Sytuacja psychologiczna dziecka rozstających się rodziców

Sytuacjapsychologicznadziecka
rozstającychsięrodziców
§ JAKDZIECIREAGUJĄNAROZSTANIERODZICÓW?
§ JAKDZIECKORADZISOBIEZROZWODEM?
§ NACONARAŻONESĄKOBIETY,GDYZOSTAJĄSAMEZDZIECKIEM?
§ NACONARAŻENISĄMĘŻCZYŹNI,GDYODCHODZĄ?
§ PRAKTYCZNEINFORMACJEMOGĄCEPOMÓCDZIECKUPRZETRWAĆ
ROZSTANIERODZICÓW
§ TWORZENIEPLANUODWIEDZINDOSTOSOWANEGODOWIEKUI
MOŻLIWOŚCIDZIECKA
§ PLANOWANIESPOTKAŃZDZIEĆMI
§ JAKMEDIACJAMOŻEPOMÓCDZIECIOMRODZICÓW,KTÓRZYSIĘ
ROZSTAJĄ?
Opr.MaciejTańskinapodstawiemateriałówFundacjiPartnersPolska
Warszawa,kwiecień2016
Sytuacjapsychologicznadziecka
rozstającychsięrodziców
Dziecko, które przeżywa rozstanie (rozwód) swoich rodziców, znajduje się w podwójnie
trudnejsytuacji.Zjednejstronydoświadczaopuszczeniaprzezmamęlubtatę,którywycofujesięzżyciarodzinnego,zmieniamiejscezamieszkania,czasemzakładanowąrodzinę.Z
drugiej strony zaś nie może porozmawiać o swoich cierpieniach i opuszczeniu, ponieważ
rodzic,zktórympozostaje,samjestosobąemocjonalnieniedostępnądladziecka–albodlatego, że jest osobą cierpiącą, zaabsorbowaną własnym bólem, albo dlatego, że jest zajęty
organizacjąnowegożycialubzaangażowanyemocjonalniewnowyzwiązek.
Tak trudne położenie dziecka rodzi różnorodne zachowania, które są próbami poradzenia
sobiezsytuacją.Typoweznich–choćnieznaczytojednak,żepowszechne–to:
♦ Zaprzeczanie Dziecko nie przyjmuje do wiadomości rozstania rodziców, radzi sobie
uciekającwświatfikcji.Tworzyfantazjemówiąceotym,żemamaitatasąrazem,cała
rodzinaspędzawspólniewakacjeitp.
♦ AgresjaZazwyczajskierowananarodzica,któryjestuważanyzawinnegorozpadumał-
żeństwa. Dziecko może zachowywać się agresywnie również wobec rówieśników, nauczycieliiinnych(niszczenieprzedmiotów,wandalizm).Takaagresjajestpróbąrozładowanianagromadzonejfrustracji,lubkaraniemkogoś(w„zastępstwie”winnegorodzica)
bądźteżformą„prośbyopomoc”wporadzeniusobiezbólem.
♦ Depresja Dziecko ma problemy ze snem, traci apetyt lub odmawia jedzenia, jest apatyczne,bierne,czasemzachowujesięautoagresywnie.
♦ Regres w rozwoju Dziecko w nieświadomy sposób cofa się do wcześniejszych etapów
rozwoju,gdybyłootoczonebezwarunkowąopiekąimiłościąobojgarodziców.Wycofaniemożeobjawiaćsięwpostacimoczeniasię,częściowejlubcałościowejutratymowy,
dziecinnegosposobuzachowania.
♦ BranienasiebiewinyzarozpadmałżeństwarodzicówBardzoczęstodzieciuważają,
żeswoimzachowaniem(„byłemniegrzeczny”)doprowadziłydorozwodurodziców.Takiedziecibędąskłonnedopoświęcaniasiebie,swojegoczasu,nawyków,zabawwimię
tego,byrodzicebylirazem(„jużzawszebędęmiałporządekwpokoju”).Wzięcienasiebie odpowiedzialności za ratowanie małżeństwa rodziców przez zmianę własnego zachowania,jestciężaremniemożliwymdouniesieniaprzezdziecko–skutkujetotrudnościamiwkontrolowaniuemocji,agresjąitp.
♦ TrudnościwszkoleZłezachowaniewszkole,gorszestopnie,skarginauczycielistwa-
rzają problem, wokół którego rodzice mogą być razem, rozwiązywaniem którego mogą
sięzająć.Dopókiwięcistniejeproblemzdzieckiem,dopótyrodzicesąrazem–trudności
szkolnedzieckachroniąrodzinęprzedrozpadem.Podobnąfunkcjęmogąpełnićinnezachowaniaczynp.przewlekłachoroba.
♦ Odreagowywanie Dzieci często odreagowują złość rodziców i swoją własną. Starając
sięprzetrwaćwniepewnymiskonfliktowanymśrodowisku,dziecinierzadkobiorąstronę rodzica, z którym przebywają. Może to znaleźć wyraz w odmowie rozmowy telefonicznej z drugim rodzicem czy niechęcią do spędzania czasu z drugim rodzicem. Młodzieżdojrzewającaczęstoodreagowujewsposóbpodobnydotego,jakrobiątodorośli.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
2
Podsumowując,możnasięspodziewać,żedziecibędąpoddawaćpróbielojalnośćrodziców,będądoświadczaćproblemówzwiązanychzlojalnościąniechcącranićktóregokolwiekzrodziców,będązmuszaćrodzicówdokontaktowaniasięzesobą,cowichodczuciumożepomócutrzymaćrodzinęwcałości,będąstaraćsięwnieśćdosytuacji,wktórej
się znajdują, trochę własnej siły (wpływu), będą wyrażać złość z powodu rozwodu, od
czasudoczasubędąodmawiaćpójściazjednymzrodziców(normalnystreszwiązanyz
rozwodem,konfliktlojalnościalbopoprostuniechęćprzerwaniatego,cowłaśnierobią–
sytuacjapodobnadotej,którasięzdarza,gdyodbieramydzieckozprzedszkolaczykiedy
chcemywracaćdodomuzdobrejzabawywparku).
♦ KonfliktlojalnościKiedydzieckomówikażdemuzrodzicówprzeciwstawnerzeczyna
temattego,czegopragnie–stanowitowyrazchęcizadowoleniaobojgarodzicówiodczuwaniakonfliktulojalnościwzględemnich.
Opróczkosztówpsychicznych,któreponosidzieckowwynikurozwodu,dotykająjerównież
zmiany sytuacji materialnej rodziców. Spadek dochodów rodziny odbija się na sposobie
ubieraniasię,dostępiedozajęćwczasiewolnym,nawyborzeszkołyicałejkarieryedukacyjnej,anawetnajakościcodziennejdiety.Zdarzasię,żerozwiedzionyrodzicjestzmuszony
dopodjęciadodatkowejpracy,cosprawia,żemniejmożepoświęcićmuczasu.
JAKDZIECIREAGUJĄNAROZSTANIERODZICÓW?
Okresniemowlęcy
v Dzieckowtymwiekuuczysięufaćinnym.Osoba,którazaspokajawszystkiepotrzebydzieckawtymokresie,stajesięjego„pierwotnym/pierwszoplanowymopiekunem”.Gdynaglejego„pierwotnyopiekun”odchodzilubzmieniasięnaosobęnieznaną,dzieckoprzeżywalękizachwianiepoczuciabezpieczeństwa;przekonujesię,
żeniektórejegoważnepotrzebyniebędązaspokajane.
v Dzieckomożemiećtrudnościwspaniu(trudnościzzaśnięciem,częstebudzeniesię
wnocy).
v Dzieckomożemiećwyraźnekłopotywchwilachrozstawaniasięzrodzicem.
v Wzachowaniumogąbyćwidoczneczęstezmianynastroju,płaczliwość,smutek.
Kiedydzieckomatrzydopięciulat
v Żyjenadzieją,żerodziceznówbędąrazem.
v Ma poczucie, że straciło mamę/tatę, co może prowadzić do agresji wobec rodzica,
który z nim pozostał, jego nowego partnera, rodzeństwa, dzieci czy nauczycielek w
przedszkolu.
v Może brać na siebie winę za rozpad małżeństwa – często dzieci uważają, że „tatuś
odszedł,bobyłemniegrzeczny”,żeswoimzachowaniemdoprowadziłydorozwodu
rodziców.
v Możecofnąćsiędowcześniejszychetapówrozwoju,kiedybyłomłodszeimiałopełnąopiekęobojgarodziców;możesiętowyrażaćwmoczeniusięwnocy,brudzeniu
majtek,ssaniukciuka,wzmożonymprzytulaniusię.
v Możeprzeżywaćniepewnośćilękoto,cobędziejutro,możemiećkłopotyzzasypianiem,możebaćsięciemności,możebudzićsięwnocyzkrzykiem,zdarzasięutrata
apetytu.
v Dzieckomożeodczuwaćlęk,żeutracitakżerodzica,któryznimmieszka.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
3
v Dzieckomożestaćsięimpulsywne,nadruchliwe,roztargnione,możemiećproblemy
zkoncentracją.
Kiedymasześćdoośmiulat
v Wyniki w nauce mogą się zdecydowanie obniżyć (dziecko nie ma chęci się uczyć,
trudnomusięskoncentrowaćnanauce).
v Dziecko może mieć problemy w kontaktach z rówieśnikami, może izolować się od
grupy,byćagresywne.
v Dzieckobardzotęsknizarodzicem,któryznimniemieszka.
v Może skierować swoją złość i agresję na tego rodzica, którego obwinia za rozpad
związku.
v Możeczuć,żemusiwybierać,wobeckogobyćlojalnym–wobecmamyczywobectaty?
v Wciążpocichuliczy,żerodziceznowubędąrazem.
Kiedymadziewięćdodwunastulat
v Dzieckomożeobwiniaćiwyrażaćsilnązłośćdorodzica,któregouważazasprawcę
rozwodu.Możeodrzucać„złegorodzica”.
v Możeprzeżywaćgłębokiepoczuciestraty,żaluibezradności.
v Możewstydzićsięprzedinnymidziećmitego,codziejesięwrodzinie.
v Możedoświadczaćdolegliwościtakichjakbóległowyibrzucha,trudnościzesnem.
v Możeutracićwiaręwsiebie,comożeskutkowaćobniżeniemjegowynikówwnauce.
v Możesprawiaćtrudnościwychowawcze(nieposłuszeństwo,brakdyscypliny).
Kiedydzieckodojrzewa–13-18lat
v Dziecko może czuć się nadmiernie obciążone potrzebą emocjonalnego wspierania
rodzicalubzajmowaniemsięmłodszymrodzeństwem.
v Może czuć się zmuszone do podjęcia samodzielnej decyzji, z którym rodzicem chce
pozostać.
v Może oczekiwać, że rodzic wynagrodzi mu straty związane z rozwodem, np. materialnie.
v Może czuć się nieswojo, obserwując rodziców umawiających się z nowymi partnerami,obserwującichseksualność,możebyćzazdrosneonowegopartnerarodzica.
v Możemożebyćnieufnewobecludziiwobectrwałościzwiązkówmiędzynimi.
v Możeprzeżywaćchronicznezmęczenie,miećproblemyzkoncentracją.
v Może uciekać z domu, popełniać drobne przestępstwa (kradzieże, niszczenie mienia),nadużywaćalkoholulubzażywaćnarkotyki.
v Wtymwiekumogąsiępojawićpróbysamobójcze.
Kiedydzieckojestdorosłe
v Dorosłe dzieci mogą czuć się zobowiązane do emocjonalnego wspierania rodziców.
Tak przeżywany obowiązek opieki nad osamotnionym rodzicem może odbierać im
wolnośćwnawiązywaniuwłasnychrelacjiizajmowaniusięwłasnymżyciem.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
4
JAKDZIECKORADZISOBIEZROZWODEM?
Współcześnietwierdzisię,żeprzystosowaniedzieckaporozwodzierodzicówzależygłównieodsiłykonfliktumiędzyrodzicami.Immniejkonfliktówmiędzyrodzicami,imniższaniż
siłaiintensywność,tympowrótdzieckadorównowagibędzieszybszyipełniejszy.Relacje
zgabinetówpomocydzieciommówią,żekonflikt,którydoprowadziłdorozwoduitrwapo
jegozakończeniu,częstojestodpowiedzialnyzazaburzeniaosobowościudzieci.Zdrugiej
zaśstronydopsychoterapiinietrafiajądzieci,którychrodzicepotrafilizgodnieustalićwarunkijegowychowaniaiutrzymaniaporozwodzie.Cojeszczemożewpływaćnaradzenie
sobiezrozwodemprzezdziecko?
v Dostępdoobojgarodziców,azwłaszczacieszeniesiędalszym(porozwodzie)zainteresowaniemojca.
v Umiejętnośćczerpaniawsparciazkontaktówzrówieśnikami.
v Wyłączeniedzieckazrozwiązywaniaproblemówmatki.
v Gotowośćrodzicówdoskupieniasięnapotrzebachdzieckaporozwodzie.
Poradzeniesobiezewszystkimiskutkamirozwoduzwykleprzebiegaetapami:
1. Napoczątkudzieckouświadamiasobie,żejegorodziceniesąjużrazem–ichmałżeństworozpadasię.Przyjmujedowiadomościtenfaktipróbujezrozumiećjegoprzyczyny.Makłopotzezrozumieniemdziwnychzachowańrodzicównp.wyprowadzkijednego
znich.Brakinformacjiotym,cosiędzieje(rozmowyzdzieckiem),sprzyjaobwinianiu
sięlubfantazjowaniuoszczęśliwejrodzinie.
2. Następna faza to powrót do codzienności, próba oderwania się od konfliktu między
rodzicami.Dzieckopróbujeżyćtakjakdawniej,złapaćpsychicznydystanswobeckonfliktu rodziców. Wszelkie grupowe zajęcia pozaszkolne (chór, sport, harcerstwo, turystyka),oparciewgrupierówieśniczejsąwskazanymisposobamipsychicznegodystansowaniasięwobecemocjizwiązanychzrozstaniemrodziców.
3. Trzecimetapemjestkonfrontacjazpodstawowąstratą,jakąjestodejściejednegozrodziców. Dziecko intensywnie przeżywa na tym etapie inne straty – dotychczasowego
bezpieczeństwa materialnego, wsparcia obojga rodziców, utratę prestiżu i statusu. Z
powoduzmianymiejscazamieszkaniatracigronorówieśników,szkołę,zajęciapozaszkolne.Pomocąwniwelowaniutychstratjestutrzymaniewięzizobojgiemrodziców.
4. Kolejnymetapemjestuporaniesięzgniewemnarodzica,któryjestuznawanyzawinnegorozwoduorazporadzeniesobiezwłasnympoczuciemwinyzarozpadmałżeństwa
rodziców.Zagrożeniemnatymetapiejestoddalaniesiędzieckaodrodzica,doktórego
odczuwaszczególnązłość.Tabarierabywatrudnadopokonania.
5. Piątyetaptopogodzeniesięztrwałościąinieodwracalnościąrozwodu.Choćnawet
natymetapiedzieckonieprzestajeczasemmarzyćopogodzeniusięrodziców.
6. Szósty etap to gotowość do wchodzenia w związki z innymi. Dziecko określa swoje
relacjewobecrodziców,atakżeichnowychrodzin.Nabierawiaryizaufaniawewłasne
kompetencjewutrzymywaniurelacjizinnymiludźmi.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
5
NACONARAŻONESĄKOBIETY,GDYZOSTAJĄSAMEZDZIECKIEM?
v Całkowitepochłonięciesprawamidziecka–zamykaniesięwświeciedziecka,kurczowe
trzymaniesięgoiwysuwaniepodadresemdzieckawieluoczekiwańemocjonalnych.
v Wejściewponownązależnośćodswoichrodziców(powrótdobyciadzieckiem).
v Koniecznośćszukanialepiejpłatnejpracylubrozpoczynaniapracy.
v Trudnościfinansowe,którewyczerpujązasobyemocjonalnekobiety.
v Utratalubznaczneograniczenieżyciatowarzyskiego.
v Bezradnośćwychowawcza,zwłaszczawsprawachdyscypliny–wychowywaniewyłączniezapomocąsankcji.
v Obniżeniestatususpołecznego–bycierozwódką.
v Koniecznośćdokonywaniawieluzmianwtrybieżycia.
v Problemyzezdrowiem–zaabsorbowaniedzieckiemorazdoświadczanątraumąodwracauwagęodzdrowia.
NACONARAŻENISĄMĘŻCZYŹNI,GDYODCHODZĄ?
v Całkowitautratakontaktuzdzieckiemnaskutekdecyzjisądulubkonfliktuzmatką.
v Świadomośćbyciamałoważnymrodzicem,okazjonalnym,„napółetatu”–poczuciebrakuwpływunażyciedziecka,odsunięciaoduczestniczeniawjegorozwoju,odmożliwościcieszeniasięjegoosiągnięciami.
v Bezradnośćwkontaktachzdzieckiem,ograniczanieichdozapewnianiadzieckurozrywek–syndrom„kaowca-animatora”.
v Znudzeniedziecka„rozrywkowym”kontaktemzojcem,spadekinicjatywyojca,konflikty
zdzieckiem.
v Skupienieuwagiwyłącznienasobiepouzyskaniurozwodu–skłonnośćdoszybkiegoi
pochopnegozawieranianowych,nietrwałychzwiązków.
v Poczucieosamotnieniaorazlękiapatianaskutekkolejnychnieudanychzwiązków.
v Obniżonajakośćżyciazwiązanaztrudnościamiwradzeniusobiezcodziennymiobowiązkamiigospodarstwemdomowym.
v Nieumiejętnośćrozpoznaniaprzyczynwłasnejfrustracji,własnychuczućporozstaniu–
nieskutecznepróbyradzeniasobieznimipoprzezeksponowanieprestiżu,pieniędzy,
zyskiwaniekwalifikacjizawodowych,ucieczkęwpracęlubnowyzwiązek.1
1
Beisert M. (2000) Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
6
KILKAPRAKTYCZNYCHINFORMACJIMOGĄCYCHPOMÓCDZIECKU
PRZETRWAĆROZWÓDRODZICÓW
1. Rodziceniemusząbyćprzyjaciółmiporozwodzie,znacznielepszymwyjściemjestpozostawaniewrelacji„biznesowej”–traktujswojegobyłegomałżonkajakpartnerawinteresach. Misją tego „przedsiębiorstwa” będzie jak najlepsze wychowanie dzieci. Pomyśl,
jak zachowywałbyś się wobec swojego partnera w interesach, kończąc ważny kontrakt
(raczejnieuciekłbyśsiędoobelg?).
2. Zawszebądźnaczas.Spóźnianiesięmożejestodbieranejakolekceważeniedzieckalub
partnera, może zakłócać osobiste plany partnera, ranić uczucia oczekującego dziecka i
zakłócaćjegocodziennerytuały.
3. Unikajkonfliktówzdrugimrodzicem.Pamiętajodwóchzasadachefektywnejkomunikacjiporozwodzie:
a) unikajoskarżeń
b) odpowiadaj nieobronnie – nie polemizuj. Musicie razem zmierzyć się z problemem,aniemierzyćsięzesobą,ponieważjestproblem.Drugastronazcałąpewnościądoskonalewie,jaknadepnąćcinaodcisk–atomożezrujnowaćwasząrelacjęrodzicielską.
Trzymajsięponiższychzasad:
♦ Zawszepytaj,czytenczasjestwłaściwynarozmowę–zapewnijsobieniepodzielnąuwagędrugiejstrony,czasnadyskusję.
♦ Unikaj zdań, które mogą być zinterpretowane jako oskarżenia, obwinianie,
atakowaniedrugiejstrony.Starajsięraczejstawiaćsprawęjakozaproszenie
dowspółpracy:„Mamyproblem[znaszymdzieckiem],potrzebujętwojejpomocy”.
♦ Spokojnieirzeczowoopisujproblemlubsytuacjędziecka.
♦ Unikaj przerywania. Czasem potrzeba przerwania może być przyhamowana
robieniemnotatek.Uczsięodpowiadać,aniereagować.
♦ Jeśli czujesz się niewygodnie, masz ochotę się bronić lub przeciwnie – potę-
piać, atakować – wycofaj się z dialogu zanim rozpocznie się kłótnia: „Muszę
sięnadtymzastanowić.Zadzwoniędociebiejutro”.
♦ Kontynuujdyskusjenazimno.
♦ Sformułuj jasny plan działania w celu rozwiązania problemu, kto jest odpowiedzialny,zacoitp.
♦ Możesztakiplannapisaćidaćdoopiniidrugiejstronie.
♦ Nigdyniedysponujśrodkami(emocjonalnymi,fizycznymi,finansowymi)bez
wiedzyizgodydrugiejstrony.Niezapisujdzieckananaukętańcaczykarate
nakosztdrugiejstrony,iwczasie,gdyonamaswójczaszdzieckiembezjej
wiedzy.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
7
4. Niemówźleodrugimrodzicuwobecnościdziecka.Dzieckokochaobojerodziców,często potrzebuje „przyzwolenia” jednego rodzica, by mogło kochać drugiego. Zachęcaj
dziecko do kontaktów z drugim rodzicem. Jeśli dziecko skarży się na drugiego rodzica,
zachęć je, aby przedyskutował to z nim, wyraź pewność, że oboje rozwiążecie ten problem.Gdyrodzicemówiąźleosobienawzajem,dzieckochwytatakiewzorce,byodegrać
jepóźniejnadrugimrodzicu(równieżnatobie).Pomóżdzieckukochaćiszanowaćoboje
rodziców.
5. Pomóż dziecku zrozumieć, że to mama i tata się rozwodzą, a nie mama/tata i dziecko.
Rodzicielstwotrwaprzezcałeżycie.Niemów:„Onanasopuściła”,„Tatanaszostawił”.
6. Zachowujsięodpowiedzialnie,bydzieckomiałopoczucie,żetoodpowiedzialnydorosły
sprawuje opiekę nad nim. Wchodzi tu w grę nieangażowanie się w obrzucanie wyzwiskami, ale także niepowierzanie dziecku odpowiedzialności, które nie należą do niego
(np.ustalaniegrafikaspotkańzrodzicem).
7. Nieprośdziecka,byprzekazałowiadomośćdrugiemurodzicowi.Tostawiagopośrodku
relacjirodzicielskiej,kładzienańwięcejodpowiedzialnościniżonomożeunieść.Przypuśćmy,żedzieckozapomnilubzniekształciwiadomośćlubdrugastronazezłościsiępojej
otrzymaniu.Ktowtedyczujesięwinnyicierpi?
8. Niewypytujdzieckaoto,codziejesięwżyciudrugiegorodzica.Jesttopytaniezmuszające dziecko do naruszania zaufania pokładanego w nim, do donoszenia. Nie wierć mu
dziurywbrzuchupytaniamijakspędzałoczasudrugiegorodziców.Dzieckomożemieć
wrażenie,żeto,żedobrzesiębawiło,byłoczymśzłym.Pamiętaj:niemożeszkontrolować tego, co robi drugi rodzic w swoim czasie dla dziecka (oprócz sytuacji ewidentnie
szkodliwychczykrzywdzących).Jeślimaszjakieśobawy,przedyskutujjezdrugąstroną,
jeślimajedziecko–zachęćje,abyporozmawiałootymzdrugimrodzicem.
9. Nienamawiajdziecka,abyutrzymywałocośwsekrecieprzeddrugimrodzicem.Totakże
wpuszczajewkonfliktlojalności,niezgadzajsięnapropozycjezachowaniaczegośwtajemnicyprzeddrugimrodzicem–topodkopujejegorolęwżyciudzieckaiodcinagood
ważnychsprawwżyciudziecka.
10. Niedyskutujzdziećmiofinansowychczyemocjonalnychaspektachrozwodu(takżedetali związanych z opieką na dzieckiem). W żadnym wypadku nie udostępniaj mu akt
sprawyrozwodowej.Jeślidzieckopyta,dowiedzsię,jakiesąjegoprzekonaniaiobawyi
poinformuj,żerodziceporozmawiająotym.
11. Starajsięstworzyćjaknajwięcejstabilnościiciągłościwcodziennymżyciudziecka–te
same, co u drugiego rodzicaporyposiłków,chodzeniaspać,podobneoczekiwaniadyscyplinarne, prace domowe, higiena jedzenie pomogą dziecku przemieszczać się pomiędzydomamibardziejpłynnie.
12. Poświęcajdzieckuuwagę.Niechodzioto,byściąglezabawiałdziecko,wydającmnóstwo
pieniędzy. Bądź sobą i staraj się spędzić dobrze czas razem. Im zabawy prostsze („kamyczki–patyczki”),tymbardziejsprzyjająnawiązaniuautentycznejwięzi.
13. Dziecko czasem dzieli z rodzicem wyolbrzymione, przesadzone lub nieprawdziwe informacje.Jesttozjawiskonormalne–wysiłekzdobyciazadowoleniarodzica.Dzieckonie
kłamie – ono próbuje przetrwać, uzyskać bezpieczeństwo, zmniejszyć lek przed odrzuceniem.Postarajsiętozrozumieć.
14. Powieśwwidocznymmiejscuwdomuplanspotkańdzieckazrodzicami.
15. Gdydzieckoodmawiapowrotudodrugiegorodzica,starajsięzrozumiećprzyczynę:czy
unika bycia z drugim rodzicem, próbuje odzyskać fragment kontroli nad sytuacją, de-
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
8
monstruje lojalność i przywiązanie do ciebie, lub po prostu dobrze się bawi u ciebie i
trudnomuprzestać.
16. Rozwiedzenirodziceczasemzesobąwalczą.Dzieckumożewydawaćsię,żewalka,konfliktsąjedynymisposobaminato,byrodzicebylirazem–możewięcprowokowaćichdo
walki.
17. Pamiętaj,żedziecifantazjująnatematpowtórnegozejściasię rodzicówprzezwielelat
po rozwodzie (być może nawet zawsze). Pamiętając o tym, staraj się nie przedstawiać
szybkodzieckuswoichnowychpartnerów.Niejestwskazane,abydzieckonawiązywało
relacjezseriąkolejnychnowychpartnerów–narażatodzieckonalękiseparacyjneibudzi niepewność, co do znaczenia tego, czym jest rodzina i małżeństwo. Przedstawianie
nowemupartnerowipowinnomiećmiejsce,gdyjesteśznimwdłuższejrelacji,takaby
dziecko też mogło nawiązać poważniejszy kontakt z tą osobą. W okresie stawania się
nowąrodzinądzieckorywalizujeociebieztwoimpartnerem.Starajsięaranżowaćczas
dlatwegodzieckaosobno,anietylkodlawaswszystkichjakonowejrodziny.Kluczem
do akceptacji twego nowego partnera jest akceptacja drugiego rodzica dziecka. Znajdź
czasnarozmowęzeswoimbyłymmałżonkiemotwoimnowympartnerze.
TWORZENIEPLANUODWIEDZIN
DOSTOSOWANEGODOWIEKUIMOŻLIWOŚCIDZIECKA
Pamiętajotym,żepotrzebydzieckazmieniająsięwczasie,dobrzejestdostosowaćplanspotkańzdzieckiemdojegowiekuirozwijającychsiępotrzeb.
a) Dzieciponiżejtrzechlat:
• Dzieckomożemiećwięcejniżjednegopierwotnegoopiekuna,ważnejestjednak,
abystaleodpowiadalinajegopotrzeby,bymogłowdłuższymczasienanichpolegać. Więź emocjonalna dziecka i jego pierwotnego opiekuna decyduje o późniejszymemocjonalnymstabilnymrozwojudziecka(więźemocjonalnadecyduje
otym,wjakisposóbdzieckobędzienawiązywaćswojerelacje,zwłaszczaintymne,zinnymi).
• Dzieciponiżejtrzechlatsąwokresietworzeniawięzi,potrzebnajestim opieka
obojgarodzicóworaznieprzedłużającesięseparacje.
b) Dzieciwwieku3-5lat
• Poprzejściurozwojowejfazytworzeniawięziemocjonalnejmożliwajestwiększa
elastycznośćwkontaktachzdzieckiem,dłuższerozłąki.Dzieckoponiżejpięciulat
potrzebujeregularnegokontaktuzobojgiemrodzicówzewzględunasłaborozwiniętepoczucieczasu(tumożepomócwyraźnykalendarz,planspotkańwdomachobojgarodziców).
c) Dzieciwwieku6-12sązazwyczajnajbardziejelastyczne
• Jeżeli wymyślony przez rodziców plan odwiedzin jest wykonalny dla rodziców,
będzie też wykonalny dla dziecka. Odpowiednio do wieku dzieci powinny mieć
możliwośćwyrażaniaswoichpreferencjiwspędzaniuczasuzrodzicami.
d) Dzieciwwiekupowyżej13lat
• Zalecasięmniejzmianidłuższeokresyczasuzkażdymzrodziców.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
9
PLANOWANIESPOTKAŃZDZIEĆMI–WSKAZÓWKI
W oparciu o badania, które wykazały, że przedłużający się konflikt między rodzicami ma
niekorzystnywpływanadziecko,iżedlazachowaniawięzizrodzicemdziecimusząpozostawaćznimwkontakcie,RobertAdler,znanyspecjalistazzakresurozwojudzieckairozwodu, postuluje uważne konstruowanie przez rodziców grafiku spotkań z dziećmi. Ale nie
majednegowzoruplanuopieki.Koniecznejestznalezienierównowagipomiędzyzaspokojeniempotrzebystabilnościiprzewidywalnościwydarzeńdladzieckaizdrugiejstronypotrzebą rozwiązania konfliktu między rodzicami. Występująca u dziecka potrzeba częstych
kontaktówzobojgiemrodzicówmusizostaćzaspokojonaprzypomocyprawidłowosporządzonegoplanuspotkań.
I.
Okresodurodzeniado6miesięcy
Dziecko potrzebuje mieć jeden dom, w którym przebywa większość czasu. To z rodziców,
któreniezamieszkujezdzieckiem,powinnoznimspędzać2lub3razypo2-3godzinytygodniowo,spędzaćzdzieckiemcałydzieńjakogłównyopiekunprzezjedenzdniweekendowychlubmiećmożliwośćspędzeniazdzieckiemnieprzerwanie24godzinrazwtygodniu.
II.
6do18miesięcy
Jedendom,wktórymdzieckospędzawiększośćczasu.Drugizrodzicówspędzazdzieckiem
oddwóchgodzindocałegodnia2-3razywtygodniualbomadodyspozycjimożliwośćspędzeniazdzieckiem24godzinraztygodniowo.Możliwejesttakże,abydzieckozamieszkiwałowdwóchdomach,ważnejestjednak,abywjednymznichdzieckospędzałoznaczniewięcejczasu(niewięcejniżdwienocetygodniowowdrugimzdomów)–rozwiązaniedladojrzałychipotrafiącychsiędostosować,skłonnychdowspółpracyrodziców.
III.18–36miesięcy
Wciąż dziecku potrzebny jest dom, w którym spędza większość czasu i mieszka na stałe.
Drugie z rodziców spędza z dzieckiem czas w ciągu dnia dwa do trzech razy w tygodniu–
terminypowinnybyćtakustalone,bydzieckomogłoprzewidzieć,zktórymzrodzicówdanegodniabędzie.Możnatakżedodaćmożliwośćspędzenianocyudrugiegozrodzicówraz
wtygodniu.Możliwejesttakże,abydzieckomiałodwadomy,alewjednymznichspędzało
więcejczasu–2czy3nocerozmieszczonerównomierniewtygodniu.
IV.6do12lat
Jeślikonfliktmiędzyrodzicaminiejestostry,dzieciwwiekuszkolnymmogąsięprawidłowo
rozwijaćprzyzastosowaniurozmaitychrozwiązańwzakresieplanówspotkańzrodzicami.
Wymagatojednak,byplanytepozwalałydzieciomnaczęstyiadekwatnydosytuacjikontaktzobojgiemrodziców.
A. Pobytujednegozrodzicówodpiątkuposzkoledoniedzieliwieczoremalboponiedziałkuranoidodatkowojednalubdwienocespędzoneujednegozrodzicówpodczasdwóch
tygodni,którespędzawdomustałegopobytu.
B. Trzydnizjednymzrodzicówiczteryzdrugimrodzicem.
C. Mieszkanienaprzemianujednegoidrugiegorodzicawcyklutygodniowym.
D. Spędzanieweekendównazmianęurodzicówawciągutygodniamieszkanie3dniujednegoznichi4dniudrugiego.
E. Trzyipółdniazkażdymzrodziców,weekendynazmianę.
F. Mieszkanieukażdegozrodzicówprzezdwatygodniemiesięczniepołączoneznocowaniemutego,uktóregoakuratniemieszka,razwtygodniu.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
10
G. W przypadku starszych dzieci możliwe jest przedłużenie okresów zamieszkiwania u
każdego z rodziców pod warunkiem, że dziecko ma zapewniony stały kontakt telefonicznyzdrugimrodzicemispotykasięznimcojakiśczas.
H. Na okres roku szkolnego dziecko może zamieszkiwać z jednym rodzicem a z drugim
spędzaćwakacje.Koniecznejesttutajzapewnieniestałegokontaktutelefonicznegozrodzicem,zktórymdzieckoniemieszkanastałe.
V.Dzieckowwiekuod13lat
A. Stałe mieszkanie z jednym z rodziców połączone z zaplanowanymi i spontanicznymi
wizytamiinoclegamiudrugiegozrodzicóworazwyjściamizdrugimzrodziców.
B. Dzieciwczasierokuszkolnegospędzajączastakjakopisanotopowyżej.Wczasiewakacjiidłuższychprzerwwnaucesytuacjaulegaodwróceniu.
C. Zestarszymidziećminależywypracowaćtakierozwiązania,którepozwalająimzaspokajaćpotrzebękontynuacjikontaktówzeszkolnymiczypodwórkowymiprzyjaciółmi.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
11
DLACZEGOMEDIACJAMOŻEPOMÓCDZIECIOMRODZICÓW,
KTÓRZYSIĘROZSTAJĄ?
♦ Ponieważmożezmniejszyćpoczucieopuszczeniadziecka
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Podczasmediacjirodzicemogąwspólnieopracowaćtrwałesposobykontaktowania
się z dzieckiem oraz sposoby spędzania z nim czasu, zabezpieczając w ten sposób
ciągłośćrelacjizkażdymznich–dzieckobędziemiałomamęitatęprzezcałyczas.
Ponieważmożechronićdzieckoprzedkonfliktemlojalności–pozwalakochaćzarówno
mamę,jakitatę
Ustaleniadotyczącedziecipodjęteprzezrodzicówwczasiemediacji,którezaspokajająnajważniejszepotrzebyobojgarodziców,będązmniejszaćichskłonnośćdowalki
ze sobą przy pomocy dziecka. Zmniejszają ich chęć do blokowania czy utrudniania
drugiemurodzicowikontaktuzdzieckiem.
Ponieważmożezapewnićdzieckupoczuciebezpieczeństwa,zapewniastabilnośćiprzewidywalnośćswojejprzyszłości
Przewidywalny kalendarz spotkań rodzica z dzieckiem, to, gdzie będzie mieszkało,
gdziespędzałowakacje,gdziechodziłodoszkołylubprzedszkola,budujemożliwość
przewidywaniaiplanowaniaswojegożyciawprzyszłości,działauspokajającoistabilizująco.
Ponieważzabezpieczajegoprzyszłośćmaterialną
Ustalenia odnośnie alimentacji dzieci, sposobu łożenia na edukację, zdrowie, rozrywkę,podjętezgodniezinteresamirodziców,zaspokajająpotrzebyrzeczowedzieckawprzyszłości.
Ponieważuczyrodziców,jakmogąpomócdzieckuprzejśćrozwód–comajązrobić,aby
zmniejszyćjegocierpienieiniepowodowaćszkódwprzyszłości.
Ponieważuświadamiarodzicomzaabsorbowanymwłasnymiprzeżyciamiwagęemocjonalnychimaterialnychpotrzebdziecka
Niezaspokojenie ich stanowi zagrożenie dla emocjonalnej stabilności i rozwoju
dziecka.Mediacjamożeskłaniaćrodzicówdomyśleniaoprzyszłościdziecka.
Ponieważumożliwiawysłuchanieracjidzieci,ichpotrzeb,stanowisk.Atakżezapewnia
dostępdoinformacjioporozumieniuwynegocjowanymprzezrodzicówwjegosprawie.
Dziecko, którego zdanie jest wysłuchane, odzyskuje poczucie kontroli i wpływu na
własneżycie,zmianysytuacjirodzinnejutraconewwynikurozwodurodziców.
Ponieważzmniejszachęćdzieckadoprowokowaniakonfliktówmiędzyrodzicami,abyw
jakikolwieksposóbdoprowadzićdoichbyciazesobą.
Ponieważ rodzice, doświadczając współpracy w sprawach dotyczących dziecka, są bardziejdostępniemocjonalniedladzieckaimniejwrogowobecsiebienastawieni.
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
12
LISTAKWESTIIDOTYCZĄCYCHDZIECI,
KTÓREMOGĄBYĆPRZEDMIOTEMMEDIACJI
♦ Statusprawnydziecka(władzarodzicielska–wspólna,podzielona?)
♦ Miejscezamieszkaniadziecka
♦ Tygodniowy,miesięcznykalendarzspotkań
♦ Sposóbspędzaniaświąt,wakacji,weekendów
♦ Kontaktyzdziadkamiidalsząrodziną
♦ Wybórszkoły,gimnazjum,liceum
♦ Wybórifinansowaniezajęćdodatkowych
♦ Sposóbspędzaniaczasuwolnego
♦ Opiekazdrowotna
♦ Kontaktyznowymipartneramirodziców
♦ Kwestiewychowawcze(kieszonkowe,chodzeniespać,TV,dyscyplina)
♦ Komunikacja między rodzicami w sprawach trudnych, sposób rozwiązywania konfliktów.
♦ Sposobyfinansowaniapotrzebdziecka.
♦ Czyikiedydzieckomożemiećwpływnateustalenia?
©FundacjaPartnersPolska,2003-2016,Warszawa,tel./faks(22)8254083,4095383,www.mediacja.org
13