Co Wiesz o Twórczości.rtf

CO WIESZ O TWÓRCZOŚCI ?
Na początek kilka wybranych złotych myśli znanych badaczy tematyki twórczości:
„Wytwarzanie dobrze przebiega w atmosferze nieskrępowanej zabawy intelektualnej, a
nadmiar krytycyzmu jest dlań szkodliwy.“ [Edward Nęcka]
„Produkuje maszyna, człowiek tworzy.“ [Rollo May]
„Wielki człowiek zachowuje umysł dziecka.“ [Meng-cy]
„Błędy są po to, aby pomagać, a nie po to, by karać.“ [Vera Peiffer]
„Możliwość tworzenia można określić jeszcze inaczej: jest to gotowość, by rodzić się na
nowo każdego dnia.“ [Erich Fromm]
„Nie proś świata, aby się zmienił - to Ty zmień się pierwszy.“ [Anthony de Mello]
„Aby uratować swą osobowość, jednostce nie pozostaje nic innego, jak wykazywać
maksimum cech swoistych i odrębnych przejaskrawiając je, aby w rozgwarze wielkiego
miasta móc dosłyszeć samą siebie.“ [Georg Simmel]
Twórczość - to jedna z najważniejszych dziedzin aktywności człowieka; nadaje życiu sens,
czyni je wartościowym, przyjemnym, pomaga w sposób pozytywny spożytkować ludzką
energię, która to zawsze może być skierowana w stronę agresji, destrukcji i autodestrukcji.
Twórczość, to wspaniała forma terapii dla tzw. „trudnych dzieci“, zachowania agresywne,
energię, kieruje się w stronę działań twórczych.
Według badaczy procesów twórczych, wyróżnia się dwa rodzaje twórczości:
1. Twórczość elitarna - którą posiada ok. 5% ludzkości, są to wybitni twórcy, artyści,
odkrywcy i naukowcy, genialni myśliciele;
2. Twórczość egalitarna - jak twierdzą psychologowie humanistyczni, każdy człowiek
ma w sobie zasoby twórczości, dzięki pewnym warunkom wewnętrznym i
zewnętrznym można je uruchomić. Twórczym zatem może być kucharz, który
niezwykle smacznie, starannie przygotuje i poda potrawę, jak również nauczyciel,
który ma swój styl pracy pedagogicznej, twórczym może więc być każdy z nas, jeśli
uruchomimy w sobie nasz indywidualny potencjał uzdolnień i umiejętności.
Według teorii D. Feldmana- tyle jest uzdolnień, ile możliwości ich rozwoju, na przykład
niedawno stosunkowo pojawiły się uzdolnienia informatyczne, wraz z powstaniem
odpowiednich technologii.
Rozpoznawanie uzdolnień twórczych odbywa się poprzez praktyczne doświadczenia, a nie
jedynie w teorii, tj. w konkretnych sytuacjach życiowych, kiedy odkrywamy swój potencjał i
możliwości. Następuje wówczas wzrost poczucia własnej wartości, co stymuluje motywację
twórczą i ekspresję siebie. Dlatego też, to co słyszymy o sobie nie działa na nas tak
dopingująco, jak przeżycie w praktyce choćby drobnego sukcesu w życiu. Ważne jest, aby
swoje pomysły twórcze uruchamiać, urzeczywistniać w działaniu.
Składniki twórczości:
• uzdolnienia kierunkowe - uzdolnienia specyficzne, specjalistyczne w konkretnych
dziedzinach,
• wysoka sprawność intelektualna,
• wysoka motywacja poznawcza - bardzo duży wysiłek do pracy, poszukiwań i badań,
• cechy osobowości:
- wrażliwość emocjonalna,
- spontaniczność,
- otwartość,
- „dziecięcość“,
- umiejętność dostrzegania problemów,
- ciekawość świata,
- oryginalność,
- odwaga istnienia i wyrażania siebie,
- wysoka zdolność myślenia dywergencyjnego (wiele rozwiązań
jednego problemu),
- umiejętność łączenia sprzecznych informacji,
- poszukiwanie różnorodności i różnorodność poszukiwań.
Aleksandra Tokarz / Uniwersytet Jagielloński /, powiedziała, że u pewnych osób ciekawość i
chęć poznawania świata pozostaje tak silna, jak w dzieciństwie - o tych osobach mówimy, że
są twórcze.
Trenowanie twórczości, według badań psychologicznych ma największy sens i jest
najbardziej skuteczne i efektywne, w okresie wczesnoszkolnym, gdyż dzieci są bardzo
podatne na wspomaganie rozwoju różnych umiejętności i technik myślenia twórczego konwergencyjnego, dywergencyjnego, przez analogię, kombinatorykę, abstrahowanie,
porównywanie, metaforę, itp.
Obok stosowania odpowiednich metod i technik, ćwiczeń rozwijających myślenie twórcze,
ważne jest dbanie o potrzeby emocjonalne i społeczne dziecka na każdym etapie jego
rozwoju.
Warunki niezbędne uruchamiania postawy twórczej, uzewnętrzniania się uzdolnień, to:
• poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,
• poczucie akceptacji i pozytywnego wsparcia z zewnątrz,
• brak nadmiernej krytyki, która blokuje generowanie pomysłów,
• dostęp do sytuacji, w których człowiek może działać, aby sprawdzić się, móc
uruchomić myślenie twórcze,
• możliwość nabywania pozytywnych informacji o sobie na podstawie doświadczenia,
własnego działania - co powoduje wzmacnianie poczucia własnej wartości i wzrost
motywacji poznawczej, chęci ekspresji siebie na zewnątrz, w działaniu, ponieważ
myślimy wówczas o sobie pozytywnie,odczuwamy swój potencjał.
Blokady rozwoju twórczego, to: krytyka, zbytnie narzucanie norm społecznych, wzorców,
brak zaufania do aktywności człowieka, brak akceptacji, negatywne ocenianie.
Rozpoznawanie uzdolnień twórczych :
- dokonuje się na każdym etapie rozwoju, poprzez obserwację zachowania dzieci oraz
poprzez własne doświadczenia w różnych dziedzinach życia,
- poprzez odpowiednie techniki i metody diagnostyczne, np. testy uzdolnień twórczych, skale
do pomiaru inteligencji i inne.
Czynniki podwyższające uzdolnienia twórcze - trenowanie twórczości u dzieci:
- zabawy rozwijające wyobraźnię,
- zachęcanie do marzeń,
- zachęcanie do urzeczywistniania pomysłów,
- akceptowanie nietypowych rozwiązań, tj. myślenia nieszablonowego,
- chwalenie przejawów indywidualności,
- bawienie się słowami, słowotwórstwo w swobodnej zabawie,
- dostarczanie dziecku miłości i wsparcia we wszystkim co robi.
Trening myślenia twórczego:
Przekonanie o możliwości trenowania myślenia twórczego wywodzi się z trzech przesłanek:
1. Humanistycznej wizji człowieka, jako istoty z natury twórczej,
2. Rozróżnienia twórczości potencjalnej i „skrystalizowanej“ - konkretnych
specjalistycznych uzdolnień,
3. Zwyczajności operacji intelektualnych, które biorą udział w procesie twórczym / E.
Nęcka, Uniwersytet Jagielloński /, tj. możliwości ich pomiaru i wpływania na nie,
podobnie jak procesów intelektualnych.
Trening twórczości wpływa pozytywnie i stymuluje rozwój intelektualny, rozwój osobowości
człowieka oraz społeczne umiejętności.
W treningu myślenia twórczego rozwijamy następujące umiejętności:
- generowanie pomysłów, nie oceniając ich (tzw. burza mózgów),
- umiejętność współpracy w grupie, współdziałanie z innymi, co wzmacnia efekty tworzenia
pomysłów, rozwiązywania problemów, generowania sposobów rozwiązywania postawionych
problemów:
• im więcej pomysłów tym lepiej,
• tworzenie kombinacji pomysłów, budujemy na pomysłach innych,
• wzajemne wspieranie się,
• ćwiczenie i rozwijanie umiejętności interpersonalnych.
- ekspresję swoich stanów wewnętrznych - emocji, myśli - w działaniu,
- myślenie przez analogię i przez metaforę, abstrahowanie, myślenie przez dedukcję,
- myślenie dywergencyjne,
- twórcze rozwiązywanie problemów, nietypowe, nieszablonowe rozwiązania,
- giętkość myślenia, przezwyciężanie sztywności,
- intuicję,
- inteligencję.
Etapy grupowego treningu twórczości:
I. Etap integracji grupy, uczestników szkolenia - bardzo ważny z powodu konieczności
wysokiego poczucia bezpieczeństwa w procesie twórczym, sprzyja to późniejszemu
generowaniu procesów twórczych.
II. Etap pracy na zasobach - poznawanie, odkrywanie własnego potencjału twórczego
- pozytywne informacje, ocena płynąca od otoczenia burzą blokady rozwoju twórczego.
III. Etap uruchamiania myślenia twórczego, ćwiczenia wspólnego działania w rozwiązywaniu
problemów;
- ćwiczenia metodą burzy mózgów,
- pokonywanie fiksacji funkcjonalnej, tj. szukanie wielości nietypowych zastosowań danego
przedmiotu,
- wspólne, realizowane w grupie, czy w podgrupach twórcze przedsięwzięcia, na przykład
rysunek, scenki niewerbalne, dramy, itp.
Rozwijanie i ćwiczenie uzdolnień i myślenia twórczego jest bardzo ważne z punktu
widzenia rozwoju każdego człowieka jak i grup zawodowych, przedsiębiorstw i firm
zatrudniających grupy ludzi, których funkcjonowanie intelektualne, emocjonalne, społeczne i
poznawcze określa pozytywne zasoby i możliwości instytucji.
Na podstawie poniższej literatury opracowała: Joanna Meres-Soblik.
Literatura:
Eichelberger W., Jak wychować szczęśliwe dzieci, Warszawa 1995, INTRA.
Donaldson M., Myślenie dzieci,Warszawa 1986, Wiedza Powszechna.
Eby J.W., Smutny J.F., Jak kształtować dzieci i młodzieży, Warszawa 1998, WSiP.
Gawor A., Weryńska J. (2006), Dziecko - ważny twórca przez małe "t" [w:] Rola pasji i zainteresowań w rozwoju osobowości dzieci i
młodzieży, Opole: Wydawnictwo MODN.
Gloton R., Clero G., Twórcza aktywność dziecka, Warszawa 1985, WSiP.
Gurycka A., Rozwój i kształtowanie zainteresowań, Warszawa 1989, WSiP.
Góralski A., Być nowatorem.Poradnik twórczego myślenia, Warszawa 1990, PWN.
Lewis D., Jak wychować zdolne dziecko, Warszawa 1988, PZWL.
Nęcka E., Trening twórczości, Olsztyn 1992, PTP.
Super D.E., Psychologia zainteresowań, Warszawa 1972, PWN.
Siwek Z., Zarębska - Piotrowska D., Psychologia Twórczości, Uniwersytet Jagielloński, Skrypty Uczelniane nr 471, Kraków 1984.
Szmidt K., Elementarz twórczego życia, Warszawa 1994, INTRA.
Tokarz A., Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, Kraków 1985, PAN Ossolineum.