FULL TEXT - Antropomotoryka

NR 41
AN TRO PO MO TO RY KA
2008
ROZWÓJ MORFOLOGICZNY I POZIOM ZDOLNOŚCI
MOTORYCZNYCH CHŁOPCÓW UPRAWIAJĄCYCH
RÓŻNE DYSCYPLINY SPORTOWE
MORPHOLOGICAL ADVANCEMENT AND MOTOR SKILLS
LEVEL OF BOYS PRACTICING VARIOUS
SPORT DISCIPLINS
Irena Momola*
* dr, Wydział Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów ul. Towarnickiego 3
Słowa kluczowe: wysokość ciała, masa ciała, grubość fałdów skórno-tłuszczowych,
zdolności motoryczne, test Eurofit, sporty zimowe, zespołowe gry sportowe
Key words: body height, body weight, skin and fat folds thickness, motor skills, Eurofit
test, winter sports, team sport games
STRESZCZENIE • SUMMARY
– 79 –
-
-
The aim of the work. To show the differences in body build and motor skills level of boys practicing Team
Sport Games (volleyball and football) and winter sports (speed skating, ice hockey) as well as to specify the differences in studied values of motor parameters between examined boys and their peers from Cracow and peers
participating in the country-wide test. Mutual relationship between studied parameters was also characterized.
Material and methods. The research was carried out among 118 boys at the age of 11 coming from Sanok
and its district. Tested boys were practicing various sport disciplines in clubs like: Sanoczanka Sanok, Górnik
Sanok, Gimmball Tarnawa Dolna, Młodzieżowy Klub Hokejowy Sanok, Stal Sanok and Komunalni Sanok at least
for one year. The research, to which Eurofit test was used (Physical Fitness European Test), was carried out in
-
-
Cel pracy. Ukazanie różnic w budowie ciała i poziomie zdolności motorycznych chłopców z okolic Sanoka
trenujących zespołowe gry sportowe (siatkówkę i piłkę nożną) i sporty zimowe (łyżwiarstwo szybkie i hokej na
lodzie) oraz określenie wielkości różnic w wartości badanych parametrów motorycznych pomiędzy grupami
chłopców: z Sanoka, z Krakowa i z próby ogólnopolskiej. Określono również współzależności występujące
pomiędzy badanymi parametrami.
Materiał i metody. Badaniami objęto 118 jedenastoletnich chłopców uprawiających różne dyscypliny
sportowe z terenu Sanoka i okolic. Badani trenowali co najmniej rok w następujących klubach: Sanoczanka
Sanok, Górnik Sanok, Gimmball Tarnawa Dolna, Młodzieżowy Klub Hokejowy Sanok, Stal Sanok oraz Komunalni
Sanok. Badania przeprowadzono w latach 2006–2007, wykorzystując do tego celu Europejski Test Sprawności
Fizycznej Eurofit. Przeprowadzono pomiary antropometryczne (mierzono grubość fałdów skórno-tłuszczowych,
wysokość i masę ciała) oraz próby sprawności fizycznej. Wyniki pomiarów poddano analizie statystycznej
z wykorzystaniem metod: jednoczynnikowej analizy wariancyjnej, analizy korelacji prostoliniowej, analizy
głównych składowych.
Wyniki i wnioski. Wysokość i masa ciała łyżwiarzy szybkich, hokeistów, siatkarzy i piłkarzy nożnych pozostaje
w normie rozwojowej. Sprawność fizyczna łyżwiarzy, hokeistów, siatkarzy i piłkarzy nożnych była zróżnicowana.
W równowadze ogólnej jedynie łyżwiarze szybcy osiągnęli poziom niski zaś gibkość hokeistów i siatkarzy oceniono jako wysoką. Badani osiągali nieco wyższe wyniki w większości prób sprawności fizycznej w porównaniu
do rówieśników krakowskich i chłopców z próby ogólnopolskiej.
Irena Momola
2006 and 2007. During the research not only skin and fat folds thickness, body height and weight were measured
but also physical fitness was tested. Statistic analysis, to which measured results were put, included variable
singe-factor analysis, rectilinear correlation analysis and main components analysis.
Results and conclusions. Speed skaters, hockey players, volleyball players and football players body height
and weight remains standard, however skaters, hockey players, volleyball players and football players physical
fitness varied. Speed skaters were the only group, which scored low level in general balance, whereas hockey and
volleyball players flexibility was evaluated as high. In most physical fitness test boys, who took part in research,
scored slightly higher than peers from Cracow and those participating in country-wide test.
Wstęp
Zaawansowanie rozwoju somatycznego, szczególnie
w okresie progresji, identyfikuje się, zdaniem Szopy,
ze sprawnością motoryczną. We wcześniejszych badaniach naukowych podkreślano zależności pomiędzy
podstawowymi cechami morfologicznymi a poszczególnymi zdolnościami motorycznymi. Późniejsze opracowania – to prezentacja współzależności pomiędzy
efektami motorycznymi a proporcjami budowy ciała [1].
Współcześnie autorzy opracowań naukowych, niejako
potwierdzając wcześniej dokonane obserwacje, więcej
uwagi poświęcają parametrom optymalnym, na ogół
zbliżonym do wielkości średnich, niż tym, które prowadzą do związków prostoliniowych.
Ocena stanu sprawności fizycznej powinna
uwzględniać stopień zaawansowania rozwoju somatycznego badanej osoby, ponieważ istnieje zależność
pomiędzy procesami wzrastania organizmu a rozwojem zdolności motorycznych [2, 3, 4]. W ocenie rozwoju fizycznego oraz somatycznego dzieci i młodzieży
z dużym powodzeniem stosuje się metodę centylową.
Wykorzystanie norm rozwojowych biologicznych, jak
i fizycznych pozwala śledzić badane cechy oraz interpretować je zgodnie z oceną rozwoju dzieci z dużych
miast na początku XXI wieku [5, 6].
Celem niniejszego opracowania jest ukazanie różnic budowy ciała i poziomu zdolności motorycznych
jedenastoletnich chłopców trenujących różne dyscypliny sportowe, a także różnic wartości ocenianych parametrów motorycznych pomiędzy badanymi chłopcami
a ich rówieśnikami z próby ogólnopolskiej i krakowskiej.
Ponadto określono współzależności występujące pomiędzy parametrami rozwoju morfologicznego a miernikami zdolności motorycznych.
Materiał i metody badań
Opracowanie oparto na wynikach badań, którymi objęto
118 chłopców w wieku 11 lat, pochodzących z Sanoka
i okolic, zawodników sześciu klubów sportowych,
a mianowicie: Sanoczanki Sanok, Górnika Sanok,
Gimmball Tarnawa Dolna, Młodzieżowego Klubu
Hokejowego Sanok, Stal Sanok oraz Komunalnych
Sanok. Trenowali oni (por. tab. 1): piłkę nożną (24%
badanej populacji), piłkę siatkową (22%), łyżwiarstwo
szybkie (26%) i hokej na lodzie (28%).
Do badań wykorzystano Europejski Test Sprawności
Fizycznej Eurofit [7]. W trakcie badań przeprowadzono:
• pomiary antropometryczne – mierzono grubość
pięciu fałdów skórno-tłuszczowych (nad mięśniem
Tabela 1. Liczebność badanej próby
Table 1. The number of examined trial
n
%
Łyżwiarstwo szybkie / Speed skating
31
26,3
Hokej / Hockey
33
28,0
Siatkówka / Volleyball
26
22,0
Piłka nożna / Football
28
23,7
118
100,0
-
-
-
Konkurencja / Competition
-
-
Razem / Together
– 80 –
Rozwój morfologiczny i poziom zdolności motorycznych chłopców uprawiających różne dyscypliny sportowe
-
-
-
-
-
•
dwugłowym ramienia, trójgłowym ramienia, pod łopatką, nad grzebieniem biodrowym, na podudziu)
oraz wysokość i masę ciała,
próby sprawności fizycznej obejmujące:
– postawę równoważną (równowaga ogólna),
– stukanie w krążki (szybkość ruchów),
– skłon dosiężny w przód w siadzie (gibkość),
– skok w dal z miejsca (siła eksplozywna),
– zaciskanie ręki (siła statyczna),
– siady z leżenia (siła mięśni brzucha),
– zwis na ugiętych ramionach (siła funkcjonalna),
– bieg wahadłowy 10 × 5m (szybkość biegowa,
zwinność),
– wytrzymałościowy bieg wahadłowy.
Otrzymane wyniki badań sprawności fizycznej interpretowano na centylowej siatce, aby wskazać różnice
pomiędzy osiągnięciami badanych chłopców a wynikami dzieci z próby ogólnopolskiej, a także – ze względu
na bliskość miejsca zamieszkania badanych – również
krakowskiej [8].
Rezultaty oceny rozwoju morfologicznego i zdolności motorycznych badanych chłopców poddano analizie statystycznej. W jej skład weszły [9, 10]:
• Jednoczynnikowa analiza wariancyjna, za pomocą której zweryfikowano hipotezy o zróżnicowaniu poszczególnych mierników w zależności
od uprawianej dyscypliny sportowej. Weryfikację
wykonano testem F Snedecora, a następnie –
w przypadku odrzucenia hipotezy zerowej –
analizę post-hoc – testem NIR. Wnioskowanie
prowadzono przy założonym poziomie istotności
α = 0,05.
• Analiza korelacji prostoliniowej. Jej celem było
ustalenie, czy pomiędzy zmierzonymi parametrami
rozwoju morfologicznego i zdolności motorycznych
zachodzą istotne związki. Obliczono odpowiednie
wartości współczynnika korelacji oraz zbadano ich
istotność (również przy poziomie α = 0,05) testem
t-Studenta.
• Analiza głównych składowych, której celem było
zbadanie współwystępowania parametrów zdolności motorycznych. Do wyodrębnienia liczby głównych składowych zastosowano kryterium Kaisera,
wg którego do oceny pozostawia się tylko główne
składowe o wartościach własnych wyższych od 1,0.
Rotację czynników wykonano metodą znormalizowanej varimax.
Do obliczeń zastosowano odpowiednie procedury
komputerowego pakietu Statistica 7.1 PL.
Wyniki badań i ich omówienie
W tabeli 2 zestawiono wyniki pomiaru parametrów
rozwoju morfologicznego chłopców (wartości średniej
arytmetycznej –x i odchylenia standardowego s) oraz
wyniki oceny zróżnicowania poziomu tych parametrów
w zależności od uprawianej dyscypliny.
Wysokość ciała badanej populacji wynosiła średnio
od 144 do 146 cm, a masa ciała – od 34,6 do 39,1 kg.
Zróżnicowanie tych dwóch mierników w zależności od
dyscypliny sportowej okazało się statystycznie nieistotne.
Spośród fałdów skórnych tylko grubość fałdu na
podudziu kształtowała się na jednakowym poziomie
niezależnie od uprawianej dyscypliny. Wynosiła ona
przeciętnie od 13,5 do 16,1 mm. Grubość pozostałych
fałdów była natomiast zróżnicowana w zależności od
dyscypliny, wartości testu F pozwalają bowiem na odrzucenie hipotezy zerowej. Analiza testem NIR wykazała, że grubość fałdu nad mięśniem trójgłowym ramienia
oraz nad mięśniem dwugłowym ramienia kształtowała
się na najniższym poziomie wśród chłopców uprawiających łyżwiarstwo szybkie (odpowiednio: 9,0 mm
i 5,4 mm), a także wśród uprawiających piłkę nożną (odpowiednio: 10,5 mm i 6,4 mm). Istotnie wyższą grubość
tych fałdów odnotowano u chłopców, którzy trenowali
hokej na lodzie i piłkę siatkową. Wynosiła ona w gronie hokeistów odpowiednio: 12,6 mm i 7,6 mm, a wśród
siatkarzy odpowiednio: 12,4 mm i 9,7 mm. Grubość
fałdu pod łopatką i nad grzebieniem biodrowym była
również istotnie niższa u chłopców trenujących łyżwiarstwo szybkie (odpowiednio: 6,7 mm i 7,4 mm) i u trenujących piłkę nożną (średnio 7,5 mm i 8,4 mm), a wyższa
w gronie siatkarzy (9,7 mm i 11,5 mm) oraz hokeistów
(średnio 8,7 mm i 10,2 mm).
Na podstawie wyników zestawionych w tabelach
3–4 można stwierdzić, że większość parametrów
charakteryzujących zdolności motoryczne chłopców
kształtowała się na poziomie zależnym od uprawianej
dyscypliny.
Chłopcy trenujący łyżwiarstwo szybkie charakteryzowali się istotnie niższym poziomem równowagi ogólnej od uprawiających siatkówkę (wg wyników testu NIR).
Nie stwierdzono natomiast istotnej różnicy pomiędzy poziomem równowagi ogólnej hokeistów i piłkarzy a pozostałymi dwiema grupami sportowców. Nieco inaczej należy interpretować wyniki przedstawione na centylowej
siatce. W tym przypadku równowagę ogólną łyżwiarzy
szybkich trzeba uznać za niską, co wydaje się zaskakujące, a pozostałych trzech grup – za przeciętną.
– 81 –
-
-
-
-
– 82 –
144,25
143,30
146,35
Hokej
Hockey
Siatkówka
Volleyball
Piłka nożna
Football
9,981
4,218
5,504
5,334
s
0,938
39,10
37,25
38,95
34,65
x–
Symbol * means the rejection of zero hypothesis (at α = 0,05)
s
6,540
5,068
5,565
6,811
Symbol * oznacza odrzucenie hipotezy zerowej (przy poziomie istotności α = 0,05)
0,054
143,80
x–
Body mass [kg]
Body height [cm]
Łyżwiarstwo szybkie
Speed skating
Competition
Konkurencja
Masa
ciała [kg]
Wysokość
ciała [cm]
Table 2. Morphological development of examined boys
Tabela 2. Rozwój morfologiczny badanych chłopców
-
6,140*
10,55 ab
12,45 b
12,59 b
9,05 a
1,279
3,227
3,265
2,901
s
1,691
2,137
1,930
2,054
s
20,849*
Wartość testu F
F test value
6,45 ab
9,70 c
7,65 b
5,42 a
x–
Over the
bicephalous
shoulder muscle
[mm]
Over the
tricephalous
shoulder muscle
[mm]
x–
Nad dwugłowym
ramienia [mm]
Nad trójgłowym
ramienia [mm]
4,642*
7,55 a
9,70 b
8,70 b
6,75 a
x–
1,117
2,627
3,190
3,442
s
Under the blade
bone [mm]
Pod łopatką [mm]
Fałdy skórne
Skin folds
5,347*
8,40 a
11,55 b
10,22 b
7,44 a
x–
2,066
2,862
5,109
4,825
s
Over the iliac crest
[mm]
Nad grzebieniem
biodrowym [mm]
1,233
16,15
16,15
15,08
13,55
–
x
2,506
3,189
5,621
6,681
s
On the shank [mm]
Na podudziu
[mm]
Irena Momola
-
-
-
-
– 83 –
7,60 ab
6,30 a
7,10 ab
Hokej Hockey
Siatkówka
Volleyball
Piłka nożna
Football
2,685
1,703
1,713
1,287
s
0,326
14,03
14,23
13,55
14,07
x–
2,126
1,171
1,038
1,893
s
Movements
fastness [s]
Szybkość
ruchów [s]
3,019*
4,00 a
5,40 b
6,20 b
2,70 a
x–
4,570
7,367
4,442
4,620
s
Flexibility [cm]
Gibkość [cm]
Symbol * means the rejection of zero hypothesis (at α = 0,05)
Siła statyczna
[KG]
4,375*
159,40 a
155,00 a
162,80 ab
177,10 b
x–
17,187
14,476
15,711
9,207
s
4,428
2,263
3,929
1,932
s
1,132
Wartość testu F
F test value
21,50
19,70
22,10
20,20
x–
Explosive strength Static strength
[cm]
[KG]
Siła eksplozywna
[cm]
Symbol * oznacza odrzucenie hipotezy zerowej (przy poziomie istotności α = 0,05)
3,780*
9,10 b
x–
General balance
[n]
Łyżw. szybkie
Speed skating
Competition
Konkurencja
Równowaga
ogólna [n]
Table 3. Motor skills of examined boys
Tabela 3. Zdolności motoryczne badanych chłopców
-
4,697*
25,80 b
21,30 a
22,20 a
24,20 b
x–
2,741
3,093
2,098
3,645
s
Stomach
muscles
strength [n]
Siła mięśni
brzucha [n]
1,127
15,44
8,92
14,14
15,14
–
x
12,183
5,367
10,295
6,767
s
Functional
Strength [s]
Siła
funkcjonalna [s]
3,435*
21,52ab
22,18 b
21,99ab
20,70 a
–
x
1,601
0,913
1,029
0,782
s
Agility [s]
Zwinność [s]
4,816*
24,40 a
37,80 b
25,00 a
25,00 a
–
x
5,621
14,995
6,896
6,896
s
Durability run
[n]
Bieg
wytrzymałościowy
[n]
Rozwój morfologiczny i poziom zdolności motorycznych chłopców uprawiających różne dyscypliny sportowe
-
-
-
-
niski
low
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
Hokej
Hockey
Siatkówka
Volleyball
Piłka nożna
Football
General
balance
Równowaga
ogólna
Łyżw. szybkie
Speed skating
Competition
Konkurencja
– 84 –
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
Movements
fastness
Szybkość
ruchów
przeciętny
average
wysoki
high
wysoki
high
przeciętny
average
Flexibility
Gibkość
przeciętny
average
przeciętny
average
wysoki
high
bardzo wysoki
very high
Explosive
Strength
Siła
eksplozywna
Table 4. Motor abilities level of examined boys according to centile Casals route
wybitnie wysoki
outstandingly high
wybitnie wysoki
outstandingly high
wybitnie wysoki
outstandingly high
wybitnie wysoki
outstandingly high
Static strength
Siła statyczna
Tabela 4. Poziom zdolności motorycznych badanych chłopców według przebiegu kanałów centylowych
-
wysoki
high
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
Stomach
muscles
strength
Siła mięśni
brzucha
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
Functional
Strngth
Siła
funkcjonalna
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
Agility
Zwinność
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
przeciętny
average
Durability run
Bieg
wytrzymałościowy
Irena Momola
-
-
-
-
-
Rozwój morfologiczny i poziom zdolności motorycznych chłopców uprawiających różne dyscypliny sportowe
Wyniki analizy wariancyjnej wskazują, że gibkość
siatkarzy i hokeistów była wyższa od gibkości piłkarzy
i łyżwiarzy szybkich. Dwie pierwsze grupy sportowców
uzyskały średnio wyniki powyżej 5 cm, dwie pozostałe – odpowiednio: 4,0 cm i 2,7 cm. Według przebiegu
kanałów centylowych gibkość uprawiających siatkówkę
i hokej na lodzie można określić jako wysoką, a uprawiających piłkę nożną i łyżwiarstwo szybkie – jako
przeciętną.
Wartość testu F i analiza post-hoc upoważniają do
stwierdzenia, że najwyższą siłą eksplozywną charakteryzowali się chłopcy uprawiający łyżwiarstwo szybkie
(w próbie tej uzyskali przeciętnie ponad 177 cm). Istotnie
niższe odległości uzyskiwali chłopcy trenujący siatkówkę i piłkę nożną – średnio poniżej 160 cm. Według centylowej siatki łyżwiarze odznaczali się bardzo wysokim,
hokeiści – wysokim, a pozostałe dwie grupy – tylko
przeciętnym poziomem siły eksplozywnej.
Chłopcy trenujący łyżwiarstwo szybkie i piłkę nożną
odznaczali się wyższą wytrzymałością siłową mięśni
brzucha niż trenujący siatkówkę i hokej na lodzie, na
co wskazują wyniki analizy wariancyjnej. Dwie pierwsze grupy sportowców wykonywały średnio 24 i 26
skłonów, podczas gdy w tym samym czasie siatkarze
i hokeiści – tylko 21 i 22 skłony. Inaczej badaną populację należy podzielić na podstawie oceny na centylowej
siatce. Piłkarzy można uznać za grupę o wysokim poziomie siły mięśni brzucha, a chłopców uprawiających
pozostałe trzy dyscypliny – za grupę o przeciętnej sile.
Chłopcy uprawiający łyżwiarstwo szybkie charakteryzowali się istotnie wyższym poziomem zwinności
niż uprawiający siatkówkę, na co wskazują wyniki testu NIR. Nie stwierdzono natomiast istotnej różnicy
pomiędzy poziomem zwinności hokeistów i piłkarzy
a pozostałymi dwiema grupami sportowców. Według
przebiegu kanałów centylowych zwinność uprawiających wszystkie cztery dyscypliny ocenić jednak trzeba
jako przeciętną.
W próbie biegu wytrzymałościowego, zgodnie z wynikami analizy wariancyjnej, istotnie lepsze wyniki osiągnęli siatkarze (średnio około 38 powtórzeń). Chłopcy
trenujący pozostałe trzy dyscypliny wykonali natomiast
tylko około 25 powtórzeń. Na centylowej siatce wytrzymałość biegowa wszystkich czterech grup sportowców
została jednak oceniona jako przeciętna.
Poziom szybkości ruchów, siły statycznej i siły funkcjonalnej okazał się niezależny od dyscypliny sportowej, uprawianej przez badanych chłopców, przy czym,
w efekcie oceny na centylowej siatce, szybkość ruchów
i siłę funkcjonalną zakwalifikowano do kategorii „po-
ziom przeciętny”, a siłę statyczną – do kategorii „poziom wybitnie wysoki”.
Zmierzone parametry rozwoju morfologicznego
korelują z niektórymi zdolnościami motorycznymi, na
co wskazują wartości współczynnika korelacji oraz wyniki testowania hipotezy o istotności współczynnika (tabela 5).
Wraz ze wzrostem wysokości ciała wzrastał poziom
siły statycznej, a obniżał się poziom szybkości ruchów.
Chłopcy o wyższej masie ciała odznaczali się wyższą
siłą statyczną, ale niższą siłą funkcjonalną. Poziom siły
eksplozywnej i siły funkcjonalnej był ujemnie skorelowany z grubością wszystkich pięciu fałdów skórnych.
Natomiast wyższej grubości fałdów towarzyszyła wyższa zwinność. Siła statyczna okazała się cechą dodatnio skorelowaną z grubością fałdów skórnych pod łopatką, na grzebieniu i na podudziu. Wraz ze wzrostem
grubości fałdów: na mięśniu trójgłowym ramienia, na
mięśniu dwugłowym ramienia, pod łopatką i na grzebieniu – obniża się poziom siły mięśni brzucha.
W analizie głównych składowych kryterium Kaisera
pozwoliło na wyodrębnienie czterech ortogonalnych
głównych składowych (ich wartości własne przekraczają wartość 1,0). Składowa główna 1 wyjaśnia około
30% ogólnej wariancji, składowa główna 2 – ok. 18%,
składowa główna 3 – ponad 14%, a składowa główna
4 – 10%. Stanowi to łącznie 70,95%, a więc świadczy
o wystarczająco dobrym doborze głównych składowych. Ponadto każda z pozostałych głównych składowych wyjaśnia poniżej 5% ogólnej zmienności.
W tabeli 6 zestawiono wartości ładunków czynnikowych, które ilustrują poziom korelacji pomiędzy
zmiennymi wyjściowymi a wyodrębnionymi składowymi głównymi. Wytłuszczoną czcionką zaznaczono te
wartości ładunków, które są na tyle wysokie (wartości
bezwzględne ≥ 0,7), że świadczą o istotnym współwystępowaniu.
Wartości ładunków czynnikowych wskazują na to,
że:
● Składowa główna 1 reprezentuje zwinność i bieg
wytrzymałościowy. Ponadto z tą składową ujemnie skorelowane są: siła eksplozywna, siła mięśni
brzucha i siła funkcjonalna. Pośrednio wskazuje to
także na ujemną współzależność pomiędzy tymi
trzema parametrami a zwinnością i rezultatami biegu wytrzymałościowego. Można wobec tego uznać
składową główną 1 za zmienną obrazującą poziom
zwinności.
● Składowa główna 2 powiązana jest tylko z poziomem równowagi ogólnej.
– 85 –
-
-
-
-
– 86 –
–0,02
0,06
–0,14
–0,00
0,03
0,17
Masa ciała
Body mass
Fałd nad trójgłowym ramienia
Over the tricephalous shoulder
muscle
Fałd nad dwugłowym ramienia
Over the bicephalous shoulder
muscle
Fałd pod łopatką
Under the blade-bone
Fałd nad grzebieniem
biodrowym
Over the iliac crest
Fałd na podudziu
On the shank
0,17
0,03
0,01
–0,03
0,10
–0,12
–0,37*
Movements
fastness
Szybkość
ruchów
0,14
0,10
0,10
0,12
0,16
0,03
0,00
Flexibility
Gibkość
Symbol * means the rejection of zero hypothesis (at α = 0,05)
Symbol * oznacza istotną wartość współczynnika korelacji (przy poziomie istotności α = 0,05)
–0,17
General
balance
Wysokość ciała
Body height
Morhpological fearure (folds)
Cecha morfologiczna
Równowaga
ogólna
Table 5. Correlation between morphological development parameters and motor skills meters
–0,46*
–0,40*
–0,40*
–0,44*
–0,53*
–0,18
0,16
Explosive
Strength
Siła eksplozywna
0,37*
0,37*
0,35*
0,21
0,23
0,76*
0,61*
Static strength
Siła statyczna
Tabela 5. Wpółzależności pomiędzy parametrami rozwoju morfologicznego a miernikami zdolności motorycznych
-
–0,19
–0,32*
–0,39*
–0,47*
–0,39*
–0,30
–0,11
Stomach
muscles
strength
Siła mięśni
brzucha
–0,46*
–0,43*
–0,50*
–0,44*
–0,45*
–0,37*
0,09
Functional
Strngth
Siła
funkcjonalna
0,39*
0,45*
0,48*
0,52*
0,52*
0,24
–0,15
Agility
Zwinność
–0,20
–0,09
–0,13
0,03
–0,26
–0,23
–0,11
Durability
run
Bieg
wytrzymałościowy
Irena Momola
Rozwój morfologiczny i poziom zdolności motorycznych chłopców uprawiających różne dyscypliny sportowe
Tabela 6. Współwystępowanie mierników zdolności motorycznych (wartości ładunków czynnikowych)
Table 6. Co-appearance of motor skills meters (the factor charges values)
Składowa główna
Main component
Parametr
Parameter
1
2
3
4
Równowaga ogólna
General balance
0,013
0,695
0,164
0,544
Szybkość ruchów
Movements fastness
0,387
0,168
0,708
0,129
Gibkość
Flexibility
0,072
0,095
0,015
–0,908
–0,768
–0,110
–0,421
–0,067
0,119
0,148
–0,837
0,033
Siła mięśni brzucha
Stomach muscles strength
–0,672
0,207
0,181
0,238
Siła funkcjonalna
Functional Strngth
–0,756
–0,154
0,146
–0,081
Zwinność
Agility
0,798
0,101
0,291
–0,100
Bieg wytrzymałościowy
Durability run
0,764
–0,120
0,255
0,180
Siła eksplozywna
Explosive Strength
Siła statyczna
Static strength
● W składowej głównej 3 dominują: szybkość ruchów
i siła statyczna. Można też przyjąć, że pomiędzy
tymi dwoma parametrami zachodzi odwrotnie proporcjonalna współzależność. Trzecia składowa reprezentuje więc poziom szybkości ruchów.
● Składowa główna 4 reprezentuje tylko gibkość.
-
-
-
-
-
Podsumowanie
Analizując wyniki badań własnych dotyczących rozwoju morfologicznego z wynikami badań dzieci krakowskich, zauważono zarówno podobieństwa, jak i różnice
w wartościach średnich arytmetycznych: wysokości
i masy ciała oraz grubości fałdów skórno- tłuszczowych.
Wysokością ciała jedynie piłkarze nożni przewyższali
nieco średnią wysokość chłopców krakowskich (0,45
cm). Pozostali trenujący nie osiągnęli wprawdzie wysokości ciała równej 145,9 cm (tj. średniej wysokości ciała
chłopców z Krakowa), ale różnica w stosunku do wyżej
wymienionej grupy była nieznaczna.
Większe zróżnicowanie odnotowano w przypadku
masy ciała trenujących chłopców. Jak się okazało, hokeiści mieli tę samą masę ciała co krakowscy chłopcy.
Mniej o 4,15 kg ważyli łyżwiarze szybcy, natomiast nieco więcej bo o 0,3 kg – piłkarze nożni. Chłopcy z próby
ogólnopolskiej byli wyżsi od badanych z wszystkich
konkurencji sportowych średnio o 3,9 cm, natomiast
w masie ciała różnice te zaznaczyły się wyraźniej.
Najniższą masą ciała charakteryzowali się łyżwiarze
szybcy również przy niższym wzroście. Różnice te wynosiły kolejno: 2,4 kg, 4,5 cm w stosunku do pomiarów
masy i wysokości ciała chłopców z próby ogólnopolskiej. Piłkarze nożni przy różnicy 2 kg w masie ciała
byli również niżsi od swoich rówieśników z próby ogólnopolskiej o 2 cm.
Porównując grubość fałdów skórno-tłuszczowych
zauważono, że we wszystkich pomiarach łyżwiarze
osiągali najniższe wartości (oprócz grubości fałdu mierzonego na łydce) w stosunku do wartości pomiarów
u pozostałych zawodników, jak i do grubości tego fałdu
u chłopców krakowskich. Różnice te wynosiły około
2 mm w porównaniu z grubością fałdów zawodników
sanockich i 4 mm w zestawieniu z wynikami chłopców
krakowskich. Największe różnice wystąpiły w pomiarach grubości fałdu skórno-tłuszczowego na podudziu,
i to w przypadku wszystkich trenujących w stosunku
– 87 –
-
-
-
-
-
Irena Momola
do średniej wartości pomiaru u chłopców krakowskich.
Różnica ta wynosiła średnio 6,02 mm. Najmniejsze
zróżnicowanie w pomiarach fałdów skórno-tłuszczowych zawodników w stosunku do wyników chłopców
krakowskich zauważono w przypadku grubości fałdu
mierzonego pod łopatką, średnio różnica ta wynosiła 0,6 mm. Należy zaznaczyć, że największe różnice
w pomiarach czterech fałdów występowały u piłkarzy
nożnych w stosunku do średnich pomiarów ich krakowskich rówieśników z tendencją do niższych wartości
grubości fałdów u tych pierwszych.
Badania sprawności fizycznej dzieci polskich
określono na podstawie wyników dziewięciu testów
w przeciwieństwie do badań krakowskich, w których
uwzględniono wyniki tylko czterech prób Eurofitu.
Dlatego też w niniejszej dyskusji porównano tylko wyniki: skłonu tułowia w przód, skoku w dal z miejsca,
siadów z leżenia oraz biegu wahadłowego. Wyniki
badań własnych dotyczące wyżej wymienionych prób
porównano z wynikami dzieci krakowskich, natomiast
pozostałe wyniki prób, takich jak: równowaga ogólna,
stukanie w krążki, siła ręki, zwis na drążku, bieg wytrzymałościowy – z wynikami osiągniętymi przez dzieci z próby ogólnopolskiej.
Wyniki gibkości ocenianej podczas próby skłonu
tułowia w przód szacowano powyżej poziomu 0, który
wynosi 50 cm. W efekcie analizy stwierdzono najwyższe wartości kolejno: u chłopców trenujących hokej,
siatkówkę, piłkę nożną i łyżwiarstwo w stosunku do
chłopców krakowskich. Wszystkie wyniki gibkości u badanych zawodników pozostawały dużo wyższe i osiągały wartości od 2,7 cm ponad wartość 0 do 6,2 cm.
Średni wynik gibkości trenujących chłopców wynosił
4,6 cm i był ponad 4 cm wyższy zarówno od wyników
osiągniętych przez chłopców krakowskich, jak i z próby
ogólnopolskiej (3,8 cm).
Dokonując oceny długości skoku w dal z miejsca
zauważono wyższy wynik siły eksplozywnej chłopców
trenujących, średnio 14,2 cm w stosunku do rezultatów
próby ogólnopolskiej, natomiast około 13,5 cm w stosunku do wartości uzyskanej przez chłopców z próby
ogólnopolskiej. Porównując wyniki ilości powtórzeń
siadów z leżenia okazało się, że najniższe rezultaty
osiągnęli chłopcy trenujący siatkówkę – o prawie 2
powtórzenia w porównaniu do chłopców krakowskich
i jedno powtórzenie mniej w stosunku do rówieśników
z próby ogólnopolskiej. Największą wytrzymałością
siłową mięśni brzucha charakteryzowali się piłkarze
nożni, gdyż w próbie wykonali o 5 powtórzeń więcej
w stosunku do grupy krakowskiej i próby ogólnopol-
skiej. Na zbliżonym poziomie pozostawali hokeiści
w porównaniu do obu grup: krakowskiej i ogólnopolskiej.
Wyniki biegu wahadłowego w badanych grupach
chłopców trenujących były niższe od osiągnięć chłopców krakowskich i z próby ogólnopolskiej, a więc lepsze. Badani chłopcy byli wobec tego bardziej zwinni niż
ich rówieśnicy i wykonali test o 1,32 s szybciej.
Duże zróżnicowanie zauważono w wynikach próby
równowagi. Badani chłopcy prawie dwukrotnie osiągnęli wyższe wartości w stosunku do próby ogólnopolskiej.
Średnio różnica ta wynosiła 2,7 prób. W próbie szybkości stukania w krążki wyniki badanych kształtowały się
na zbliżonym poziomie do wyników z próby ogólnopolskiej. Duże zróżnicowanie wystąpiło w pomiarach siły
ręki. Najlepsi okazali się piłkarze nożni, gdyż ich siła
ręki była wyższa o 7,8 kG w stosunku do średniej siły
ręki chłopców z próby ogólnopolskiej, przy najniższej
wartości jaką zanotowano dla siatkarzy. Różnica ta wynosiła 3,3 kG w stosunku do siły ręki chłopców z próby
ogólnopolskiej.
Siła funkcjonalna mierzona czasem zwisu na drążku była większa u badanych o około 1,4 s w stosunku
do siły chłopców z próby ogólnopolskiej z wyjątkiem
siły siatkarzy, którzy okazali się najsłabsi w pomiarze
czasu trwania zwisu. Różnica ta wynosiła 3,1 s z korzyścią dla chłopców z próby ogólnopolskiej.
W ocenie wytrzymałości krążeniowo-oddechowej,
mierzonej za pomocą biegu wytrzymałościowego jedynie siatkarze osiągnęli wynik porównywalny do
chłopców z próby ogólnopolskiej (kolejno: 37,8; 38,0).
Pozostali badani zawodnicy wykazali się niższą wytrzymałością krążeniowo-oddechową średnio o około
13,2 powtórzeń odcinków biegowych.
Wyniki badanych chłopców trenujących ZGS
i sporty zimowe w większości testów sprawności fizycznej były wyższe od osiągnięć chłopców krakowskich i z próby ogólnopolskiej, oprócz wyraźnych różnic w biegu wytrzymałościowym, gibkości i pomiaru
siły statycznej. W celach porównawczych wszystkie
wyniki prób testu Eurofit dla chłopców z próby ogólnopolskiej odczytywano na siatce centylowej, wykorzystując zapisy uwzględniające wiek kalendarzowy
i przebieg mediany.
Należy przypuszczać, że gdyby okres specjalistycznych treningów był dłuższy, a wiek kalendarzowy
badanych wyższy, to wówczas wyniki byłyby bardziej
zróżnicowane wewnątrz badanych grup konkurencji
oraz w stosunku do poziomu zdolności motorycznych
chłopców z próby ogólnopolskiej.
– 88 –
Rozwój morfologiczny i poziom zdolności motorycznych chłopców uprawiających różne dyscypliny sportowe
Wnioski
1. Wysokość i masa ciała łyżwiarzy szybkich, hokeistów, siatkarzy i piłkarzy nożnych pozostaje w normie rozwojowej (25–75 centyla).
2. Chłopcy trenujący piłkę nożną byli najwyżsi i najciężsi.
3. Łyżwiarze szybcy charakteryzowali się niskim
wzrostem i niską masą ciała oraz najniższymi pomiarami grubości fałdów skórno-tłuszczowych.
4. Siatkarze posiadali najgrubsze fałdy skórno-tłuszczowe.
5. Sprawność fizyczna łyżwiarzy, hokeistów, siatkarzy
i piłkarzy nożnych była zróżnicowana. W równowadze ogólnej jedynie łyżwiarze szybcy osiągnęli
poziom niski, zaś gibkość hokeistów i siatkarzy oceniono jako wysoką.
6. Siła statyczna łyżwiarzy, hokeistów, siatkarzy
i piłkarzy nożnych osiągnęła poziom wybitnie wysoki.
7. Poziom siły eksplozywnej i funkcjonalnej był ujemnie skorelowany z grubością pięciu fałdów skórno-tłuszczowych.
8. Wraz ze wzrostem grubości fałdów skórno-tłuszczowych, mierzonych nad mięśniem trójgłowym
i dwugłowym ramienia, pod łopatką i na grzebieniu
biodrowym, obniża się poziom siły mięśni brzucha.
9. Chłopcy trenujący łyżwiarstwo szybkie, hokej, siatkówkę i piłkę nożną osiągali nieco wyższe wyniki
w większości prób sprawności fizycznej w porównaniu do rówieśników krakowskich i chłopców z próby
ogólnopolskiej.
PIŚMIENNICTWO • LITERATURE
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
-
-
-
-
-
[1] Szopa J, Mleczko E, Żak S: Podstawy antropomotoryki. Warszawa–Kraków, Wydawnictwo Naukowe PWN,
1996.
[2] Osiński W: Wielokierunkowe związki zdolności motorycznych i parametrów morfologicznych. Badania dzieci
i młodzieży wielkomiejskiej z uwzględnieniem poziomu
stratyfikacji społecznej. Monografie, Poznań, AWF, 1988;
261.
[3] Przewęda R: Uwarunkowania poziomu sprawności
fizycznej polskiej młodzieży szkolnej. Z warsztatów badawczych. Warszawa, AWF, 1985.
[4] Żak S: Zdolności koordynacyjne dzieci i młodzieży z populacji wielkomiejskich na tle Kraków,wybranych uwarunkowań somatycznych i aktywności ruchowej. Monografie,
Kraków, AWF, 1991; 43.
[5] Gołąb S, Chrzanowska M, Sobiecki J, Żarów R, Kościuk T:
Dziecko Krakowskie 2000. Sprawność fizyczna i postawa
– 89 –
ciała dzieci i młodzieży miasta Krakowa. Kraków, AWF,
2003.
Chrzanowska M, Gołąb S, Żarów R, Sobiecki J, Brudecki
J: Dziecko Krakowskie 2000. Poziom rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży miasta Krakowa. Kraków, AWF,
2002.
Grabowski H, Szopa J: Europejski test sprawności fizycznej EUROFIT. Kraków, AWF, 1991.
Stupnicki R, Przewęda R, Milde K: Centylowe siatki sprawności fizycznej polskiej młodzieży wg testów EUROFIT.
Kraków, AWF, 2002.
Dobosz M: Wspomagana komputerowo statystyczna
analiza wyników badań. Warszawa, Akademicka Oficyna
Wydawnicza EXIT, 2001.
Stanisz A: Przystępny kurs statystyki z wykorzystaniem
programu STATISTICA PL na przykładach z medycyny,
t. II. Kraków, Wyd. Statsoft, 2000.