konieczność przeprowadzenia oceny na obszar Natura 2000. W przypadku, gdy
przedsiębiorca zamierza prowadzić działalność polegającą na wydobywaniu m.in. gazu łupkowego przed
uzyskaniem koncesji, musi otrzymać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach.
Gaz i geotermia
Zasoby wód geotermalnych znajdują się na mniejszych głębokościach niż złoża gazu łupkowego, zatem
w większości przypadków możliwe jest równoczesne prowadzenie obu rodzajów działalności na tym
samym obszarze - nie ma konfliktu pomiędzy tymi dwoma procesami.
Bezpieczeństwo dla wód powierzchniowych i podziemnych
Wstępne analizy przeprowadzone w kwestii zużycia wody dla obszaru potencjalnej produkcji gazu
łupkowego wskazują, że pobór wody do procesu szczelinowania (w przypadku korzystania z wód
pitnych) nie wpłynie znacząco na bilans. Według wstępnych obliczeń ilość wody zużywania dziennie przez
Warszawę do celów komunalnych jest odpowiednikiem tygodniowego do miesięcznego zużycia wody do
szczelinowania na obszarze o powierzchni kilkudziesięciu tysięcy km kwadratowych.
Do szczelinowania z użyciem wody istnieją już także alternatywy. Obecnie wykorzystuje się w tym celu
naturalne solanki o niskim stopniu zasolenia z głębokości większych niż wody pitne (w polskich
warunkach w omawianym obszarze mogą to być solanki z poziomów kredowych
i jurajskich). Ponadto trwają prace badawcze nad opracowaniem metody wykonywania szczelinowania
płynami na bazie skroplonych gazów (np. propan, azot, dwutlenek węgla - nie oddziałujące lub
oddziałujące w niewielkim stopniu na środowisko). Polskie procedury prawne umożliwiają kontrolę
działalności geologiczno –górniczej, w tym procesu szczelinowania. Niezależnie od tego organ koncesyjny,
organy nadzoru górniczego oraz organy ochrony środowiska posiadają instrumenty prawne umożliwiające
kontrolę zakładów górniczych, procesu szczelinowania, monitoring środowiska oraz wpływ inwestycji na
gospodarkę wodną.
Szczelinowanie (w sytuacji bezawaryjnego wiercenia) nie zanieczyszcza wód podziemnych tym
bardziej, że szczelinowanie takie w naszym kraju będzie wykonywane na głębokościach rzędu 3 tysięcy
metrów, a tymczasem wody użytkowe podziemne znajdują się na głębokości 100-200 m - zatem ich
zanieczyszczenie nie jest możliwe za wyjątkiem rażącego błędu technicznego. Oddziaływanie na
środowisko samego procesu wiercenia za gazem łupkowym jest podobne jak w przypadku wiercenia na
2 złożach konwencjonalnych. Dotyczy to przede wszystkim przewiercania poziomów wodonośnych.
W przypadku Polski dotychczas wykonano ponad 7000 głębokich (głębszych niż 1000 m) otworów
wiertniczych. Pomimo to nie istnieją dotychczas żadne przypadki, w których podejrzewano by
możliwość wpływu wiercenia na jakość wód pitnych.
Kontrola przestrzegania prawa i zasad ochrony środowiska
W procesach poszukiwania i wydobywania gazu łupkowego niezwykle istotna jest dbałość
o prawidłowe przechowywanie wszelkich składników używanych w procesie technologicznym,
a także o zgodne z regulacjami gromadzenie i usuwanie bieżących odpadów. Duże znaczenie ma
egzekwowanie obecności na terenie wiertni każdego typu odpowiedniej infrastruktury, która stanowi
zabezpieczenie na okoliczność wszelkich awarii. Nieodzowne jest stosowanie kodeksu najlepszych
praktyk, jak również monitoringu i kontroli administracji publicznej na terenach czynnych wiertni dla
wyeliminowania ewentualnych zagrożeń. Przepisy dotyczące zabezpieczeń na wypadek awarii na wiertni są
w Polsce ściśle regulowane prawnie i egzekwowane na etapie uzyskiwania od Urzędu Górniczego
pozwoleń na wiercenie w dokumencie stanowiącym techniczny projekt wiercenia. W Polsce monitoring
taki ma już miejsce i będzie kontynuowany w poszczególnych lokalizacjach przez długi czas.
Kompetencje w zakresie wydobycia i poszukiwania gazu łupkowego i gwarancji bezpieczeństwa
środowiskowego
Ministerstwo Środowiska
• Ochrona i bilansowanie złóż kopalin,
racjonalne gospodarowanie ich zasobami;
• Udzielanie koncesji na poszukiwanie,
rozpoznawanie i wydobywanie złóż gazu wraz
z ustalaniem opłat za tą działalność oraz
kontrola stanu realizacji warunków
koncesyjnych;
• Gromadzenie i udostępnianie danych
geologicznych;
• Prowadzenie prac geologicznych dla
rozpoznawania budowy geologicznej kraju;
• Promocja możliwości poszukiwania złóż gazu
w Polsce;
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
•
•
•
•
Kontrola przestrzegania przepisów prawa o
ochronie środowiska,
Badanie stanu środowiska, w ramach programu
Państwowego Monitoringu Środowiska
Przeciwdziałanie poważnym awariom.
Monitorowanie stanu środowiska.
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
•
Prowadzenie spraw z zakresu uwarunkowań
środowiskowych dla inwestycji związanych
z gazem łupkowym
Narodowy
Fundusz
i Gospodarki Wodnej:
•
Finansowanie prac z zakresu ochrony
środowiska.
Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
•
Gospodarowanie zasobami wodnymi i
ściekami
Wyższy Urząd Górniczy
•
Nadzór i kontrola nad ruchem zakładów
górniczych, w szczególności w zakresie:
bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa
pożarowego, likwidacji zakładów górniczych,
w tym m.in. zatwierdzanie planów ruchu
Ochrony
Środowiska
3 •
•
Państwowy Instytut Geologiczny
•
zakładów górniczych.
Kontrola wykonywanie przez przedsiębiorców
obowiązków dotyczących ochrony środowiska,
określonych w przepisach oraz w decyzjach
ustalających warunki użytkowania środowiska.
Zadania administracji architektonicznobudowlanej i nadzoru budowlanego określone
w przepisach prawa budowlanego w zakresie
projektowania, budowy, utrzymania
i rozbiórki obiektów budowlanych zakładu
górniczego oraz uzgadnianie projektów
miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego dla terenu górniczego.
Państwowy Instytut Geologiczny pełni rolę
służby geologicznej stanowiącej wsparcie dla
administracji geologicznej w zakresie
opracowań i ekspertyz geologicznych w tym
związanych z gazem łupkowym.
Pierwsze wnioski koncesyjne w Polsce
Pierwsze wnioski na uzyskanie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie niekonwencjonalnych
nagromadzeń gazu ziemnego typu shale gas zostały złożone przez firmę Lane Energy Poland Sp. z o.o.
na przełomie czerwca i lipca 2007 r. Polska stała się jednym z najbardziej aktywnych rynków
poszukiwania tego typu złóż na starym kontynencie czego wyrazem jest zaangażowanie w naszym kraju
gigantów takich jak ExxonMobil, ConocoPhilips, Chevron czy Maraton oraz licznych polskich firm
PGNiG, Lotos Petrobaltic, Orlen Upstream.
Pierwsze koncesje w Polsce
Pierwsze koncesje na poszukiwanie niekonwencjonalnych złóż gazu łupkowego zostały wydane w dniu
23 października 2007 r. na rzecz Lane Energy Poland Sp. z o. o. (koncesje nr 16/2007/p złoże Lębork,
17/2007/p - Damnica, 18/2007/p – Stegna oraz 20/2007/p- Cedry).
Obecnie, w Polsce obowiązuje 86 koncesji na poszukiwanie niekonwencjonalnych nagromadzeń gazu
ziemnego typu shale gas.
Zakres prac ustalony przez przedsiębiorców posiadających tego typu koncesje obejmuje analizę
archiwalnych danych i ich interpretację następnie terenowe badania sejsmiczne i na podstawie ich
wyników wykonanie wierceń poszukiwawczych.
Pierwsze wiercenia:
16 czerwca 2010 roku Firma Lane we współpracy z ConocoPhillips rozpoczęła w okolicach Lęborka
pierwsze wiercenie poszukiwawcze w Polsce (otwór wiertniczy Łebień LE-1) za gazem łupkowym.
Do tej pory w Polsce wykonano 7 otworów tego typu.
Do roku 2017 firmy zaplanowały wykonanie 236 otworów poszukiwawczych (w tym 124 otwory
obligatoryjne i dodatkowych 112 otworów opcjonalnych, w zależności od możliwości i wyników
prowadzonych prac przez inwestorów).
Więcej o gazie łupkowym:
http://www.mos.gov.pl/kategoria/3317_niekonwencjonalne_zloza_gazu_ziemnego_w_polsce_gaz_w_lu
pkach_shale_gas_i_gaz_zamkniety_tight_gas/
Dodatkowe informacje:
Magda Sikorska, Rzeczniczka Prasowa, Ministerstwo Środowiska
e-mail: [email protected]; tel. +48 (22) 579 27 22, tel. kom.: +48 695 100 978
Biuro Prasowe, e-mail: [email protected]; tel.: +48 (22) 579 2 878
4