przedSZKOLNE rOLE DZIECKA

MADRE
dziecko
BIULETYN AKADEMII NAUKI
02/2013
www.akademianauki.szczecin.pl
ISSN 2299-2820
przedSZKOLNE role DZIECKA
Kiedy dziecko idzie do przedszkola lub szkoły, wypełnione jest ciekawością i radością.
Wyobraża sobie lekcje, cieszy się z nowego
plecaka. Mały przedszkolak i mały uczeń bardziej myśli o tym, JAK będzie, niż o tym, jaki
będzie w nowym środowisku. Niesamowite
jest to, jak szybko dziecko zaczyna zauważać sygnały oceniające i odbierać informacje
o tym, JAKIE jest. Począwszy od porównywania plecaków i piórników, po porównanie,
ile pochwał dostał ktoś od nowej pani. Dzieci
błyskawicznie orientują się, jak inni rówieśnicy radzą sobie z zadaniami w grupie. Mali
uczniowie szybko tworzą zbiór nieświadomych przekonań na temat swoich zdolności,
swojej ważności, przydatności itd. Te swoiste
systemy dziecięcego wartościowania siebie
nazywamy rolami lub maskami.
Oddajemy do Państwa rąk kolejny biuletyn,
w którym przedstawiamy garść refleksji na
temat dziecięcych ról. Życzymy przyjemnej
lektury.
Ja nie chcę zniknąć…
Przed czym chronią te oczekiwane przez
wszystkich role? Przed innymi rolami, takimi,
które odcinają dziecko od zasobów intelektualnych, które obniżają pozytywną samoocenę i które mogą „wepchnąć” dziecko w destrukcyjne zachowania. W każdej grupie
dość szybko zarysowuje się pewien podział
na dzieci, które sobie radzą lub nie. Te „nie
radzące sobie”, by nie zniknąć, by nie stać
się niewidzialne, szukają przestrzeni, w której
będą zauważone. Aby to osiągnąć, mogą
zacząć zachowywać się w sposób nie aprobowany przez nauczyciela, rówieśników czy
nawet rodziców.
Błazen Grupowy
Poszukiwanie miejsca na zaistnienie jest naturalną, wewnętrzną i nieświadomą potrzebą
dzieci. Ich wewnętrzna mądrość sprawia, że
zawsze znajdą taką rolę, dzięki której będą
zauważane przez nauczycielkę, nawet jeżeli
przyniesie to pewien rodzaj cierpienia psychologicznego. Pani nie chwali mnie za to,
że sobie radzę, ale często zwraca mi uwagę,
troszczy się, kiedy się uderzę, lub martwi się,
bo nikt mnie w klasie nie lubi. Możliwości jest
mnóstwo. Kiedy jakieś zachowania przyniosą
efekt, nieświadomie zachęca to dzieci do ich
powtarzania. Tak rodzą się role. Może to być
rola „błazna klasowego”, „łobuza”, „dziecka
niedbałego”, „tego, który się wycofuje”, „zamkniętego w sobie”, „takiego, który bezczelnie się odzywa”, „zalęknionego”, „biedactwa”,
„chorowitego”.
RolE, którE chroniĄ
Bardzo schematycznie mówiąc – dziecko,
które od początku dobrze radzi sobie
w przedszkolu lub w szkole, to dziecko,
które z łatwością wykonuje polecenia,
dla którego instrukcje są zrozumiałe
i które spełnia oczekiwania nauczyciela.
To dziecko, które sprawnie czyta i liczy
oraz nadąża za tempem pracy grupy,
robi postępy i otrzymuje pozytywne
wzmocnienia, a te z kolei zachęcają je
do systematycznej pracy. Takie dziecko
najczęściej już na starcie znajduje się w
roli „wzorowego przedszkolaka”, „dobrego ucznia”, „radzącego sobie w szkole”,
„zdolnego”, „dziecka bezproblemowego”.
2
Te role można nazwać chroniącymi.
Możliwość wejścia w nie daje olbrzymie
zyski – akceptację, pozytywne informacje
zwrotne, uwagę i nagrody, podniesienierangi w przedszkolu, szkole oraz w domu
i wiele, wiele innych. Są to role pożądane,
gdyż przynoszą odprężenie rodzicom
i nauczycielowi. Są traktowane jako oczywista powinność dziecka, ale niestety,
nie wszystkie dzieci mogą te role grać.
Do wejścia w rolę popycha dzieci lęk przed
byciem niewidocznym, bezsilność i obniżające
się poczucie własnej wartości, konfrontacja
z faktem, że nie spełniają oczekiwań. Bycie
„nikim” sprawia, że dziecko też jest kimś w klasowej mozaice. Skutki odgrywania takich ról,
oprócz pozornych korzyści, są często bolesne
i dla dziecka i dla rodziny. Rodzice mówią, że
czasem serce im pęka, gdy widzą, jak zmienia
się dziecko, i trudno im zrozumieć, że tak zdolne, dobrze zapowiadające się dziecko marnuje
swój potencjał.
Im wcześniej zauważymy tendencje do
„wchodzenia” w pewne role przez dziecko,
tym sprawniej możemy zapobiec usztywnieniu się tej roli. To, co można z pewnością
zrobić w takiej sytuacji, wymieniamy poniżej.
Propozycje działań, które mogą pomóc dziecku
•Warto znaleźć nowe, inne środowisko (np.
harcerstwo), w którym dziecko może popróbować innych ról. Mogą to być również
zajęcia dodatkowe, na których zwraca się
uwagę na pracę nad zasobami dziecka.
Zajęcia, na których umiejętnie stawia się
je przed wyzwaniami, na których mogą
odnosić sukcesy, a ich wysiłek i talenty są
doceniane.
•Pomocnym może być wyposażenie dziecka w techniki pracy umysłu, które mogą
pomóc mu dobrze radzić sobie w szkole.
•Praca z terapeutą w kierunku podejmowania innych zachowań i pracy nad samooceną również może okazać się korzystna.
•Dobrze jest w tym zakresie ściśle współpracować z wychowawcą. Jest to szczególnie ważne dla dzieci z klas I–III.
Duże znaczenie będzie miało
wsparcie dla dziecka w domu.
Chodzi tu szczególnie o jego
poczucie bezpieczeństwa.
Najcenniejsze, co może podarować
rodzina, to przekonanie, że bez
względu na zachowanie dziecko
jest kochane i akceptowane.
Zaopiekuj się dzieckiem
i zadbaj o to, by niepożądane
role nie utrwaliły się, a ono nie
przyzwyczaiło się do noszenia
tego „kostiumu” jako jedynego,
który ma.
3
EKSTERNALIZACJA
Pragniemy znać świat uczuć swojego dziecka,
by móc wesprzeć je w szukaniu rozwiązań, w
pracy z emocjami i postawami. Takie możliwości zebrania rzetelnych informacji i oswajania
sytuacji, lęków, obaw itp. daje język rozmowy
systemowej, a zwłaszcza zastosowanie zabiegu
eksternalizacji.
Eksternalizacja polega na uzewnętrznieniu
wcześniej przyswojonych i uznanych za własne wartości, cech i stanów psychologicznych.
Ten pomysł jest niezwykle efektywny i pomaga stworzyć przestrzeń na rozmowę i dalej –
na zmianę. To sposób rozmawiania zarówno
o trudnościach, jak i o możliwościach dziecka
oraz o opiniach, które ma ono na swój temat.
Eksternalizacja – w psychologii:
uzewnętrznianie czegoś, wychodzenie
na zewnątrz, uzewnętrznienie.
W języku eksternalizacji emocje, uczucia i zachowania przedstawiamy jako „gości”, którzy
od czasu do czasu pojawiają się w naszym
życiu. Zamiast Jesteś leniem, możemy powiedzieć: Widzę, że ostatnio często gości
tu lenistwo. Co z nim zrobimy? Dzięki temu
prostemu zabiegowi możemy rozmawiać
z dzieckiem o jego zachowaniach (i stanach
psychologicznych) bez nalepiania etykiet. Rozmawiając w ten sposób zarówno dziecko, jak
i ty pozostajecie w dobrej relacji z samymi sobą.
Pamiętaj: Zachowanie można zmienić bardzo łatwo, nalepiona etykieta niestety często
pozostaje na długie, długie lata i bardzo trudno dziecku ją ściągnąć.
Widzę, że przyszedł
do ciebie smuteczek
Oto kilka przykładów rozmów eksternalizacyjnych.
Zwróć uwagę, jak dziecko łatwo może dzięki nim
wpływać i regulować swoje stany emocjonalne.
Zamiast „jesteś leniwy”
–O, mamo, jakoś nie mogę się zabrać do lekcji,
bo mi lenistwo nie chce wyjść z pokoju.
–No zobacz, jakoś w tym tygodniu codziennie
cię odwiedza. Czy można coś zrobić, by dziś
posiedziało tylko pół godziny? Obiecaj mu,
że w sobotę posiedzi sobie, ile będziesz chciał.
– Ale jak sobie pójdzie, to będę samotny w pokoju:(
– Ależ nie. Widziałam, że twój zapał i mądrość
czekają na zaproszenie i są tuż, tuż. Myślę, że jak
dasz sygnał, usiądziesz przy biurku i uszykujesz
sobie piórnik, to one chętnie cię odwiedzą…
Zamiast „Jesteś nieodpowiedzialny”
Mam wrażenie, że zupełnie nie mogę przewidzieć,
co zrobisz. Strach do mnie przychodzi, kiedy
widzę, że zapominasz użyć swojego mądrego
umysłu. Może gdybyś działał, pamiętając o swojej
mądrości, mniej czułabym obecność strachu?
Co o tym myślisz? Jak to można zrobić,
żebyś częściej korzystał ze swojej rozwagi?
Zamiast „Co za gaduła!”
Mówisz od 20 minut. Uwaga, uwaga! Mówienie
przejęło stery, nie wiadomo, kiedy je odda.
Zamiast „Jesteś silny”
Umiesz korzystać ze swojej siły, kiedy jej potrzebujesz.
Zamiast „Jesteś taka słodka”
Kiedy zachowujesz się w ten sposób, to jakby
słodycz tańczyła wokół ciebie. Aż przyjemnie
patrzeć.
Zamiast „Boisz się?”
– Wydaje mi się, że przyszedł do ciebie strach. Czy tak?
– Tak.
– Czy to jest raczej duży, czy raczej mały strach?
Możesz mi pokazać jaki?
– Taaaaaaaaaaaaaaaaki!
– On urósł czy zawsze taki był?
– Dzisiaj tak urósł.
– Co go dziś tak nakarmiło i napompowało?
Czy wiesz, w którym momencie zaczął rosnąć?
Czy to radość przyszła?
Propozycje zamiany stwierdzeń i pytań sugerujących
na komunikat z wykorzystaniem eksternalizacji:
Dlaczego tak się cieszysz?
Widzę, że aż podskakujesz i uśmiechasz się. Czy to
znaczy, że radość przyszła? Co ją tu sprowadziło?
Widzę, że ci smutno.
Siedzisz już od 15 minut i patrzysz w jedno miejsce. Wydaje mi się, że obok siedzi smutek. Czy
tak? A kiedy tu przyszedł, czy zauważyłeś? Chcesz
sobie jeszcze z nim posiedzieć, czy raczej poprosimy go, by poszedł i zaprosimy radość?
Nie gniewaj się na mnie.
Zdaje mi się, że po tym, co powiedziałam do ciebie, wparował tu gniew. A może coś innego? Teraz
pomyślmy, jak go przepędzić. Masz jakiś pomysł,
co możemy zrobić?
Nie lubię, gdy się złościsz.
Zobacz na moją minę. Ona mówi, że nie lubię, kiedy
złość mówi ci jak się zachowywać, a ty jej słuchasz.
Może to nie jest najlepszy doradca? Proszę, powiedz.
Jesteś za bardzo rozkojarzony!
Zauważyłam mój skarbie, że twoja koncentracja
to ostatnio rzadki gość. Uważam, że zdecydowanie będziemy zapraszać ją częściej i zaraz opracujemy dla niej specjalne zaproszenie!
4
Rodzicu! Kiedy zaczniesz posługiwać
się tym językiem, staniesz się dużym
wsparciem własnego dziecka. Sam komunikat wprowadza nas w empatyczne
wibracje. Dziecko bez obciążenia może
opowiedzieć o swoich uczuciach. Może
opisywać stany, które zaprasza i komunikować, jaka właściwość właśnie do
niego przychodzi, kiedy go opuszcza,
kogo dawno nie widziało, kto zbyt długo przesiaduje, kto się zawsze zabiera
z nim do szkoły itd. Dziecko ma szansę
na zobaczenie z pozycji obserwatora
mechanizmów i warunków, które sprzyjają niepowodzeniom, sukcesom, dobremu
i złemu samopoczuciu.
Życzymy sukcesów!
5
Kraina czytania
Nic tak nie rozwija mózgu dziecka, jak czytanie.
Kiedy czytasz dziecku bajkę, w jego umyśle powstają obrazy czarodziejskich krain. Twoja pociecha przeżywa w wyobraźni wszystkie, czytane
przez ciebie przygody. Wartość takiej stymulacji
dla rozwoju jego zdolności jest przeogromna.
Głośne czytanie dziecku rozwija jego inteligencję,
zdolność kojarzenia i myślenia. Pobudza wyobraźnię i emocje.
Książkowe kąpiele
Najwięcej korzyści dziecko wyciąga, kiedy podczas
czytania pokazujesz równocześnie palcem/wskaźnikiem czytane wyrazy. Dziecko opatruje się z nimi
i bardzo szybko w przyszłości nauczy się czytać
(tak samo jak małe dziecko osłuchane z językiem
obcym ma później dużą łatwość w uczeniu się
go). Jest to tzw. „kąpiel wyrazowa”. Jeżeli czytasz
dziecku codziennie, bądź pewien, że przyczyni się
to do lepszego radzenia sobie dziecka w szkole.
Każdy przedszkolak jest bardzo inteligentny i uczy
się bez wysiłku.
Kochane literki
Oprócz czytania bardzo korzystne jest bawienie się
literkami i wyrazami. Kiedy bawisz się w czytanie
z dzieckiem, tłumacz mu wszystko dokładnie.
Czytanie jest dla umysłu tym, czym
gimnastyka dla ciała.
Wyjaśnij, że wyrazy zbudowane są z liter, a każda litera odpowiada jakiejś głosce. Bawcie się
w rozpoznawanie liter, głoskujcie i sylabizujcie.
Na początek pokazuj dziecku literki, które są
w jego imieniu, w wyrazie „mama” i „tata” – to słowa najbliższe dziecku i rozpoznawanie ich (i liter,
z których są zbudowane) sprawi dziecku dużą frajdę. Umieść w pokoju dziecka alfabet i naklej wyrazy z nazwami na przedmiotach, które się w nim
znajdują. Wszystko to przyczyni się do rozwoju
twojego malucha i ułatwi pierwsze kroki w szkole.
Czytanie się przydaje
Przez najbliższe kilkanaście lat twoje dziecko będzie się uczyć, a podstawą nauki będzie czytanie.
Czytanie lektur, zadań z treścią, tematów do nauczenia się na sprawdzian czy kartkówkę… To od
sprawności czytania w dużej mierze będzie zależało, jak dziecko będzie radzić sobie w szkole.
Na temat programów dla dzieci „Mały Odkrywca”
informacje znajdziesz na www.akademianauki.pl.
Na temat głośnego czytania dzieciom informacje
znajdują się na www.calapolskaczytadzieciom.pl.
Materiały, które mogą pomóc w nauce pisania, znajdziesz na www.bazgroszyty.pl. Warto również przeczytać książkę „Jak nauczyć małe dziecko czytać”
Glenna Domana.
Dziecko, które
dobrze czyta,
łatwiej radzi sobie
w szkole
Kiedy dziecko czyta książkę, w jego umyśle rodzą
się obrazy pięknych, czarodziejskich krain. Nasza
pociecha przeżywa w wyobraźni przygody bohaterów, utożsamia się z nimi, poszerza swój bogaty,
wewnętrzny świat i przyswaja nowe zachowania.
Czytanie pobudza miliony neuronów w jego
mózgu, rozwija wyobraźnię, pamięć, inteligencję.
Wartość takiej stymulacji dla rozwoju zdolności
dziecka jest przeogromna. Telewizja czy komputer
nawet w przybliżeniu nie rozwiną umysłu dziecka
tak, jak czyni to kontakt z książką. Dlatego w Akademii Nauki czytanie otaczamy najwyższą troską.
Większość materiału, który przyjdzie opanować
6
twojemu dziecku w szkole, będzie związana
z czytaniem. Dobra sprawność i jakość czytania
przekłada się na dobre rozumienie zadań z treścią,
wpływa na poprawne rozumienie pytań (testach
trzecioklasisty, szóstoklasisty czy gimnazjalisty).
Jednak nikt nie rodzi się czytelnikiem, czytelnika
trzeba wychować.
Każde dziecko, które mogło nauczyć się mówić
po polsku, przy odpowiednio skonstruowanym treningu może nauczyć się bardzo sprawnie czytać
i czerpać przyjemność z sukcesów odnoszonych
w szkole.
Dni Otwartych Drzwi
HARMONOGRAM na str. 8
Dzieci Przedszkolne
Mały Odkrywca
Lekcja pokazowa kursu dla dzieci 3–4-letnich i rodziców
Przekonasz się, jak duże korzyści przynosi rozpoczęcie zabaw z czytaniem we wczesnym
dzieciństwie. Doświadczysz, ile radości niesie to ze sobą oraz jak duży wpływ ma na rozwój
intelektualny i emocjonalny Twojego dziecka.
Mały Odkrywca
Lekcja pokazowa kursu dla dzieci 5–6-letnich i rodziców
Zrozumiesz, jak dzięki odpowiednim zabawom dzieci mogą szybko nauczyć się czytania oraz
jak kluczowe znaczenie ma to dla ich poczucia pewności siebie, kiedy już pójdą do szkoły.
Dzieci Szkolne
Mądre Dziecko Dobry Początek
Lekcja pokazowa kursu dla dzieci z klas I i II oraz ich rodziców
Zobaczysz, jak podczas zajęć Twoje dziecko uczy się czytania i skutecznie podnosi jego
biegłość, doskonale się przy tym bawiąc; a także, jak rozwija swoją zdolność koncentracji.
Dowiesz się, jak wspólnie możemy zbudować w dziecku przekonanie „poradzę sobie”.
Mądre Dziecko
Lekcja pokazowa kursu dla dzieci z klas III i IV oraz rodziców
Dowiesz się, co takiego sprawia, że dzieci na naszych zajęciach nie mogą doczekać się treningu czytania. Zobaczysz, jak grając w Gniew Smoka, można uczyć się tabliczki mnożenia, ortografii czy dat historycznych. Zobaczysz, jak przeżywanie emocjonujących przygód w grach
fabularnych, może rozwijać wewnętrzne przekonanie „poradzę sobie” i uczyć się budować
coraz lepsze relacje z rówieśnikami.
Uczeń z Charakterem
Lekcja pokazowa kursu dla dzieci z klas V i VI oraz rodziców
Przekonasz się, jak poprzez odpowiedni trening na naszych zajęciach sprawić, by Twoje
dziecko samodzielnie i w krótszym czasie odrabiało lekcje, a także dostawało lepsze oceny
w szkole. Pokażemy Ci, co robimy, by dzieci zaczęły wierzyć w siebie i co za tym idzie pewniej
czuły się na lekcjach oraz w grupie rówieśników.
Zachęcamy także do zapoznania się
z naszą ofertą dla młodzieży i dorosłych.
7
Akademia Nauki zaprasza na
Dni Otwartych Drzwi
cykl bezpłatnych lekcji pokazowych
14 września 2013 / sobota /
SP 61 w Szczecinie, ul. 3. Maja 4
09:30 – Mały Odkrywca dla dzieci przedszkolnych
11:00 – Mądre Dziecko dla uczniów klas I–IV
11:00 – Uczeń z Charakterem dla uczniów klas V–VI
Zgłoszenia: 501 274 174 lub [email protected]
19 września 2013 / czwartek /
maliNowa edukacja w Wołczkowie, ul. Malinowa 20
16:30 – Mały Odkrywca dla dzieci przedszkolnych
18:15 – Mądre Dziecko dla uczniów klas I–II Zgłoszenia: 504 077 815 lub [email protected]
Zapraszamy także do zapoznania się z naszą ofertą
w czasie Festynu Rodzinnego w Przedszkolu TAK
przy ul. Duńskiej 43 w Szczecinie
www.akademianauki.szczecin.pl