mu_2016_t_3

Modele umysłu
rok akademicki 2015/2016
Temat 3
Model modularny jako narzędzie badawcze.
Argumenty na rzecz
modularnego charakteru analizy językowej
Metoda podwójnej dysocjacji (ang. double dissociation):
• pacjent 1: funkcja A upośledzona, funkcja B zachowana;
pacjent 2: funkcja B upośledzona, funkcja A zachowana;
Metoda podwójnej dysocjacji (ang. double dissociation):
• pacjent 1: funkcja A upośledzona, funkcja B zachowana;
pacjent 2: funkcja B upośledzona, funkcja A zachowana;
Zatem:
• w umyśle można wyróżnić dwa niezależne systemy, z których
jeden jest odpowiedzialny za funkcję A, a drugi — za funkcję B.
Metoda podwójnej dysocjacji (ang. double dissociation):
• pacjent 1: funkcja A upośledzona, funkcja B zachowana;
pacjent 2: funkcja B upośledzona, funkcja A zachowana;
Zatem:
• w umyśle można wyróżnić dwa niezależne systemy, z których
jeden jest odpowiedzialny za funkcję A, a drugi — za funkcję B.
Ważne:
• upośledzeniu badanych funkcji towarzyszą lezje (uszkodzenia)
określonych struktur mózgowych
(nabyte lub powstałe w wyniki defektu genetycznego).
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• afazje: ekspresywna (Broki) i receptywna (Wernickego)
Afazja Broki jest spowodowana uszkodzeniem struktur
w bocznej powierzchni płata czołowego lewej półkuli.
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• afazje: ekspresywna (Broki) i receptywna (Wernickego)
→ Howard Gardner o pacjencie „Mr. Ford”
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• afazje: ekspresywna (Broki) i receptywna (Wernickego)
→ Howard Gardner o pacjencie „Mr. Ford”
„content words” / „grammatical function words”
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• afazje: ekspresywna (Broki) i receptywna (Wernickego)
→ Howard Gardner o pacjencie „Mr. Ford”
„content words” / „grammatical function words”
„Does a stone float on water?”
„Do you use a hammer for cutting?”
„The lion was killed by the tiger; which one is dead?”
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• SLI (Specific Language Impairment)
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• SLI (Specific Language Impairment)
— zaburzenie rozwojowe zdolności językowych;
— np. SLI w rodzinie „KE” związane z uszkodzeniem genu FOXP2.
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• SLI (Specific Language Impairment)
— zaburzenie rozwojowe zdolności językowych;
— np. SLI w rodzinie „KE” związane z uszkodzeniem genu FOXP2.
Gramatyczne SLI (G-SLI):
— występuje rzadko (od 10 do 20 % populacji 9-latków z SLI);
— wiąże się z upośledzeniem składni oraz morfologii;
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
• SLI (Specific Language Impairment)
— zaburzenie rozwojowe zdolności językowych;
— np. SLI w rodzinie „KE” związane z uszkodzeniem genu FOXP2.
Gramatyczne SLI (G-SLI):
— występuje rzadko (od 10 do 20 % populacji 9-latków z SLI);
— wiąże się z upośledzeniem składni oraz morfologii;
— np. problem z analizą zdań z nielokalnymi zależnościami
syntaktycznymi,
swoiste operacje (np. rekurencyjne reguły frazowe),
odmiana czasowników regularnych.
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
Dwa ujęcia G-SLI:
1. Domain-general account (np. Karmiloff-Smith):
• przyczyną G-SLI jest kumulacja zaburzeń w działaniu kilku
mechanizmów dziedzinowo-uniwersalnych:
— pamięci,
— przetwarzania bodźców słuchowych itp.
wan-ted, pu-shes, pu-shing
pushed, wants
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
Dwa ujęcia G-SLI:
1. Domain-general account (np. Karmiloff-Smith):
• przyczyną G-SLI jest kumulacja zaburzeń w działaniu kilku
mechanizmów dziedzinowo-uniwersalnych:
— pamięci,
— przetwarzania bodźców słuchowych itp.
2. Domain-specific account (np. Pinker):
• przyczyną G-SLI jest genetycznie uwarunkowane uszkodzenie
dziedzinowo-specyficznego mechanizmu (np. składni lub
morfologii).
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
Ważne:
• mamy dopiero „połowę” argumentu z podwójnej dysocjacji.
Argumenty na rzecz modularnego charakteru analizy językowej:
Ważne:
• mamy dopiero „połowę” argumentu z podwójnej dysocjacji.
Druga część argumentu z podwójnej dysocjacji odwołuje się
do upośledzeń „lustrzanych”:
― syndrom Williamsa
― sawantyzm językowy
Syndrom Williamsa (→ WMS)
• bardzo rzadki syndrom: 1 / 20 000 — 1 / 30 000
ilustracja za: A. Karmiloff-Smith 1998.
Syndrom Williamsa (→ WMS)
• bardzo rzadki syndrom: 1 / 20 000 — 1 / 30 000
• korelacja poznanie–neuroanatomia–genetyka
Syndrom Williamsa (→ WMS)
• bardzo rzadki syndrom: 1 / 20 000 — 1 / 30 000
• korelacja poznanie–neuroanatomia–genetyka
• IQ: 40–100 pkt., średnio 60 pkt.
Syndrom Williamsa (→ WMS)
•
•
•
•
bardzo rzadki syndrom: 1 / 20 000 — 1 / 30 000
korelacja poznanie–neuroanatomia–genetyka
IQ: 40–100 pkt., średnio 60 pkt.
upośledzone zdolności:
— rozwiązywanie problemów
— samodzielność życiowa
— operowania pieniędzmi
— orientacja w przestrzeni, rozumowanie przestrzenne
Syndrom Williamsa (→ WMS)
bardzo rzadki syndrom: 1 / 20 000 — 1 / 30 000
korelacja poznanie–neuroanatomia–genetyka
IQ: 40–100 pkt., średnio 60 pkt.
upośledzone zdolności:
— rozwiązywanie problemów
— samodzielność życiowa
— operowania pieniędzmi
— orientacja w przestrzeni, rozumowanie przestrzenne
• nadprzeciętnie rozwinięte zdolności:
— rozpoznawanie twarzy
— ekspresja językowa (początkowo opóźnienie)
— zachowania fatyczne
•
•
•
•
ilustracja za: U. Bellugi et al. 1999.
ilustracja za: U. Bellugi et al. 1999.
ilustracja za: U. Bellugi et al. 1999.
ilustracja za: U. Bellugi et al. 1999.
ilustracja za: U. Bellugi et al. 1999.
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
• to nie jest upośledzenie wrodzone!
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
• to nie jest upośledzenie wrodzone!
• początkowo opóźnienia rozwojowe,
3 lata: hyperleksja, zainteresowanie książkami „o faktach”,
6–7 lat: zainteresowanie obcojęzycznymi książkami
„technicznymi”
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
• to nie jest upośledzenie wrodzone!
• początkowo opóźnienia rozwojowe,
3 lata: hyperleksja, zainteresowanie książkami „o faktach”,
6–7 lat: zainteresowanie obcojęzycznymi książkami
„technicznymi”
• IQ: 55 pkt.
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
• to nie jest upośledzenie wrodzone!
• początkowo opóźnienia rozwojowe,
3 lata: hyperleksja, zainteresowanie książkami „o faktach”,
6–7 lat: zainteresowanie obcojęzycznymi książkami
„technicznymi”
• IQ: 55 pkt.
• niezdolność do samodzielnego życia
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
• to nie jest upośledzenie wrodzone!
• początkowo opóźnienia rozwojowe,
3 lata: hyperleksja, zainteresowanie książkami „o faktach”,
6–7 lat: zainteresowanie obcojęzycznymi książkami
„technicznymi”
• IQ: 55 pkt.
• niezdolność do samodzielnego życia
• ale:
— zna biegle 6 języków
— potrafi posługiwać się dodatkowo 15 językami
— rozpoznaje wiele więcej języków
Christopher (ur. 1962):
• przypadek unikatowy
• to nie jest upośledzenie wrodzone!
• początkowo opóźnienia rozwojowe,
3 lata: hyperleksja, zainteresowanie książkami „o faktach”,
6–7 lat: zainteresowanie obcojęzycznymi książkami
„technicznymi”
• IQ: 55 pkt.
• niezdolność do samodzielnego życia
• ale:
— zna biegle 6 języków
— potrafi posługiwać się dodatkowo 15 językami
— rozpoznaje wiele więcej języków
• eksperyment EPUN !!!
Literatura:
Karmiloff-Smith, Annette, 1992, Beyond Modularity. A Developmental Perspective
on Cognitive Science, Cambridge, Mass.: MIT Press.
Karmiloff-Smith, Annette, 1998, „Development itself is the key to understanding
developmental disorders”, Trends in Cognitive Sciences, Vol. 2, No. 10, 389-398.
van der Lely, Heather K.J., 2005, „Domain-specific cognitive systems: insight from
Grammatical-SLI”, Trends in Cognitive Sciences, Vol. 9, No. 2, 53-59.
Pinker, Stephen, 1994, The Language Instinct, New York: W. Morrow & Co.
Smith, Neil V., Tsimpli, lanthi-Maria, and Ouhallac, Jamal, 1993, „Learning the
impossible: The acquisition of possible and impossible languages by a polyglot
savant”, Lingua, 91, 279-347.