plik

SKA˚ENIE WIS¸Y
Nieproste bezpieczeƒstwo
prostych rurociàgów
Rurociàgi majà bardzo istotne
znaczenie z punktu widzenia polityki
energetycznej oraz bezpieczeƒstwa
ka˝dego paƒstwa. Wpisujà si´ tym
samym w definicj´ tzw. infrastruktury
krytycznej. S∏u˝à do przesy∏u g∏ównie
ropy naftowej i gazu ziemnego. Trudno
dziÊ wyobraziç sobie transport
ogromnych iloÊci tych substancji
wy∏àcznie autocysternami lub kolejà.
Za pomocà rurociàgów proces ten
odbywa si´ znacznie szybciej, taniej,
proÊciej i bezpieczniej. Ale bezpieczniej
nie oznacza, i˝ rurociàgi nie stwarzajà
powa˝nych zagro˝eƒ. A ˝e ostatnio
przypomnia∏y o sobie równie˝ w Polsce,
warto poÊwi´ciç im troch´ uwagi.
mi´dzynarodowej organizacji CONCAWE (z ang.
Conservation of Clean Air and Water in Europe)
[1], która zajmuje si´ pozyskiwaniem i zbieraniem
odpowiednich informacji naukowych, ekonomicznych oraz technicznych w aspekcie ochrony Êrodowiska oraz bezpieczeƒstwa i higieny pracy
przy wydobyciu, magazynowaniu, transporcie
i stosowaniu ropy naftowej, a tak˝e produktów ropopochodnych. Organizacja CONCAWE odpowiedzialna jest równie˝ za przekazywanie tych informacji do zainteresowanych podmiotów, w tym
równie˝ przemys∏u, jednostek naukowo-badawczych oraz administracji publicznej na ca∏ym
Êwiecie. Opracowywane przez CONCAWE raporty
stanowià doskona∏y zasób wiedzy dla wszystkich
zainteresowanych tà problematykà.
gaz ziemny) nale˝y zatem podzieliç na dwie zasadnicze grupy:
• zagro˝enie zwiàzane z powstaniem po˝aru
rozlewiska typu pool fire, po˝aru strumieniowego typu jet fire lub procesu spalania si´ chmury
bez gwa∏townego wzrostu ciÊnienia typu flash
fire;
• zagro˝enie zwiàzane z wybuchem chmury par
cieczy palnych lub gazów typu VCE – Vapour Cloud Explosion.
W przypadku rurociàgów nale˝y równie˝
wziàç pod uwag´ zagro˝enia zwiàzane np.
z uwolnieniem si´ substancji toksycznej do atmosfery, wyciekiem ropy naftowej na powierzchni´ rzeki lub gruntu powodujàce ska˝enie Êrodowiska naturalnego. Wszystko to zale˝y oczywi-
PAWE¸ JANIK
RAFA¸ POROWSKI
odró˝nieniu od urzàdzeƒ i instalacji
procesowych stosowanych w zak∏adach przemys∏owych rurociàgi dalekosi´˝ne nie sà zlokalizowane na okreÊlonym miejscu, a ich trasy przebiegajà
w ró˝nym terenie, cz´sto przez sztuczne i naturalne zbiorniki wodne, wliczajàc w to rzeki, jeziora
i morza, a tak˝e prowadzone sà cz´sto pod ziemià.
WÊród rozpoznanych przyczyn awarii rurociàgów
najwi´kszà grup´ stanowi wp∏yw czynników zewn´trznych, w tym przede wszystkim nielegalne
nawierty w rurociàgach w celu pozyskiwania ropy
naftowej lub jej produktów. Znacznà grup´ stanowià równie˝ rozszczelnienia powsta∏e m.in. wskutek prac konserwacyjnych lub budowlanych, korozji lub ruchów pod∏o˝a.
W
Zagro˝enia powodowane
przez rurociàgi
Rurociàgi transportujàce substancje niebezpieczne stwarzajà powa˝ne zagro˝enie wystàpienia sytuacji awaryjnych. Dotyczy to zarówno substancji
palnych, wybuchowych oraz toksycznych, których
uwolnienie mo˝e doprowadziç do zdarzenia o katastroficznych skutkach. Na mapie przedstawiono
trasy przebiegu rurociàgów w Europie, z podzia∏em na rurociàgi transportujàce rop´ naftowà (kolor czerwony) oraz produkty ropopochodne (kolor
zielony). Dane te pochodzà z rocznych raportów
18
2/2008
Trasy przebiegu rurociàgów ropy naftowej (kolor czerwony) i produktów ropopochodnych (kolor zielony) w Europie w 2006r.,
wed∏ug CONCAWE.
Z danych statystycznych CONCAWE za lata 1971-2005 [2] wynika, ˝e w Europie w ciàgu
ponad 30 lat odnotowano pi´ç awarii rurociàgów w wyniku których Êmierç ponios∏o 14 osób.
Zdarzenia te mia∏y miejsce w 1975, 1979, 1989,
1996 oraz 1999 r. Wi´kszoÊç z tych ofiar zgin´∏a
na skutek poparzeƒ spowodowanych przez po˝ary rozlewisk po rozszczelnieniu si´ rurociàgów.
W kilku przypadkach zap∏on rozlewiska parujàcej cieczy palnej nastàpi∏ nawet po kilku godzinach lub dniach od momentu rozszczelnienia si´
rurociàgu.
Zagro˝enia zwiàzane z transportem substancji
niebezpiecznych rurociàgami (ropa naftowa lub
Êcie od w∏aÊciwoÊci fizykochemicznych transportowanych substancji niebezpiecznych.
Przyk∏adem zagro˝enia zwiàzanego z rurociàgami mo˝e byç katastrofa, która mia∏a miejsce
w grudniu 2006 r. w Nigerii, gdzie w wyniku wycieku i wybuchu ropy naftowej zgin´∏o ponad 500
osób, a wiele zosta∏o rannych. Wybuch spowodowali z∏odzieje, którzy w piàtek w pobli˝u portu
terminalowego Apapa na przedmieÊciach Lagos
podkradali rop´ z rurociàgu naftowego.
W Polsce awarie rurociàgów równie˝ stanowià
powa˝ne zagro˝enie dla ˝ycia i zdrowia ludzi
oraz Êrodowiska naturalnego, a cz´stotliwoÊç ich
wyst´powania nie mo˝e w ˝adnym przypadku po-
SKA˚ENIE WIS¸Y
zostaç pomini´ta. Zgodnie z danymi G∏ównego Inspektoratu Ochrony Ârodowiska [3], w latach 2003 – 2006 odnotowano ogó∏em 40 awarii
rurociàgów przesy∏owych ropy naftowej i produktów ropopochodnych, powodujàcych ska˝enie Êrodowiska naturalnego oraz 16 awarii rurociàgów
gazu ziemnego, wÊród których w pi´ciu przypadkach nastàpi∏ zap∏on uwolnionej mieszaniny gazowo-powietrznej i wybuch, powodujàc zagro˝enie dla ˝ycia i zdrowia ludzkiego oraz ogromne
straty materialne.
Szczegó∏owà liczb´ awarii rurociàgów w Polsce w latach 2003 – 2006 przedstawiajà wykresy.
Charakterystycznym jest fakt, i˝ 88 proc. awarii
powsta∏o w wyniku nielegalnych nawiertów
w celu kradzie˝y paliwa. Pozosta∏e zdarzenia dotyczy∏y przede wszystkim nieprawid∏owoÊci podczas prac konserwacyjnych. W przypadku rurociàgów gazu ziemnego oko∏o 56 proc. awarii,
w których dosz∏o do rozszczelnienia i uwolnienia
chmury gazowej spowodowanych by∏o nieostro˝noÊcià podczas przeprowadzania naziemnych
prac budowlanych.
przy koniecznoÊci podj´cia dzia∏aƒ na du˝ym cieku wodnym ju˝ tak dobrze nie jest. Skàd zatem te
niedoskona∏oÊci? Czy to niedostateczne rozpoznanie zagro˝enia? A mo˝e niedoskona∏oÊç procedur ratowniczych lub nieodpowiedni sprz´t?
Wydaje si´, ˝e po trosze ka˝dy z wymienionych tu
czynników mia∏ wp∏yw na prowadzone dzia∏ania
ratownicze zwiàzane z zaistnia∏à 10 grudnia 2007 r. awarià rurociàgu w pobli˝u Nieszawy.
W Êwietle danych operacyjnych z przebiegu
zdarzenia do Wis∏y w wyniku rozszczelnienia rurociàgu wyciek∏o kilkadziesiàt ton oleju nap´dowego, co w konsekwencji spowodowa∏o plam´
o szerokoÊci ok. 300 m i d∏ugoÊci kilku kilometrów,
a tym samym powa˝ne ska˝enie Êrodowiska naturalnego. Rurociàg (Êrednica 324 mm) w pobli˝u
miejsca wycieku przebiega na znacznej d∏ugoÊci
pod dnem Wis∏y, ∏àczàc rafineri´ w P∏ocku z bazà
paliwowà w Nowej Wsi. W zwiàzku z podejrzeniem powstania skutków transgranicznych tej
awarii rosyjskie Ministerstwo ds. Obrony Cywilnej, Sytuacji Nadzwyczajnych oraz Likwidacji
Kl´sk ˚ywio∏owych przys∏a∏o oficjalne zapytanie,
Awarie rurociàgów ropy naftowej i produktów ropopochodnych w Polsce w latach 2003 – 2006.
Jako jeden z przyk∏adów tego typu zdarzeƒ
w Polsce mo˝na podaç wyciek z 8 maja 2007 r. surowej ropy naftowej z rurociàgu nale˝àcego
do firmy PERN Przyjaêƒ SA w miejscowoÊci Rokitki (województwo pomorskie). W wyniku nawiertu na rurociàgu przez nieustalonego sprawc´
dosz∏o do rozszczelnienia nielegalnego przy∏àcza
oraz wycieku ok. 30 ton ropy naftowej. Zdarzenie
to spowodowa∏o zanieczyszczenie gruntu oraz
drzew i krzewów pobliskiego lasu.
Prowadzenie akcji ratowniczych w zwiàzku
z wyciekami produktów ropopochodnych do Êrodowiska to niemal˝e chleb powszedni jednostek
Krajowego Systemu Ratowniczo-GaÊniczego.
Mo˝na przy tym powiedzieç, ˝e do walki z tego typu zagro˝eniami jesteÊmy relatywnie dobrze
przygotowani, zarówno sprz´towo, jak i organizacyjne. Udaje nam si´ skutecznie reagowaç
przy wypadkach drogowych i kolejowych, równie˝ przy umiarkowanych rozszczelnieniach rurociàgów oraz zanieczyszczeniach mniejszych
zbiorników i cieków wodnych. Wówczas sprawdzajà si´ nasze zapory, substancje neutralizujàce, sprz´t uszczelniajàcy czy s∏u˝àcy zbieraniu
uwolnionej substancji. Jednak ˝ycie pokaza∏o, ˝e
czy ska˝enie rzeki nie zagra˝a Ba∏tykowi w okr´gu kaliningradzkim. Na szcz´Êcie takiego zagro˝enia nie by∏o. W dzia∏aniach ratowniczych wzi´∏o udzia∏ ponad 300 stra˝aków, ponad 100 samochodów gaÊniczych, a tak˝e kilkadziesiàt ∏odzi
i pontonów. Niestety nale˝y przy tym zauwa˝yç, ˝e
ratownikom uda∏o si´ zebraç jedynie niewielkà
cz´Êç rozlanej substancji. WielkoÊç rzeki oraz
doÊç du˝a pr´dkoÊç nurtu niweczy∏a wi´kszoÊç
ich staraƒ.
Co zatem mo˝na zrobiç, aby w przysz∏oÊci by∏o
lepiej? Niech ten przypadek pos∏u˝y nam jako
podstawa do dalszych rozwa˝aƒ.
Wymagania prawne
Zacznijmy od poziomu Unii Europejskiej. Niestety do dziÊ nie ma ˝adnego uregulowania prawnego (w postaci dyrektywy), w którym istnia∏yby
zapisy odnoszàce si´ do minimalnych wymagaƒ
bezpieczeƒstwa, jakie powinny spe∏niaç rurociàgi. Najbli˝szym w tym zakresie aktem prawnym
UE jest dyrektywa SEVESO II [4], która nie
obejmuje jednak rurociàgów przesy∏owych zlokalizowanych poza terenem zak∏adu przemys∏owego. Podczas spotkania roboczego Komitetu
Kompetentnych W∏adz ds. Wdro˝enia Dyrektywy
SEVESO II w Monachium w 1999 r. poruszano
kwesti´ w∏àczenia rurociàgów do zakresu wymagaƒ ww. dyrektywy, jednak˝e na razie tak si´
nie sta∏o. Ponadto na tym samym spotkaniu
przedstawiono wyniki studium opracowanego
przez zespó∏ autorów pod przewodnictwem Georgiosa A. Papadakisa w zakresie zaistnia∏ych
awarii rurociàgów do przesy∏u substancji niebezpiecznych. Studium to znalaz∏o swoje odzwierciedlenie w postaci dwóch raportów wydanych w 1999 r. przez oÊrodek naukowo-badawczy
Komisji Europejskiej – Joint Research Centre
w Isprze (W∏ochy), a mianowicie: Review of
transmission pipeline accidents involving hazardous substances oraz Pipeline Safety Instrument
(PSI) – Regulatory benchmark for the control of
major accident hazards involving pipelines. Overview of responses.
Pierwszy z wymienionych raportów zawiera
przeglàd awarii rurociàgów przesy∏owych gazów
i cieczy palnych. Do jego przygotowania autorzy
wykorzystali najwi´ksze Êwiatowe bazy danych
Awarie rurociàgów gazu ziemnego w Polsce w latach 2003 – 2006
o zdarzeniach awaryjnych zwiàzanych z rurociàgami, w tym m.in. dane European Gas Incident
Group, British Gas, Gaz de France, US Department of Transportation czy Dansk Gasteknish
Centre. Drugi zaÊ stanowi zbiór odpowiedzi
udzielonych w specjalnej ankiecie odnoszàcej si´
do wymagaƒ bezpieczeƒstwa dla rurociàgów
w paƒstwach cz∏onkowskich UE. Na podstawie
analizy nades∏anych ankiet stwierdzono, ˝e
w wi´kszoÊci krajów nie ma obowiàzku przeprowadzania przez operatorów oceny ryzyka wystàpienia potencjalnego zdarzenia awaryjnego. Niestety to samo dotyczy równie˝ Polski.
Obecnie na szczeblu mi´dzynarodowym jedynym dokumentem w zakresie wymagaƒ bezpieczeƒstwa dla rurociàgów sà wytyczne Rady Gospodarczej i Spo∏ecznej ONZ z 2006 r. pt. Prevention of accidental water pollution – Safety guidelines and good practices for pipelines [5]. Dokument ten stanowi zbiór ogólnych wytycznych
w zakresie bezpieczeƒstwa rurociàgów transportujàcych substancje niebezpieczne na du˝e odleg∏oÊci, a w szczególnoÊci w zakresie:
• obowiàzków operatorów rurociàgów, do których nale˝y przede wszystkim zapewnienie ˜
2/2008
19
SKA˚ENIE WIS¸Y
˜ zgodnoÊci projektu i wykonania rurociàgów ze
standardami krajowymi, dokonanie oceny ryzyka wystàpienia awarii rurociàgu wraz z podaniem skali potencjalnych jej skutków, sporzàdzenia dwóch dokumentów: systemu zarzàdzania
rurociàgiem oraz wewn´trznego planu operacyjno-ratowniczego;
• obowiàzków organów administracji, wÊród
których nale˝y wyró˝niç nadzór nad spe∏nianiem
przez operatorów ww. obowiàzków, przeprowadzanie kontroli rurociàgów, sporzàdzenie dokumentu pt. zewn´trzny plan operacyjno-ratowniczy dla rurociàgu, jak równie˝ informowanie spo∏eczeƒstwa;
• wymagaƒ technicznych w zakresie projektowania, konstrukcji oraz zabezpieczenia rurociàgów;
• wymagaƒ w zakresie zarzàdzania siecià rurociàgów, w tym równie˝ procedur operacyjnych dla
s∏u˝b ratowniczych;
• zagospodarowania i planowania przestrzennego;
• oceny ryzyka wystàpienia sytuacji awaryjnej.
OczywiÊcie powy˝szy dokument ma jedynie
charakter poradnika technicznego, a jego stosowanie nie jest obowiàzkowe.
Zapewne specjaliÊci z przemys∏u, administracji publicznej oraz inni zajmujàcy si´ problematykà zapobiegania powa˝nym awariom przemys∏owym wychwycili ju˝ pewne analogie ww. wymienionych wytycznych Rady Gospodarczej i Spo∏ecznej ONZ z Dyrektywà SEVESO II. Otó˝ jak
si´ okazuje, wymagania dla rurociàgów sà bardzo zbli˝one do wymagaƒ, jakie powinny spe∏niaç
zak∏ady stwarzajàce zagro˝enie powa˝nej awarii
przemys∏owej. Wymagania te nie zosta∏y jednak
do tej pory wprowadzone do polskiego ustawodawstwa.
Wymagania techniczne dla rurociàgów, obowiàzujàce w Polsce, zawarte sà w dwóch rozporzàdzeniach:
• rozporzàdzeniu ministra gospodarki z 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadaç bazy i stacje paliw
p∏ynnych, rurociàgi przesy∏owe dalekosi´˝ne s∏u˝àce do transportu ropy naftowej i produktów
naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. nr 243,
poz. 2063),
• rozporzàdzeniu ministra gospodarki z 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaç sieci gazowe (Dz. U.
nr 97, poz. 1055).
Powy˝sze akty prawne regulujà doÊç dobrze
technicznà stron´ bezpieczeƒstwa rurociàgów.
O wiele gorzej wyglàda natomiast strona organizacyjna.
Nale˝y równie˝ wspomnieç o uwarunkowaniach prawnych dotyczàcych planowania i zagospodarowania przestrzennego dla rurociàgów. Dotyczy to na∏o˝enia na operatorów rurociàgów obowiàzku sporzàdzenia raportu oddzia∏ywania
na Êrodowisko [6] na etapie uzyskiwania pozwolenia na inwestycj´. Co prawda przepisy wymagajà, aby wspomniany raport oddzia∏ywania na Êrodowisko odnosi∏ si´ równie˝ do ryzyka awarii, ale
20
2/2008
brak szczegó∏owych wymagaƒ w tym zakresie powoduje, ˝e zawarte w nim oceny wspomnianego
ryzyka sà zazwyczaj bardzo ogólne.
Kilka pomys∏ów
W Êwietle powy˝szego wiemy, ˝e w najbli˝szym
czasie nie b´dziemy mieli formalnych podstaw
do ˝àdania dostarczenia przez zarzàdc´ rurociàgu
szczegó∏owej oceny ryzyka awarii, tak jak ma to
miejsce w przypadku zak∏adów SEVESO II. Co
wi´cej PSP nie jest nawet formalnie wskazana jako organ uprawniony do opiniowania wspomnianych wczeÊniej raportów oddzia∏ywania na Êrodowisko, chocia˝ niektórzy eksperci uwa˝ajà, ˝e jako organ administracji zespolonej, niejako z urz´du powinniÊmy byç w∏àczeni w ten proces. Jak
w tej sytuacji pogodziç powy˝sze z niewàtpliwà
potrzebà wnikliwej oceny zagro˝enia ca∏ego biegu
rurociàgu, w tym w szczególnoÊci wskazania
miejsc newralgicznych, w których awaria mo˝e
powodowaç skutki? Wydaje si´, ˝e w tej chwili nie
ma innej drogi, jak dokonanie tego w ramach roboczej wspó∏pracy z zarzàdzajàcymi rurociàgami.
Nie powinno to stanowiç wi´kszego problemu formalnego, poniewa˝ Paƒstwowa Stra˝ Po˝arna ma
stosowne porozumienie o wspó∏pracy z najwi´kszym operatorem rurociàgów naftowych w Polsce.
Pozostaje dobra wola i ch´ç rzeczowej dyskusji
nad rozwiàzaniem problemu.
Przyczynkiem do inwentaryzacji punktów
newralgicznych b´dzie zapewne przeprowadzenie analizy zagro˝enia gmin i powiatów (o ile
wejdzie w ˝ycie projekt rozporzàdzenia o KSRG,
który zawiera odpowiednià metodologi´ w tym
zakresie). Wska˝e ona stopnie zagro˝enia poszczególnych gmin i powiatów, w tym równie˝ rurociàgów, z uwzgl´dnieniem m.in. ich Êrednic, ciÊnieƒ roboczych, przejÊç przez przeszkody oraz
lokalizacji stacji redukcyjnych. Gdy b´dà znane
miejsca o najwi´kszym stopniu zagro˝enia, mo˝liwe b´dzie skoncentrowanie w nich szczegó∏owych dzia∏aƒ analitycznych w zakresie oceny ryzyka, koniecznie z uwzgl´dnieniem uwarunkowaƒ lokalnych.
Wynikiem analizy i oceny zagro˝eƒ powinno
byç sporzàdzenie prawdopodobnych scenariuszy
rozwoju zdarzeƒ awaryjnych oraz przygotowanie
skutecznych procedur ratowniczych. Narz´dziem
pomocnym w tym zakresie mo˝e byç program,
który opracowa∏a brytyjska instytucja odpowiedzialna za bezpieczeƒstwo i higien´ pracy, czyli
Health and Safety Executive. Przygotowany
w 2002 r. raport [7], stanowi podr´cznik do przeprowadzania oceny ryzyka rurociàgów przesy∏owych ropy naftowej i produktów ropopochodnych
oraz gazu ziemnego. W opracowaniu zawarto
opis programów komputerowych MISHAP i PIPERS, dzi´ki którym specjaliÊci z HSE mogà dokonaç na przyk∏ad oceny skali potencjalnych
skutków wywo∏anych awarià rurociàgu. Modele
matematyczne zastosowane w tych programach
dotyczà przede wszystkim dyspersji gazów do atmosfery, po˝arów mieszanin gazowo-powietrznych oraz substancji ciek∏ych, wraz z odpowied-
nimi modelami parowania cieczy z powierzchni
gruntu, a tak˝e wybuchów typu VCE czy UVCE.
Narz´dzia te s∏u˝à na przyk∏ad specjalistom
z HSE do wspomagania inwestorów/operatorów
rurociàgów na etapie planowania i zagospodarowania przestrzennego, do wyznaczania bezpiecznych odleg∏oÊci od rurociàgów, w których mogà
byç zlokalizowane obiekty zamieszkania zbiorowego, u˝ytecznoÊci publicznej czy inne. Wszystkie te modele majà swoje odniesienie w przedstawionych w tym raporcie reprezentatywnych scenariuszach awaryjnych, które stanowià wzór dla
operatorów rurociàgów na etapie przygotowywania odpowiednich dokumentów bezpieczeƒstwa.
Przygotowanie dzia∏aƒ ratowniczych
Wspomniana wczeÊniej awaria rurociàgu i wyciek oleju nap´dowego na WiÊle uwidoczni∏a, ˝e
dzia∏ania na wypadek tej awarii nie by∏y planowane w sposób szczegó∏owy. Mo˝e o tym Êwiadczyç chocia˝by fakt, ˝e decyzje odnoÊnie wyznaczenia miejsc ustawienia zapór olejowych podejmowano niejako na goràco. Potrzeb´ wczeÊniejszego wyznaczenia takich miejsc podkreÊlali
równie˝ uczestnicy tej akcji, co oznacza, ˝e dotychczas tego nie zrobiono. Wyznaczone miejsce
na Bulwarze Filadelfijskim w Toruniu by∏o korzystne z punktu widzenia dost´pu do rzeki, ale
ze wzgl´du na fakt przew´˝enia w tym miejscu
koryta wyst´powa∏ szybszy przep∏yw wody, co
utrudnia∏o przechwytywanie uwolnionej substancji. Planujàc zatem potencjalne miejsca ustawienia zapór w razie awarii rurociàgu przechodzàcego przez koryto cieku, nale˝y pami´taç
o uwzgl´dnieniu szerokiego spektrum czynników.
Kolejnà kwesti´ stanowi odpowiednie wyposa˝enie sprz´towe. Rozpatrywane zdarzenie pokaza∏o, ˝e w przypadku du˝ego cieku wodnego, o doÊç
szybkim pràdzie sprz´t, którym dysponujemy jest
delikatnie mówiàc, co najmniej ma∏o skuteczny.
W zwiàzku z tym trzeba si´ zastanowiç, w jaki
sposób taki sprz´t zapewniç? Czy powinno to byç
zadanie operatora rurociàgu, czy te˝ Paƒstwowej
Stra˝y Po˝arnej? Jedno jest pewne – na swobodny sp∏yw oleju do morza nie mo˝emy sobie w tym
przypadku pozwoliç.
4
Autorzy pracujà w Biurze Rozpoznawania Zagro˝eƒ KG PSP
[1] www.concawe.org
[2] P. M. Davis et al – „Performance of European cross-country oil pipelines
– Statistical summary of reported spillages in 2005 and since 1971”, CONCAWE, Belgia, 2007r.
[3] Rejestry powa˝nych awarii za lata 2003 – 2007, opracowane przez
GIOÂ (www. gios. gov. pl).
[4] Directive 2003/105/EC of the European Parliament and of the Council
of 16 December 2003 amending Council Directive 96/82/EC on the control
of major-accident hazards involving dangerous substances, wdro˝ona w Polsce przez ustaw´ z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony Êrodowiska
(Dz. U. z 2006r. nr 129, poz. 902 z póên. zm.)
[5]
Patrz:
http://unece.org/env/documents/2006/wat/ece.mp.
wat.2006.7.e.pdf
[6] Zgodnie z rozporzàdzeniem Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r.
w sprawie okreÊlenia rodzajów przedsi´wzi´ç mogàcych znaczàco oddzia∏ywaç na Êrodowisko oraz szczegó∏owych uwarunkowaƒ zwiàzanych
z kwalifikowaniem przedsi´wzi´cia do sporzàdzenia raportu o oddzia∏ywaniu na Êrodowisko (Dz. U. nr 257, poz. 2573 z póên. zm.).
[7] Report on a second study of pipeline accidents using the Health and Safety Executive’s risk as-sessment programs MISHAP and PIPERS, „Health
and Safety Executive”, 2002.