Pobierz raport

Państwowy
Państwowy
Instytut Geologiczny
Instytut Badawczy
-------
ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, tel. 22 45 92 000, fax 22 45 92 001, [email protected]
Rejonowy dla m. SI. Warszawy w Warszawie, XIII Wydzial Gospodarczy KRS, Nr 0000122099; NIP Pl 5250008040
www.pgi.gov.pl
Sąd
państwowa slużba
geologiczna
państwowa slużba
hydrogeologiczna
Ocena zgodności z wymaganiami prawa
oraz ocena wpływu na
w
związku
środowis ko działań
z wykonaniem otworu badawczego Markowola - I
na potrzeby poszukiwania i rozpoznawania
ziemnego, w tym
działań służących
gazu ziemnego w
Zespół autorski:
przeprowadzonych
1\
, _ ~/
\1'\A-lo~
Olga Antolak
Monika Konieczyńska
Grzegorz Lichtarski
zbadaniu
złożach
KIERO, v~~
Geologii Ś ()
złóż
ropy naftowej i gazu
możliwości występowania
niekonwencjonalnych
\J\.t.
\OU
wiskowej
dr MOfll1
ka
Sylwiusz Pergół
Anita Starzycka
Małgorzata Woźnicka
Par'lstwowy Instytut GeologIczny
Par'lstwowylnstytutBadawczy
DYREKTOR
ds. GOSPODAROWANIAWODAMI PODZIEMNYMI
. -~~~
DY
-
Pań Iw
Panst JW
(lr
hI
l
l
p DL
· K TOR
•
I
JiH~~ G~~P l inego
l "l9ftt.~ - zego
('[·v N.:wro cki
Hl ~v. II{C;-PlB
dr 't{;igo; ata Woźnicka
Ocenę sporządzono
na podstawie dokumentacji dostarczonej przez inwestora - Polskie
Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.
Warszawa, marzec 2011 r.
1.
Wstęp
Na rozpatrywanym obszarze koncesyjnym w centralno-wschodniej Polsce (koncesja
Nr 48/2001/p Pionki - Kazimierz) w okresie od października 2009 r. do sierpnia 2010 r.
przeprowadzono prace mające na celu przebadanie utworów karbonu górnego oraz
dewonu pod kątem rozpoznania możliwości występowania złóż ropy naftowej i gazu
ziemnego. Perspektywy poszukiwawcze wiązano głównie z utworami węglanowymi
górnego dewonu (franu) oraz utworami klastycznymi górnego karbonu, w których
odkryto w regionie kilka złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.
Mając na celu rozwiązanie postawionego na wstępie zadania w okresie
od października 2009 r. do kwietnia 20 lOr. odwiercono otwór badawczy Markowola- I,
zlokalizowany w miejscowości Zwola, gmina Gniewoszów, powiat kozienicki. Otwór
odwiercono do głębokości 4 500 m (do utworów dolnego dewonu). Następnie, po
przeprowadzeniu badań i prac rozpoznawczych oraz stwierdzeniu braku występowania
konwencjonalnych złóż węglowodorów w przewierconych formacjach, podjęto decyzję
o wykonaniu w otworze prac zmierzających do rozpoznania możliwości występowania
niekonwencjonalnych złóż w formacji piaskowcowo -mułowcowo - iłowcowej karbonu
górnego, która w świetle przeprowadzonych analiz wydawała się perspektywiczna.
W lipcu 2010 r. wykonano dwa zabiegi stymulujące (szczelinowanie hydrauliczne) wraz
z poprzedzającymi testami technicznymi w dwóch interwałach perforacji (3486-3491 m
oraz 3462-3467 m), a następnie prowadzono obserwacje potencjalnego przypływu gazu.
Wyniki przeprowadzonych prac były negatywne, gdyż nie stwierdzono nagromadzenia
gazu dającego możliwość przemysłowej eksploatacji.
Niezależnie od faktu, iż rozpatrywany otwór badawczy zaprojektowany został w celu
rozpoznania w pierwszym rzędzie możliwości występowania konwencjonalnych złóż
gazu ziemnego w rozpatrywanej strukturze geologicznej , wykonane w tym otworze
zabiegi szczelinowania hydraulicznego służące rozpoznaniu niekonwencjonalnych złóż
węglowodorów stanowiąjeden z pierwszych przykładów w Polsce prac tego typu.
W ramach niniejszej oceny szczegółowej analizie poddano czynności, jakie zostały
wykonane w trakcie prac badawczo-rozpoznawczych. Przeanalizowano uzyskane przez
wykonawcę decyzje i pozwolenia oraz dostępną dokumentację techniczną prac (projekt
prac geologicznych, plan ruchu, projekt wiercenia, projekty technologiczne zabiegów
stymulujących,
projekt geologiczno-techniczny prób złożowych). W op arciu
o zgromadzoną dokumentację prześledzono cykl postępowania administracyjnego oraz
wykonawczego. Stwierdzono, że wykonawca, w trosce o rzetelne wykonanie prac, w tym
minimalizację negatywnego oddziaływania na środowisko, przeprowadził szereg
czynności wykraczających poza standardowe wymagania formalne, w tym m.in. wykonał
badania stanu elementów środowiska naturalnego w rejonie prowadzonych prac przed
i po zakończeniu wiercenia (listopad 2009 r. oraz listopad 2010 r.).
2. Uzyskane pozwolenia i decyzje
Dla analizowanego przedsięwzięcia zostały uzyskane wszystkie wymagane prawem
decyzje i pozwolenia, według stanu prawnego obowiązującego w dniu występo wania
z danym wnioskiem.
W 2001 roku przedsiębiorstwo Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.
uzyskało koncesję na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziem nego
na okres 6 lat. Następnie dwukrotnie przedłużano jej ważność, w 2007 oraz w 20 08 r.
Obecnie koncesja obowiązuje do 31.1 2.201] r.
W związku z tym, że warunki koncesji dopuszczały użycie materiałów wybuchowych
przy badaniach sejsmicznych oraz ze względu na występowanie obszarów Sieci Natura
2
2000 w granicach obszaru koncesyjnego, przeprowadzono postępowanie w sprawie oceny
oddziaływania na środo wisko zakończone uzyskaniem przez przedsiębiorcę w 2008 roku,
wydanej przez Wójta Gminy Przyłęk, decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
zgody na realizację przedsięwzięcia. Decyzja środowiskowa została wydana na podstawie
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2006 r.
Nr 119, poz. 902 z późno zm.). Dla potrzeb decyzj i środowiskowej sporządzono raport
oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. W 2010 r. decyzję przedłużono na kolejne
dwa lata' .
Na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych
(t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz. 1166 z późno zm.) uzyskano decyzję Starosty
Kozienickiego w sprawie czasowego wyłączenia gruntów z produkcji rolnej.
Pozwolenie wodnoprawne na pobór wód oraz na odprowadzanie ścieków nie było
wymagane, gdyż na potrzeby prac wiertniczych pobierano wodę do celów
przemysłowych z sieci wodociągu wiejskiego na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej . W czasie prac nie wytworzono ścieków innych niż komunalne.
Nie było także wymagane uzyskanie decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń
do powietrza ani zgłoszenie instalacji powodującej emisję zanieczyszczeń do powietrza,
gdyż funkcjonująca na terenie wiertni kotłownia miała moc cieplną < 1 MW.
Plan ruchu na wykonanie otworu badawczego został zatwierdzony w październiku
2009 r. decyzją Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie. Zgodnie
z zapisami planu ruchu, zabiegi intensyfikacji przypływu i wszystkie inne prace
w otworze wykonywane były na podstawie opracowanych projektów technicznych
zatwierdzonych przez Kierownika Ruchu Zakładu. W styczniu 2010 r. decyzją Dyrektora
Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie zatwierdzono Dodatek nr 1 do planu
ruchu na wykonie otworu badawczego, który dotyczył zmiany urządzenia wiertniczego,
dołączenia aneksu koncesji oraz dołączenia decyzji w zakresie ochrony powierzchni ziemi
i zasad postępowania z odpadami.
Wykonawca wiercenia i procesu szczelinowania na rozpatrywanym obszarze
koncesyjnym uzyskał trzy decyzje związane z gospodarką wytwarzanymi odpadami,
wydane na podstawie złożonych wniosków (zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. o odpadach oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach
wydobywczych). Warunki wyznaczone w decyzjach zostały dotrzymane.
Decyzja zatwierdzająca program gospodarowania odpadami wydobywczymi wydana
została przez Marszałka Województwa Mazowieckiego (po uzyskaniu pozytywnej opinii
Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Warszawie i Wójta Gminy Gniewoszów).
Przedstawiony przez wykonawcę wiercenia program gospodarowania odpadami
wydobywczymi spełnił wymagania określone wart. 9 ustawy z dnia 10 lipca 2008 r.
o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865 z późno zm). Klasyfikacja w/w
odpadów odbyła się na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).
W programie określono rodzaj i łączną ilość przewidywanych odpadów o kodach
01 05 08 (płuczki wiertnicze zawierające chlorki) i 01 01 02 (odpady z wydobywania
, Od 15 listopada 2008 r. w analogicznych przypadkach zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia
3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Na mocy
przepisów wykonawczych do tej ustawy (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 20 lOr.
w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (DZ. U. Nr 213, poz. 1397),
analizowany rodzaj przedsięwzięcia zalicza się do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco
oddziaływać na środowisko dla których wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach i może być wymagany raport oddziaływania na środowisko .
3
kopalin innych niż rudy metali). Początkowo program nie uwzględniał odpadów
powstających w procesie szczelinowania hydraulicznego, które na etapie jego tworzenia
nie było jeszcze planowane. Po przeprowadzeniu szczelinowania w lipcu 2010 r.
i uzyskaniu w jego efekcie dużej ilości płynu zwrotnego, przekazano informację
Marszałkowi Województwa Mazowieckiego o zmianie w programie gospodarowania
odpadami wydobywczymi dotyczącej łącznej ilości odpadów wydobywczych
przewidzianych do wytworzenia. Płyn zwrotny zaklasyfikowany został jako odpad
o kodzie 01 01 02, a propant (piasek i inne składniki stałe) jako odpad o kodzie 01 05 08.
Z kart przekazania odpadów wydobywczych wynika, że odpady o kodzie 01 0 5 08
zostały przekazane firmie posiadającej decyzję na transport odpadów i następnie firmie
posiadającej decyzję na zagospodarowanie odpadów tego typu, która poddała je
procesowi odzysku w instalacji na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne
i obojętne.
Odpady o kodzie 01 01 02 zostały przekazane firmie posiadającej decyzję na
transport i odzysk odpadów tego typu. Odpady poddane zostały zagospodarow aniu
w zakładzie, który zajmuje się przerobem odpadów i płynów wiertniczych.
Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi został zatwierdzony decyzją przez
Starostę Kozienickiego.
Wykonawca prac wiertniczych przedłożył również w Starostwie Powiatowym
w Kozienicach informację o wytwarzanych odpadach i sposobie gospodarowania
odpadami innymi niż niebezpieczne powstającymi na terenie wiertni.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo
Geologiczne i Górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z późno zm.) oraz ustawy
z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych prowadzący prace górnicze
zobowiązany jest do rekultywacji terenu po zakończeniu prac. Decyzja Starosty
Kozienickiego z 2010 r. ustaliła rolny kierunek rekultywacji, zgodnie z proj ektem
rekultywacji terenu wiertni. W postępowaniu administracyjnym uzyskano pozytywne
opinie Wójta Gminy Gniewoszów oraz Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego
w Warszawie. Termin zakończenia rekultywacji wyznaczono w terminie do 5 lat od dnia
zakończenia prac.
3. Opis podjętych
działań mających
na celu ograniczenie negatywnego
wpływu
na
środowisko.
Prace związane z wierceniem, szczelinowaniem i próbami złożowymi prowadzone
na obszarze ok. 1,1 ha, który został czasowo wyłączony z użytkowania rolnic zego.
Wykonawca wiercenia podjął działania mające na celu wyeliminowanie lub ograniczenie
do minimum wpływu prac wiertniczych na środowisko, w szczególności na glebę i jej
podłoże, wody powierzchniowe i podziemne, kontrolę emisji gazów i spalin, natężenia
hałasu i ilości wytwarzanych odpadów, zgodnie z wymogami obowiązujących w tym
zakresie przepisów prawnych.
W celu udostępnienia działki, na której były prowadzone prace wiertnicze, konieczne
było utwardzenie drogi dojazdowej . Na całym terenie wiertni została zdjęta wierzchnia
organiczna warstwa gruntu (gleba) i złożona w postaci wałów okalających, które w czasie
prowadzenia prac wiertniczych stanowiły częściową barierę ochronną dla terenów
przyległych, a po ich zakończeniu zostaną wykorzystane w końcowym etapie
rekultywacji do przywrócenia pierwotnego stanu. Urządzenia wiertnicze i bu dynki
zaplecza posadowione były na płytach żelbetonowych, dodatkowo pod magazynami paliw
i smarów grunt został izolowany folią PEHD. Wiercenie i późniejsze szczelino wanie
prowadzone było bez użycia dołu urobkowego na zwierciny, zużytą płuczkę wiertniczą
były
4
i płyn zwrotny. Odpady wydobywcze (w tym płuczkę wiertniczą i płyn zwrotny)
poddawano procesom pozwalającym na minimalizacje ich ilości (stosowanie siatek na
sitach wibracyjnych, odmulaczy, wirówek, itp.) i magazynowano w szczelnych
zbiornikach stalowych posadowionych na płytach żelbetonowych, pod którymi wyłożona
była folia PEHD. Odpady niebezpieczne (sorbenty, czyścidła, materiały filtracyjne itp.)
przechowywane były w specjalnych pojemnikach z atestowanymi workami, oznaczonych
stosownymi kodami, na przystosowanym do tego stanowisku wyłożonym płytami
żelbetonowymi i folią PEHD. Po zapełnieniu pojemników odpad przekazywano do
utylizacji firmie posiadającej odpowiednie zezwolenia.
Izolacja terenu wiertni płytami żelbetonowymi i folią PEHD stanowiła barierę
ochronną przed potencjalnym zanieczyszczeniem wód gruntowych. Głębsze poziomy
wodonośne w czasie przewiercania zostały zabezpieczone poprzez rurowanie
i cementowanie rur okładzinowych.
Emisja substancji do powietrza w trakcie prowadzonych prac pochodziła ze spalania
oleju napędowego w agregatach prądotwórczych, oleju opałowego w kontenerowej
kotłowni oraz ze środków transportu. Zastosowanie oleju oraz urządzeń atestowanych
zminimalizowało oddziaływanie przedsięwzięcia na powietrze.
Natężenie hałasu i wibracje ograniczane były przez środki ochrony stosowane
fabrycznie przez producentów podzespołów poszczególnych urządzeń. Dodatkowo
ochronę terenów przyległych stanowiły wały ziemne usypane z trzech stron wiertni - od
strony najbliższych zabudowań i lasu.
Po demontażu urządzenia wiertniczego teren wiertni zostanie zrekultywowany
w sposób zapewniający jego ponowne użytkowanie rolnicze. Uproszczona dokumentacja
rekultywacyj na przewiduje wykonanie niwelacji z jednoczesnym odtworzeniem
pierwotnej rzeźby terenu, a następnie przeprowadzenie rekultywacji agrotechnicznej
(orka, kultywatorowanie, wysiew nawozów mineralnych, zasiew roślin użyźniających,
itp.).
Na powyższe prace została sporządzona uproszczona dokumentacja rekultywacyj na
przedłożona do zatwierdzenia w Starostwie Powiatowym w Kozienicach. Zgodnie
z przyjętym harmonogramem prace te mają być wykonane w terminie od maja do lipca
2011 r.
W celu oceny efektywności podjętych działań Inwestor zlecił wykonanie dwóch serii
pomiarowych dla określenia stanu środowiska abiotycznego na terenie wiertni i w jej
bezpośrednim
sąsiedztwie,
przed i po zakończeniu wiercenia i zabiegów
intensyfikacyjnych. Wykonano analizy fizykochemiczne gleby, podglebia i wód
pierwszego poziomu wodonośnego oraz powietrza glebowego w zakresie stężenia
metanu.
4. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w świetle wykonanych
i obserwacji.
badań
W celu dokonania oceny ewentualnego negatywnego wpływu na środowisko
gruntowo-wodne prac wiertniczych i zabiegów intensyfikacyjnych wykonano oznaczenia
fizykochemiczne i analizy granulometryczne gleby i podglebia w otoczeniu urządzenia
wiertniczego oraz zbiorników na paliwa płynne. W pobranych próbkach oznaczono
zawartości metali ciężkich (er, Ni, Pb), olejów mineralnych i chlorków. W obu seriach
pomiarowych wartości wszystkich badanych parametrów nie przekraczały limitów
dopuszczalnych dla gruntów rolnych (według Rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości
5
ziemi; Dz. U. Nr 165, poz. 1359) i nie zanotowano znaczących różnic w wynikach
uzyskanych przed rozpoczęciem i po zakończeniu prac.
Cały teren wiertni został zbadany pod kątem zawartości metanu w powietrzu
glebowym na głębokości 1,2-1,5 m. W żadnej z 30 sond nie stwierdzono metanu
w ilościach możliwych do wykrycia przy użyciu zastosowanej metody pomiarowej
(miernika biogazu GA 2000 Plus) tak przed rozpoczęciem prac, jak i po ich zakończeniu.
Ocenę stanu wód lokalnie użytkowanych poziomów wodonośnych przeprowadzono
na podstawie próbek pobranych z trzech okolicznych studni gospodarskich. W wodach
oznaczono odczyn pR, przewodność elektrolityczną właściwą, smak, zapach, stężenia
chlorków, azotanów, azotynów, amoniaku, olejów mineralnych, chromu, baru, ołowiu,
potasu, żelaza i manganu. Wyniki odniesiono do wartości granicznych określonych
w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu
oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). W obu seriach pomiarowych
większość badanych składników mieściła się w granicach odpowiadających I i II klasie
jakości wód podziemnych (wody bardzo dobrej i dobrej jakości). Wyniki uzyskane przed
i po zakończeniu prac na terenie wiertni nie wskazują na jakiekolwiek zmiany
hydrochemiczne w badanych wodach.
5. Wnioski
Analiza dokumentacji przedstawionych przez wykonawcę prac prowadzonych
w okresie od października 2009 r. do listopada 2010 r. na obszarze koncesyjnym PionkiKazimierz (otwór Markowola-I), pod kątem oceny zgodności z wymaganiami prawa oraz
oceny wpływu na środowisko przeprowadzonych działań, pozwala na postawienie
następujących zasadniczych wniosków:
1. Procedury zastosowane w opisywanym procesie decyzyjnym wykonane były
zgodnie z ówcześnie obowiązującymi wymogami prawnymi.
2. Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że w rozpatrywanym
przypadku prace wiertnicze i zabiegi intensyfikacyjne (szczelinowanie
hydrauliczne) nie miały wpływu na stan ocenianych elementów środowiska
naturalnego. W analizowanych elementach środowiska nie odnotowano istotnych
zmian przed i po przeprowadzeniu prac.
6