docTHINK - 09 - Wartak - Rodzice i ich udzial w edukacji dzieci
download 
Reklamacja Transkrypt
THINK - 09 - Wartak - Rodzice i ich udzial w edukacji dzieci
RODZICE I ICH UDZIAŁ W EDUKACJI DZIECI W BELGII I W POLSCE Natalia Watrak Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu Streszczenie Artykuł ma na celu przedstawienie udziału rodziców w edukacji swoich pociech w Polsce i w Belgii, ponieważ to rodzice są pierwszymi nauczycielami dzieci. W artykule przedstawiono udział rodziców według różnych regulacji prawnych, a także spostrzeżenia z własnej obserwacji. Zaangażowanie rodziców w szkole objawia się na kilku poziomach i jest interesujące jak rodzice są zaangażowani w edukację swoich dzieci. Warto spojrzeć na proces kształcenia i jak rodzice mogą uczestniczyć w edukacji swoich dzieci zarówno w Polsce jak i w Belgii. 1. Rodzina w ujęciu psychologicznym Rodzinę potocznie definiuje się jako parę małżeńską posiadającą dzieci. Psycholog społeczny M. Sherif określa rodzinę jako grupę, która jest formacją społeczna i składa się z pewnej liczby jednostek pozostających w określonych pozycjach, rolach w stosunku do siebie i która ma własny system wartości oraz normy regulujące zachowanie jednostek w sprawach ważnych dla grupy, a zatem rodzice i dzieci występują w różnych rolach i zajmują określone pozycje w strukturze wewnętrznej rodziny.1 Rodzina jest pierwszą i fundamentalną grupą w życiu dziecka. Rodzina jest oprócz środowiska lokalnego i grupy rówieśniczej jednym z naturalnych środowisk wychowawczych. Właśnie w niej dziecko rozwija się. Stosunki, które łączą dziecko z rodzicami są relacjami totalnymi i funkcjonują na wielu płaszczyznach ( wychowawczej, ekonomicznej itd.). w rodzinie tworzą się określone normy, które regulują zachowanie jej członków a także role i pozycje społeczne wytwarzające wzajemne oczekiwania i wymagania. To w rodzinie dziecko kształtuje swoją osobowość, poszukuje autorytetu i wzorów, które może naśladować.2 1 2 S. Kawula, J. Brągiel, A. W. Janke, Pedagogika rodziny, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2000, s. 11 W. Mlonka, Rodzina: jej funkcje, zadania, przemiany, www.publikacje.edu.pl, 28.03.2009r www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 1 (2) 2010, s. 65-71 Rodzice i ich udział w edukacji dzieci w Belgii i w Polsce 1.2.Współpraca rodziny i szkoły Podobnie jak w środowisku rodzinnym, tak i we współpracy rodziny i szkoły obowiązywać powinien jednolity, zasadniczo uzgodniony kierunek pracy wychowawczej. Tymczasem dość często zdarza się, że uczeń na ten sam temat w szkole i w domu słyszy dwie różne opinie. W taki właśnie sposób zostaje podważony autorytet obu wychowawców, szkoły i rodziny. Tylko zintegrowany proces działalności wychowawczej, swoista wspólnota wychowawcza obu tych podstawowych ogniw pedagogicznych może zapewnić oczekiwane efekty wychowawcze. 3 Edukacja dziecka jest pojmowana jako dobro wspólne, o które należy zabiegać, licząc się z potrzebami i możliwościami wszystkich jej współuczestników. Edukacja stanowi cel wymuszający podporządkowanie aktywności i sił rozwoju jednostek zdanych na edukację szkolną. Rodzice świadomi tego, że współdziałanie ze szkoła przynosi wymierne korzyści powinni zabiegać o pozytywne kształtowanie atmosfery pedagogicznej dla swoich dzieci i pomagać nauczycielom. Powinni budować wartościowy i wydolny pedagogicznie kształt stosunków rodziny i szkoły, powinni zwracać uwagę na to, że nie może się on opierać na formalnych, choćby nawet zdemokratyzowanych strukturach instytucjonalnoprawnych. Niezbędne staje się równoczesne skupienie uwagi na relacjach międzyludzkich, wyznaczających stosunki obu środowisk.4 Poniżej przedstawiono najważniejsze postanowienia wynikające z dokumentów prawnych obowiązujących w Polsce: 1.3.Rodzice w Polsce Działalność rodziców w polskim systemie oświaty regulują następujące akty prawne: • Konwencja o Prawach Dziecka; • Ustawa o Systemie Oświaty; • Zarządzenie Nr 14 MEN w sprawie ramowego statutu szkoły publicznej. Konwencja o Prawach Dziecka: • Państwa - Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania; • Państwa - Strony będą respektowały prawa i obowiązki rodziców, lub opiekunów prawnych do ukierunkowania dziecka w korzystaniu z jego praw w sposób zgodny z rozwijającymi się zdolnościami dziecka; • Rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka; • Państwa - Strony będą okazywały odpowiednia pomoc rodzicom w wykonywaniu przez nich obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci oraz zapewnią rozwój instytucji, zakładów i usług w zakresie opieki nad dziećmi; 3 4 Red. M. Ziemska, Rodzina i dziecko, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979. S. Kawula, J. Brągiel, A.W. Janke, Pedagogika rodziny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2000. 66 Rodzice i ich udział w edukacji dzieci w Belgii i w Polsce Ustawa o Systemie Oświaty: System oświaty zapewnia w szczególności: • wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny; • przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja organizują naukę religii na życzenie rodziców lub uczniów; • rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są zobowiązani do zgłoszenia dziecka do szkoły, zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka do szkoły, zapewnienie warunków do przygotowania się dziecka do zajęć szkolnych itd.; • rodzice mogą mieć wpływ na wybór dyrektora szkoły ( w celu przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora organ prowadzący określa regulamin konkursu i powołuję komisję konkursową, w której są rodzice); • rodzice mają prawo do współpracy z dyrektorem szkoły, radą pedagogiczną; • rodzice mogą zakładać rady rodziców. Ramowy statut szkoły publicznej (załącznik do Zarządzenia nr 14 MEN z dnia 19 czerwca 1992r.): • szkole nadaje imię prowadzący, na wniosek rady szkoły lub wspólny wniosek rady pedagogicznej i przedstawicieli rodziców i uczniów; • statut szkoły określa możliwości i sposób wpływania przez rodziców i uczniów na dobór, lub zmianę nauczyciela; • rodzice i nauczyciele współdziałają ze sobą w sprawach wychowania i kształcenia dzieci; • wychowawca utrzymuje kontakt z rodzicami; • szkoła ma obowiązek informowania rodziców ucznia o przyznanej mu nagrodzie lub zastosowaniu wobec niego kary. 5 Ustawa z dnia 11 kwietnia 2007 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty wprowadziła istotne zmiany w zadaniach rad rodziców funkcjonujących w szkołach i placówkach. Przede wszystkim przepisy wprowadzają obligatoryjność ich funkcjonowania w szkołach i placówkach. Dotychczas w ustawie z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty był jedynie zapis, że w szkole taka rada może działać. Znowelizowane przepisy w w/w ustawie wprowadzają nowe zadania i kompetencje rad rodziców: • Rada Rodziców praktycznie może występować z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach uczniów; • Rada Rodziców opiniuje przedstawiony przez radę pedagogiczną odpowiednio zestaw programów wychowania przedszkolnego lub szkolny zestaw programów nauczania i szkolny zestaw podręczników; • Rada opiniuje program i harmonogram poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły; • Rada rodziców wyraża pisemną opinię o pracy nauczyciela przed sporządzeniem przez dyrektora szkoły oceny dorobku zawodowego; • W przypadku szkół ponadgimnazjalnych Rada opiniuje wprowadzenie przez dyrektora obowiązku noszenia mundurku szkolnego; • Rada w porozumieniu z rada pedagogiczną uchwala program wychowawczy szkoły; 5 I. Dzierzgowska, Rodzice w szkole. Poradnik dla dyrektorów szkół, nauczycieli, rodziców., Wydawnictwo CODN, Warszawa 2001. 67 Rodzice i ich udział w edukacji dzieci w Belgii i w Polsce • Rada opiniuje projekt planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły.6 W polskiej rzeczywistości szkolnej z funkcjonowaniem rad szkół nie jest najlepiej. W niektórych szkołach rady te są jedynie ciałem symbolicznym. W szkołach, w których nie ma rady szkoły, jej zadania wykonuje rada pedagogiczna. W Polsce rada szkoły ( w której skład wchodzą rodzice) jest jedynym w pełni demokratycznym organem, który zapewnia wszystkim stronom kształcenia i wychowywania dzieci w szkolnictwie publicznym. Rada ta stanowi reprezentację trzech społeczności w równym stopniu: nauczycieli, rodziców i uczniów. 7 Cenne jest samo uczestnictwo uczniów, rodziców i nauczycieli w radzie szkoły. Jednak powoływanie rad szkół niewielkim jeszcze zakresie wynika z inicjatywy oddolnej, a więc z inicjatywy rodziców i uczniów, ale także i nauczycieli. Rada szkoły w niewielkim jeszcze stopniu uczestniczy w kreowaniu polityki kadrowej, przestrzeganiu prawa w szkole. Pozytywnym aspektem jest to, że rady szkół maja pewne osiągnięcia w organizowaniu pomocy materialno- finansowej, oraz imprez kulturalno- oświatowych dla uczniów. 8 Jak widać rodzice mają bardzo duże pole do wpływania na sprawy związane z edukacją swoich dzieci. Widać jednak potrzebę przemian w stosunkach rodzina- szkoła. W dzisiejszych czasach bardzo widocznie zaznaczają się niedomagania w stosunkach rodziny i szkoły. Są one następujące: • nie wszyscy rodzice aktywnie uczestniczą w życiu szkoły; • większą inicjatywę w stosunkach wyraźnie wykazują nauczyciele; • brak zainteresowania rodziców dziećmi i ich wychowaniem; • niewłaściwe traktowanie rodziców przez nauczycieli; • nadmierne ingerowanie dyrektora w pracę rady szkoły i podporządkowanie jej funkcjonowania; • lęk nauczycieli przed rodzicami i odwrotnie; • pozory w demokratyzowaniu stosunków rodziny i szkoły (np. formalne przekształcanie komitetu rodzicielskiego w rade rodziców). Te i wiele innych problemów napotyka na prawidłowe relacje rodziców i szkoły w Polsce. Trzeba zatem postulować konieczność ich radykalnej zmiany. Przestrzeń rodzinno- szkolna musi się wypełniać stosunkami między ludźmi opartymi na autentyczności, wzajemnej akceptacji i empatii. Tego jednak nie można zagwarantować rozwiązaniami prawnymi. Należy jednak wyciągnąć wnioski, że człowiek jest nie tylko istotą społeczną, ale także rodzinną. Więź rodzinna stanowi wartościowe dopełnienie więzi rodzinno- szkolnej. Widać zatem, że budowanie wartościowego kształtu stosunków rodziny i szkoły nie może się opierać wyłącznie na formalnych aspektach. 9 6 K. Lodziński,www.abc.com.pl/problem/79/6-38k A. Przecławska, Problemy opiekuńczo- wychowawcze, tom I, Instytut Rozwoju Społecznego, styczeń 2007 8 Tamże 9 S. Kawula, J. Brągiel, A.W. Janke, Pedagogika rodziny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2000. 7 68 Rodzice i ich udział w edukacji dzieci w Belgii i w Polsce Najważniejsze postanowienia wynikające z dokumentów prawnych obowiązujących w Belgii są następujące: 1.4.Rodzice w Belgii Zgodnie z Konstytucja w Belgii każde dziecko ma prawo do edukacji. Obowiązek szkolny rozpoczyna się 1 września w roku, w którym dziecko osiągnie wiek 6 lat. Obowiązek szkolny kończy się 30 czerwca roku kalendarzowego, w którym dziecko osiągnie wiek 18 lat. W Belgii obowiązek szkolny nie oznacza obowiązku uczęszczania do szkoły. Oznacza to, że dzieci nie muszą iść do szkoły jeśli ich rodzice wybiorą dla swoich pociech edukację domową. Wtedy muszą poinformować flamandzkie Ministerstwo Edukacji i Kształcenia. Wolność edukacji jest zagwarantowana przez Konstytucję. Zgodnie z Konstytucją władze mają obowiązek zapewnić neutralną edukację. Rodzice mają wolny wybór szkoły dla swoich dzieci. W każdym momencie roku szkolnego mogą zmienić szkołę dla dziecka. Rodzice również mogą uczestniczyć w radzie rodziców. Rada rodziców ma prawo do informacji na temat m.in.: liczby uczniów w szkole, rocznych sprawozdań finansowych. Rada ma także prawo „veta” w niektórych sprawach szkoły (np. w sprawie organizacji placówki, oferty kształcenia, oceny uczniów). Ze specjalną myślą o rodzicach zostaje publikowany miesięcznik „ Klasse Ouders”, w celu zwiększenia udziały rodziców w edukacji. Ten magazyn rodzice dostają za darmo. W ten sposób szkoły i rodzice otrzymują dodatkowe wsparcie i zachętę do współpracy. 10 W Belgii działa VLOR jest to Flamandzka Rada Edukacji, gdzie uczestniczą tam wszyscy zainteresowani edukacją. VLOR składa się z Rady ogólnej i czterech radach po jednej z każdego poziomu edukacji (przedszkole, szkoła podstawowa itd.). rady te mają duże uprawnienia doradcze. Są powoływane także stowarzyszenia, które gromadzą pieniądze na specjalne okazję w szkole. Obok nieformalnych organizacji w Belgii tworzone są również rady rodziców oraz rady uczniów. Będąc na praktykach w jednej z belgijskich szkół podstawowych zauważyłam, że akurat w tej szkole jest bardzo trudno zmobilizować rodziców do współpracy ze szkoła, ponieważ nie wszyscy rodzice posługiwali się biegle językiem holenderskim. Wielu rodziców było innego pochodzenia, innej religii. Szkoła jednak radziła sobie z tymi utrudnieniami organizując specjalne kursy języka holenderskiego dla rodziców. 2. Podsumowanie Będąc na wymianie studenckiej w Belgii obserwowałam funkcjonowanie szkół. Rodzice są bardzo mocno zachęcani do współpracy ze szkoła. Są tworzone specjalne strony internetowe dla rodziców, szkoły organizują wieczory informacyjne, są zapraszani do szkoły na różne uroczystości a także po to, żeby zobaczyć postępy dzieci. W szkołach co semestr sporządzane są specjalne raporty na temat 10 Education in Flanders. A board view of the Flemish educational landscape/ 2008 69 Rodzice i ich udział w edukacji dzieci w Belgii i w Polsce osiągnięć uczniów, które rodzice muszą podpisać. Daje to dla nich pogląd na to na co muszą zwrócić uwagę swojemu dziecku, jak należy im pomóc itd. Istnieje jednak wiele problemów w systemie edukacji i wiele utrudnień w relacjach szkoła- rodzice, ale uważam, że w każdym systemie jest wiele luk, a wielkim zadaniem stojącym przed politykami jest tworzenie szkoły przyszłości, która będzie kształcić przyszłe pokolenia w duchu miłości, pokoju i sprawiedliwości. Tabela 1 przedstawia porównanie najważniejszych postanowień prawnych jakie funkcjonują w Polsce i Belgii. Tabela 1 Porównanie: Rodzice w Belgii i Polsce Polska Belgia Konstytucja Belgii art.24 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art.70 • każdy ma prawo do edukacji (powszechny • każdy ma prawo do edukacji; i równy dostęp do edukacji); • edukacja jest bezpłatna, dostęp do eduka• nauka w szkołach publicznych jest bezcji jest bezpłatny do końca edukacji obopłatna; wiązkowej; • nauka do 18 r.ż. jest bezpłatna; • wszyscy uczniowie, rodzice, nauczyciele są równi wobec prawa; • rodzice mają wolny wybór wyboru szkoły dla swoich dzieci; • rodzice mają wolny wybór do wyboru szkoły dla swoich dzieci; • wszyscy nauczyciele, rodzice, uczniowie są równi wobec prawa; • szkoła jest zobowiązana do utworzenia rady rodziców; • rodzice mają prawo do zakładania rad rodziców; • rodzice są zobowiązani dbać o fizyczny i duchowy rozwój dziecka; • rodzice mogą wnosić opinię we wszystkich sprawach szkoły za pośrednictwem • państwo musi respektować prawa i oborady rodziców; wiązki rodziców; Kodeks rodzinny i opiekuńczy (ustawa z dnia • szkoły średnie są zobowiązane do tworzenia rady rodziców i rodzice z tych rad są 25 luty 1964, obowiązujący od 1 stycznia powoływani do Rady Szkoły. 1965): • rodzice dziecka w ramach wychowania powinni kierować nim, są zobowiązani do troski o fizyczny i duchowy rozwój i przygotować należycie do pracy dla dobra społeczeństwa zgodnie z talentami i możliwościami dziecka; Konwencja o Prawach Dziecka (ratyfikowana przez Polskę Konwencji o 30 września 1991 z zastrzeżeniami i deklaracjami interpretacyjnymi. Konwencja weszła w życie w stosunku do Polski 7 lipca 19991): • państwo szanuje prawa i obowiązki rodziców wobec dziecka; 70 Rodzice i ich udział w edukacji dzieci w Belgii i w Polsce Ustawa o systemie oświaty (z dnia 7 września 1991): • system oświaty zapewnia w szczególności przez szkołę edukacyjną rolę rodziny; • na wniosek rodziców naukę w szkole może rozpocząć dziecko, które przed dniem 1 września kończy 6 lat, jeśli wykazuje psychofizyczną dojrzałość do podjęcia nauki szkolnej; • w każdym roku szkolnym wychowawca ma za zadanie przeprowadzić co najmniej jedno spotkanie z rodzicami; Źródło: Opracowanie własne na podstawie Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej i Konstytucji Belgii Można zauważyć, że Polska i Belgia daje możliwości tworzenia związków rodzicielskich. Jednak będąc na praktykach zauważyłam, że rodzice nie zawsze są świadomi, jak wiele mogą zyskać współpracując ze szkołą. Współpraca rodziców ze szkoła jest bardzo delikatnym i trudnym problemem, ze względu na dużą liczbę czynników, które różnicują środowisko rodziny. Są to między innymi: wiek rodziców, wykształcenie, poziom życia kulturalnego, środki materialne. Myślę, że ta współpraca jest nie zawsze poprawnie rozumiana i realizowana. Pomiędzy szkołą a rodzina często występują różne poglądy na temat wychowania dzieci, a czasami po prostu brakuje chęci i brak zaufania do współudziału. Szkoły w Belgii i Polsce powinny więcej promować uczestnictwo rodziców w szkole: zachęcanie rodziców w czasie dni otwartych szkoły, planowanie wycieczek z rodzicami w ramach zielonych szkół itp. Na koniec chciałabym dodać, że patrząc na obecne problemy w relacjach nauczyciel- rodzic- uczeń należy widzieć potrzebę zrozumienia zasad klasycznego łączenia wykształcenia z współczesnymi realiami społecznymi. 3. Bibliografia 1. Dzierzgowska I., Rodzice w szkole. Poradnik dla dyrektorów szkół, nauczycieli, rodziców, Wydawnictwo CODN, Warszawa 2001. 2. Education in Flanders. A board view of the Flemish educational landscape/ 2008; 3. Kawula S., Brągiel J., Janke A., Pedagogika rodziny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2000. 4. Mlonka W., Rodzina: jej funkcje, zadania, przemiany, www.publikacje.edu.pl, 28.03.2009 rok; 5. Przecławska R., Problemy opiekuńczo-wychowawcze, tom I, Instytut Rozwoju Społecznego, styczeń 2007; 6. www.abc.com.pl/problem/79/6-38k, 28.03.2009. 7. Ziemska M., Rodzina i dziecko, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979. 71
