9. UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA

Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek
Recenzja: dr Grzegorz Trojanowski
UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA
Czym jest upadłość konsumencka?
Upadłość konsumencka – jest to upadłość osoby fizycznej
- dłużnika, który stał się nie wypłacalny, nieprowadzącej
działalności gospodarczej. Jest to rozwiązanie w polskim
ustawodawstwie stosunkowo młode. Upadłość dotychczas była
zarezerwowana jedynie dla przedsiębiorców. Podstawą prawną
upadłości konsumenckiej jest ustawa z 28 lutego 2003 roku Prawo
upadłościowe i naprawcze, a także nowelizacja obowiązująca od
kwietnia 2009 roku wprowadzająca Tytuł V w Części trzeciej tej
ustawy odnosi się w całości do interesującego nas zagadnienia.
Przepisy wyżej wymienionego tytułu regulują zasady wspólnego
dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników,
będących osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności
gospodarczej, których niewypłacalność powstała w skutek
wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności.
Upadłość konsumencka ma na celu oddłużenie osób
fizycznych, których sytuacja finansowa nie jest w najlepszym
stanie, przy maksymalnym zaspokojeniu roszczeń wierzycieli.
Konsekwencją upadłości konsumenckiej z założenia jest
umorzenie części długów, których nie jest w stanie spłacić
dłużnik. Należy pamiętać, że oddłużenie to stanowi wyjątek, a nie
regułę. Skorzystanie z tego rodzaju postępowania jest
uwarunkowane spełnieniem kilku przesłanek przez dłużnika.
S t r o n a | 127
Vademecum prawno-administracyjne
Jakie przesłanki warunkują upadłość konsumencką?
Po pierwsze niewypłacalność musi powstać na skutek
okoliczności wyjątkowych i niezależnych od dłużnika. Tutaj
nasuwa się pytanie co może być, a co nie może być taką
okolicznością. Do takich okoliczności należy zaliczyć przede
wszystkim: choroby, wypadek, kradzież, niezawinioną utratę
pracy, itp. Osoby, które popadły w długi w wyniku zwolnienie
dyscyplinarnego, dobrowolnej rezygnacji z pracy, nałogu
alkoholowego czy hazardu nie będą mogły skorzystać z tej
procedury.
Po drugie, nie może ogłosić upadłości osoba, która
zaciągnęła długi będąc już niewypłacalną.
Po trzecie, nie może ubiegać się o ogłoszenie upadłości
osoba, wobec której prowadzone było w okresie krótszym niż 10
lat inne postępowanie upadłościowe.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w stosunku do
dłużnika:
prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne
postępowanie
prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym nie
zaspokojono wszystkich wierzycieli
prowadzono postępowanie upadłościowe i zostało ono
umorzone z innych względów niż wniosek wierzycieli
czynność dłużnika została uznana za dokonaną
z pokrzywdzeniem wierzycieli
Ocenę tych przesłanek należy do Sądu. Należy również
zaznaczyć, iż z wnioskiem o upadłość konsumencką może
wystąpić tylko i wyłącznie sam dłużnik.
128 | S t r o n a
Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek Upadłość konsumencka
Co powinien zawierać wniosek o ogłoszenie upadłości?
Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić wyłącznie
dłużnik. Nie jest dopuszczalne złożenie wniosku przez
wierzyciela.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien
zawierać elementy takie, jak:
imię, nazwisko i miejsce zamieszkania osoby fizycznej,
która ubiega się o ogłoszenie upadłości
oznaczenie miejsca, w którym znajduje się majątek
dłużnika
wskazanie
okoliczności
uzasadniających
wniosek
i uprawdopodobnienie ich (środkami uprawdopodobnienia
mogą być: pisemna opinia rzeczoznawcy, pisemne
oświadczenie osób trzecich)
aktualny wykaz majątku i szacunkowa wycena jego
składników
spis wierzycieli, ich adresy, wysokość zaległych długów
względem każdego z nich, terminy zapłaty, lista
zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika (np.
hipoteka, zastaw) wraz z datami ich dokonania
oświadczenie o spłatach długów dokonanych na 6
miesięcy przed złożeniem wniosku
wykaz tytułów egzekucyjnych i wykonawczych przeciwko
dłużnikowi
oświadczenie o prawdziwości zawartych we wniosku
danych, z uprzedzeniem o odpowiedzialności za podanie
informacji nieprawdziwych. W razie braku tego
oświadczenia
następuje
zwrot
wniosku,
bez
wcześniejszego wezwania do uzupełnienia.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest bardzo
sformalizowany. Do wniosku należy dołączyć załączniki ściśle
www.bio.tomaszow.info
S t r o n a | 129
Vademecum prawno-administracyjne
określone przez Ustawę Prawo Upadłościowe i Naprawcze (patrz:
załączniki we wzorze). Pominięcie któregokolwiek z wyżej
wymienionych wymogów prowadzi do zwrotu wniosku.
Opłata od wniesienia takiego wniosku wynosi 200 zł i jest ona
opłatą niezmienną.
130 | S t r o n a
Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek Upadłość konsumencka
WZÓR 1:
Tomaszów Lubelski, dnia 10 maja
2009r.
[znaki opłaty sądowej na sumę 200 zł]
Sąd Rejonowy
w Krakowie
Wydział VIII Gospodarczy
Ul. Lwowska 34
22 – 600 Tomaszów Lubelski
wnioskodawca: Mirosław
Czarny,
w Tomaszowie
zamieszkały
Lubelskim,
ul.
Kręta 12, 22 – 600 Tomaszów
Lubelski
Wniosek dłużnika
o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku
Ja, Mirosław Czarny, zamieszkały w Tomaszowie Lubelskim, będąc osobą
fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, na podstawie art. 4912 ust. 2
ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, wnoszę o ogłoszenie mojej
upadłości obejmującej likwidację majątku spółki.
Uzasadnienie
Z powodu niezawinionej utraty pracy, w związku z restrukturyzacją
Huty X, stałem się bezrobotny.
Dowód: wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę.
Mam 47 lat, zaś pracodawcy wolą zatrudnić kogoś młodszego,
szczególnie że trwający kryzys gospodarczy spowodował wzrost bezrobocia.
W związku z tym od 10 miesięcy bezskutecznie szukam pracy w swoim
zawodzie.
Dowód: zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy.
odpis aktu urodzenia.
Od 4 lat zobowiązany jestem spłacać raty kredytowe na rzecz Banku Y
z tytułu zaciągniętego kredytu hipotecznego na zakup działki (o pow. 4 a)
www.bio.tomaszow.info
S t r o n a | 131
Vademecum prawno-administracyjne
i domu (o pow. 100 m2, adres: ul. Kręta 22, 30-450 Kraków), w którym obecnie
zamieszkuję wraz z żoną (niepracującą inwalidką I grupy) i trojgiem
małoletnich dzieci. Obecnie ta nieruchomość warta jest ok. 350 tys. zł. Tu też
znajduje się cały nasz majątek. Od 7 miesięcy zalegam z zapłatą rat
kredytowych, gdyż nie mam na nie środków. Do spłaty pozostało mi 300 tys. zł
kredytu.
Dowód: umowa kredytowa,
bankowy harmonogram spłat,
bankowe dowody wpłat,
wezwanie do zapłaty od Banku X,
wyciąg z księgi wieczystej,
zaświadczenie zameldowaniu,
orzeczenie o stopniu niepełnosprawności żony,
zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o wysokości dochodów
5 członków rodziny w ubiegłym roku.
Poza tym dochodzone jest ode mnie na drodze sądowo-egzekucyjnej
ok. 200.000 zł tytułem zakupów sprzętu urządzenia domowego wykonanych
usług remontowo-modernizacyjnych w moim domu – dokonanych w pod
koniec 200X roku w związku z szkodami, jakie wyrządził huragan. Mój
majątek w chwili obecnej nie wystarcza na pokrycie moich zobowiązań.
Trudna sytuacja finansowa mojej rodziny ma charakter trwały, nie ma bowiem
żadnych perspektyw jej poprawy, gdyż do czasu utraty pracy byłem jedynym
żywicielem rodziny.
Dowód: lista wierzycieli wnioskodawcy,
zestawienie zobowiązań i należności,
umowy ze sprzedawcami i usługodawcami,
wykaz tytułów egzekucyjnych.
Oświadczam ponadto, iż w okresie 10 lat przed złożeniem niniejszego
wniosku o ogłoszenie upadłości: nie prowadzono przeciwko mnie żadnego
postępowania upadłościowego ani innego postępowania, w którym umorzono
całość czy część moich zobowiązań ani w którym zawarto układ, ani też żadna
moja czynność prawna nie została prawomocnie uznana za dokonaną
z pokrzywdzeniem wierzycieli. Nie jestem uczestnikiem systemu płatności ani
systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy
132 | S t r o n a
Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek Upadłość konsumencka
o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku
papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami. Nie
jestem spółką publiczną.
Wobec powyższego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki jest uzasadniony.
Mirosław Czarny
Załączniki:
1.
oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku,
2.
lista wierzycieli wnioskodawcy,
3.
oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów
dokonanych w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia
wniosku,
4.
umowa kredytowa,
5.
bankowy harmonogram spłat,
6.
bankowe dowody wpłat,
7.
wezwanie do zapłaty od Banku X,
8.
wyciąg z księgi wieczystej,
9.
zaświadczenie zameldowaniu,
10. orzeczenie o stopniu niepełnosprawności żony,
11. zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o wysokości dochodów 5
członków rodziny w ubiegłym roku,
12. wykaz tytułów egzekucyjnych
13. aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników,
14. informacja o postępowaniach dotyczących majątku dłużnika
15. umowy z sprzedawcami i usługodawcami,
16. wykaz tytułów egzekucyjnych,
17. zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy,
www.bio.tomaszow.info
S t r o n a | 133
Vademecum prawno-administracyjne
18. odpis aktu urodzenia,
19. 3 odpisy wniosku wraz z załącznikami.
Do jakiego sądu złożyć wniosek?
Wniosek składa się do Sądu Powszechnego. Sprawę
o ogłoszenie
upadłości
konsumenckiej
rozpatruje
Sąd
upadłościowy w składzie 3 sędziów zawodowych. Właściwym
rzeczowo sądem jest Sąd Rejonowy, Wydział Gospodarczy.
Właściwym miejscowo jest Sąd miejsca zamieszkania dłużnika.
Jeżeli dłużnik nie ma miejsca zamieszkania, ani siedziby
w Polsce, wtedy właściwy jest sąd w obszarze, którego znajduje
się majątek dłużnika.
Jednym z warunków do tego, aby Sąd ogłosił upadłość
konsumencką jest posiadanie przez dłużnika kwoty wystarczającej
na pokrycie przynajmniej części wydatków związanych
z postępowaniem sądowym oraz pozwalającej na zaspokojenie,
chociażby w niewielkim stopniu, wierzycieli.
Jakie są obowiązki sądu po wniesieniu wniosku przez dłużnika?
Po wniesieniu wniosku Sąd ma obowiązek zwrócić się do
naczelnika Urzędu Skarbowego właściwego dla dłużnika, w celu
uzyskania informacji na temat wypełniania zobowiązań
podatkowych przez dłużnika. Innymi słowy Sąd musi sprawdzić,
czy w przeciągu ostatnich pięciu lat przed złożeniem wniosku
dłużnik płacił podatki. Sąd powinien też zasięgnąć informacji na
temat uczestnictwa dłużnika w spółkach prawa handlowego.
Gdzie i w jaki sposób następuje ogłoszenie upadłości?
Obwieszczenie postanowienia o ogłoszeniu upadłości
następuje przez ogłoszenie w budynku sądowym oraz
134 | S t r o n a
Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek Upadłość konsumencka
zamieszczenie w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu
krajowym.
Co to jest plan podziału?
Jest to plan podziału funduszów masy upadłości, który:
określa sumę podlegającą podziałowi
wymienia wierzytelności i prawa osób uczestniczących
w podziale
określa sumę, jaka każdemu z uczestników przypada
w podziale
wskazuje, które sumy mają być wypłacone, a które mają
być pozostawione w depozycie sądowym
określa czy plan podziału jest częściowy czy ostateczny
Co to jest plan spłaty i jak się go ustala?
Plan spłaty wierzycieli jest planem, w którym Sąd określa,
w jakim zakresie i czasie – nie dłuższym niż 5 lat upadły (dłużnik)
ma obowiązek spłacić długi niezaspokojone wcześniej (na
podstawie planu podziału), a także jaka część jego długów
zostanie umorzona. W planie tym uwzględnia się wszystkie
zaległości powstałe do dnia jego ustalenia. Dłużnik ma obowiązek
składać co roczne sprawozdanie z wykonania planu.
W kwestii ustalenia planu spłaty sąd wydaje
postanowienie. O ustaleniu takiego planu sąd orzeka na wniosek
upadłego, aczkolwiek nie jest on związany treścią tego wniosku,
to znaczy, że może ustalić warunki spłaty bardziej korzystne dla
wierzycieli. Na postanowienie sądu w sprawie ustalenia planu
spłaty służy zażalenie.
www.bio.tomaszow.info
S t r o n a | 135
Vademecum prawno-administracyjne
W razie pojawienia się przeszkód w wykonywaniu planu
spłaty istnieje możliwość zmiany planu, jak również przedłużenia
okresu spłaty, ale tylko o 2 lata.
Kim jest sędzia – komisarz?
Jest to instytucja wywodząca się z austriackiego systemu
prawnego.
Jest
organem
występującym
wyłącznie
w postępowaniu upadłościowym.
Sędzia ten pełni specyficzną rolę, gdyż kieruje on
postępowaniem upadłościowym, jego rola jest inna niż rola sądu.
Ma obowiązek uzgadniać wszystkie istotne sprawy dotyczące
postępowania
z
syndykiem.
Na
sędzim
spoczywa
odpowiedzialność za przebieg postępowania upadłościowego.
Jaką rolę pełni syndyk?
Syndyk powoływany jest przez właściwy sąd w przypadku
ogłoszenia upadłości i likwidacji majątku dłużnika. Współpracuje
z sędziom – komisarzem przy uzgadnianiu wszelkich ważnych
kwestii związanych z tokiem postępowania, natomiast już po
dokonaniu tych uzgodnień wszystkich czynności dokonuje
samodzielnie.
Może wykonywać swoje funkcje w dwojaki sposób – jako
zarządca albo nadzorca. Sędzia – komisarz może zezwolić, żeby
likwidację masy upadłości, czyli majątku upadłej osoby fizycznej,
prowadził upadły pod nadzorem syndyka. Ponadto sporządza on
inwentaryzację masy upadłości.
Należy zapamiętać, że współpraca upadłego z syndykiem
jest bardzo ważna, jak również przestrzeganie poleceń
wydawanych przez sędziego – komisarza i syndyka oraz
przekazanie do dyspozycji syndyka całej dokumentacji i majątku.
136 | S t r o n a
Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek Upadłość konsumencka
Jeżeli upadły nie dostosuje się do tych wymagań postępowanie
zostaje umorzone.
Co to jest masa upadłości i co wchodzi w jej skład?
Masą upadłości nazywamy majątek upadłej osoby
fizycznej, służący zaspokojeniu wierzycieli. W skład masy
upadłości wchodzi majątek upadłego z dnia ogłoszenia upadłości
oraz nabyty w toku postępowania.
Do masy upadłości nie należą:
wynagrodzenie za pracę w części nie podlegającej zajęciu
mienie wyłączone uchwałą zgromadzenia wierzycieli,
jeżeli opowiedziała się za nią większość wierzycieli
mających łącznie co najmniej 2/3 ogólnej sumy
wierzytelności
wyłączone od egzekucji według Kodeksu Postępowania
Cywilnego
nieściągalne wierzytelności i niezbywalne ruchomości
wyłączone z masy upadłości przez sędziego – komisarza
wierzytelności o których mowa w ustawie o funduszach
inwestycyjnych
Skład masy upadłości ustala się na podstawie:
wpisu w księgach upadłego
dokumentów bezspornych
rzeczywistego używania rzeczy przez upadłego
zeznań świadków
To co znajduje się w inwentaryzacji sporządzonej przez syndyka
nie koniecznie musi należeć do masy upadłości, a pominięcie
czegokolwiek nie pozbawia upadłego prawa do żądania zwrotu.
Mienie nie należące do upadłego podlega dobrowolnej procedurze
wyłączenia.
www.bio.tomaszow.info
S t r o n a | 137
Vademecum prawno-administracyjne
Gdy pojawią się wątpliwości, czy dany przedmiot należący
do upadłego wchodzi w skład masy upadłości czy też nie, na
wniosek syndyka lub upadłego rozstrzyga o tym sędzia –
komisarz.
Czy nieruchomość jest zaliczana do masy upadłości oraz
ewentualne konsekwencje
Na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Osoba
fizyczna zgłaszająca upadłość traci prawo do mieszkania, którego
jest właścicielem. Lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny
zostanie sprzedany przez syndyka w drodze licytacji, jednakże
z uzyskanej kwoty wydziela się upadłemu sumę pozwalającą na
wynajem mieszkania na okres 12 miesięcy. Często bardziej
korzystnym rozwiązaniem jest samodzielna sprzedaż mieszkania,
niż powierzanie tej transakcji syndykowi, jest to bardziej
opłacalne.
Jakie są konsekwencje ogłoszenia upadłości konsumenckiej?
Możemy rozróżnić dwie grupy konsekwencji, pozytywne
i negatywne.
Do
negatywnych
konsekwencji
ogłoszenia
upadłości
konsumenckiej możemy zaliczyć:
ogłoszenie upadłości zostaje wpisane na listę Biura
Informacji Kredytowej, do której mają dostęp instytucje
finansowe, np. banki (widnieje na liście przez 15 lat)
brak faktycznej zdolności kredytowej (nie wyklucza
uzyskania prywatnej pożyczki)
obowiązek podawania do wiadomości informacji
o ogłoszeniu upadłości (np. przy wnioskowaniu
o przyznanie kredytu)
138 | S t r o n a
Bartłomiej Ciechowski, Anna Dudek Upadłość konsumencka
nie wolno robić zakupów na raty, ani z odroczeniem
płatności podczas pięcioletniego okresu spłaty długów
przestrzeganie warunków wymaganych w procedurze
upadłości
nie można zaciągać nowych zobowiązań
Do
pozytywnych
konsekwencji
ogłoszenia
upadłości
konsumenckiej możemy zaliczyć:
na osobie dłużnika przestaje ciążyć obowiązek osobistego
spłacania swojego zadłużenia, np. rat, kredytów
zawieszenie oraz umorzenie postępowania egzekucyjnego
prowadzonego przez komornika przeciwko upadłemu
po wykonaniu obowiązków zawartych w planie spłaty sąd
umarza niezaspokojone zobowiązania upadłego
powrót do normalnego funkcjonowania
Źródła:
1.Ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe i naprawcze
(Dz.U. Nr 60 poz. 535 z późn. zm.).
2.Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.
Nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
3. Cyman D., Prawo upadłościowe i naprawcze, Wydawnictwo Szkolne PWN,
Warszawa – Bielsko – Biała 2008.
4. Adamusz R., Witosz A.J., Witosz A, Upadłość Konsumencka Komentarz
Praktyczny, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2009.
www.bio.tomaszow.info
S t r o n a | 139
Vademecum prawno-administracyjne
140 | S t r o n a