Scriptores 2.indd

Krawiecka 41 – aneks
We wszystkich ścianach zewnętrznych istnieją znaczne pęknięcia dochodzące do 5 cm szerokości,
rozszerzające się ku górze, a świadczące o osiadaniu budynku, przy czym ściana od strony południowej
odchyliła się od pionu. Mury w wielu miejscach rozluźnione, co świadczy o pozbawieniu własności łączących zaprawy. Ściany kominowe wewnątrz budynku posiadają pęknięcia pionowe wzdłuż kanałów.
Schody drewniane zużyte, zagrażają bezpieczeństwu pożarowemu. Na wszystkich kondygnacjach
stropy wygięte, co świadczy o przegniciu belek, przy czym poziomy krawędzi stropów wykazują spadek
ku stronie południowej. Balkony posiadają pomosty drewniane przegniłe, zaś wsporniki i balustrady
żelazne przerdzewiałe. Nadproża otworów okiennych i drzwiowych popękane. W klatce schodowej mury
w znacznym stopniu rozluźnione. W sieniach stropy drewniane grożą zawaleniem. Zabezpieczenie ich
przed zawaleniem wykonane nie fachowo. W mieszkaniach trzony kuchenne ustawione na paczkach
drewnianych, posiadają rury dymowe w nieprzepisowej odległości od ścian drewnianych. Część z nich
wyprowadzona jest przez okno na ulicę. Konstrukcja dachu zmurszała, przegniła i wypaczona. Pokrycie
dachowe zniszczone. Kominy na strychu zrujnowane.
Fragment raportu komisji mieszanej złożonej z przedstawicieli Inspekcji Budownictwa,
Wydziału Spraw Społecznych,
Działu Pomiarów i Zabudowy
Miasta,Oddziału Drogowego
i Policji, która poddała nieruchomość oględzinom 22 września 1937 roku. Fragment dotyczy budynku frontowego.
Źródło: APL, IBmL, sygn. 2235
[przyp. red.].
Ostatni spis lokatorów kamienicy (z początku 1939 roku)
Spis lokatorów domu przy ulicy Krawieckiej Nr 41 w Lublinie,
należącego do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Lublinie,
od którego wszystko się zaczęło. Jedynie przy sześciu osobach zaznaczono, że pracują.
Większość miała przynajmniej
troje dzieci. W sumie w dniu
sporządzenia tego dokumentu mieszkało tam 325 osób.
Tamże [przyp. red.].
Josef Nordman, Sender Stopa, Miriam Liberman, Moszek Bojm, Josek Goldman, Srul Reden, Jankiel Akiersztajn, Toba Berger, Jankiel Goldman, Hersz Bajtelman, Icek Edelsztajn, Hersz Frym, Rajzla Wasąg, Froim
Wasąg, Złata Oksman, Majer Śliwka, Szajndla Mer, Josek Tauber, Ruchla Fiszman, Lejb Fajersztajn, Fajwel
Śliwka, Moszek-Mendel Gewerc, Szajndla-Łaja Glazer, Luba Arbetman, Abram Kranc, Miriam Geszychter,
Aron Elzon, Srul Precelman, Chaja-Liba Aspis, Chaim Lederfarb, Cał Akiersztajn, Hersz-Jakób Harsztajn,
Estera Cang, Abram Bojm, Noech Rozenwajn, Bencjan Korenblit, Jojna Cygielman, Chil Korensztajn,
Szloma Rajdman, Pinia Zyswaser, Dawid Frydman, Lejb Szulszrajber, Szmul Urman, Moszek Garfinkiel,
Judel Jungman, Moszek Fenstermacher, Rywka-Ruchla Chudy, Jeremiasz Szklarz, Mordechaj Goldberg,
Lejb Cytryn, Zyskind Finkielsztajn, Icek Nadelsztajn, Szloma Goldring, Lejb Garnek.
16 czerwca 1939 roku
Przymusowe usunięcie nas z mieszkań spowoduje zamieszkiwanie przez blisko 300 osób pod gołym
niebem, gdyż jak jest powszechnie wiadomem, żyjemy wszyscy w najskrajniejszej nędzy i nie posiadamy
najmniejszych nawet funduszów na wynajęcie mieszkań. Znajdujemy się z tego powodu w położeniu
bezwyjściowym, gdyż zamieszkiwanie tyle rodzin z małymi dziećmi pod gołym niebem jest wprost niemożliwe. Zachodzi więc konieczna potrzeba przedłużenia terminu opróżnienia lokali dla umożliwienia
każdemu z nas szukania dla siebie jakiegoś konta, aby miał dach nad głową.
Zwracamy się więc z pokorną prośbą do PANA PREZYDENTA jako do OJCA naszego miasta i ze łzami
w oczach prosimy o branie pod uwagę faktu naszego zupełnego ubóstwa i przedłużenie terminu opróżnienia przez nas mieszkań. Przychylnej i rychłej decyzji PANA PREZYDENTA oczekujemy z niecierpliwością.
nr 2/2003 (28)
Fragmenty Podania 57-miu lokatorów domu w Lublinie przy
ulicy Krawieckiej Nr 41 do Pana
Prezydenta miasta Lublina, zachowano pisownię oryginału.
Tamże [przyp. red.].
157
Krawiecka 41
Kalendarium najważniejszych wydarzeñ
1801 – pierwsza, pochodząca z Ksiąg Wieczystych informacja o nieruchomości.
1801-1864 – nieruchomość w posiadaniu rodziny Szwalbe.
1864-1869 – nieruchomość w posiadaniu rodziny Zyserman.
1873 – nieruchomość nabywa Motel Wajnman i rozbudowuje ją do 1878 roku.
kwiecień – nowo pobudowana nieruchomość Wajnmana ulega spaleniu.
1879 – nieruchomość nabywa Zelman Herszenhorn.
1880 – na terenie posesji powstaje Parowa Fabryka Wyrobów Tabacznych „Z. Krasucki”, należąca
do Zelmana Krasuckiego.
1890 – Z. Herszenhorn zaciąga pożyczkę w Lubelskim Towarzystwie Kredytowym, pod zastaw
hipoteczny nieruchomości.
1892 – nieruchomość zostaje wystawiona na licytację, dużą jej część nabywa rodzina Krasuckich.
1897 – śmierć Zelmana Krasuckiego, zarząd Fabryki Wyrobów Tytoniowych obejmuje jego syn
Nechemiasz.
6 marca 1906 – strajk w Fabryce Wyrobów Tytoniowych.
10 kwietnia 1908 – pożar fabryki.
Grudzień 1908 – kolejna fala robotniczych wystąpień.
1914 – zamknięcie fabryki z powodu wybuchu I wojny światowej.
13 września 1917 – w Międzyrzecu Podlaskim przychodzi na świat Mosze Wasąg, czwarte dziecko Rajzli i Chaskiela Wasągów.
24–27 grudnia 1917 – kamienica miejscem obrad ogólnokrajowego zjazdu Bundu.
1918 – rodzina Wasągów przenosi się do Lublina, gdzie do 1933 roku mieszka przy ulicy Podwale 11.
1919/1921 – prawdopodobna data założenia kibucu-hachszary.
7 września 1920 – fabryka otrzymuje „zasadnicze zezwolenie przemysłowe” na wznowienie
produkcji.
Lipiec 1922 – kolejna fala strajków w Fabryce Wyrobów Tytoniowych.
20 lutego 1923 – właściciele nieruchomości zaciągają pożyczkę w Polskim Monopolu Tytoniowym.
2 marca 1925 – nieruchomość kupuje Gmina Wyznaniowa Żydowska w Lublinie (prawdopodobnie z przeznaczeniem na szkołę rzemieślniczą).
1931 – prawdopodobna data wprowadzenia się pierwszych lokatorów.
1932 – w kamienicy lokuje swoją siedzibę Lubelskie Towarzystwo Popierania Uczących się Biednych Dzieci Żydowskich, a od 1 kwietnia działa tu również Ochronka-Przychodnia „Ognisko”
prowadzona przez Związek Kobiet Żydowskich w Lublinie.
Rok 1933 – Rodzina Wasągów przeprowadza się z ul. Podwale 11 na ul. Krawiecką 41.
27 maja – 29 września – trzy kolejne inspekcje sanitarno-budowlane stwierdzają fatalny stan
budynku.
Od 1 kwietnia 1935 do 31 marca 1937 – Związek Kobiet Żydowskich w Lublinie przenosi swoją
siedzibę do kamienicy.
Rok 1935 – do kamienicy wprowadza się Szika Kacir, członek kibucu „Ha Szaron”.
158
nr 2/2003 (28)
Aneks
26 czerwca 1935– raport policyjny potwierdzający fatalny stan techniczno-sanitarny nieruchomości.
20 sierpnia 1935 – lokatorzy wraz z całymi rodzinami udają się do Gminy Żydowskiej, żądając
ratowania kamienicy.
16 sierpnia 1936 – administrator nieruchomości Chaim Szulim Mecherowski w piśmie do
Wydziału Budownictwa odmawia ponoszenia odpowiedzialności za stan domu i możliwe
wypadki.
22 sierpnia 1937 – powstanie Spisu lokatorów domu Nr 41 przy ul. Krawieckiej, zawierającego 50
nazwisk głównych lokatorów, liczbę osób w każdej rodzinie oraz nazwy trzech organizacji
mających tam swoje siedziby.
22 września 1937 – komisja złożona m.in. z przedstawicieli Inspekcji Budownictwa, Wydziału
Spraw Społecznych i Policji po dokonaniu oględzin nieruchomości zaleca natychmiastowe
wysiedlenie lokatorów i przeprowadzenie gruntownego remontu.
Rok 1937 – eksmisji lokatorów, w tym rodziny Mosze Wasąga.
Rok 1938 – Szika Kacir wyjeżdża nielegalnie do Palestyny.
Luty 1939 – z kamienicy wyprowadza się Ochronka-Przychodnia ,,Ognisko”.
12 czerwca 1939 – lokatorzy otrzymują nakazy opuszczenia lokali najpóźniej do 3 lipca.
10 lipca 1939 – wyprowadzka Towarzystwa Dobroczynnego ,,Pas Leorchim”.
16 lipca 1939 – lokatorzy usunięci wcześniej z innych kondygnacji zajmują siłą pomieszczenia
zwolnione przez „Pas Leorchim”.
7 października 1939 – ślub Hany i Mosze Wasągów.
8 października 1939– ucieczka Hany i Mosze Wasągów do Związku Radzieckiego.
Kwiecień 1940 – w kamienicy prowadzi działalność, powołana przy Radzie Żydowskiej, Komisja
Macowa, zajmująca się przydzielaniem macy przed świętami Pesach.
5-30 czerwca 1940 – działająca na żądanie Niemców Komisja Zbierania Metali konfiskuje 16
rodzinom w kamienicy 50,6 kg metali.
17 października 1940 – sporządzenie dla nieruchomości projektu kanalizacji i wodociągu.
11 listopada 1940 – lustracja lokali i stanu materialnego lokatorów w celu ustalenia wysokości
czynszu.
4 sierpnia 1941– prawdopodobny początek rozbiórki domu.
16-17 marca 1942 – początek likwidacji lubelskiego getta.
Z lewej posesja na Krawiecka 41, z lewej. Fot. ze zbiorów TNN.
nr 2/2003 (28)
159