ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA

E-PORADNIK
ROLA FARMACEUTY
W POLSKIM SYSTEMIE
OCHRONY ZDROWIA
Teksty pochodzą z Serwisu Prawo i Zdrowie
Stan prawny na 1 czerwca 2014 r.
Autorka:
Monika Kwiatkowska
Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących
im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.
SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ
Więcej na www.legalnakultura.pl
POLSKA IZBA KSIĄŻKI
© Copyright by
Wolters Kluwer SA, 2014
Wydane przez:
Wolters Kluwer SA
Dział Praw Autorskich
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail: [email protected]
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI
Rola farmaceuty w polskim systemie ochrony zdrowia .......................... 3
1. Wstęp ................................................................................................. 3
2. Problemy zawodowe farmaceutów .................................................... 4
3. Postulaty farmaceutów ....................................................................... 7
4. Pozostałe problemy związane z wykonywaniem zawodu ................. 9
5. Farmaceuci, a technicy farmaceutyczni ............................................. 11
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE
OCHRONY ZDROWIA
Komentarz omawia rolę farmaceuty w polskim systemie ochrony zdrowia.
Autorka skupia się na najważniejszych problemach zawodowych farmaceutów,
o których rozwiązanie środowisko aptekarskie postuluje od dłuższego czasu.
Głównym postulatem jest propozycja włączenia w proces leczenia farmaceuty,
który miałby wspierać lekarza. Autorka wskazuje również na konieczność właściwego obsadzania personelu apteki i równice między farmaceutami, a technikami farmaceutycznymi.
1. Wstęp
Środowisko farmaceutów coraz częściej zwraca uwagę na problemy dotyczące tego zawodu postulując m.in. konieczność wzmocnienia pozycji farmaceuty w polskim systemie ochrony zdrowia. Wyrazem takich dążeń jest np. List
otwarty do Premiera i Ministra Zdrowia ws. sytuacji zawodowej farmaceutów,
pod którym mogą podpisywać się zarówno farmaceuci jak również studenci farmacji.1
Nie jest to pierwsze tego rodzaju wystąpienie tej grupy zawodowej, skierowane do Ministra Zdrowia, to kolejna próba zwrócenia uwagi na problemy farmaceutów, stanowiąca głos w dyskusji na temat roli, pozycji i oczekiwań farmaceutów w Polsce.
Autorzy listu podkreślają, iż: „Pośród wielu obecnie prowadzonych dyskusji,
dotyczących reklamy i struktury właścicielskiej aptek, do tej pory brak jest głosu
farmaceutów zatrudnionych w aptekach, a przedstawiane propozycje zmian pomijają zagadnienia dotyczące kwestii zawodowych oraz wizerunkowych związanych z codziennym wykonywaniem naszego zawodu. W dyskusji nad przy-
1
http://www.farmacja.net/files/mailing/list-do-mz-mailing.html
4
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
szłością polskich aptek nikt głośno nie zastanawia się nad codziennością oraz
perspektywami młodych farmaceutów, które wyzwalają w nas poczucie frustracji i brak nadziei na rychłą poprawę naszej sytuacji.”
2. Problemy zawodowe farmaceutów
Wśród najbardziej istotnych problemów farmaceuci wskazują na:
„Brak określonej roli farmaceuty w systemie opieki zdrowotnej – obecnie
obowiązujące przepisy nie umieszczają osoby farmaceuty w systemie opieki
zdrowotnej. Farmaceuta nie posiada dostępu do historii pacjenta i w praktyce jest
traktowany przez dużą część lekarzy jako intruz, którego rolą jest sprzedawanie
leków, a nie dyskusja o leczeniu. Pracownik apteki nie ma możliwości skontaktowania się z lekarzem w celu potwierdzenia prawidłowości ordynacji lub omówienia postępowania terapeutycznego w przypadku błędnego wystawienia recepty, co obecnie jest standardem w większości krajów Europy Zachodniej.
W praktyce, rola magistra farmacji w aptece jest więc taka sama jak technika
farmaceutycznego – co samo w sobie jest absurdem nie spotkanym w Europie,
czy poza nią.” oraz
„Brak standardów leczenia – brak opracowanych standardów prowadzi do
różnorodnego prowadzenia leczenia tych samych przypadków a jednocześnie
uniemożliwia merytoryczną ocenę prawidłowości ordynacji lekarskiej. W większości państw europejskich standardem jest udział farmaceuty w procesie leczenia oraz wsparcie lekarzy oraz pacjenta w celu zapewnienia optymalnych wyników prowadzonej terapii. W Polsce natomiast farmaceuta jest biurokratycznym
strażnikiem obecności iksów i cyfr na recepcie.”
Zgodnie z art. 2a ust. 1 – ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856 z późn. zm.) – dalej u.i.a.,
wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego
i obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych. Polegają one w szczególności
na: sporządzaniu i wytwarzaniu produktów leczniczych, ocenie jakości leków,
wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych będących przedmiotem obrotu w aptekach, sporządzaniu leków recepturowych i leków aptecznych w aptekach. sprawowaniu nadzoru nad wytwarzaniem, obrotem, przechowywaniem, wykorzystaniem i utylizacją produktów leczniczych i wyrobów medycznych.
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
5
Wykonywanie zawodu farmaceuty polega również na udzielaniu informacji
i porad dotyczących działania i stosowania produktów leczniczych i wyrobów
medycznych, sprawowaniu opieki farmaceutycznej, kierowaniu apteką, punktem aptecznym, działem farmacji szpitalnej lub hurtownią farmaceutyczną,
współuczestniczeniu w sprawowaniu nadzoru nad gospodarką produktami leczniczymi, współudziale w badaniach klinicznych prowadzonych w szpitalu i w badaniach nad lekiem, a także przygotowywaniu roztworów do hemodializy i dializy otrzewnowej. Wykonywanie zawodu farmaceuty obejmuje także prowadzenie działalności dydaktycznej w uczelniach medycznych, badań naukowych
i prac rozwojowych w dziedzinie farmacji.
Zakres czynności, które mogą być wykonywane przez farmaceutów w aptece
określa także art. 86 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne
(tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 z późn. zm.) – dalej u.p.f. Zgodnie
z tym przepisem, osoby uprawnione świadczą w aptece „w szczególności usługi
farmaceutyczne”. Usługi te obejmują: wydawanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych, sporządzanie leków recepturowych oraz leków aptecznych
a także udzielanie informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych.
W przypadku aptek szpitalnych pojęcie usług farmaceutycznych ma szerszy
charakter i obejmuje również: sporządzanie niektórych rodzajów leków, przygotowywanie leków w dawkach dziennych, sporządzanie produktów radiofarmaceutycznych na potrzeby udzielania świadczeń pacjentom danego podmiotu
leczniczego, wytwarzanie płynów infuzyjnych, organizowanie zaopatrzenia
szpitala w produkty lecznicze i wyroby medyczne, przygotowywanie roztworów
do hemodializy i dializy dootrzewnowej, udział w monitorowaniu działań niepożądanych leków, w badaniach klinicznych prowadzonych na terenie szpitala
oraz racjonalizację farmakoterapii a także współuczestniczenie w prowadzeniu
gospodarki produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi w szpitalu.
Poza udzielaniem usług farmaceutycznych w aptekach szpitalnych prowadzona jest ewidencja badanych produktów leczniczych oraz produktów leczniczych i wyrobów medycznych otrzymywanych w formie darowizny, a także
ustalane są procedury wydawania produktów leczniczych lub wyrobów medycznych przez aptekę szpitalną na oddziały oraz dla pacjenta.
W aptekach ogólnodostępnych mogą być wydawane na podstawie recepty
lekarza weterynarii produkty lecznicze lub leki recepturowe przeznaczone dla
ludzi, które będą stosowane u zwierząt. Ustawodawca dopuścił tu także warunkowo możliwość sprzedaży wyrobów medycznych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, suplementów diety, środków kosme-
6
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
tycznych z wyłączeniem kosmetyków przeznaczonych do perfumowania lub
upiększania, środków higienicznych, przedmiotów do pielęgnacji niemowląt
i chorych, środków spożywczych zawierających w swoim składzie farmakopealne naturalne składniki pochodzenia roślinnego oraz środków dezynfekcyjnych stosowanych w medycynie.
Artykuł 86 ust. 9 u.p.f. upoważnił Ministra Zdrowia do określenia innych
rodzajów działalności, które mogą być prowadzone w aptece, jednakże do chwili
obecnej stosowne rozporządzenie nie zostało wydane. Dlatego też często spotykane są poglądy, iż apteka może podejmować działalność wyłącznie w zakresie
wyznaczonym przez ustawę, wszelka inna działalność jest zakazana2. Podobne
stanowisko było reprezentowane przez sądy (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 października 2008 r., sygn. akt VII
SA/Wa 698/08, niepubl.). Powyższych poglądów nie podzielił jednak NSA
w wyroku z dnia 11 stycznia 2012 r., sygn. akt II GSK 1365/2010, w którym
podkreślono, iż z art. 68 ust. 1 Konstytucji RP można wywieść podmiotowe
prawo jednostki do ochrony zdrowia oraz obiektywny nakaz podejmowania
przez władze publiczne takich działań, które są konieczne dla należytej ochrony
i realizacji tego prawa. W związku z powyższym apteka ogólnodostępna może
posiadać ciśnieniomierz do dokonywania bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego przez jej klientów. NSA podkreślił że nie można wywodzić zakazu posiadania przez aptekę ogólnodostępną ciśnieniomierza z nieskorzystania przez
Ministra Zdrowia z delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia na podstawie art. 86 ust. 9 u.p.f. określającego inne rodzaje działalności dopuszczalne do
prowadzenia w aptece. „Dokonywanie bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego
w aptece ogólnodostępnej jako placówce ochrony zdrowia publicznego należy
uznać za działanie w interesie publicznym, na rzecz ochrony zdrowia publicznego, nie jest zatem uzasadnione wprowadzanie w tym zakresie zakazów lub
ograniczeń wolności gospodarczej stosownie do art. 20 i 22 Konstytucji RP.”
Zdaniem Autorki jest to dobry kierunek w zakresie interpretacji obowiązujących
przepisów.
2 P. Burakiewicz, Czy w aptece można wykonywać dodatkowe czynności np. mierzenie
ciśnienia krwi pacjentowi, Pomorsko-Kujawska Okręgowa Izba Aptekarska.
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
7
3. Postulaty farmaceutów
W środowisku aptekarskim od dawna postuluje się potrzebę rozszerzenia
działalności aptek i wzmocnienia roli farmaceuty w polskim systemie zdrowia
publicznego w taki sposób, aby mógł on brać aktywny udział w działaniach
związanych z profilaktyką i promocją zdrowia, z wykorzystaniem swojej unikatowej pozycji „jako ogniwa w systemie ochrony zdrowia oraz dla zwiększenia
prestiżu społecznego zawodu” (R. Jachowicz, J. Brandys, B. Filipek, M. Wolańczyk, Rola farmaceuty w profilaktyce i leczeniu cukrzycy. Aspekty praktyczne
opieki farmaceutycznej w aptece otwartej. Nowe elementy działalności aptekarzy. XVIII Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego „Farmacja w XXI wieku”. Streszczenia, Poznań, 19-22 września 2001, tom 1, s. 82-183;
„apteka powinna stać się miejscem, gdzie ludzie otrzymują poradę o zdrowym
trybie życia i decydują o rozpoczęciu bezpośrednich działań w celu aktywnego
utrzymania dobrego stanu zdrowia” (D. Budźko, Dobra praktyka farmaceutyczna (cz. I), Czasopismo Aptekarskie 2001, nr 8(2), s. 24-26). Ponadto wskazuje
się na potrzebę takiego uregulowania relacji lekarz – farmaceuta – pacjent, aby
farmaceuta mógł jak najlepiej współdziałać z lekarzem w procesie leczenia
i ochrony zdrowia pacjenta.
Ustawodawca przewidział co prawda możliwość sprawowania przez farmaceutę opieki farmaceutycznej, która miałaby polegać na „współpracy farmaceuty z pacjentem i z lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych
zawodów medycznych i czuwaniu nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta”, jednakże sprawowanie opieki farmaceutycznej jest utrudnione i ograniczone, gdyż, jak zauważają autorzy listu otwartego farmaceutów do Premiera
i Ministra Zdrowia, farmaceuta nie posiada dostępu do historii pacjenta, a jego
rola sprowadza się de facto do sprzedawania leków, a nie do wspomagania lekarza w procesie leczenia. Nie ma też opracowanych procedur umożliwiających
farmaceucie kontakt z lekarzem, w przypadku konieczności wyjaśnienia wątpliwości związanych z ordynacją lekarską. Podkreślają również konieczność opracowania standardów leczenia, co miałoby umożliwić farmaceucie merytoryczną
ocenę prawidłowości ordynacji lekarskiej. Postulują też konieczność włączenia
w proces leczenia farmaceuty, który miałby wspierać w nim lekarza, a nie tylko
sprawdzać zgodność danych na recepcie z obowiązującymi przepisami prawa.
8
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
Nie ma wątpliwości co do tego, iż, to rolą lekarza jest „ordynowanie leków
dopuszczonych do obrotu na zasadach określonych przepisami, co obejmuje
również uprawnienie do określenia sposobu dawkowania, uznanego przez lekarza za właściwy, z uwzględnieniem potrzeb terapeutycznych pacjenta.” (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt I CSK 69/11). Warto
jednak w tym miejscu przypomnieć również uchwałę SN z dnia 26 października
2011 r., sygn. akt.: III CZP 58/11, zgodnie z którą lekarz decyduje o sposobie
kuracji, w tym dawkowaniu potrzebnych leków i ponosi on w tym zakresie odpowiedzialność uwzględniającą wymogi skuteczności i bezpieczeństwa zastosowanego sposobu leczenia. „Nie oznacza to jednak, że tylko lekarz jest osobą
odpowiedzialną za prawidłowe stosowanie środków farmaceutycznych. Artykuł
2a ust. 1 pkt 7 u.i.a. nakłada także na farmaceutów obowiązek czuwania nad
prawidłowym przebiegiem farmakoterapii, a w § 2 ust. 2 rozporządzenia z dnia
18 października 2002 r. w sprawie wydawania z apteki produktów leczniczych
i wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 183, poz. 1531) przewidziano dla farmaceutów obowiązek sprawdzenia prawidłowości wystawienia recepty oraz przeliczenia przepisanej na recepcie ilości produktu leczniczego i sprawdzenia, czy ilość
ta odpowiada ilości leku, którą osoba realizująca receptę może wydać zgodnie
z odrębnymi przepisami.”
Wobec powyższego, skoro farmaceuta jest również odpowiedzialny za
prawidłowy przebieg procesu leczenia, powinien mieć zapewnione skuteczne
instrumenty pozwalające mu na efektywne współdziałanie z lekarzem (w tym
korygowanie ew. błędów lekarskich) w procesie farmakoterapii. Konieczne jest
zatem wypracowanie standardów tej współpracy.
Interesującym rozwiązaniem mogłoby być również umożliwienie farmaceucie uzupełniania historii leczenia pacjenta o leki, które pacjent kupuje w aptece
poza ordynacją lekarską. Pozwoliłoby to zapewne na uniknięcie wielu niebezpiecznych interakcji między produktami leczniczymi przepisywanymi przez lekarzy z lekami i suplementami diety, które pacjent kupuje bez wskazań lekarskich.
Należy również zwrócić uwagę, iż na gruncie aktualnie obowiązujących
przepisów prawa istnieje niebezpieczeństwo zakwalifikowania niektórych programów opieki farmaceutycznej zawierających w sobie elementy programów
lojalnościowych jako zakazaną reklamę apteki. W następstwie nowelizacji
art. 94a u.p.f. (zmiana z dnia 1 stycznia 2012 r.) dokonanej ustawą z dnia 12 maja
2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia
żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.),
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
9
całkowicie zabroniona została reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich
działalności. Reklamy apteki nie stanowi obecnie jedynie informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. Sądy administracyjne na
gruncie zmienionego art. 94a ust. 1 u.p.f. uznają za zakazaną reklamę m.in. prowadzenie przez apteki programów opieki farmaceutycznej, z którymi związana
jest promocja apteki. (np. wyroki WSA w Warszawie: z dnia 24 maja 2013 r.,
sygn. akt.: VI SA/Wa 315/13 i SA/Wa 932/13, z dnia 11 września 2013 r., sygn.
akt.: VI SA/Wa 1291/13). Przykładowo, WSA w Warszawie w wyroku z dnia
25 kwietnia 2013, sygn. akt.: VI SA/Wa 315/13, podkreśla, iż podejmowanie
działań w zakresie opieki farmaceutycznej stanowi obowiązek każdego farmaceuty, tworzenie odrębnego programu dla świadczenia ustawowego obowiązku
jest zbędne i ma na celu stworzenie w świadomości pacjenta poczucia pewnego
rodzaju wyjątkowości czy też rzadkości, a co za tym idzie „związanie” go z konkretną apteką.
Zatem prowadzone przez farmaceutów działania w zakresie opieki farmaceutycznej nie mogą w żaden sposób wiązać się z promocją, czy z reklamą konkretnej apteki.
4. Pozostałe problemy związane z wykonywaniem zawodu
Farmaceuci zwracają również uwagę na inne problemy związane z wykonywaniem przez nich zawodu takie jak:
-„Brak niezależności farmaceuty – w praktyce, farmaceuci pracujący w aptekach narażeni są na naciski mające na celu wymuszenie określonego zachowania – wydawania konkretnego leku, wydawanie leków przeznaczonych do
wydawania na receptę bez recepty, lub po terminie jej ważności. Kierownik apteki oraz inni farmaceuci nie są zabezpieczeni przed wpływem przedsiębiorcy
na decyzje związane z leczeniem pacjenta, co w wielu przypadkach prowadzi do
sytuacji, w której to najlepsza oferta biznesowa przedstawiona aptece decyduje
o tym, w jaki sposób prowadzona jest terapia. Często, o tym co polecane jest
polskim rodzinom decyduje zalecenie np. managera, który nie posiadając właściwego wykształcenia decyduje o tym, jakie preparaty mają być wydane
w określonym czasie.”
czy też
10
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
- „Nieuczciwość podmiotów prowadzących apteki – tajemnicą poliszynela
jest wypłacanie części wynagrodzenia „pod stołem” lub zatrudnianie „na papierze” farmaceutów. Nie jest to zagadnienie wprost związane z systemem opieki
zdrowotnej, jednak jest efektem obecnych regulacji i bezpośrednio odbija się na
sytuacji finansowej farmaceutów, uniemożliwiając założenie rodziny lub choćby
zaplanowanie zakupu mieszkania.”
Zawód farmaceuty jest zaliczany do zawodów zaufania publicznego, rola
farmaceuty w procesie ochrony zdrowia i leczenia pacjenta jest bardzo ważna,
niestety nie zawsze doceniana. Konieczne jest zatem wprowadzenie zmian w polskim systemie ochrony zdrowia, które wzmocnią postulowaną i konieczną ze
względu na zakres wykonywanych zadań niezależność farmaceuty (także tę finansową). Celem działań farmaceuty ma być bowiem ochrona zdrowia publicznego, nie może być on zatem zależny od swojego pracodawcy ani też podatny
na działania niektórych firm farmaceutycznych mające na celu „zachęcenie” aptekarzy do sprzedaży leków produkowanych przez konkretny koncern farmaceutyczny. Istotna w kontekście powyższych postulatów jest także rola samorządu aptekarskiego, którego zadaniem jest m.in. zachowanie godności i niezależności zawodu farmaceuty (art. 7 ust. 1 pkt 2 u.i.a.), a także sprawowanie pieczy
i nadzoru nad wykonywaniem tego zawodu (art. 7 ust. 1 pkt 5 u.i.a.).
Autorzy listu zwracają również uwagę na następujące kwestie:
„Brak prawidłowego nadzoru nad funkcjonowaniem aptek – w tym przypadku wystarczy sięgnąć do statystyk – na około 13.500 aptek ogólnodostępnych, 800 aptek szpitalnych i działów farmacji szpitalnej oraz 600 hurtowni farmaceutycznych, przypada 24.000 farmaceutów, co daje przy optymistycznych
założeniach 1,67 farmaceuty na aptekę ogólnodostępną. Do prawidłowego funkcjonowania apteki konieczne jest co najmniej 2 farmaceutów. Inspekcja farmaceutyczna funkcjonująca do godziny 16. nie potrafi wymusić zapewnienia pełnej
obsady aptek, a część przedsiębiorców skwapliwie ten fakt wykorzystuje. Tego
typu patologie doprowadziły do stanu w którym farmaceuci zwracając uwagę na
nieprawidłowości, coraz częściej są zastraszani zwolnieniami.” oraz związany
z poprzednimi postulatami.
„Brak perspektyw zawodowych dla farmaceutów – obecna konstrukcja
systemu opieki zdrowotnej nie uwzględnia roli farmaceuty. Szeroko dyskutowana opieka farmaceutyczna jest możliwa do prowadzenia jedynie w teorii. System nie premiuje wiedzy i zaangażowania, nie gratyfikuje realnego wpływu na
poprawę stanu zdrowia pacjentów. Najistotniejsza stała się niska cena, a niska
cena w farmacji równa się obniżeniu jakości i wprowadzenia oszczędności
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
11
na fachowcach, którymi są farmaceuci. Bezpośrednio przekłada się to na obniżenie naszych zarobków i zmniejszenie zaangażowania. Dodatkowo, rozwój
sieci aptek powoli wymazuje wizję otwarcia własnej apteki ze sfery marzeń.
Farmaceuta po 5 latach pracy i po objęciu funkcji kierownika apteki najczęściej
kończy swój rozwój zawodowy i finansowy. To czy się rozwija jest jedynie
kwestią jego własnego zaangażowania i środków finansowych.”
5. Farmaceuci, a technicy farmaceutyczni
Obecnie w aptekach można zauważyć niebezpieczny trend zastępowania
pracy farmaceutów tańszą pracą techników farmaceutycznych. Farmaceuci
zwracają również uwagę, iż łamany jest nakaz wynikający z art. 92 u.p.f. – aby
w godzinach pracy apteki był obecny w niej kierownik apteki (albo należycie
ustanowiony zastępca).
Podmiot prowadzący aptekę jest bowiem zobowiązany do zatrudnienia na
stanowisku kierownika apteki, czyli osoby odpowiedzialnej za prowadzenie apteki, takiego farmaceutę, który spełnia wymogi wymienione w art. 88 ust. 2 u.p.f.,
nadto daje rękojmię należytego prowadzenia apteki. Można być kierownikiem
tylko jednej apteki. W przypadku nieobecności kierownika w aptece w godzinach
jej czynności, spowodowanej chorobą lub urlopem, stosownie do art. 88 ust. 4
u.p.f., jest on zobowiązany wyznaczyć swojego zastępcę w osobie farmaceuty
posiadającego prawo wykonywania zawodu w trybie określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie warunków
prowadzenia apteki (Dz. U. Nr 187, poz. 1565). Przyjmuje się, że dopuszczalne
jest zatrudnienie kierownika apteki w niepełnym wymiarze godzin. W czasie
jego nieobecności w godzinach czynności apteki obowiązki kierownika powinien pełnić właściwie wyznaczony zastępca. Obecność kierownika apteki w lokalu apteki w godzinach jej pracy jest ogromnie istotna z uwagi na konieczność
wykonywania przez niego zadań nałożonych przepisami prawa, m.in. takich jak:
organizacja pracy w aptece, (polegająca między innymi na przyjmowaniu, wydawaniu, przechowywaniu i identyfikacji produktów leczniczych i wyrobów
medycznych, prawidłowym sporządzaniu leków recepturowych i leków aptecznych oraz udzielaniu informacji o lekach), zakup produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
12
ROLA FARMACEUTY W POLSKIM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA
Odpowiednia obsada personalna apteki (odpowiednia ilość farmaceutów
w niej zatrudnionych) jest konieczna z uwagi na prawidłowe funkcjonowanie
apteki, bowiem ze względu na niższe kwalifikacje zawodowe zakres uprawnień zawodowych technika farmaceutycznego jest węższy w porównaniu
z uprawnieniami farmaceuty, który może świadczyć wszelkie usługi farmaceutyczne, które świadczone są w aptekach.
W tę dyskusję o roli i przyszłym kształcie zawodu farmaceuty wpisują się też
głosy podnoszące konieczność prawnego uregulowania możliwości korzystania
przez farmaceutów z tzw. „klauzuli sumienia”. Jest to bardzo interesująca i wielowątkowa kwestia, jednakże przekracza ramy niniejszego komentarza.
Reasumując wskazać należy, iż cytowany przez Autorkę list otwarty jest kolejnym głosem w dyskusji nad rolą farmaceuty w polskim systemie ochrony
zdrowia publicznego, wskazującym kierunki koniecznych zmian. Jak podkreślają Autorzy, bardzo istotne byłoby wzmocnienie roli farmaceuty w relacjach
lekarz – farmaceuta – pacjent. Wyłącznie bowiem niezależny farmaceuta mający
silną pozycję w systemie ochrony zdrowia publicznego, wykonujący swoje obowiązki zawodowe w odpowiednich warunkach, gwarantuje ochronę zdrowia
publicznego i optymalizację efektów leczenia poszczególnych pacjentów.
Monika Kwiatkowska