2. Zasoby i zużycie gazu ziemnego w świecie i Polsce.

2. Zasoby i zużycie gazu ziemnego w świecie i Polsce.

Ekonomiczno-techniczne aspekty
wykorzystania gazu w energetyce
Janusz Kotowicz
W2
Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska
Politechnika Częstochowska
W2.
Zasoby i zużycie gazu ziemnego
w świecie i Polsce
Zasoby gazu ziemnego
Zasoby gazu ziemnego:
ƒ
udokumentowane,
ƒ
prawdopodobne (zlokalizowane i wstępnie zbadane),
ƒ
przypuszczalne.
Zasoby udokumentowane (w mld m3)
Afryka
14180
Ameryka Północna
7980
Ameryka Środkowa i Południowa
6880
Daleki Wschód
14820
Europa
5850
Iran
28130
Rosja
47650
Środkowy Wschód bez Iranu
45340
WNP bez Rosji
10630
Zasoby gazu ziemnego
Udokumentowane zasoby gazu ziemnego Vgn w bln mn3 w różnych krajach świata
w latach 1980 - 2004
Kraj
1980
1990
2000
2004
% świat. zasob.
-
-
48,14
46,80
27,78
2. Iran
13,73
17,00
23,00
23,02
13,66
3. Katar
1,70
4,62
8,49
14,84
8,83
4. Arabia S.
3,18
5,25
6,05
6,57
3,90
5. Zj. Em. Ar.
0,59
5,67
6,01
6,27
3,72
6. USA
5,41
4,71
4,74
5,48
3,25
7. Algieria
3,73
3,35
4,52
4,98
2,96
8. Wenezuela
1,19
2,99
4,16
4,32
2,56
9. Nigeria
1,16
2,47
3,51
3,98
2,36
10. Irak
0,78
2,69
3,11
3,12
1,85
49,07
29,13
168,5
100,0
1. Rosja
Pozostałe
Cały świat
74,71
119,3
149,4
Zasoby gazu ziemnego
ƒ
Blisko 42% zasobów udokumentowanych gazu w dwóch państwach:
Rosji i Iranie.
ƒ
Największe zasoby – bliski Wschód, Rosja, pozostałe kraje WNP
(Turkmenistan, Uzbekistan, Kazachstan), Afryka, Azja PołudniowoWschodnia.
ƒ
Największe złoża w Europie: Norwegia i Holandia.
ƒ
W 10 krajach świata jest prawie 70% udokumentowanych zasobów.
Zasoby i wydobycie
gazu ziemnego
Stosunek zasobów udokumentowanych gazu ziemnego do jego wydobycia w
latach 1980 - 2004
Gaz ziemny w mld mn3
Rok
Zasoby
Wydobycie/rok
Zasoby/
Wydobycie
1980
74 712
1 531
48,8
1985
104 809
1 747
60,0
1990
119 328
2 057
58,0
1995
139 609
2 209
63,2
2000
149 401
2 443
61,2
2004
168 456
2 503
67,3
Tendencje światowe wykorzystania
paliw gazowych
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Rosnące znaczenie gazu ziemnego w wytwarzaniu energii elektrycznej
(obecnie 13% światowej produkcji) i w zużyciu paliw pierwotnych,
wysoka dynamika zużycia (np. w EWG do 2010 r. 50% przyrostu
zużycia wszystkich paliw pierwotnych),
wysoka pozycja ekologiczna (niskie koszty emisji),
wdrażanie nowych, efektywnych metod poszukiwania i wydobycia gazu
ziemnego,
modernizacja i rozbudowa sieci gazowych i magazynów gazu,
rozwój nowych technologii transportu (skraplanie, upłynnianie),
demonopolizacja i liberalizacja rynku nośników energii (wytwarzanie i
przesył),
prywatyzacja rynku elektroenergetycznego,
rosnące znaczenie niezależnych producentów energii elektrycznej
(IPP),
tworzenie lokalnych rynków energii,
regulacje prawne sprzyjające rozwojowi gospodarki skojarzonej.
3. Zużycie gazu
Główni producenci i konsumenci
gazu ziemnego (2005)
Produkcja, mld m3n/a
Zużycie, mld m3n/a
Rosja
598,0 USA
633,5
USA
525,7 Rosja
405,1
Kanada
185,5 W, Brytania
94,6
W, Brytania
88,0 Kanada
91,4
Algieria
87,8 Iran
88,5
Iran
87,0 Niemcy
85,9
Norwegia
85,0 Japonia
81,1
4,3 Polska
13,6
Polska
Zużycie gazu ziemnego na świecie
Zużycie gazu ziemnego na świecie w mld mn3 w latach 1990 - 2004
Kraj
Rok
Udział w
2004 r., %
1990
1994
1998
2000
2004
1. USA
540,3
596,1
613,8
654,4
651,8
26,0
2. Rosja
420,1
390,9
364,7
377,2
412,6
16,5
3. W. Brytania
52,4
66,1
86,9
95,7
105,8
4,2
4. Niemcy
59,9
67,9
79,7
89,2
97,9
3,9
5. Kanada
61,8
70,8
70,3
77,8
91,2
3,6
6. Japonia
51,2
60,3
69,5
76,2
81,6
3,2
7. Ukraina
127,8
81,3
68,8
68,5
79,4
3,2
8. Włochy
43,4
45,3
57,2
63,8
73,9
3,0
9. Iran
22,7
31,8
51,8
62,9
60,8
2,4
10. Uzbekistan
36,8
41,3
47,0
49,8
51,9
2,1
1971,2
2063,5
2239,9
2404,6
2505,2
100,0
Świat
Struktura zużycia gazu
ziemnego na świecie
60
udział, %
50
57
52,6
43,8
40,4
40
1993 r
30
1997 r
20
10
2,6 3,6
0
Przemysł
ƒ
Transport
Zasoby światowe (2005): około 400 000 mld m3
(oraz gazy kopalniane i hydraty)
ƒ
Inne
(energetyka,
komunalne)
Geopolityczne znaczenie gazu ziemnego
Zużycie gazu ziemnego
w różnych krajach
Zużycie na głowę, m3/rok
1800
W. Brytania
1600
1400
Niemcy
1200
Węgry
Słowacja
Włochy
1000
Czechy
800
Francja
600
400
Polska
200
0
10
15
20
25
30
35
40
Udział w zużyciu energii pierwotnej, %
45
50
Zużycie gazu ziemnego
Udział sektorów gospodarki w całkowitym zużyciu gazu ziemnego
Polska
Europa
Udział w całkowitym
zużyciu gazu ziemnego
%
1998
1999
2000
2001
Gospodarstwa domowe
38
37
33
33
32
29
37
Przemysł
52
48
51
46
44
44
25
Energetyka
1
3
4
7
9
13
24
Inne
9
12
12
14
15
14
12
2002 2003
1999
Zużycie gazu w Polsce
Sprzedaż grupy
kapitałowej PGNiG SA
Wyszczególnienie
[mln m3]
[%]
W tym:
sprzedaż z systemu
i bezpośrednio ze
złóż
sprzedaż Spółek
Gazownictwa
PGNiG S.A.
[mln m3]
[%]
[mln m3]
[%]
RAZEM
13 445,11
100,0
9 438,64
70,2
4 006,47
29,8
1. Przemysł, z tego
8 362,79
62,2
6 896,28
51,3
1 466,51
10,9
Zakłady azotowe
2 395,83
17,8
2 375,42
17,7
20,41
0,2
Elektrownie i elektrociepłownie
1 096,90
8,2
981,42
7,3
115,48
0,9
542,81
4,0
120,34
0,9
422,47
3,1
Inni mali odbiorcy (o zużyciu
do 1 mln m3/rok)
1 055,52
7,9
390,60
2,9
664,92
5,0
Inni średni odbiorcy (o zużyciu
powyżej 1 mln m3 do 25 mln
m3 /rok)
1 409,33
10,5
1 166,10
8,7
243,23
1,8
Inni duzi odbiorcy (o zużyciu
powyżej 25 mln m3/rok)
2 555,49
19,0
1 862,40
13,8
693,09
5,2
Ciepłownie
Zużycie gazu w Polsce
2. Handel i usługi, z tego
1 224,98
9,1
594,40
4,4
630,58
4,7
580,01
4,3
517,50
3,9
62,51
0,5
76,90
0,6
76,90
0,6
0,00
0,0
0,00
0,0
0,00
0,0
0,00
0,0
3. Odbiorcy hurtowi, z tego
4 257,89
31,7
4 246,40
31,6
11,49
0,1
Spółki Gazownictwa PGNiG SA
4 067,54
30,3
4 057,60
30,2
9,94
0,1
190,35
1,4
188,80
1,4
1,55
0,0
3 582,58
26,7
1 762,06
13,1
1
820,52
13,5
5. Eksport
39,80
0,3
39,80
0,3
0,00
0,0
6. OGP Gaz-System
68,50
0,5
68,50
0,5
0,00
0,0
7. OSD
77,60
0,6
77,60
0,6
0,00
0,0
8. Pozostali odbiorcy
26,35
0,2
0,00
0,0
26,35
0,2
Mali odbiorcy (o zużyciu do 1 mln
m3/rok)
Średni odbiorcy (o zużyciu powyżej
1 mln m3 do 25 mln m3 /rok)
Duzi odbiorcy (o zużyciu powyżej
25 mln m3/rok)
Pozostali
4. Gospodarstwa domowe (grupy
taryfowe od ,-1 do ,-4)
4. Gazownictwo w Polsce
Gaz ziemny w Polsce
ƒ
Zasoby gazu ziemnego (2005):
110 mld, m3
ƒ
Zasoby ropy naftowej (2004):
109 mln, ton
ƒ
Gaz ziemny
Ropa
Wydobycie gazu ziemnego (2005):
4,3 mld m3/rok
ƒ Zużycie gazu ziemnego (2005):
13,6 mld m3/rok (w tym 2,4 mld
to gaz ziemny zaazotowany)
Rynek gazu w Polsce
W strukturze rynku gazu występują podmioty prowadzące następujące
rodzaje działalności:
ƒ
poszukiwanie i wydobycie,
ƒ
wytwarzanie,
ƒ
przesył (OSP),
ƒ
dystrybucja (OSD),
ƒ
obrót.
Największa gazownicza grupa kapitałowa → PGNiG S.A. (Polskie
Górnictwo Naftowe i Gazownictwo)
Udziały rynkowe PGNiG S.A.:
ƒ
97 % w łącznej sprzedaży gazu,
ƒ
98 % w sprzedaży gazu odbiorcom indywidualnym,
ƒ
99 % w przesyle gazu,
ƒ
100 % (prawie) w krajowym wydobyciu gazu,
ƒ
100 % w magazynowaniu gazu.
Rynek gazu w Polsce
Poza PGNiG S.A. działa ok. 30 innych niedużych niezależnych podmiotów
zajmujących się dystrybucją i sprzedażą gazu, m.in.:
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Media-Odra-Warta,
G.EN GazEnergia S.A.,
Gaz Technologia i Energia Sp. z o.o.,
KRI Sp. z o.o.
GAZ-SYSTEM S.A.
RCEkoenergia Sp. z o.o.
W zakresie wydobycia gazu ziemnego, poza PGNiG S.A., działalność taką
prowadzą firmy:
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Petrobaltic S.A. (mający wyłączną koncesję na poszukiwania i eksploatację złóż
węglowodorów na polskim obszarze morskim obejmującym ok. 30 tys. km2),
EuroGas Polska Sp. z o.o.,
FX Energy Poland Sp. z o.o.,
RWE Dea Polska Oil Sp. z o.o.,
CalEnergy Gas Polska Sp. z o.o.,
CalEnergy Gas Polska Sp. z o.o.,
Energia Zachód Sp. z o.o..
Przykładowy wykres
zapotrzebowania gazu
Magazynowanie
ƒ
liczba zbiorników: 6,
ƒ
całkowita pojemność:
1,5 mld m3n,
ƒ
maksymalna wydajność:
33,3 mln m3n/dzień.
Zabezpieczenie dostaw przez 43 dni
Magazynowanie
Podziemne Magazyny Gazu
Lp.
Nazwa
Rodzaj
Pojemność
czynna
[mln m3]
1
Wierzchowice
sczerpane
złoże gazu
575,0
4,8
3,6
374,99
2
Brzeźnica
sczerpane
złoże gazu
65,0
0,9
0,8
32,44
3
Strachocina
sczerpane
złoże gazu
150,0
1,2
1,4
80,24
4
Swarzów
sczerpane
złoże gazu
90,0
1,2
0,7
53,76
5
Husów
sczerpane
złoże gazu
400,0
5,7
2,4
284,53
6
Mogilno
kawerny
solne
380,2
18,0
9,6
340,18
1660,2
31,8
18,5
1166,14
RAZEM
Max zdolność
opróżniania
[mln m3/dobę]
Max. zdolność
napełniania
[mln m3/dobę]
Stan na
31.12.2007
[mln m3]
Gazociągi przesyłowe
Gazociągi przesyłowe
Gazociąg tranzytowy (JAMAL):
•
•
•
•
długość w Polsce: 680 km,
średnica: 1400 mm,
ciśnienie maksymalne: 8,4 MPa,
wydajność: 32,3 mld m3n/rok.
Gazociągi dystrybucyjne (wysokiego ciśnienia):
•
•
•
•
długość: 17 500 km,
średnica: 80 - 700 mm,
ciśnienie: 1,6 – 6,3 MPa,
wydajność : 32,3 mld m3n/rok.
Gazociągi średniego i niskiego ciśnienia:
• łączna długość: ≈110 000 km,
• gęstość: ≈ 350 m/km2,
• ciśnienie: 1,8 kPa – 1,6 MPa.
Import gazu ziemnego do Polski
Gaz ziemny sprzedawany polskim odbiorcom pochodzi z trzech kierunków
pozyskania:
ƒ
z importu - gaz wysokometanowy (ok. 65% całego wolumenu),
ƒ
z wydobycia krajowego - gaz wysokometanowy (ok. 25%), mieszany z
gazem importowym,
ƒ
z wydobycia krajowego - gaz zaazotowany, dostarczany do odbiorców
odrębną siecią (ok.10%).
Obecnie PGNiG S.A. importuje gaz w ramach kontraktu długoterminowego
z Rosją (kontrakt jamalski) oraz trzech kontraktów średnioterminowych na
dostawy z Niemiec, Norwegii i krajów Azji Środkowej,
Zaopatrzenie w gaz ziemny
w Polsce (2006)
Rodzaj pozyskania
Ilość
Udział w
bilansie
Udział w
imporcie
mln mn3
%
%
1.
Wydobycie krajowe
4277
29,3
-
2.
Import razem
10354
71,0
100,0
2.1.
Import ze wschodu, w tym z:
9485
65,0
91,6
7134
48,9
68,9
3,8
0,03
0,04
2.1.1.
Rosji
2.1.2.
Ukrainy
2.1.3.
Uzbekistanu
2308
15,8
22,3
2.1.4.
Turkmenistanu
38,9
0,3
0,4
869
6,0
8,4
2.2.
Import z innych kierunków
2.2.1.
Import z Niemiec
510
3,5
4,9
2.2.2.
Import z Norwegii
359
2,5
3,5
3.
Eksport
43,6
0,3
-
4.
Zmiany stanu zapasów
477
-
-
5.
Straty i zużycie własne
430
-
-
Import gazu ziemnego do Polski
Struktura pozyskania gazu ziemnego w Polsce w latach 2003 i 2004
8000
7000
mln m
3
6000
5000
2003
4000
2004
3000
2000
1000
0
Russia
Central Asia
Norway
Germany
Import gazu ziemnego do Polski
Źródła pochodzenia gaz ziemnego w Polsce w latach 2006-2007