Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka_skr1_2015

Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka_skr1_2015

Potencjały
zdrowia i szczęś
szczęścia
cia cz
człłowieka
cz.I
Ryszard Poprawa
Instytut Psychologii
Uniwersytetu Wrocławskiego
Literatura,
która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz
jak skutecznie sobie w życiu radzić
Obowiązkowa
Baumeister, R.F., Tierney, J. (2013). Siła woli. Odkrywanie na nowo to, co w człowieku najpotężniejsze.
Poznań: Media Rodzina Sp. z o.o.
Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo.
Diener, E., Biswas-Diener, R. (2010). Szczęście: Odkrywanie bogactwa psychicznego. Sopot: Smak Słowa.
Heszen, I., Sęk, H. (2008). Zdrowie i stres. [W:] J.Strelau, D.Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki, t.2 (roz.19.2.1: Współczesne ujęcia, koncepcje i modele zdrowia, s.683-689; roz.19.3: Stres
psychologiczny i jego przezwyciężanie, roz.19.4: Stres a zdrowie, s.701-733). Gdańsk: GWP.
Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Difin (roz.2: Stres i
radzenie sobie a zdrowie, s.45-93; roz.3: Właściwości osobowości sprzyjające chorobie, s.94-133; roz.4:
Właściwości osobowości sprzyjające zdrowiu, s134-172).
Poprawa, R. (2001). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. [W:] G.Dolińska-Zygmunt. Podstawy
psychologii zdrowia (s.103-141). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Literatura,
która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz
jak skutecznie sobie w życiu radzić
Uzupełniająca
Antonovsky, A. (1997). Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia. [W:] I.Heszen-Niejodek, H.Sęk (red.),
Psychologia zdrowia (s.206-231). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Csikszentmihalyi, M. (1996). Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczenia. Warszawa: Studio EMKA.
Czapiński, J. (2004) (red.), Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen, I., Sęk, H. (2008). Zdrowie i stres. [W:] J.Strelau, D.Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki, t.2 (roz.19.2.1: Współczesne ujęcia, koncepcje i modele zdrowia, s.683-689; roz.19.3: Stres
psychologiczny i jego przezwyciężanie, roz.19.4: Stres a zdrowie, s.701-733). Gdańsk: GWP.
Hobfoll, S.E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne (roz.3: Teoria zachowania zasobów. Reguły i implikacje, s.67-103).
Linley, P.A., Joseph, S. (red.) (2007). Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo naukowe
PWN
Lyubomirsky, S. (2008). Wybieram szczęście. Naukowe metody budowania życia, jakiego pragniesz. Warszawa
– Białystok: Laurum, MT Biznes Ltd.
Literatura,
która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz
jak skutecznie sobie w życiu radzić
Uzupełniająca
Makowska, H., Poprawa, R. (2001). Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia. [W:]
G.Dolińska-Zygmunt. Podstawy psychologii zdrowia (s.71-102). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu
Wrocławskiego.
Poprawa, R. (2008). Samoocena jako miara podmiotowych zasobów radzenia sobie i szczęścia człowieka.
[W:] I.Heszen, J.Życińska (red.), Psychologia zdrowia w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (s.103-121).
Warszawa: Wydawnictwo SWPS „Academica”.
Poprawa, R. (2009). Proaktywność jako zasób trzeźwego życia. Polskie Forum Psychologiczne, 14(1), 4662.
Poprawa, R. (2010). Zasoby szczęścia a motywacja picia i ryzyko problemów alkoholowych wśród
studentów. Alkoholizm i Narkomania, 23(1), 27-49.
Poprawa, R. (2012). Oksfordzki Kwestionariusz Szczęścia. Polska adaptacja The Oxford Happiness
Questionnaire (OHQ). Psychologia Jakości Życia, 11(1), 37-56.
Poprawa, R. (2013). Pić czy nie pić na drodze do szczęścia? [W:] M.M.Straś-Romanowska (red.), Drogi
rozwoju psychologii w Uniwersytecie Wrocławskim. Tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów
psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim (s. ). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Literatura,
która pomaga zrozumieć co warunkuje zdrowie i szczęśliwe życie oraz
jak skutecznie sobie w życiu radzić
Uzupełniająca
Seligman, M.E.P. (1993). Optymizmu można się nauczyć. Poznań: Media Rodzina.
Seligman, M.E.P. (2005). Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnianie naszych
możliwości trwałego spełnienia. Poznań: Media Rodzina.
Seligman, M.E.P. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media
Rodzina.
Sęk, H., Cieślak, R. (2004) Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane
koncepcje teoretyczne (s.11-28). [W:] H.Sęk, R. Cieślak, (red.). Wsparcie społeczne, stres i zdrowie.
Warszawa: PWN.
Strelau, J. (2006). Temperament jako regulator zachowania, z perspektywy półwiecza badań. Gdańsk:
Wydawnictwo Psychologiczne (roz.6.Temperament jako moderator zjawisk związanych ze stresem, s.150186).
Czy psychologowie powinni zajmować się
zdrowiem i szczęściem człowieka?
Do lat 80-tych psychologia koncentrowała się
głównie na wyjaśnieniu ludzkich nieszczęść,
problemów, zaburzeń i chorób.
Niestety nie przyniosło to spodziewanego poprawienia
losu człowieka i wyeliminowania patologii.
Stąd narodziła się w latach 80-tych potrzeba
zajęcia się uwarunkowaniami zdrowia człowieka, a
wraz z przyjściem XXI wieku powstał nowy nurt
psychologii (pozytywnej) zajmującej się
poszukiwaniem uwarunkowań szczęścia i dobrego
życia (wysokiej jakości życia)
Dwa spojrzenia na
zdrowie
- w ujęciu patogenetycznym (negatywnym):
brak dysfunkcji psychicznych i somatycznych lub objawów choroby
- w ujęciu salutogenetycznym / holistyczno – funkcjonalnym (pozytywnym):
proces dynamicznej równowagi pomiędzy systemami konstytuującymi
funkcjonowanie jednostki, na przykład pomiędzy jej potrzebami a
wymaganiami otoczenia. Ten stan dynamicznej równowagi jest
spostrzegany przez człowieka i oceniany jako dobrostan fizyczny,
psychiczny i społeczny
zdolność człowieka do osiągnięcia pełni własnych możliwości
(fizycznych, psychicznych i społecznych) i reagowania na wyzwania
otoczenia. Zdolność ta warunkowana jest potencjałami (zasobami)
zdrowia
Od czego zależy nasze zdrowie?
- próbuje wyjaśnić teoria salutogenezy A.Antonovsky`ego (1979)
Dwa spojrzenia na
szczęście
- w ujęciu hedonistycznym:
Dobre samopoczucie i dobrostan psychiczny – jest wynikiem subiektywnej
oceny własnego życia, jego przebiegu i doświadczanych emocji (pozytywny
bilans afektywny); poznawcza i emocjonalna ocena własnego życia; stopień w
jakim człowiek jest zadowolony z przebiegu własnego życia, na ile podoba mu
się jego własne życie oraz jaki jest bilans doświadczanych emocji
- w ujęciu eudajmonistycznym:
Dobre, wartościowe życie - istota szczęścia tkwi w osiąganiu tego, co warte jest
naszych starań, warte starań natomiast jest to, co pozwala spożytkować tkwiący w
nas potencjał, co zgodne jest z naszą naturą, tak zwanym dajmonem rozwojowym, twórczym, pozytywnym aspektem ludzkiej natury.
Miarą szczęścia jest życie autentyczne, czyli takie, które podkreśla podstawowe
cnoty człowieka, zapewnia jego rozwój i spełnienie
Szczęście w ujęciu hedonistycznym
to subiektywna satysfakcja z własnego życia i
dobrostan
Wg Eda Deiner`a i współ. szczęście to stopień w jakim człowiek
lubi swoje życie. Odczuwanie szczęścia jest wyrazem globalnej oceny
własnego życia, wynikającej z dwóch przesłanek:
• satysfakcji z własnego życia, czyli poznawczego osądu stopnia zgodności
między rzeczywistym stanem własnych spraw, a posiadanymi w odniesieniu
do nich standardami (poznawcze sądy na temat zadowolenia i spełnienia),
• bilansu afektywnego, tj. rodzaju emocjonalnych reakcji na zdarzenia –
przewagi emocji, nastrojów pozytywnych nad negatywnymi.
Pomiar szczęścia
SKALA ODPOWIEDZI:
Jaki jest poziom twojej satysfakcji
z własnego życia?
Jaki jest poziom twojej
satysfakcji z własnego życia?
Wyniki badań Juczyńskiego (2001)
niskie
przeciętne
wysokie
Czy żeby być szczęśliwym wystarczy
żyć bezstresowo?
Uwarunkowania dobrego życia
wg
Carol D. Ryff
Ph.D., Pennsylvania State University
Professor, Department of Psychology
Director, Institute on Aging
O dobrym życiu nie świadczy brak negatywnych doświadczeń
i emocji, ale to jak i czy skutecznie radzimy sobie w
jego wymaganiami (wyzwaniami i trudnościami)
Dobrego życia nie osiąga się poprzez uniki czy ucieczkę od tego, co
negatywne, lecz na drodze skutecznego radzenia sobie z
przeciwnościami, tzn. takiego, które pogłębia samowiedzę i sens,
wzbogaca więzi społeczne i rozwija osobistą skuteczność
Poczucie szczęścia bierze się z czynnego stawiania czoła wyzwaniom,
komplikacjom i trudnościom, a nie z błogiego, wolnego od konfliktów
żeglowania przez życie
Uwarunkowania dobrego życia
wg. Carol Ryff
głęboki szacunek dla samego siebie oparty o świadomość
własnych pozytywnych i negatywnych stron
zdolność odnajdywania sensu i kierunku w życiu, a także
formułowania i realizowania zadań życiowych
umiejętność radzenia sobie z otaczającym światem
zdolność do ciągłego wykorzystywania własnego
talentu i potencjału, a także do rozwijania nowych
zdolności i możliwości, często wiąże się ze
stawianiem czoła przeciwnościom losu, które
wymagają sięgania do głęboko ukrytych sił
wewnętrznych
zdolność działania pod własne dyktando, kierowania
się własnymi przekonaniami, nawet jeśli są
niezgodne z obowiązującym dogmatem czy
konwencjonalną mądrością
siła, przyjemność i radość jakie dają kontakty z innymi,
głęboka zażyłość i prawdziwa miłość
16
Kilka cytatów i mądrości na temat tego
czym jest szczęście
Quiz: kto to powiedział?
„Kariera to piękna rzecz, ale nie możesz się do niej przytulić
w zimną noc.”
„Cóż z tego, że człowiek ma cały świat, kiedy straci duszę?”
„Pieniądze szczęścia nie dają - dopiero zakupy.”
Od czego zależy poczucie szczęścia?
wg Sonji Lyubomirsky
Co jest kluczowe dla dobrostanu?
Czy dobre warunki życia
czy mocne podmiotowe właściwości?
Pozytywne
właściwości
psychiczne
czyli takie cechy, umiejętności czy nastawienia,
które:
 z jednej strony, czynią jednostkę samodzielną i
odpowiedzialną za jakość swojego życia,
 z drugiej – w znacznym stopniu decydują o tym
jaki użytek zrobi ona ze swoich biologicznych i
społecznych możliwości na rzecz dobrostanu
własnego i innych ludzi (Trzebińska, 2008, s.67)
Siły charakteru,
cnoty - czyli
podmiotowe
zasoby, potencjały
zdrowia i szczęścia
cechy-mechanizmy psychiczne
predysponujące do takiego
funkcjonowania, które warunkuje
dobrostan i dobre życie oraz
zdrowie człowieka
Dobre życie
- główny przedmiot zainteresowania
psychologii pozytywnej
życie
przyjemne
życie
sensowne
Pomiar podmiotowych potencjałów i
poczucia szczęścia
Szczęście według M. Argyle’a
Próba integracji hedonistycznego i eudajmonistycznego
rozumienia szczęścia





istotą szczęścia jest zadowolenie z życia, docenianie
jego jakości jako całości;
człowiek szczęśliwy to człowiek, który ma poczucie
ogólnej satysfakcji z tego kim jest i z własnego
życia;
szczęście zależy nie tylko od tego co nas w życiu spotyka,
ale od tego jak na to reagujemy;
szczęście jest wynikiem efektywnego radzenia sobie
w życiu;
poczucie szczęścia opiera się na jego potencjałach, czyli
podmiotowych właściwościach warunkujących szczęśliwe
życie.
Krytyka pomiaru szczęścia za pomocą
Oksfordzkiego Kwestionariusza Szczęścia (OKS)
OKS mierzy zarówno subiektywne poczucie szczęścia, dobrostanu i ogólne
zadowolenie z własnego życia, ale również to co warunkuje ich osiągnięcie.
Połączenie w pomiarze szczęścia wskaźników subiektywnego dobrostanu i
satysfakcji z własnego życia z ich podmiotowymi uwarunkowaniami przez niektórych
badaczy uważane jest za błąd koncepcyjny (Kashdan, 2004).
Jeśli jasno zdefiniujemy co mierzy OKS, to można uznać, że jest on
wartościową próbę uchwycenia tego co określa się mianem prawdziwego
szczęścia (układu podmiotowych warunków dobrego,
wartościowego życia) lub tzw. bogactwa psychicznego
(wyrażającego się w dobrostanie i wysokiej jakości własnego
życia)(por. Ryff, 2004; Trzebińska, 2008; Seligman, 2005; Diener, Biswas-Diener,
2010).
Potencjały szczęścia
mierzone OHQ
• poczucie własnej wartości i samoakceptacja, atrakcyjność
interpersonalna,
• poczucie kontroli nad zdarzeniami i poczucie samoskuteczności
w radzeniu sobie z wymaganiami życia,
• optymizm i poczucie humoru,
• otwartość na dobre kontakty z innymi ludźmi i poczucie
satysfakcji czerpanej z bliskich związków,
• poczucie sensu życia,
• dobry stan zdrowia,
• świadomość wartości estetycznych,
• pozytywna afektywność, stabilność emocjonalna, ekstrawersja
i aktywność.
Wyniki analizy korelacji OKS (OHQ) z miarami różnych zasobów,
cech i symptomów (w próbie N=152).
Wszystkie korelacje istotne z p<0,05, z wyjątkiem skali kłamstwa.
zmienna
OKS
zmienna
OKS
satysfakcja z życia
0,69
ekstrawersja
0,50
optymizm dyspozycyjny
0,67
neurotyczność
-0,47
poczucie własnej wartości
0,74
psychotyczność
-0,23
samoocena zasobów
0,73
kłamstwo
pozytywne nastawienie 0,73
poczucie kompetencji 0,66
spostrzegany stres
-0,57
psychologiczny dystres
-0,60
-0,45
samoskuteczność
0,60
ocena stresu - zagrożenie
poczucie koherencji
0,68
ocena stresu - wyzwanie
zrozumiałość 0,58
0,02
0,18
ocena stresu - strata
-0,31
zaradność 0,61
ryzyko problemów alkohol.
-0,18
sensowność 0,67
nałogowa motywacja picia
-0,34
Bogactwo psychiczne
wg. Eda Diener’a i Roberta Biswas-Diener’a
jest doświadczeniem dobrostanu i wysokiej jakości życia
Składają się na nie:
(zasoby wewnętrzne)
 zadowolenie z życia i poczucie szczęścia (dobrostan psychiczny)
 poczucie sensu życia
 zaangażowanie w wartościowe i interesujące aktywności oraz posiadanie
autotelicznych celów życiowych
 duchowość (poczucie łączności z wartościami większymi od nas samych)
 posiadanie pozytywnych postaw życiowych i doznawanie pozytywnych emocji
(zasoby uniwersalne)
 serdeczne relacje społeczne
 interesująca praca oraz inne formy aktywności
 zdrowie somatyczne i psychiczne
 posiadanie zasobów materialnych wystarczających do zaspokojenia
indywidualnych potrzeb.
Bogactwo psychiczne
wg. Eda Diener’a i Roberta Biswas-Diener’a
Zasady i uwarunkowania
osiągnięcia bogactwa psychicznego i pełnego szczęścia
 zachowanie równowagi miedzy wszystkimi składowymi (w tym wewnętrznymi
postawami i warunkami zewnętrznymi); prawdziwe bogactwo składa się z zasobów
materialnych, duchowych, społecznych i psychicznych
 szczęście to ciągły proces jego budowania a nie określony punkt docelowy czy
warunki i miejsce
 dobrostan psychiczny, poczucie szczęścia, emocje pozytywne są zasobami
człowieka, są dla niego korzystne, gdyż pozwalają mu lepiej funkcjonować i rozwijać
własne bogactwo psychiczne

subiektywna interpretacja ma kluczowe znaczenie dla poczucia szczęścia
 istnieje górny pułap szczęścia, optymalny poziom szczęścia (zasada rozsądnych
granic i mądrego wykorzystywania)
Bogactwo psychiczne
wg. Eda Diener’a i Roberta Biswas-Diener’a
Zasady i uwarunkowania
osiągnięcia bogactwa psychicznego i pełnego szczęścia
Model Uwaga-Interpretcja-Pamieć (UIP)
– selektywne zwracanie uwagi (dostrzeganie tego co dobre i korzystne a
niedostrzeganie tego czego lepiej nie widzieć)
– interpretowanie zdarzeń niejednoznacznych w sposób pozytywny, a nie
negatywny
– przywoływanie dobrych, a nie złych wspomnień z przeszłości
Złożoność szczęścia wg
teorii „cebulowej”
Janusza Czapińskiego (1994; 2004)
satysfakcje cząstkowe - sądy oraz odczucia odnoszące się do
poszczególnych dziedzin życia, a także bieżące doświadczenia afektywne.
Są najbardziej zmienne i narażone na wpływ warunków i wydarzeń życia.
ogólny dobrostan psychiczny - subiektywnie doświadczana wartość
własnego życia, będąca świadomą, emocjonalną bądź racjonalną oceną
własnego życia. Ma dwa wymiary: hedonistyczny (zwany poczuciem
szczęścia, zadowoleniem z życia, bilansem doświadczeń emocjonalnych),
który jest kompromisem pomiędzy satysfakcjami cząstkowymi, zależnymi
od czynników zewnętrznych i poczuciem woli życia, stabilizowanym przez
„szczęśliwy” atraktor, oraz eudajmonistyczny, który stanowi poczucie sensu i
znaczenia życia
wola życia - nadrzędny imperatyw życia, czyli pozytywna postawa wobec
istotnych celów życia, z którymi człowiek się utożsamia, i które nadają sens
jego życiu. Naturalny, uwarunkowany genetycznie stan psychiczny,
zasadniczo odporny na zewnętrzne przypadłości losu, samopodtrzymujący
się i samoodnawialny. Jest niezbędnym warunkiem przetrwania,
obiektywnym, niezależnym od świadomości standardem dobrostanu
psychicznego jednostki. Jest miarą siły atraktora szczęścia. Atraktor
szczęścia można utożsamiać z obiektywnie rozumianą wolą życia
Ogólny zarys poczucia szczęścia na świecie
Dobrostan dzieci w najbogatszych krajach na świecie
wg UNICEF Innocenti Research Centre
(raport z 2007 roku)
Czy pieniądze dają szczęście?
Dochód i szczęście w USA w przekroju 35 lat
Dlaczego chociaż bogacze są średnio bardziej szczęśliwi niż
biedacy, to jednak mieszkańcy zamożnych krajów w ciągu
ostatnich kilkudziesięciu lat nie stali się dużo szczęśliwsi pomimo
ogromnego wzrostu średnich dochodów?
Wzrost aspiracji materialnych i materializm – to może zabijać w
nas poczucie szczęścia
Ludzie którzy chcą mieć „wszystko”, mają zbyt wysokie
oczekiwania i łatwiej ulegają frustracji
„Mieć więcej” oznacza więcej zabiegania o dobra materialne, więcej
pracy, większe ryzyko straty i upadku z wysokiego pułapu, itp., a mniej
czasu wolnego, mniej czasu dla rodziny – więcej konfliktów i problemów
rodzinnych, więcej zmartwień i większa utrata osobistej wolności
Czy bogactwo materialne dają szczęście?
Warunkiem prawdziwego szczęścia nie jest bogactwo
finansowe, materiale, ale bogactwo psychiczne.
Jednakże bez dostatku materialnego nie można
zaspokoić wielu podstawowych potrzeb i ma się bardzo
ograniczone życiowe możliwości.
Bieda materialna to źródło silnej frustracji, stresu,
konfliktów i braku dobrostanu psychicznego.
Czy praca uszczęśliwia?
Praca jest jednym w większych źródeł stresu w życiu człowieka
Poczucie szczęścia w zależności od płci i
statusu zatrudnienia
Za: PewResearchCenter
Czynniki warunkujące zadowolenie z pracy
 Dobre dopasowanie pracy do naszej osobowości (preferencji i możliwości)
 Praca jest sensowna i stanowi dla nas wyzwanie
Będziemy szczęśliwi w pracy jeśli:
 Możliwość sprawowania osobistej kontroli
 Rozmaitość zadań
 Wspierający przełożeni
 Poważanie i wysoki status społeczny
 Dobra płaca i dodatkowe świadczenia
 Jasne wymagania oraz informacje dotyczące tego, jak je spełniać
Czy wiara uszczęśliwia?
Franciszek z Asyżu,
właśc. Giovanni Bernardone,
nazywany Biedaczyną z Asyżu
(ur. 1181, zm. 1226)
O Panie, uczyń z nas narzędzia Twego pokoju,
abyśmy siali miłość tam, gdzie panuje
nienawiść;
wybaczenie, tam gdzie panuje krzywda;
jedność, tam gdzie panuje zwątpienie;
nadzieję, tam gdzie panuje rozpacz;
światło, tam gdzie panuje mrok;
radość, tam gdzie panuje smutek.
Spraw abyśmy mogli
nie tyle szukać pociechy, co pociechę dawać;
nie tyle szukać zrozumienia, co rozumieć;
nie tyle szukać miłości, co kochać;
albowiem dając - otrzymujemy;
wybaczając - zyskujemy przebaczenie;
a umierając, rodzimy się do wiecznego życia.
Czy wiara uszczęśliwia?
 Zarówno wśród wierzących, jak i niewierzących są
szczęśliwi i nieszczęśliwi.
 Praktykujący i przynależący do organizacji kościelnych są
szczęśliwsi, niż ci którzy nie są zaangażowani w swoją
religię.
 Ci którzy wierzą w piekło i szatana są zwykle nieco mniej
szczęśliwi niż ci, którzy wierzą tylko w niebo.
 Religijni są nieco zdrowsi, bardziej wielkoduszni, żyją
dłużej, zdobywają lepsze wykształcenie, rzadziej
popełniają przestępstwa niż niereligijni.
Co pozwala wierzącym i praktykującym
czuć się bardziej szczęśliwymi?
 Pocieszające przekonania i życiowe drogowskazy
 Wsparcie społeczne
 Łączność z czymś trwałym i ważnym (większym od nas
samych), co nadaje sens nawet najmarniejszej egzystencji
 Wychowanie religijne
 Doświadczanie rytuału religijnego – okazja do wzmacniania
pozytywnych doznań emocjonalnych
 Duchowość – droga do rozwoju i pielęgnacji uczuć
pozytywnych
Modlitwa o pogodę ducha
Boże,
użycz mi pogody ducha,
abym godził się z tym,
czego nie mogę zmienić,
daj mi odwagę,
abym zmieniał to, co mogę zmienić,
i mądrości,
abym odróżniał jedno od drugiego.
Czy szczęście daje
posiadanie partnera
życiowego?
(Szczęście a stan cywilny)
Czy małżeństwo daje szczęście?
Poczucie szczęścia a prawdopodobieństwo rozwodu
na podstawie Diagnozy Społecznej 2013
Hedonistyczny kierat (hedonic treadmill)
lub hedonistyczna adaptacja
ludzka tendencja do szybkiego powrotu do relatywnie
stałego poziomu poczucia szczęścia (happiness “set
point” ) pomimo doświadczania znaczących pozytywnych i
negatywnych wydarzeń i zmian życiowych
Nie można w nieskończoność
stawiać się coraz bardziej
szczęśliwym oraz nie jest się
skazanym raz na zawsze na
permanentny deficyt szczęścia,
gdy spotykają nas różne
„nieszczęścia”. Wciąż
przystosowujemy się (bledną
radości i „oswajamy”
nieszczęścia) i wracamy do
pewnego indywidualnego
poziomu poczucia szczęścia.
Satysfakcja z życia a wdowieństwo, rozwód, bezrobocie i małżeństwo
Poczucie szczęścia a wiek
życia kobiet i mężczyzn
Satysfakcja z życia Polaków w latach 1991-2009
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2009)
życie wspaniałe
7
Satysfakcja z życia Polaków
6
5
życie okropne
-
4,65
4,62
4,57
4,7
4,77
4,73
4,76
4,91
4,95
5,01
5,12
5,14
4
3
2
1
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
2000
2003
2005
2007
2009
Opracowanie własne na podstawie
danych z Czapiński, 2009, s.151.
Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia
Polaków w latach 1991-2013
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia
Polaków w latach 1991-2013
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia
Polaków w latach 1991-2013
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia
Polaków w latach 1991-2013
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Zmiany w satysfakcjach z poszczególnych aspektów życia
Polaków w latach 1991-2013
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Dwie orientacje życiowe a
szczęście
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
W podejściu hedonistycznym nie istotne są wartościowe
cele życia i sposób ich realizacji. Istotne jest tylko to, czy
człowiek jest zadowolony ze swego życia i czy daje mu ono
więcej radości niż bólu. Miarą dobrego życia jest bilans
przyjemności i przykrości. Dla hedonistów wyznacznikiem
szczęścia jest maksymalizowanie przyjemnych doświadczeń.
W podejściu eudajmonistycznym szczęście nie wiąże się z
bilansem przyjemności i przykrości. Jego miarą nie są
pozytywne doznania emocjonalne, lecz osiąganie tego, co warte
jest starań, co daje poczucie sensu życia, niezależnie od
doznanych cierpień i zawodów. Dla eudajmonistów
najważniejsze jest dążenie do celów nadających sens ich życiu.
Kim są eudajmoniści i hedoniści?
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Kim są eudajmoniści i hedoniści?
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Szczęście eudajmonistów vs hedonistów
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Szczęście eudajmonistów vs hedonistów
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Szczęście eudajmonistów vs hedonistów
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Szczęście eudajmonistów vs hedonistów
wg. Diagnozy Społecznej Czapińskiego (2013)
Charakterystyka osób SZCZĘŚLIWYCH









są mniej wrażliwe na niekorzystne porównania społeczne
częściej wykorzystują informacje płynące z porównań społecznych
w sposób selektywny
odbierają, oceniają i myślą o wydarzeniach w bardziej pozytywny
sposób
jako sposób radzenia sobie ze stresem wybierają humor oraz
reinterpretację negatywnych wydarzeń
ludzie zadowoleni z pracy są lepiej oceniani przez przełożonych
(kompetencje, ogólne funkcjonowanie)
podnoszą morale innych pracowników, chętniej udzielają pomocy
innym
częściej są wolontariuszami oraz częściej angażują się aktywnie w
akcje charytatywne, spotkania religijne, polityczne, itp.
maja spełnione małżeństwa i są bardziej zadowolone ze swojego
związku
aktywniej spędzają wolny czas i mają więcej społecznych interakcji
„Ci są najszczęśliwsi i najbliżsi bogów, którzy nie
potrzebują niczego”
Sokrates
64
12 działań budujących szczęście
wg S.Lyubomirsky
1. Wyrażanie wdzięczności: dziękowanie za to, co masz, lub wyrażanie
wdzięczności i uznania wobec innych, którym nie podziękowałeś w należyty
sposób.
2. Ćwiczenie optymizmu: wyobrażanie sobie swojej najlepszej możliwej
przyszłości i optymistyczne myśli – dostrzeganie zalet w każdej sytuacji.
3. Zwalczanie tendencji do zamartwiania się nad sobą i do
porównywania się z innymi: odcinanie się od dręczących myśli, ruminacji
oraz posiadanie wewnętrznych standardów, wyznaczników własnej wartości i
satysfakcji.
4. Ćwiczenie aktów życzliwości: czynienie dobra innym, czy to przyjaciołom
czy obcym, jawnie lub anonimowo, spontanicznie lub w sposób zamierzony.
5. Zacieśnianie relacji międzyludzkich: wybieranie osób, z którymi chcesz
zacieśniać relacje; inwestowanie czasu i energii w naprawianie i
podtrzymywanie więzów z innymi; czerpanie radości z przyjaźni.
6. Ćwiczenie zaradności: uczenie się, jak znosić i przezwyciężać stres, kryzysy i
bolesne przeżycia.
12 działań budujących szczęście
wg S.Lyubomirsky
7. Wybaczanie: podejmowanie działań, których celem jest uwolnienie się od
gniewu i uprzedzenia w stosunku do innych ludzi, którzy cię zranili lub wyrządzili
ci krzywd w jakikolwiek sposób (np. pisanie pamiętnika, listów, itp.).
8. Robienie tego, co naprawdę cię wciąga: wykonywanie i doświadczanie coraz
to nowych rzeczy w domu oraz w pracy, w których się zatracasz, które są dla
ciebie ambitnymi wyzwaniami i które cię absorbują (przepływ, ferwor).
9. Czerpanie radości z życia: poświęcanie czasu i uwagi miłym chwilom po to, by
pełniej czerpać z nich radość; odtwarzanie takich chwil w pamięci, rozmyślanie o
nich, opisywanie ich i opowiadanie o nich innym (delektowanie się).
10. Realizowanie celów z zaangażowaniem: wybieranie jednego, dwóch lub
trzech najważniejszych celów, które są dla ciebie najbardziej znaczące –
inwestowanie w nie odpowiednio dużo czasu i wysiłku.
11. Praktykowanie religii i kształtowanie duchowej strony życia:
poświęcanie więcej czasu i uwagi kościołowi; studiowanie książek o tematyce
duchowej.
12. Dbanie o ciało: uprawianie ćwiczeń fizycznych, medytowanie, bycie pogodnym,
śmianie się.