Podstawowe programy w UNIXie

LABORATORIUM 5
WSTĘP DO SIECI TELEINFORMATYCZNYCH
PODSTAWOWE PROGRAMY W UNIXIE
1. Podstawowe zasady używania programu PINE
Sposób uruchomienia programu:
pine [options] [address, address]
Jeżeli w linii komendy umieścimy address, program zaraz po uruchomieniu zaczyna pracę w trybie przygotowywania poczty.
Pozostałe użyteczne opcje są następujące:
-f folder
-F file
-h
-i
-k
-l
-n number
-o
-sort order
•
•
•
•
•
•
•
otwiera podany folder (zamiast folderu poczty przychodzącej);
pozwala przeglądać wskazany plik;
podaje listę aktualnych opcji;
po uruchomieniu program rozpoczyna pracę w trybie przeglądania indeksu aktualnej skrytki pocztowej;
pozwala na używanie klawiszy funkcyjnych (na terminalu, który jest w nie wyposażony);
program będzie przedstawiał wszystkie kolekcje folderów w rozwiniętej postaci;
rozpoczyna pracę z ,,kursorem'' ustawionym na wiadomości o numerze number;
otwiera pierwszy folder w trybie tylko do odczytu;
wyświetla indeks skrytki pocztowej w podanym porządku; może to być:
arrival - porządek domniemany,
subject,
from,
date,
size,
orderedsubj - pozwala symulować wybieranie wątków dyskusji, użyteczne przy przeglądaniu list
dyskusyjnych i newsów,
reverse - każda kolejność sortowania może być odwrócona przez dodanie ,, /reverse; samo reverse jest
równoznaczne arrival/reverse;
PINE korzysta z następujących zmiennych środowiska:
TERM
typ terminala;
DISPLAY
pozwala określić, czy pine może wyświetlać załączniki do listów w formie obrazków;
SHELL określa rodzaj interpretera poleceń (jeżeli zmienna nie jest ustawiona - /bin/sh);
MAILCAPS
lista nazw rozdzielonych średnikami plików zawierających informacje o sposobie traktowania różnych typów
wiadomości MIME.
2. Menu główne
Po uruchomieniu programu znajdujemy się w menu głównym.
----------------------------------------------------------------------------PINE 4.10 MAIN MENU
? HELP
C COMPOSE MESSAGE
I FOLDER INDEX
L FOLDER LIST
A ADDRESS BOOK
S SETUP
Q QUIT
Folder: INBOX 7 Messages
- Get help using Pine
- Compose and send/post a message
- View messages in current folder
- Select a folder OR news group to view
- Update address book
- Configure or update Pine
- Exit the Pine program
Copyright 1989-1999. PINE is a trademark of the University of Washington.
? Help
P PrevCmd
R RelNotes
O OTHER CMDS
> [ListFldrs]
N NextCmd
K KBLock
----------------------------------------------------------------------------Wyróżniamy trzy zasadnicze części układu informacji programu:
• Linia statusu zawiera numer wersji programu i nazwę aktualnie otwartego folderu (wraz z liczbą wiadomości i
numerem wiadomości ,,bieżącej''). W sytuacji otwarcia pliku, którego pine nie potrafi poprawnie interpretować jako
zbioru listów (na przykład dowolny plik tekstowy) lub folderów zapisanych w kilku (raczej egzotycznych) formatach,
w linii statusu pojawi się napis ,,read-only'' (folder otwarty jest w trybie tylko do odczytu). Gdy uruchomimy kolejną
kopię programu pine, to ,,odbiera'' ona wszystkie foldery, które są aktualnie czytane przez inne kopie programu pine.
Programy, którym ,,zabrano'' foldery traktują je również jako ,,read-only'';
•
•
Dwie linie u dołu ekranu zawierają podpowiedzi dotyczące komend (w pustej linii nad tym obszarem będą pojawiać
się różne komunikaty programu);
Część środkowa ekranu zawiera zasadnicze informacje.
Wśród dostępnych komend zwracają uwagę dwie (dostępne praktycznie w każdym menu):
• ? - pozwalający uzyskać podpowiedzi o podstawowych komendach
• O (wielkie o) pozwalające uzyskać (również w dolnej części ekranu) przypomnienie kolejnych, dostępnych w danym
menu, komend. Zwracam uwagę, że zawsze aktywne są wszystkie komendy, nie tylko te ,,widoczne'' na ekranie.
Idea programu jest taka, że większość podstawowych komend dostępna jest z dowolnego menu za pomocą tego samego skrótu
mnemonicznego. Komendy wykonujące podobne (lub identyczne) funkcje, tylko na różnych obiektach, mają ten sam skrót
mnemoniczny.
W każdym menu zwykle jedna z komend wyróżniona jest w ten sposób, że wyświetlana jest w nawiasach kwadratowych ([ ]) i
zostanie wybrana w przypadku naciśnięcia klawisza Enter.
Komendy dostępne w menu głównym:
C
Compose message - komenda dostępna w menu głównym, podczas przeglądania folderów, przeglądania katalogu
folderu i czytania listu; przełącza PINE w tryb przygotowywania listu,
I
folder Index - komenda dostępna w menu głównym, podczas przeglądania folderów i czytania listu; przełącza w tryb
przeglądania zawartości skrzynki pocztowej (podane informacje to: data nadania listu, nadawca i temat listu). Jedna z
wiadomości będzie wyróżniona - jest to wiadomość bieżąca.
L
folder List - komenda dostępna w menu głównym, podczas przeglądania katalogu folderu i czytania wiadomości;
wyświetla listę wszystkich skrzynek pocztowych użytkownika. Korzystając z klawiszy kursora można podświetlić
folder, który chcemy przeglądać i przejść do przeglądania naciskając klawisz Return,
A
Address book - komenda dostępna w jedynie w menu głównym - włącza funkcję zarządzania książkami adresowymi,
S
Setup - komenda dostępna jedynie w głównym menu; przełącza w tryb konfigurowania programu PINE; można tu
ustawić praktycznie wszystkie konfigurowalne opcje programu,
Q
Quit - zakończenie pracy.
Komendy dostępne z głównego menu (nie widoczne w głównym spisie):
O
Other commands - inne komendy; komenda dostępna praktycznie w każdym menu, powoduje wyświetlenie w dolnej
części ekranu podpowiedzi o dalszych dostępnych komendach,
G
Goto - komenda dostępna w menu głównym, podczas przeglądania folderów, przeglądania katalogu folderu i czytania
listu; pozwala przejść do nazwanego przez użytkownika folderu. Folder może pochodzić ze zdefiniowanego przez
użytkownika zestawu lub być zupełnie nowym folderem. Po wydaniu tej komendy możemy używać następujących
funkcji:
Ctrl-N - następna kolekcja folderów,
Ctrl-P - poprzednia kolekcja,
Ctrl-T - przejście do listy folderów.
R
B
Release Notes - komenda wyświetla podstawowe informacje o programie, jego historii i autorach,
Report Bug - komenda dostępna jest również z każdego poziomu podpowiedzi; pozwala wysłać list do autorów
programu,
KeyBoard Lock – umożliwia blokadę klawiatury po odejściu od komputera oraz ekranu po wpisaniu hasła
(zabezpieczenie własnej poczty przed czytaniem jej przez niepowołane osoby),
podświetla w menu następną pozycję,
podświetla w menu poprzednią pozycję (klawiszy N i P można używać gdy, nie działają'' klawisze kursorów).
K
N
P
3. Folder
Foldery to pliki, gdzie zostały zapisane listy. Użytkownik ma do czynienia z trzema podstawowymi folderami:
INBOX
plik, gdzie wpisywane są przez system pocztowy wszystkie przychodzące listy; zwykle jest to plik o nazwie
użytkownika znajdujący się w kartotece /usr/mail lub /usr/spool/mail,
sent-mail
katalog wysłanych listów - gdzie mogą być zapisywane kopie wszystkich wysyłanych przez użytkownika
listów,
saved-mail
plik, gdzie użytkownik wpisuje (komendą Save) te listy, które chce przechować na później.
Foldery są zbudowane w ściśle określony sposób. Użytkownik może tworzyć dodatkowe foldery w miarę potrzeb, ich nazwy
muszą być nazwami, które akceptuje system operacyjny dla nazw plików. W wersji DOSowej (Windowsowej) programu pliki
zawierające listy mają trzyznakowe ,,rozszerzenie'' nazwy .MTX. Wersja DOSowa potrafi czytać Unixowe foldery, ale nie
pozwala na dokonywanie zmian (są one otwierane w trybie read-only).
Przed numerem listu widzimy (przy wielu listach) następujące oznaczenia:
N
(New) nowy list (nie był jeszcze czytany),
(odstęp) list już czytany,
D
(Deleted) list zaznaczony do skasowania,
A
(Answered) list, na który udzieliliśmy odpowiedzi (używając komendy Reply),
+
list adresowany osobiście do odbiorcy (w odróżnieniu od listów z adresem umieszczonym w polu Cc: i listy
dyskusyjnej),
X
zaznaczony - list został zaznaczony do wykonania operacji na grupie listów,
*
ważny - wskazany za pomocą komendy ,,flag'' (*).
Za numerem podana jest data wysłania listu (standardowo listy są szeregowane w kolejności nadejścia, a nie wysłania).
Kolejne pole to nadawca. Liczba w nawiasach podaje wielkość listu w bajtach (znakach). Ostatnie pole to temat listu.
4. Wiadomości
Naciśnięcie klawisza V - View (lub Enter) powoduje wyświetlenie podświetlonego listu. Klawisze kursorów (,,strzałka” do
góry, ,,strzałka” do dołu, ale też P i N) pozwalają przesuwać podświetlenie na kolejne wiadomości. Klawisz ,,spacja” albo „+”
wyświetla następną, „- ” poprzednią stronę indeksu. Naciskając klawisz J (Jump) możemy przenieść się do wiadomości o
podanym numerze.
Wiadomości możemy ,,wyszukiwać'' używając komendy W ( Whereis). Pozwala ona na wyszukiwanie w kartotece listów
określonego słowa. Przeszukuje to, co widać na ekranie: nadawcę listu i temat. Pozwala ona również szybko przemieścić się na
początek indeksu: w odpowiedzi na pytanie o szukane słowo naciskamy klawsiz Ctrl-Y i na koniec (Ctrl-V). Naciśnięcie
klawisza Jump pozwala na przejście do wiadomości o podanym numerze.
Wskazaną wiadomość możemy:
S
(Save) przenieść do innego folderu (naciśnięcie klawisza Ctrl-T powoduje wyświetlenie listy wszystkich folderów
- klawiszami strzałek można wybrać interesujący nas folder),
E
(Export) zapisać w pliku tekstowym,
Y
(prYnt) wydrukować,
D
(Delete) skasować (zostanie ona jedynie zaznaczona jako ,,przeznaczona'' do skasowania, jest kasowana gdy już
kończymy prace z programem),
U
(Undelete) odznaczyć skasowanie,
*
zaznaczyć jako: * ,,ważną'', N ,,nową'', D ,,skasowaną'', A na którą odpowiedzieliśmy (lub używając znaczka !
zanegować wybór).
Kolejność wiadomości
Kolejność wyświetlania indeksu można zmienić naciskając klawisz $, a następnie wybierając jedną z poniższych możliwości:
S
według tematów (Subject),
A
według daty/czasu nadejścia (Arrival),
F
według adresu nadawcy (From),
D
według daty/czasu wysłania (Date),
Z
według wielkości (siZe) przesyłki,
O
zgodnie z wątkami dyskusji (OrderedSubject): listy sortowane są według tematów, a w ramach tematów według daty
wysłania; pozwala to śledzić dyskusję na jeden temat w kolejności jej rozwijania się.
Zmiana kolejności wyświetlania wiadomości nie ma żadnego wpływy na kolejność umieszczenia wiadomości w folderze.
Standardowo, listy pokazywane są w takiej kolejności w jakiej zostały zapisane do folderu.
Zaznaczanie listów
Do wykonania wielu operacji na kilku wybranych listach służą komendy zaznaczania (select) i ,,grupowego wykonywania
komend'' ( aggregate commands). Komenda „;” służy do zaznaczania komend na podstawie podanych kryteriów. Do
dyspozycji są następujące możliwości:
C
Current - zaznacza wiadomość bieżącą,
A
All - zaznacza wszystkie wiadomości,
N
Number - zaznacza wiadomości o podanych numerach: 2-5,7,
T
Text - zaznacza wiadomości zawierające określony tekst w polu (otwiera się kolejne menu),
S
Status - zaznacza wiadomości na podstawie statusu wiadomości,
D
Date - zaznacza wiadomości na podstawie daty (pojawia się kolejne menu).
5. Kartoteka folderów
Odczyt listu
Folder zawierający pocztę przychodzącą nazywa się INBOX. W menu głównym naciskamy I, albo przechodzimy do menu
zawierającego spis wszystkich folderów wybierając folder List, następnie wybieramy interesujący nas folder. Wiadomość
możemy przeglądać używając klawiszy strzałek (przesunięcie o jeden wiersz w górę lub w dół), + (lub odstęp) następny i poprzedni ,,ekran''. Możemy poszukiwać określonych słów używając funkcji Whereis. Inne funkcje dostępne w tym miejscu są
praktycznie identyczne z tymi dostępnymi podczas przeglądania indeksu poczty.
N
Next - przejście do następnego listu,
P
Previous - przejście do listu poprzedniego,
D
Delete - skasowanie listu,
U
Undelete - ,,odkasowanie'' listu,
Y
PrYnt - drukowanie listu,
*
Flag - zaznaczanie listu,
S
Save - zapis listu w postaci folderu,
E
Export - zapis listu do pliku,
J
Jump - pozwala przejść do wiadomości o podanym numerze,
Tab
przejście do następnej nowej (nie przeczytanej) wiadomości, a jeżeli nie ma już takiej w bieżącym folderze - przejście
do następnego foldera.
Przygotowanie listu
Użycie komendy Compose (oraz komend Reply i Forward) przełącza program PINE w tryb komponowania listu. Do
komponowania listu wykorzystywany jest bardzo prosty edytor o nazwie PICO. W górnej części ekranu widać nagłówki
listu określające odbiorców i temat listu oraz jego ,,załączniki'' (Attchmnt skrót od Attachments). Po naciśnięciu klawisza CtrlR(each headders) - pojawia się bogatszy zestaw nagłówków (dodatkowo Bcc:, Newsgrps:, Fcc:). PINE posiada rzadką
umiejętność wysłania przesyłki równocześnie do newsów i na wskazany adres e-mail. Program PINE pozwala na dołączanie
do każdego listu przygotowanego wcześniej ,,podpisu'' ( signature). Jest on najczęściej pamiętany w pliku .signature. Pozwala
to ułatwić proces przygotowywania listów.
Po wstrzymaniu wysyłki listu, można do niego powrócić. (Użytkownik może mieć kilka ,,rozpoczętych'' listów.) Po wybraniu
funkcji Compose (z każdego menu gdzie jest ona dostępna) użytkownik jest pytany czy chce kontynuować wstrzymany list.
Program podpowiada również, że odpowiedź No (Nie) nie skasuje ,,rozpoczętego'' listu - pozwoli jedynie rozpocząć pisanie
nowego. Gdy jednak wybierzemy funkcję kontynuacji, a mamy rozpoczętych kilka listów - pojawia się menu identyczne jak
to, dostępne podczas przeglądania poczty. Wybieramy odpowiedni list i kontynuujemy jego edycję. Mamy oczywiście
możliwość ponownego wstrzymania jego wysyłki.
Wysłanie listu następuje po naciśnięciu klawisza Ctrl-X. Ctrl- C pozwala na zaniechanie wysłania listu.
Bounce
Otrzymany list przeadresowujemy do kogoś innego. PINE dodaje nagłówki: Resent-Date:, Resent-From:, Resent-To:, i
Resent-Message-Id:. Pozwala to bardzo dokładnie zidentyfikować kto był nadawcą listu, a kto go odesłał.
Kolekcje folderów
Program PINE dodatkowo rozróżnia pojęcie ,,kolekcji folderów'' (folder collections). Kolekcja to kartoteka kartoteka na
jednym komputerze (directory), gdzie są przechowywane foldery. Cechą charakterystyczną odróżniającą program PINE od
innych jest możliwość czytania i przechowywania poczty na wielu komputerach (wszystkich tych, na których uruchomiono
program imapd i użytkownik ma tam swoje ,,konto'') - albo korzysta z dostępu anonimowego (jeżeli serwer na to zezwala).
Ze względu na to, że PINE może odczytywać foldery (i ich kolekcje), znajdujące się na różnych komputerach, wykorzystując
(oprócz dostępu lokalnego) protokoły komunikacji IMAP (the Internet Message Access Protocol) i NNTP (the Network News
Transport Protocol) sposób podawania nazw folderów (i ich kolekcji) jest nieco skomplikowany. Specjalną kategorią
,,kolekcji'' są:
• ,,poczta nadchodząca'' (incoming folders) będąca zbiorem odsyłaczy do skrzynek INBOX na różnych komputerach,
• ,,newsy'' - kolekcja grup newsowych czytanych lokalnie lub zdalnie z serwera news,
Nazwy folderów
Składnia nazwy folderu powinna wskazywać na konkretny plik:
folder na lokalnym komputerze – podanie nazwy pliku (i ewentualnie kartoteki, w której się on znajduje) lub INBOX,
folder na oddalonym komputerze - podanie nazwy komputera i typu protokołu komunikacyjnego.
Używanie znaków narodowych w poczcie wysyłanej i odbieranej za pomocą programu PINE
Problem wysyłania poczty (i newsów) z użyciem znaków narodowych jest zagadnieniem z formalnego punktu widzenia
bardzo prostym, ale ogromnie skomplikowanym w fazie realizacji. Program jest przystosowany do wysyłania, odbioru listów i
newsów zawierających znaki narodowe kodowane zgodnie z zasadami MIME. Oznacza to, że list powinien używać jednego z
następujących zestawów znaków:
•
•
US-ASCII Standard 7 bit English characters
ISO-8859-1 8 bit European "latin 1" character set
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ISO-8859-2 8 bit European "latin 2" character set
ISO-8859-3 8 bit European "latin 3" character set
ISO-8859-4 8 bit European "latin 4" character set
ISO-8859-5 8 bit Latin and Cyrillic
ISO-8859-6 8 bit Latin and Arabic
ISO-8859-7 8 bit Latin and Greek
ISO-8859-8 8 bit Latin and Hebrew
ISO-8859-9 8 bit European "latin 5" character set
ISO-8859-10 8 bit European "latin 6" character set
KOI8-R 8 bit Latin and Russian
VISCII 8 bit Latin and Vietnamese
ISO-2022-JP Latin and Japanese
ISO-2022-KR Latin and Korean
UNICODE-1-1 Unicode
UNICODE-1-1-UTF-7 Mail-safe Unicode
ISO-2022-JP-2 Multilingual
Problemy zaczynają się wtedy, gdy korzystamy z programu w środowisku DOS lub Windows. Polskie litery w tych
środowiskach mogą być kodowane w jednym z kilku (mniej lub bardziej popularnych) standardów. Program PINE
standardowo przystosowany jest do przekodowywania znaków najpopularniejszych na zachodzie stron kodowych CP437,
CP850, CP860, CP863, i CP865 do ISO-8859-1 (gdy w pliku PINERC napotka deklaracje character-set=ISO-8859-1) oraz
znaków ze strony kodowej CP866 do ISO-8859-5 (gdy napotka tam deklarację character-set=ISO-8859-5). Przekodowywanie
działa ,,w obie strony'' i jest stosowane w przypadku odbierania i wysyłania poczty oraz zapisywania (komendami Save i
Export) listów i załączników.
W każdym innym przypadku, użytkownik musi przygotować własną tablice kodowania. Powinna być ona wskazywana
zmienną środowiska ISO_TO_PC. PC-Pine spodziewa się napotkać w tym (tekstowym) pliku informacji w następującym
formacie: plik powinien zawierać tablicę o 256 elementach oddzielonych "pustymi" odstępami (white-space) to jest znakami:
odstęp (,,spacja''), tabulator, nowa linia ale nie przecinkami; każdy z elementów tablicy jest liczbą dziesiętną, indeks (numer
kolejny elementu) jest kodem znaku PC wartość elementu kodem znaku w kodzie ,,docelowym'' (ISO).
6. EDYTOR PICO
Program PICO jest bardzo prostym edytorem, o niezbyt wielu możliwościach, używanym standardowo przez PINE do
przygotowywania poczty. Może być on z powodzeniem wykorzystany do edycji dowolnych plików tekstowych. Bardzo
elementarny zestaw komend dostępny jest za pośrednictwem klawiszy funkcyjnych lub klawiszy literowych naciskanych
równocześnie z klawiszem Ctrl. W dolnej części ekranu dostępne są skrócone podpowiedzi. Ekran podczas pracy z edytorem
PICO wygląda tak:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------UW PICO (tm) 3.5
New Buffer
^G Get Help ^O WriteOut ^R Read File ^Y Prev Pg ^K Cut Text
^C Cur Pos
^X Exit
^J Justify
^W Where is ^V Next Pg ^U UnCut Text ^T To Spell
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W trakcie pracy z edytorem PICO dostępne są klawisze kursorów (to znaczy te ze strzałkami) - przynajmniej na wszystkich
terminalach zgodnych (czy wywodzących się) z rodziny vt (vt100, vt200, vt300, ansi, xterm).
Do przemieszczania się z większym krokiem używamy klawiszy Ctrl-V: następna strona i Ctrl-Y: poprzednia strona.
Wyszukiwać ciąg znaków (bez rozróżniania wielkich i małych) możemy za pomocą komendy Ctrl-W; jeżeli zamiast
poszukiwanego ciągu znaków podamy Ctrl-Y znajdziemy się na początku pliku, a gdy podamy Ctrl-V na jego końcu. ,,Help''
dostępny jest po naciśnięciu Ctrl-G(et Help). Ctrl-C podaje informacje o aktualnym położeniu kursora.
Zewnętrzny plik można włączyć do treści już edytowanego używając komendy Ctrl-R. Linie tekstu można skasować
naciskając klawisz Ctrl-K, a skasowany tekst odtworzyć (na przykład w innym miejscu) za pomocą komendy Ctrl-U. Ctrl-J
powoduje przeformatowanie bieżącego ustępu tekstu (ustępy są ograniczone albo co najmniej jedną pustą linią, albo linią
zaczynającą się od ,,wcięcia''). Operację możemy anulować (o ile nie zmieniliśmy położenia kursora) naciskając Ctrl-U;
przeformatowanie polega na usunięciu nadmiarowych odstępów (za wyjątkiem tych występujących po kropce) i takie
przenoszenie słów aby wiersze tekstu nie przekraczały 73 kolumny.
Klawisz backspace kasuje znak na lewo od kursora. Ctrl-O zapisuje poprawiony tekst do pliku, a Ctrl-X pozwala wyjść z
edytora (podczas komponowania listu jest to równoznaczne z poleceniem wysłania listu).
Uruchomienie programu
Program uruchamia się w sposób następujący:
pico [-f] [+n] [-nn] [-t] [-v] [-w] [-z] [ file]
Gdzie:
-f
+n
-nn
-v
-w
-z
file
program korzysta z klawiszy funkcyjnych,
po uruchomieniu kursor ustawiony jest w linii o numerze n,
pico co n sekund sprawdza czy nie nadeszła nowa poczta (standardowo co 180 s, minimalna wartość dla n to 30),
otwiera plik w trybie tylko do odczytu,
wyłącza łamanie linii (pozwala na edycję plików o długich wierszach),
zezwala na zawieszenie pracy edytora po naciśnięciu klawisza Ctrl-Z,
nazwa pliku.
7. Inne programy do obsługi poczty: mail, elm
Krótki opis programu mail
Program mail jest standardowym programem w systemie Unix przeznaczonym do odbioru i wysyłania listów. Niestety jest
bardzo niewygodny w użyciu. Poniżej zostaną jedynie zasygnalizowane podstawowe możliwości tego programu. Dokładny
opis komendy mail można uzyskać wywołując komendę man mail.
Wywołanie programu mail bez parametrów powoduje wyświetlenie spisu wszystkich otrzymanych listów, znajdujących się w
systemowej skrzynce pocztowej. Naciśniecie klawisza Enter wyświetla list, przy którym znajduje się znak >. Aby zakończyć
przeglądanie listów bez zmiany zawartości skrzynki pocztowej wystarczy nacisnąć klawisz x. Aby wysłać wiadomość pocztą
elektroniczną do innego użytkownika, należy wywołać komendę mail podając [email protected] jako adres.
Po wywołaniu komendy program pyta o tytuł listu ( Subject:, ewentualny adres odbiorcy kopii ( Cc: ) i przechodzi w tryb
edycji treści listu. W czasie pisania listu można wywołać komendy realizujące wiele rożnych funkcji, takich jak: wywołanie
edytora, przeglądanie całego listu, wczytanie dowolnego zbioru do treści listu, wykonanie komendy systemu UNIX, itp.
Komendy te, zwane "tilde escapes" (zaczyna się od znaku ), wywołuje się w dowolnym momencie pisania tekstu. Pisanie
listu kończy się wpisując znak kropki ( . ) jako pierwszy znak w linii.
Bardzo użyteczną opcją programu jest możliwość bezpośredniego wysłania listu, którego treść zapisana jest w pliku, np.
nazwapliku.
Piszemy komendę, np.:
mail -s "Tytul listu" [email protected] < nazwapliku
i list z wpisanym w polu Subject: tekstem Tytul listu i treścią skopiowaną z pliku nazwapliku zostanie przesłany do adresata
[email protected].
Krótki opis programu elm
Jednym z najbardziej popularnych programów do obsługi poczty elektronicznej jest program elm. Oprócz podstawowych
operacji przeglądania i redagowania listów oferuje wiele dodatkowych funkcji takich jak:
• tworzenie archiwów listów (foldery)
• tworzenie książki adresowej (aliasy)
• mechanizm szybkiego wysyłania poczty dla wielu adresatów.
Najprościej można wywołać program elm pisząc komendę: elm
Po wywołaniu wyświetla się lista otrzymanych wiadomości, a u dołu ekranu lista najczęściej używanych komend. List, który
przyszedł najpóźniej jest podświetlony, albo wyróżniony znakami -> z lewej strony ekranu.
8. Inne edytory tekstu
vi nazwapliku
pico nazwapliku
joe nazwapliku
-- pełnoekranowy edytor tekstu (standardowy edytor w systemie Unix)
-- pełnoekranowy edytor tekstu (dużo prostszy, ale wygodniejszy od vi)
-- pełnoekranowy edytor tekstu na terminale typu vt100 (obsługa podobna do Wordstara)
Edytor vi
W każdej implementacji Unixa znajduje się edytor vi. Dla użytkowników przyzwyczajonych do pracy z programami na
komputerach osobistych, edytor ten jest dość uciążliwy w używaniu. Dlatego do celów redagowania małych plików, np. listów
polecany jest pełnoekranowy edytor PICO. PICO nie jest edytorem standardowym i nie w każdej instalacji Unixa się
znajduje. Poniżej w skrócie przedstawione są tryby pracy i ważniejsze komendy tego edytora.
Edytor vi pracuje w dwóch trybach:
• tryb poleceń - każde wciśniecie klawisza interpretowane jest jako polecenie. W tym trybie pracy edytor jest ustawiany
zaraz po uruchomieniu, np. vi dane.txt. W tym trybie można:
o przełączyć tryb na tryb wpisywania, aby wpisać tekst
o przesunąć kursor
o edytować plik
o wykonywać działania na całym pliku, np. zapisanie pliku na dysku
• tryb wpisywania - wpisywanie tekstu do pliku, (przejście z powrotem do trybu komend następuje poprzez naciśniecie
klawisza Esc)
Dla potrzeb opisu komend przyjmuje się następujące definicje:
bieżąca linia
bufor edytora
bufor tymczasowy
bufory nazwane
-- linia, w której jest kursor
-- bufor przechowujący aktualnie edytowany tekst
-- bufor przechowujący tekst ostatnio usunięty, zmieniony lub kopiowany za pomocą komendy Y
-- bufory (do 26 równocześnie) oznaczone małymi literami od a do z, przechowujące ostatnio
przesłany tam tekst.
Większość komend edytora nie ukazuje się na ekranie podczas wprowadzania z klawiatury. Wykonują się one natychmiast po
wpisaniu ostatniego znaku komendy, bez naciskania klawisza Enter. Wyjątek stanowią komendy poprzedzone :
(dwukropkiem). Wyświetlane są na dole ekranu i musza być zakończone naciśnięciem klawisza Enter.
Edytor wywołuje się komendą vi nazwapliku, np. vi dane.txt. Po wywołaniu plik dane.txt zostaje skopiowany do bufora.
Edytor vi ma jedną bardzo użyteczną cechę, której nie posiadają inne edytory, tj. możliwość odtworzenia edytowanego pliku,
jeśli w trakcie edycji nastąpiła przerwa spowodowana, np. awarią systemu. Wywołuje się go wtedy z opcja vi -r nazwapliku.
Edytor joe
Edytor joe jest potężnym, tekstowym edytorem, umożliwiającym pisanie wszelkiego rodzaju zaawansowanych tekstów i
obróbkę danych tekstowych. Joe potrafi emulować wiele znanych edytorów, wśród nich także takie, jak JSTAR, JPICO
(używany w Pine do edycji poczty elektronicznej) lub PICO czy JMACS. Polecenia edytora wydaje się za pomocą skrótów
klawiszowych, z których większość jest sekwencjami Ctrl i dodatkowych liter. Skóry Ctrl+K, Ctrl+T służą do wprowadzania
innych dodatkowych poleceń, i podaje się po nich dodatkową literę, aby mogły działać.
Uruchomienie edytora jest bardzo proste. Wystarczy w oknie terminala napisać polecenie joe. Można także podać od razu
nazwę edytowanego pliku, który zostanie otwarty i wczytany do programu: joe nazwa.txt. Jeżeli taki plik istniał na dysku,
zostaje wczytany do edytora, w przeciwnym wypadku będziemy edytować pusty, nowy plik.
Podstawowe skróty klawiszowe pomocne w edycji:
Ctrl + C
Zakończenie pracy z edytorem, bez zapisu danych. Jeżeli dokument w edytorze został zmieniony, pojawi się pytanie, na
które odpowiadamy zgodnie z zamierzeniami.
Ctrl + KD
Zapisanie pliku edytowanego i pozostanie w edytorze. Przydaje się czasami, aby zapisać swój program, nawet przed
zakończeniem z nim pracy, albo w celu kompilacji i dalszej edycji.
Ctrl + KX
Zapisanie pliku i koniec pracy z edytorem. Jeżeli nasz plik był zapisany wcześniej, nastąpi tylko zakończenie pracy.
Jeżeli mieliśmy kilka otwartych plików, joe zakończy pracę tylko z jednym z nich i dalej pozostaniemy w edytorze.
Ctrl + KE
Otwarcie nowego pliku do edycji - edytor pyta o nazwę, jeżeli poda się nową nazwę, utworzony zostanie nowy, pusty
plik.
Ctrl + KB
Ctrl + KK
Zaznaczenie tekstu - wymaga najpierw oznaczenia początku zaznaczenia - Ctrl+KB, potem końca - Ctrl+KK. Tekst
zostanie podświetlony, wtedy można kopiować do w inne miejsce (nawet do innego pliku) za pomocą Ctrl+KC,
przenosić za pomocą Ctrl+KM, usuwać - Ctrl+KY, przesuwać w pionie o jedną kolumnę w prawo lub lewo (Ctrl+K,
(przecinek) oraz Ctrl+K. (kropka))
Ctrl + KH
Wyświetlenie pomocy na temat często spotykanych kombinacji i poleceń edytora. Pomoc ma kilka ekranów, można
przełączać się pomiędzy nimi za pomocą Esc (kropka) lub Esc (przecinek). Wyłączenie okna pomocy robi się tym
samym skrótem - Ctrl+KH.
Ctrl + Shift + _
Operacja cofnięcia ostatniego polecenia. Można za jej pomocą przywrócić skasowaną niechcący część tekstu.
Ctrl + Y
Kasowanie całej linii, bardzo przydatne do usuwania większych części dokumentu.
Ctrl + A
Przeskok na początek linii, operacja analogiczna do Home pod Windows...
Ctrl + D
Kasowanie znaku POD kursorem, dokładnie tak samo, jak robi to Delete.
Ctrl + TT
Tryb nadpisywania (Overtype), wszystkie wprowadzone znaki zastępują już wprowadzone. Wyłączenie tego trybu pracy
następuje po powtórzeniu skrótu aktywującego.
Ctrl + TX
Tryb pracy na blokach pionowych tekstu, jest to szczególnie przydatna rzecz w przypadku edycji kolumn liczb lub
danych. Można wtedy za pomocą zaznaczania wycinać, przesuwać i zamieniać znaki w pionowych blokach tekstu.