Profilowanie fenyloacetonu (BMK)

Tomasz Kunda
Profilowanie fenyloacetonu (BMK)
Polska, Belgia i Holandia s¹ g³ównymi producentami amfetaminy wytwarzanej laboratoryjnie metod¹
Leuckarta. Co wa¿ne, narkotyk ten pozyskiwany jest
w laboratoriach nielegalnych, których likwiduje siê kilkanaœcie w ci¹gu ka¿dego roku.
Zabezpieczana w wyniku dzia³añ operacyjnych amfetamina jest poddawana profilowaniu w Centralnym
Laboratorium Kryminalistycznym Komendy G³ównej
Policji w Warszawie. Bardzo czêsto oprócz amfetaminy
przy jej syntezie pozyskuje siê prekursor, czyli BMK.
W zwi¹zku z powy¿szym zosta³ on objêty ochron¹
prawn¹ i wymieniony w wykazie „Substancji sklasyfikowanych w rozumieniu art. 2 lit. a Kategorii I”. Wykaz ten
stanowi Za³¹cznik I do Rozporz¹dzenia (WE)
Nr 273/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie prekursorów
narkotykowych.
Ze wzglêdu na prost¹ budowê chemiczn¹ BMK
mo¿na syntetyzowaæ na wiele sposobów. Z uwagi
na ró¿norodnoœæ próbek BMK, a tym samym mo¿liwoœæ porównywania ich ze sob¹ i rozró¿niania, opracowano i wdro¿ono program jego profilowania.
Charakterystyka BMK
Uznany za substancjê sklasyfikowan¹ w rozumieniu
art. 2 lit. a Rozporz¹dzenia (WE) nr 273/2004 Parlamentu
Europejskiego
i
Rady
Europejskiej
z dnia 11.02.2004 r. w sprawie prekursorów narkotyko-
wych 1-fenylo-2-propanon, znany jako benzylometylo
keton (BMK), g³ówny prekursor przy produkcji amfetaminy metod¹ Leuckarta, jest substancj¹ bezbarwn¹ lub
lekko ¿ó³taw¹ ciecz¹ (BMK z nielegalnej produkcji ma
kolor od ¿ó³tego do brunatnego) o gêstoœci zbli¿onej
do gêstoœci wody i o przyjemnym zapachu. Jest to najczêœciej wykorzystywany prekursor do produkcji amfetaminy.
Zestawienie w³aœciwoœci fizykochemicznych BMK
zamieszczono w tabeli 1, a widmo masowe BMK i jego
wzór strukturalny ukazuje rycina 1.
Produkcja, zastosowanie
legalne i nielegalne BMK
Obecnie wskazanie krajów, które s¹ legalnymi producentami BMK przysparza pewnych problemów, poniewa¿ ró¿ne Ÿród³a podaj¹ odmienne dane. Z informacji Europejskiego Biura ds. Oszustw (OLAF) wynika, ¿e
BMK legalnie produkuj¹ Francja, Indie, Japonia i Chiny.
Z kolei z danych przekazanych przez Miêdzynarodow¹
Radê ds. Kontroli Narkotyków (International Narcotics
Control Board – INCB) podczas spotkania implementuj¹cego Projekt PRISM w Waszyngtonie w 2002 r. wynika, ¿e legalnym producentem BMK s¹ równie¿ Stany
Zjednoczone Ameryki Pó³nocnej. Brak jedynie informacji dotycz¹cych rocznej produkcji BMK na œwiecie.
Na podstawie analizy sytuacyjnej dotycz¹cej nielegalnej produkcji narkotyków syntetycznych mo¿na
Tabela 1
Zestawienie w³aœciwoœci fizykochemicznych BMK
Physical and chemical properties of BMK
Fenyloaceton (BMK, P2P)
Inne nazwy
36
1-fenylo-2-propanon; benzylometylo keton
CAS
103-79-7
temp. topnienia
–15oC
Masa molowa
134,18
temp. wrzenia
214oC
Wzór sumaryczny
C9H10O
gêstoœæ
1,0157 g/cm3
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
Ryc. 1. Widmo masowe i wzór strukturalny BMK
Fig. 1. BMK – mass spectrum and structural formula
przypuszczaæ, ¿e legalna produkcja BMK (mimo braku
oficjalnych danych) odbywa siê równie¿ na Ukrainie i w
Federacji Rosyjskiej.
Legalne wykorzystanie BMK w przemyœle chemicznym i farmaceutycznym jest ograniczone do produkcji
amfetaminy i metamfetaminy i ich pochodnych. BMK
u¿ywa siê tak¿e w syntezie organicznej do otrzymywania rodników benzylowych na drodze fotolizy – do produkcji propyloheksedryny. Z informacji przekazanych
przez Stany Zjednoczone i Turcjê wynika ponadto, ¿e
BMK jest równie¿ stosowane jako sk³adnik w substancjach czyszcz¹cych oraz jako œrodek do usuwania
plam. W Polsce mo¿e byæ wykorzystywane legalnie jedynie do badañ naukowych.
Nielegalnie BMK jest stosowane do produkcji amfetaminy i metamfetaminy. Z tego prekursora produkuje
siê odpowiednio ok. 100% i 10% ww. narkotyków na
œwiecie. Cena 1 kg BMK na rynku legalnym wynosi
ok. 100 euro, a na rynku nielegalnym w Europie, wed³ug danych Europolu, ok. 900 euro.
Metody syntezy BMK
BMK jest substancj¹ kontrolowan¹, a ze wzglêdu
na brak mo¿liwoœci szerszego, legalnego zastosowania owego prekursora trudno kupiæ go na legalnym ryn-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
ku. W zwi¹zku z tym od wielu lat rozwijaj¹ siê nielegalne metody (znanych jest ju¿ kilkadziesi¹t) syntezy BMK
w nielegalnych laboratoriach.
BMK najczêœciej produkuje siê z:
– kwasu fenylooctowego,
– cyjanku benzylu,
– benzaldehydu (metoda nitrostyrenowa).
Synteza z kwasu fenylooctowego
W ostatnich latach jedn¹ z najpopularniejszych metod produkcji BMK stosowanych w nielegalnych laboratoriach sta³a siê synteza z kwasu fenylooctowego
– substancji kontrolowanej, która ze wzglêdu
na powszechne zastosowanie w przemyœle jest produkowana w olbrzymich iloœciach i stosunkowo ³atwo dostêpna. W niektórych przypadkach nielegalne laboratoria wykorzystuj¹ zamiast kontrolowanego kwasu fenylooctowego niekontrolowany chlorek kwasu fenylooctowego, który po zmieszaniu z wod¹ daje po¿¹dany
kwas.
BMK mo¿na otrzymaæ w reakcji kwasu fenylooctowego z kwasem octowym lub bezwodnikiem kwasu
octowego (obie te substancje s¹ tanie i ³atwo dostêpne). Istotnym utrudnieniem produkcji BMK z kwasu fenylooctowego s¹ nie³atwe do spe³nienia warunki reakcji i jej niezbyt du¿a wydajnoœæ, mimo to jest to proces
37
op³acalny i stanowi wa¿ny element nielegalnego rynku
prekursorów.
– tlenki toru lub manganu naniesione na pumeks
– katalizator.
Synteza z kwasu fenylooctowego i kwasu octowego
Synteza BMK z kwasu fenylooctowego i kwasu
octowego (ryc. 2) jest procesem jednoetapowym, wymagaj¹cym jednak wykorzystania specjalistycznej aparatury.
Synteza z kwasu fenylooctowego i bezwodnika
octowego
W odró¿nieniu od syntezy BMK z kwasu fenylooctowego i kwasu octowego reakcja z bezwodnikiem octowym (ryc. 3) nie wymaga zachowania tak drastycznych
Ryc. 2. Synteza BMK z kwasu fenylooctowego i kwasu octowego
Fig. 2. BMK synthesis from phenylacetic acid and acetic acid
Ryc. 3. Synteza BMK z kwasu fenylooctowego i bezwodnika octowego
Fig. 3. BMK synthesis from phenylacetic acid and acetic anhydride
Wydajnoœæ procesu wynosi oko³o 50%. Z 1 kilograma kwasu fenylooctowego mo¿na otrzymaæ oko³o 500
ml BMK.
warunków. Proces jest prowadzony w temperaturze
wrzenia mieszaniny reakcyjnej ok. 150oC i wymaga zastosowania podstawowej szklanej aparatury.
Cechy charakterystyczne zwi¹zane z produkcj¹
– kwas fenylooctowy i kwas octowy maj¹ charakterystyczny ostry zapach,
– niezbêdny jest specjalny stalowy reaktor i urz¹dzenia do ogrzewania i kontroli temperatury w zakresie 300–400oC oraz butle z azotem do regeneracji katalizatora,
– du¿e zu¿ycie pr¹du elektrycznego (proces prowadzony w wysokiej temperaturze),
– zamiast kwasu fenylooctowego mo¿e byæ stosowany chlorek kwasu fenylooctowego (substancja
niekontrolowana).
Wydajnoœæ waha siê w granicach od 50% do 70%,
co oznacza, ¿e z 1 kg kwasu fenylooctowego mo¿na
otrzymaæ 500–700 ml BMK.
Niezbêdne wyposa¿enie
– stalowy reaktor umo¿liwiaj¹cy pracê w wysokiej
temperaturze i pod zwiêkszonym ciœnieniem (najczêœciej wykonywany na zamówienie),
– wyposa¿enie do ogrzewania i kontroli temperatury
w zakresie 300–400oC,
– butla z azotem,
– zestaw do destylacji,
– zestaw do ekstrakcji,
– drobny sprzêt laboratoryjny.
Niezbêdne wyposa¿enie
– zestaw do ogrzewania pod ch³odnic¹ zwrotn¹,
– zestaw do destylacji,
– drobny sprzêt laboratoryjny.
Niezbêdne chemikalia
– kwas fenylooctowy – prekursor (substancja kontrolowana),
– kwas octowy – prekursor,
– chlorek kwasu fenylooctowego – prekursor (zamiast kwasu fenylooctowego),
– wodorotlenek sodu,
38
Cechy charakterystyczne zwi¹zane z produkcj¹
– kwas fenylooctowy i bezwodnik octowy maj¹ charakterystyczny ostry zapach,
– do produkcji zu¿ywane s¹ znaczne iloœci soli kwasu octowego (octan sodu, octan potasu lub octan
o³owiu),
– w trakcie syntezy wydzielaj¹ siê du¿e iloœci gazu
(dwutlenek wêgla).
Niezbêdne chemikalia
– kwas fenylooctowy – prekursor (substancja kontrolowana),
– bezwodnik octowy – prekursor,
– octan sodu, octan potasu, octan o³owiu lub pirydyna (jedna z tych substancji) – reagenty.
Synteza z cyjanku benzylu
Cyjanek benzylu jest czêsto stosowan¹ substancj¹
w przemyœle farmaceutycznym. Nie jest kontrolowany
ustaw¹ o przeciwdzia³aniu narkomanii i dlatego chêtnie
wykorzystuje siê go do produkcji BMK. Synteza BMK
z cyjanku benzylu przebiega dwuetapowo (ryc. 4–5).
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
Ryc. 4. Pierwszy etap syntezy BMK z cyjanku benzylu – produkcja α-fenylo-acetonitrylu
Fig. 4. First stage of BMK synthesis from benzyl cyanide – production of
α-phenylacetonitrite
– alkohol etylowy bezwodny – reagent, rozpuszczalnik,
– kwas siarkowy – reagent (substancja kontrolowana),
– kwas fosforowy – reagent,
– kwas octowy – reagent.
Synteza z benzaldehydu
Produkcja BMK z benzaldehydu przebiega w dwóch
etapach, przy czym przerwa pomiêdzy nimi mo¿e byæ
dowolnie d³uga (ryc. 6).
Ryc. 5. Drugi etap syntezy BMK z cyjanku benzylu (zamiast kwasu siarkowego i wody mo¿e byæ stosowana mieszanina kwasów siarkowego
i fosforowego)
Fig. 5. Second stage of BMK syntesis from benzyl cyanide (mixture of
sulfuric and phosphoric acid can be used in place of sulfuric acid and
water)
Wydajnoœæ produkcji BMK t¹ metod¹ wynosi
ok. 80%, tzn. ¿e z 1 kg cyjanku benzylu mo¿na otrzymaæ oko³o 900 ml BMK.
Cechy charakterystyczne zwi¹zane z produkcj¹
– do produkcji u¿ywany jest metaliczny sód, który
zapala siê w kontakcie z wod¹ (tak¿e reakcja sodu z etanolem przebiega gwa³townie), powoduj¹c
du¿e zagro¿enie po¿arowe,
– na etapie hydrolizy i dekarboksylacji mo¿e byæ wykorzystywany kwas fosforowy, który nie ma innych
zastosowañ w nielegalnych laboratoriach,
– niezbêdne jest wyposa¿enie umo¿liwiaj¹ce ch³odzenie reakcji (lód lub suchy lód),
– ze wzglêdu na koniecznoœæ pracy w warunkach
bezwodnych potrzebne s¹ œrodki susz¹ce, np. tlenek wapnia lub piêciotlenek fosforu,
– produkcjê musi prowadziæ chemik lub osoba dok³adnie przeszkolona i doœwiadczona w pracy
w warunkach bezwodnych.
Ryc. 6. Pierwszy etap syntezy BMK z benzaldehydu; otrzymywanie fenylo-2-nitropropenu
Fig. 6. First stage of BMK synthesis from benzaldehyde: receiving of
phenyl-2-nitropropene
Drugi etap syntezy BMK, czyli redukcja fenylo-2-nitropropenu, mo¿e byæ przeprowadzony na dwa sposoby (ryc. 7 i 8).
Uwaga. Zamiast kwasu octowego mo¿e byæ stosowany rozcieñczony kwas solny.
Ryc. 7. Redukcja fenylo-2-nitropropenu do BMK za pomoc¹ borowodorku
sodu
Fig. 7. Reduction of phenyl-2-nitropropene to BMK by means of sodium
borohydride
Niezbêdne wyposa¿enie
– zestaw do ogrzewania pod ch³odnic¹ zwrotn¹,
– zestaw do destylacji,
– zestaw do sch³adzania mieszaniny reakcyjnej (lód
lub suchy lód),
– drobny sprzêt laboratoryjny.
Niezbêdne chemikalia
– cyjanek benzylu – prekursor,
– octan etylu – prekursor,
– metaliczny sód – reagent,
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
Ryc. 8. Redukcja fenylo-2-nitropropenu do BMK za pomoc¹ py³u ¿elaza
w œrodowisku kwaœnym
Fig. 8. Reduction of phenyl-2-nitropropene to BMK by means of iron dust
in acid environment
39
Cechy charakterystyczne zwi¹zane z produkcj¹
– do produkcji u¿ywane s¹ ma³o popularne zwi¹zki
chemiczne: nitroetan i butyloamina,
– fenylo-2-nitropropen (produkt pierwszego etapu
syntezy) jest cia³em sta³ym o charakterystycznym
¿ó³tym kolorze,
– z produktu pierwszego etapu mo¿na bezpoœrednio otrzymaæ amfetaminê; wymagane jest wtedy
zastosowanie silnego reduktora, takiego jak glinowodorek litu,
– drugi etap wymaga pewnego doœwiadczenia
od prowadz¹cego go chemika i musi byæ stale
nadzorowany.
niezwykle istotn¹ informacj¹ jest ponadto stwierdzenie,
czy analizowane próbki BMK pochodz¹ z tego samego
Ÿród³a lub tej samej partii materia³u, a tak¿e jak¹ metod¹ zosta³y wyprodukowane. Aby odpowiedzieæ na te
pytania, opracowano metodykê profilowania BMK sk³adaj¹c¹ siê z kilku etapów:
– przygotowania próbek do analizy,
– analizy próbek metod¹ chromatografii gazowej
z detektorem masowym,
– identyfikacji zanieczyszczeñ,
– analizy statystycznej wyników,
– wprowadzenia wyników do bazy danych.
Przygotowanie próbek BMK do analizy
Niezbêdne wyposa¿enie
– zestaw do ogrzewania pod ch³odnic¹ zwrotn¹,
– zestaw do destylacji,
– zestaw do sch³adzania mieszaniny reakcyjnej (lód
lub suchy lód) – tylko w pierwszym wariancie drugiego etapu syntezy,
– zestaw do ekstrakcji – tylko w drugim wariancie
drugiego etapu syntezy,
– drobny sprzêt laboratoryjny.
Niezbêdne chemikalia
– benzaldehyd – prekursor (substancja kontrolowana),
– nitroetan – prekursor (substancja kontrolowana),
– butyloamina (lub inna wy¿sza amina) – katalizator,
– alkohol etylowy – rozpuszczalnik,
– borowodorek sodu – reagent (wariant pierwszy
drugiego etapu syntezy),
– nadtlenek wodoru (perhydrol) – reagent (wariant
pierwszy drugiego etapu syntezy),
– wêglan potasu – reagent (wariant pierwszy drugiego etapu syntezy),
– metanol – rozpuszczalnik (wariant pierwszy drugiego etapu syntezy),
– py³ ¿elazny – reagent (wariant drugi drugiego etapu syntezy),
– kwas octowy lub kwas solny – reagent (wariant
drugi drugiego etapu syntezy),
– eter dietylowy, toluen, benzen (jedna z tych substancji) – rozpuszczalnik (wariant drugi drugiego
etapu syntezy).
Badania kryminalistyczne
Identyfikacja BMK z analitycznego punktu widzenia
jest bardzo ³atwa i nie sprawia ¿adnych k³opotów. Najlepsze i najszybsze wyniki daje analiza metod¹ chromatografii gazowej z detektorem masowym – identyfikacja BMK nastêpuje na podstawie czasu retencji
i widma masowego. Z punktu widzenia potrzeb policji
40
Do opracowania metodyki profilowania BMK wykorzystano 80 próbek (pochodz¹cych z konfiskat) otrzymanych ró¿nymi metodami syntezy.
Próbkê analityczn¹ przygotowywano przez zmieszanie 100 μl BMK i 1 ml chloroformu ze standardem
wewnêtrznym – difenyloamin¹ o stê¿eniu 0,3 mg/ml.
Tak przygotowane próbki poddawano analizie chromatograficznej metod¹ opisan¹ poni¿ej.
Dobór parametru analizy na GC/MS
Badania wykonano metod¹ chromatografii gazowej
z detekcj¹ masow¹ (GC/MS) – na GC HP-6890/MSD
HP 5973 firmy Hewlett Packard z zastosowaniem kolumny kapilarnej HP5 MS 30 m x 250 μm x 0,25 μm.
Warunki analityczne:
1. gaz noœny: hel,
2. nastrzyk: 1 μl,
3. split: 20:1,
4. sta³y przep³yw: 1,6 ml/min,
5. program temperaturowy (³¹czny czas analizy: 15,67 min):
– 70oC przez 0,5 min,
– 70oC–290oC z przyrostem 15oC/min,
– 290oC przez 0,5 min,
6. detektor: MSD (TIC 40,5–550),
7. temperatura linii transferowej: 290oC,
8. wy³¹czenie detektora: w czasie 4,35–4,65 min.
W powy¿szej metodzie zastosowano czasowe wy³¹czenie detektora (Time Events). Czyni siê to w chwili,
gdy BMK – ze wzglêdu na du¿e stê¿enie w przygotowywanym roztworze – daje sygna³ analityczny
(4,35–4,65 min). By³ to jedyny sposób pozbycia siê
owego dominuj¹cego sygna³u, zak³ócaj¹cego identyfikacjê niektórych substancji w profilu. Przyk³adowy profil zanieczyszczeñ BMK przedstawiono na rycinie 9.
Powtarzalnoœci metody okreœlono na podstawie dziesiêciu analiz dla jednej losowo wybranej próbki BMK. Badania wykonano w jednym dniu. Obliczono
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
W profilach próbek BMK syntetyzowanych z kwasu fenylooctowego charakterystycznym zanieczyszczeniem jest pozosta³oœæ
nieprzereagowanego kwasu fenylooctowego, a w profilach próbek
BMK syntetyzowanych z cyjanku
benzylu pó³produkt powstaj¹cy
w I etapie syntezy, czyli α-fenyloacetonitryl.
Niekiedy partie BMK s¹ znakowane lub rozcieñczane acetofenonem. Powstaj¹ce wówczas zanieczyszczenie nale¿y do elementów charakterystycznych, nie ma jednak zwi¹zku z syntez¹. Z tego wzglêdu nie zosta³o uwzglêdnione w profilu BMK.
Podczas analizy 80 profili BMK zosta³y wy³onione
trzy charakterystyczne grupy profili, tzn. grupa z kwasem fenylooctowym, grupa z α-fenyloacetonitrylem
oraz grupa bez wy¿ej wymienionych substancji. Wynika z tego, ¿e wybrane markery profilu BMK dobrze ob-
Ryc. 9. Przyk³adowy profil zanieczyszczeñ BMK
Fig. 9. Example of BMK impuriti profile
odchylenie standardowe i wzglêdne odchylenia standardowe dla czasów retencji i powierzchni dla dwóch
wybranych pików. Pierwszy pochodz¹cy od standardu
wewnêtrznego – difenyloaminy, drugi od kwasu fenylooctowego. Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli 2.
Odtwarzalnoœæ metody okreœlono na podstawie 30
analiz dla ró¿nych losowo wybranych próbek BMK wykonanych w ró¿ne dni. Odchylenie standardowe
Tabela 2
Zestawienie wyników do obliczenia powtarzalnoœci metody
Collation of results for calculation of method repeatability
Difenyloamina
Kwas fenylooctowy
Parametr
Czas retencji
Powierzchnia piku
Czas retencji
Powierzchnia piku
Œrednia
8,7179
207165059
5,5688
203856669
Odchylenie standardowe
0,001853
10983337
0,001549
4653705,3
Wzglêdne odchylenie standardowe
0,02%
5,30%
0,03%
2,28%
i wzglêdne odchylenie standardowe obliczono dla standardu wewnêtrznego – difenyloaminy. Wyniki analiz
przedstawiono w tabeli 3.
Otrzymane wyniki wskazuj¹ na to, ¿e metoda jest
powtarzalna i odtwarzalna.
Tabela 3
Zestawienie wyników do obliczenia
odtwarzalnoœci metody
Collation of results for calculation of method reproducibility
Difenyloamina
Identyfikacja zanieczyszczeń
W 80 próbkach BMK zidentyfikowano 37 zanieczyszczeñ, z których w dalszej drodze eliminacji wytypowano 13 markerów stanowi¹cych profil dla ca³ej populacji próbek (ryc. 10–22).
Kryterium wyboru markerów:
– czêstoœæ wystêpowania danego zwi¹zku w ró¿nych próbkach BMK – markery ogólne, niezale¿ne
od metody syntezy BMK,
– metoda syntezy BMK – markery ró¿nicuj¹ce, charakterystyczne dla danej metody syntezy BMK.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
Nr analizy
Czas retencji
Powierzchnia
piku
Œrednia
8,717867
224402574
Odchylenie
standardowe
0,001737
21425609
0,02%
9,55%
Wzglêdne
odchylenie
standardowe
41
Ryc. 10. Marker nr 1, czas retencji 3,44 min
Fig. 10. Marker No. 1, retention time 3.44 min.
Ryc. 15. Marker nr 6, czas retencji 6,25 min
Fig. 15. Marker No. 6, retention time 6.25 min.
Ryc. 11. Marker nr 2, czas retencji 4,00 min
Fig. 11. Marker No. 2, retention time 4.00 min.
Ryc. 16. Marker nr 7, czas retencji 6,29 min
Fig. 16. Marker No. 7, retention time 6.29 min.
Ryc. 12. Marker nr 3, czas retencji 4,98 min
Fig. 12. Marker No.3, retention time 4.98 min.
Ryc. 17. Marker nr 8, czas retencji 6,80 min
Fig. 17. Marker No. 8, retention time 6.80 min.
Ryc. 13. Marker nr 4, czas retencji 5,40 min
Fig. 13. Marker No. 4, retention time 5.40 min.
Ryc. 18. Marker nr 9, czas retencji 7,00 min
Fig. 18. Marker No. 9, retention time 7.00 min.
Ryc. 14. Marker nr 5, czas retencji 5,57 min
Fig. 14. Marker No. 5, retention time 5.57 min.
Ryc. 19. Marker nr 10, czas retencji 7,31 min
Fig. 19. Marker No. 10, retention time 7.31 min.
42
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
Ryc. 20. Marker nr 11, czas retencji 9,87 min
Fig. 20. Marker No. 11, retention time 9.87 min.
Ryc. 21. Marker nr 12, czas retencji 10,46 min
Fig. 21. Marker No. 12, retention time 10.46 min.
Wiêkszoœæ zastosowanych metod daje podzia³ 80
próbek BMK na trzy klastry, jednak najlepiej widoczne
jest to w przypadku odleg³oœci 1-Pearson r z zastosowaniem metody Warda (ryc. 23).
Analiza danych statystycznych
Ryc. 22. Marker nr 13, czas retencji 11,39 min
Fig. 22. Marker No. 13, retention time 11.39 min.
razuj¹ podobieñstwa i ró¿nice pomiêdzy poszczególnymi próbkami BMK.
Analizowane próbki BMK otrzymano trzema metodami syntezy: z kwasu fenylooctowego, z cyjanku benzylu oraz inn¹ nieznan¹ metod¹. Ka¿da z nich odpowiada trzem klastrom bêd¹cym wynikiem analizy skupieñ (ryc. 24).
Analiza statystyczna
Analizie statystycznej poddano profile 80 próbek
BMK pochodz¹cych z ró¿nych konfiskat, stosuj¹c kombinacjê wielu metod tworzenia skupieñ (complete linkage, single linkage and Ward methods) i ró¿nych miar
odleg³oœci (odleg³oœæ euklidesowa, kwadrat odleg³oœci
euklidesowej, city-block Manhattan distance, odleg³oœæ
Czebyszewa, 1-Pearson r, odleg³oœæ potêgowa, procent niezgodnoœci) pomiêdzy poszczególnymi obiektami (próbkami BMK). Obliczenia wykonano, korzystaj¹c
z pól powierzchni wybranych 13 markerów po ich standaryzacji.
Ryc. 23. Wynik analizy skupieñ 80 próbek BMK
Fig. 23. Result od cluster analysis of 80 BMK samples
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008
Ryc. 24. Wynik analizy skupieñ 80 próbek BMK. Kolor czerwony oznacza
próbki otrzymane z kwasu fenylooctowego, kolor zielony z cyjanku benzylu, a kolor niebieski BMK wyprodukowane nieznan¹ metod¹. Kolorem
czarnym zaznaczono próbki BMK zawieraj¹ce acetofenon.
Fig. 24. Result of cluster analysis of 80 BMK samples. Red colour means
samples obtained from phenylacetic acid, green – samples obtained from
benzyl cyanide, blue – BMK produced with unknown method. Black
indicates BMK samples containing acetophenone.
W ka¿dej podgrupie daj¹ siê wyró¿niæ grupy profili.
Œwiadczy to o tym, ¿e analiza skupieñ rozró¿nia nie tylko profile pod wzglêdem metody syntezy, lecz tak¿e
partie syntezy lub Ÿród³a. Dla grupy „cyjanek benzylu”
widocznych jest np. kilka skupieñ (ryc. 25).
Diagram dla próbek z grupy „kwas fenylooctowy”
przedstawiono na rycinie 26.
W tym przypadku widaæ tak¿e podgrupy profili ró¿nicuj¹ce próbki. Przedmiotem dalszych badañ bêdzie
okreœlenie granicznej wartoœci odleg³oœci, dla których
próbki BMK bêd¹ przypisywane do tej samej partii (te-
43
Ryc. 25. Wynik analizy skupieñ dla grupy „cyjanek benzylu”
Fig. 25. Result of cluster analysis for „benzyl cyanide” group
licyjnych i laboratoryjne, miejsce i data konfiskaty, okolicznoœci konfiskaty, wielkoœæ konfiskaty i informacja
o podobieñstwie do innych badanych wczeœniej próbek
BMK.
Druga baza danych zawiera szczegó³owe informacje na temat konfiskaty, miêdzy innymi: imiona i nazwiska osób zwi¹zanych z konfiskat¹, numery telefonów,
adresy, modus operandi, powi¹zania z innymi konfiskatami. Znajduj¹ siê w niej tak¿e informacje zawarte
w bazie kryminalistycznej, w tym numery spraw policyjnych umo¿liwiaj¹ce po³¹czenie obu baz.
Bazy BMK umo¿liwiaj¹ miêdzy innymi monitorowanie rynku BMK w Polsce, identyfikacjê pochodzenia
BMK (produkcja legalna czy nielegalna), znajdowanie
powi¹zañ pomiêdzy poszczególnymi konfiskatami oraz
³¹czenie postêpowañ policyjnych dotycz¹cych BMK
pochodz¹cego z tego samego Ÿród³a.
Tomasz Kunda
ryc. i tabele: autor
Autor publikacji dziêkuje dr. Waldemarowi Krawczykowi za pomys³ i pomoc w opracowaniu niniejszego artyku³u oraz za d³ugoletni¹ owocn¹ wspó³pracê.
BIBLIOGRAFIA
Ryc. 26. Wynik analizy skupieñ dla grupy „kwas fenylooctowy”
Fig. 26. Result of cluster analysis for „phenylacetic” group
go samego rzutu syntezy) lub do tego samego Ÿród³a,
ale ró¿nych rzutów syntezy.
Wyniki badañ BMK znajduj¹ siê w dwóch bazach
danych – kryminalistycznej, prowadzonej przez CLK
KGP, i policyjnej, prowadzonej przez CBŒ KGP. W bazie kryminalistycznej umieszczane s¹ profile BMK,
szczegó³owe wyniki badañ analitycznych (czystoœæ,
dodatki, g³ówne zanieczyszczenia), numery spraw po-
1. Krawczyk W., Kunda T., Perkowska I., Dudek D.: Impurity profiling/comparative analyses of samples of 1-phenyl-2-propanone, „Bulletin on Narcotics” 2005, t. 57, nr 1–2.
2. Background information on precursors used in the illicit
manufacture of the Amphetamine-type Stimulants (ATS),
1-Phenyl-2-Propanone (P-2-P) and 3,4-Methylenedioxyphenyl-2-Propanone (3,4-MDP-2-P); INCB/ATS-P/2002/B. 1,
7 May 2002.
3. Krawczyk W.: Nielegalne laboratoria narkotykowe,
Wyd. CLK KGP, Warszawa 2005.
4. Krawczyk W., Perkowska I., Parczewski A.: Propagacja b³êdu w profilowaniu amfetaminy. Monografia (materia³y
konferencyjne) II Konferencji Chemometria – metody i zastosowania, Zakopane 2003.
e-mail: [email protected]
44
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 260 (kwiecieñ–czerwiec) 2008