Inwentaryzacja i charakterystyka

Inwentaryzacja i charakterystyka
siedlisk oraz roślinności rzeczywistej Bydgoszczy
dr Maciej Korczyński
2009r.
Podział obszarów Bydgoszczy ze wskazówkami odnośnie preferowanych do nasadzeń
gatunków drzew i krzewów z uwzględnieniem gatunków rodzimych lub nasadzeń
historycznych
Bydgoszcz w okresie międzywojennym cieszyła się opinia „Miasta Zieleni”. Na
stosunkowo niewielkim obszarze ówczesnego Śródmieścia znajdowało się stosunkowo duŜo
parków i zieleńców. WzdłuŜ ulic rosły drzewa zaliczane do 71 gatunków i odmian. Do dnia
dzisiejszego z tych nasadzeń zachowały się nieliczne okazy, w tym chronione jako pomniki
przyrody (boŜodrzew przy ulicy Jagiellońskiej, sofora przy ul. Fordońskiej, dęby czerwone
przy Al. Ossoliskich, jarzęby szwedzkie przy ul. Szymanowskiego, jarząb mączny przy ul. 20
Stycznia, lipa srebrzysta przy ul. Staszica i inne). Część gatunków z zamieszczonej poniŜej
listy, obecnie nie moŜe być zalecana do wykorzystana w terenach zieleni publicznej. Są to
drzewa krótkowieczne, o łatwo obłamujących się konarach, o stosunkowo duŜych
wymaganiach w stosunku do siedliska, bądź podatnych na choroby. Z pewnością moŜna by
rozpatrywać wprowadzanie niektórych gatunków obcych w historycznych lokalizacjach,
biorąc jednak pod uwagę istotne pogorszenie warunków wzrostu roślin na terenach
śródmiejskich na skutek obniŜenia poziomu wód gruntowych, zanieczyszczenia powietrza,
zasolenia gleby. Wskazanym byłoby równieŜ, aby zieleń publiczna nie stała się bazą
rozprzestrzeniania się roślin uznawanych za niepoŜądane w polskim krajobrazie. Nie wydaje
się być celowym wprowadzanie:
boŜodrzewu gruczołkowatego,
brzozy omszonej (w Śródmieściu),
czeremchy później,
jarząbu domowego,
jarząbu brekinii,
jesiona pensylwańskiego (na obrzeŜach miasta),
karagany syberyjskiej (zwłaszcza na obrzeŜach miasta),
korkowca amurskiego,
jesiona wyniosłego (na terenach zainwestowanych),
kasztanowców (wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych),
klonu jesionolistnego,
morw (przy ciągach komunikacyjnych),
orzeszników,
wiązów,
topól,
wierzb.
Wykaz drzew i krzewów sadzonych w Bydgoszczy wzdłuŜ ciągów ulicznych do 1938 roku
Gatunek
Ulice
Acer negundo
Artyleryjska, Kąpielowa, Leszczyńskiego, Niecała, Saperów, Średnia
Acer negundo f. argenteomarginata
Bema
Acer platanoides
Bełzy, Chodkiewicza, Czerwonego KrzyŜa, Marcinkowskiego, Młyńska,
Kujawska,
Lenartowicza,
Objazdowa, Pańska,
Przemysłowa,
Racławicka, Saperów, Sporna, Śniadeckich, Traugutta, Ujejskiego
Acer platanoides ‘Globosum’
Orla
Acer platanoides ‘Schwedleri’
Dwernickiego, Niemcewicza, Sobieskiego
Acer pseudoplatanus
Babia Wieś, Hutnicza, Osada, Wojska Polskiego, Weterenów
Acer saccharinum
Chrobrego, Kopernika, Lenartowicza (cz. Północna), Słowackiego
Aesculus hippocastanum
Bernardyńska, Bielicka, Boczna, Chodkiewicza, Gdańska, Gnieźnieńska,
Inflancka,
Plac
Kościeleckich,
Kraszewskiego,
Kujawska,
Leszczyńskiego, Ludwikowo, Al. Ossolińskich, Pawia, Słowackiego,
Stroma, Widok, Wojska Polskiego,
Aesculus parviflora
Dolina
Aesculus pavia
Dolina
Aesculus xcarnea
Bernardyńska, Plac Kościeleckich, Słowackiego
Ailanthus altissima
Jagiellońska, Leszczyńskiego, Pagórek
Alnus glutinosa
Nakielska, Niemcewicza, Śląska
Betula papyrifera
Kwiatowa, Kolejarska, Półwiejska, pn. część Pomorskiej
Betula pendula
Inwalidów, Unii Lubelskiej
Betula pubescens
Polna, Szpitalna
Caragana arborescens
Podolska, Reja
Carya cordiformis
Wyścigowa
Catalpa speciosa
Staszica
Corylus colurna
Dolina, Jagiellońska, Kopernika, Traugutta, śuławy
Crataegum laevigata
Chopina, Kilińkiego, pn. część Pomorskiej
Crataegus crus-galli
Bernardyńska, Hetmańska, Kaszubska, Pola, Sielanka, Stawowa,
Crataegus monogyna
Chopina, Kaszubska, Kilińskiego, Krakowska, Kwiatowa, Litewska,
Sobieskiego, Sowińskiego, pn. część Pomorskiej, 20 Stycznia
Fagus sylvatica
Babia Wieś, Niemcewicza
Fraxinus americana
Ks. Szamarzewskiego
Fraxinus excelsior
Glinki,
Głowackiego,
Mińska,
Łucka,
Chodkiewicza
(od.
Sułkowskiego), Przemysłowa, Spokojna, Stepowa, Śniadeckich,
Weterenów, Włościańska
Fraxinus excelsior ‘Globosa’
Bielicka, Kąpielowa, Kijowska, Sandomierska, Smukalska, Spokojna,
Fraxinus pennsylvanica
Cmentarna, Magnuszewska, Piaski, ks. Szamarzewskiego,
Fraxinus pennsylvanica var.
lanceolata
Śniadeckich
Ginko biloba
Gimnazjalna, Jagiellońska
Juglans nigra
Wileńska
Morus alba
Stawowa
Laburnum anagyroides
Reymonta
Morus nigra
Ogrodowa, Ugory, Ustronie
Phelodendron amurense
Wejcherowska
Platanus occidenalis
Markwarta
Platanus orientalis
Konopna
Platanus xhispanica
Grunwaldzka, Królowej Jadwigi, Słowackiego, Wojska Polskiego, Plac
Teatralny, Szubińska
Populus xcanescens
Polna, Powstańców Warszawy
Populus nigra
Berwińskiego, Mennica, Nakielska, Polna, Plac Poznański, Seminaryjna,
Zygmunta Augusta
Populus nigra ‘Italica’
Babia Wieś, Berwińskiego, Grunwaldzka, Jastrzębia, Młyńska,
Nadrzeczna, Parkowa, Poniatowskiego, Plac Poznański, Rumińskiego,
Sportowa, Zygmunta Augusta,
Populis tremula
Konopna, Ujejskiego
Prunus xeminens ‘Umbraculifera’
Reymonta
Prunus padus
Stawowa, Bocianowo, Chocimska, Fredry, Graniczna, Irgowa, Kossaka,
Krasińskiego, Paderewskiego, Pola
Prunus serotina
Na Wzgórzu
Prunus serrulata ‘Hizakura’
Dobra
Quercus petraea
Moniuszki, Św. Trójcy
Quercus robur
Fordońska, Gliniki, Seminaryjna, Stroma
Quercus rubra
Jurasza, Moniuszki, Al. Ossolińskicj, Skorupki, Św. Trójcy
Robinia pseudoacacia ‘Angustifolia’
3 Maja
Robinia pseudoacacia ‘Bessoniana,
Cieszkowskiego, Chocimska, Gimnazjalna, Kościuszki, Plac Poznański,
Pomorska, Poznańska, pn. Część Pomorskiej, Świętojańska,
śółkiewskiego,
Robinia pseudoacacia ‘Inermis’
Cłopickiego, Kościuszki, Świętojańska, Trentowskiego
Robinia pseudoacacia ‘Microphylla’
Bielicka, Cieszkowskiego, 3 Maja, Wileńska
Salix alba
Filarecka
Salix xsepulcralis ‘Chrysocoma’
Babia Wieś, Dworcowa, Mennica, Słowackiego
Sophora japonica
Dworcowa, Fordońska, Zygmunta Augusta
Sorbus aria
20 Stycznia 1920, Kujawska, Podleśna, Rycerska, Traugutta
Sorbus aria ‘Chrysophylla’
Ks. Wawrzyniaka
Sorbus aucuparia
Gdańska, Gołębia, Grobla, Harcerska, Nowodworska, Orla, Piękna, ks.
Skorupki, Ugory, Wiatrakowa, Wysoka
Sorbus domestica
Szymanowskiego
Sorbus intermedia
20 stycznia 1920, Flisacka, Gdańska, Hutnicza, Karpacka, Konopna,
Kozietulskiego, Krzywa, Kujawska, Pawia, Pijarów, Rycerska, Sadowa,
Strzelecka, Toruńska, Św. Trójcy, Ugory
Sorbus torminalis
Gdańska
Sorbus xhybrida
Leona XIII (?)
Tilia cordata
Bielicka, Chołoniewskiego, Farna, Filarecka, Gdańska, Grunwaldzka,
Jagiellońska, Krasińskiego, Libelta, Nakielska, Nowy Rynek,
Chodkiewicza (od Sułkowskiego), Płocka, Staszica, Stroma, Wojska
Polskiego, Toruńska, Zamojskiego,
Tilia ‘Euchlora’
Hakicka, Krasińskiego
Tilia paltyphylos
Dolina, Kanałowa, Kujawska, Nowy Rynek, Przemyska
Tilia tomentosa
Konarskiego, Staszica
Ulmus ‘Dampieri’
Cicha, Dolina, Poniatowskiego, Kasprowicza,
Poniatowskiego, Sienkiewicza, Piotra Skargi
Ulmus glabra
Chołoniewskiego, Obrońców Bydgoszczy, Wojska Polskiego
Ulmus laevis
3 Maja, Budowlana, Chełmińska, Gdańska, Kielecka, Konopma, Wojska
Polskiego, Równa
Ulmus minor
Dębowa, Fabryczna, Siemiradzkiego, Szajnochy, Widok
Al.
Mickiewicza,
RozwaŜając zasady doboru drzew i krzewów naleŜy odnieść się do warunków
przyrodniczych poszczególnych rejonów miasta. Bydgoszcz pod względem geograficznym
połoŜona jest w obrębie mezoregionu Kotliny Toruńskiej, gdzie w podłoŜu dominują utwory
piaszczyste pochodzenia wodnolodowdowego i eolicznego. Rejony peryferyjne obejmują:
Dolina Fordońka, Wysoczyzna Świecka, Dolina Brdy i Pojezierze Krajeńskie. Zgodnie z
podziałem Dysarza (1996) w obrębie miasta wydziela się następujące mikroregiony:
Dolina Sandrowa Brdy – Wschodnia,
Wysoczyzna Osielska
Zbocze Fordońskie,
Równina Strzelecka,
Terasa Bydgoska – Las Gdański,
Miasto Bydgoszcz – Północne,
Miasto Bydgoszcz – Dolina Brdy,
Równina Łęgnowska,
Terasa Solecka,
Dolina Sandrowa Brdy – Zachodnia,
Zbocza Kruszyńskie,
Dolina Kanału Bydgoskiego,
Terasa Łochowska – Równina Łochowska,
Miasto Bydgoszcz,
Miasto Bydgoszcz – Południe,
Wydmy Puszczy Bydgoskiej.
Wskazany podział miasta na jednostki o charakterystycznych uwarunkowaniach
przyrodniczych pozwala na wskazanie gatunków drzew i krzewów do zastosowania w
przestrzeniach publicznych.
Zaproponowana lista moŜe być jedynie sugestią dla właścicieli i gospodarzy
nieruchomości. MoŜna rozwaŜać wprowadzenie pewnych regulacji prawnych poprzez zapisy
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Wydaje się jednak, Ŝe moŜliwość
ich wyegzekwowania będzie problematyczna.
W przedstawionym doborze kierowano się koniecznością dostosowania roślin do
lokalnych uwarunkowań oraz moŜliwością nadania indywidualnego piętna poszczególnym
terenom. WaŜnym jest, by unikać sadzenia drzew i krzewów uznawanych za inwazyjne
(www.iop.krakow.pl/ias/lista.asp), zwłaszcza w strefie podmiejskiej NaleŜy tu, ze względów
krajobrazowych unikać roślin o egzotycznym pokroju, preferując gatunki rodzime.
Specyfika konkretnych miejsc sąsiadujących z ciągami komunikacji pieszej i kołowej
wymaga z kolei unikania roślin o szczególnie duŜych liściach, a takŜe zawiązujących mięsiste
lub duŜe owoce, a takŜe gatunków krótkowiecznych, podatnych na uszkodzenia przez wiatr.
WzdłuŜ chodników i w bezpośrednim sąsiedztwie jezdni niekorzystnym jest sadzenie
kasztanowców, klonów, morw, śliw, jabłoni. Lista drzew i krzewów stosowanych w terenach
śródmiejskich – silnie antropogenicznie przekształconych moŜe w większym stopniu
uwzględniać gatunki obcego pochodzenia. Istnieją tu większe moŜliwości ograniczenia
ewentualnego samorzutnego rozpowszechniania się roślin. Natomiast moŜliwość uzyskania
bogatszych efektów fizjonomicznych uzasadnia wprowadzania tu gatunków obcych,
znoszących warunki środowiska śródmiejskiego.
Szczególnego traktowania wymaga dobór roślin dla terenów zieleni w północnej
części Bydgoszczy. Przez tę część miasta przebiega wąskim pasem Park Krajobrazowy
Doliny Dolnej Wisły, naleŜy uwzględnić cele ochrony tych terenów oraz zapisy planu
ochrony parku.
Lista drzew i krzewów preferowanych do nasadzeń gatunków drzew i krzewów z uwzględnieniem
gatunków rodzimych lub nasadzeń historycznych
Mikroregion
Dolina Sandrowa Brdy
– Wschodnia,
Terasa Bydgoska – Las
Gdański,
Szerokie ulice
Acer campestre,
Betula pendula,
Pinus sylvestris,
Tilia varsaviensis,
Quercus petraea,
Q. robur
Zbocze Fordońskie,
Zbocze Kruszyńskie,
Acer campestre,
A. pseudoplatanus,
Carpinus betulus,
Quercus robur,
Tilia cordata,
T. platyphyllos,
Ulmus minor
Wąskie ulice
Betula pendula,
Robinia
pseudoacacia
‘Umbraculifera’,
Sorbus aria,
S. aucuparia
Tereny otwarte
Betula pendula,
Pinus sylvestris,
Quercus petraea,
Q. robur,
Sorbus aucuparia,
S. intermedia
Zieleń izolacyjna
Berberis vulgaris,
Frangula alnus,
Juniperus
communis,
Pyrus pyraster,
Sarothamnus
scoparius
Acer platanoides
Acer platanoides, Cornus sanguinea,
‘Globosum’,
Carpinus betulus, Corylus avellana,
Carpinus betulus
Sorbus intermedia, Crataegus
‘Columnaris’,
S. torminalis
monogyna,
Crataegus monogyna,
C. oxyacantha,
C. oxyacantha
Daphne mezereum,
Euonymus
europaea,
Hedera helix,
Lonicera
Równina Strzelecka,
Równina Łęgnowska,
Betula pedula,
B. pubesens,
Fraxinus excelsior,
Ulmus laevis,
Alnus glutinosa,
Fraxinus excelsior
Nana’,
Alnus glutinosa,
Fraxinus excelsior,
Populus alba,
P. nigra,
Salix alba,
S. fragilis,
Sorbus aucuparia
Miasto Bydgoszcz –
Dolina Brdy,
Acer platanoides,
Betula pubescens,
Fraxinus excelsior,
Ulmus laevis,
Alnus glutinosa,
Fraxinus excelsior
‘Nana’,
Alnus glutinosa
Fraxinus excelsior,
Picea abies,
Sorbus aucuparia
Dolina Sandrowa Brdy
– Zachodnia,
Terasa Łochowska –
Równina
Łochowska,
Terasa Solecka,
Wysoczyzna Osielska
Betula pendula,
Pinus sylvestris,
Quercus petrea,
Q. robur
Betula pendula,
Robinia
pseudoacacia
‘Umbraculifera’
Sorbus aucuparia,
Populus tremula,
Salix caprea,
Tilia cordata
Dolina Kanału
Bydgoskiego,
Betula pendula,
B. pubescens,
Fraxinus excelsior,
Tilia cordata,
Ulmus laevis,
Ulmus minor
Alnus glutinosa,
Fraxinus excelsior
‘Nana’,
Alnus glutinosa,
Betula pubescens
Fraxinus excelsior,
Quercus robur,
Salix caprea,
Sorbus aucuparia
Miasto Bydgoszcz,
Miasto Bydgoszcz –
Północne,
Miasto Bydgoszcz –
Południe,
Acer campestre,
Fagus sylvatica,
Quercus rubra,
Q. robur,
Sorbus aria,
S. intermedia,
Tilia cordata
Acer platanoides
‘Globosum’,
Corylus colurna,
Crataegus monogyna,
C. oxyacantha,
Prunus xeminens
‘Umbraculifera’,
Robinia
pseudoacacia
‘Umbraculifera’
Aesculus
hippocastanum,
Aesculus xcarnea,
Acer platanoides,
A. pseudoplatanus,
A. saccharinum,
Carpinus betulus i
Fagus sylvatica
(w strefach
zboczowych),
Juglans nigra,
Platanus
xhispanica,
Quercus petrea,
Q. robur,
xylostrum,
Prunus spinosa,
Ribes spicatum,
Rhamnus
cathartica,
Sambucus nigra,
Ulmus minor
Cornus sanguinea,
Euonymus
europaea,
Frangula alnus,
Prunus padus,
Ribes nigrum,
Salix aurita,
S. cinerea,
S. viminalis,
S. purpurea,
Sambucus nigra,
Viburnum opulus
Cornus sanguinea,
Euonymus
europaea,
Frangula alnus,
Hedera helix,
Prunus padus,
Ribes nigrum,
Viburnum opulus
Berberis vulgaris,
Frangula alnus,
Rosa sp. div.
(taksony
krajowe),
Rubus sp. div.
(taksony
krajowe),
Cornus sanguinea,
Euonymus
europaea,
Frangula alnus,
Prunus padus,
Ribes nigrum,
Salix cinenrea,
S. pentandra,
Sambucus nigra,
Viburnum opulus
Berberis vulgaris,
Colutea
arborescens,
Cornus sanguinea,
Corylus avellana,
Euonymus
europaea,
Hedera helix,
Prunus cerasifera,
Wydmy Puszczy
Bydgoskiej.
Betula pendula,
Pinus sylvestris,
Quercus petrea
Betula pendula,
Sorbus aucuparia,
Robinia
pseudoacacia
‘Umbraculifera’
Q. rubra,
Sophora japonica,
Pinus sylvesrtis,
Pinus nigra,
Populus tremula
Berberis vulgaris,
Crataegus
monogyna,
Juniperus
communis,
Pyrus pyraster,
Sarothamnus
scoparius