Sesja 4.4 Jan Świerszcz, Anna Górska

Mechanizmy wykluczenia i integracji
dzieci z doświadczeniem migracyjnym.
Wnioski z badań.
Jan Świerszcz, Anna Górska
Równy dostęp do edukacji
W roku szkolnym 2012/2013: ok. 7000 uczniów i uczennic z
doświadczeniem migracyjnym (Systemu Informacji Oświatowej-SIO).
 Ramy prawne:
o Konstytucja RP.
o Ustawa o systemie oświaty - preambuła: „Szkoła winna zapewnić
każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować
go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o
zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”.
o Rozporządzenia dot. systemu oświaty..
o Ustawa o równym traktowaniu i niedyskryminacji.
 Specjalne potrzeby edukacyjne wynikają z
doświadczenia migracji.
Mechanizmy wykluczenia
„Niepowodzenie instytucji w zapewnieniu adekwatnych i
profesjonalnych usług odbiorcom ze względu na ich
kolor skóry, kulturę, przynależność etniczną,
pochodzenie narodowe lub obywatelstwo. Można to
zauważyć w procesach, postawach, zachowaniach
mających znamiona dyskryminacji a wynikających z
uprzedzeń, braku wiedzy i refleksji oraz z negatywnych
stereotypów wobec pewnej mniejszości
rasowej/etnicznej/narodowej/kulturowej.”
Cardiff County Council. School service. Guidelines and
Procedures for dealing with and responding to racist
incidents in schools, str. 7.
WYMIAR SYSTEMOWY (np. legislacja, standardy)
Wymiar instytucjonalny –
kultura szkoły i praktyki
• Poziom formalny:
- Regulaminy, zasady szkoły,
deklarowane wartości
- Procedury, hierarchia
- Kalendarz, program nauczania
•
-
Poziom nieformalny:
Postawy
Dystrybucja wiedzy
Relacje władzy
Kultura symboliczna
N
I
E
W
I
D
Z
I
A
L
N
O
Ś
Ć
Metodologia
Wywiady ustruktyryzowane:
• Dyrekcja
• Nauczycielka/nauczyciel
• Pedagożka/pedagog szk
Analiza treści
•
•
•
•
Pamiętniki nauczycielskie
Regulamin szkoły
Strona internetowa szkoła
Inne dokumenty szkolne
Obserwacje
•
•
•
•
Zajęcia lekcyjne…
Przestrzeń szkoły
Przerwy szkolne
Wydarzenia integracyjne
Metodologia – proces konsultacji
Konsultacja
eksperckie:
indywidualna
i
seminarium
- Biuro Edukacji m.st. Warszawy, WCiES, ORE
- UNHCR, Fundacja Edukacji i Twórczości
- Badaczki i badacze z UAM, UW, OBM
Prof. Andrew Gittlin (USA)
Dobór próby
•
Dane z SIO na rok 2012/2013
ok. 6000 (5938) uczniów i uczennic cudzoziemskich (bez dzieci romskich),
w tym:




ponad 58 % (3448) w woj. mazowieckim
ok. 11 % (657) w woj. lubelskim
ok. 6 % (352) w woj. podlaskim
25 % w pozostałych 13 województwach
• Wyselekcjonowane województwa:
- mazowieckie
- lubelskie
- podlaskie
- kujawsko-pomorskie
• Losowy wybór szkół
Dobór próby
Gimnazjum/
Szkoła podstawowa
Małe
miejscowości
Uczniowie uchodźczy i
uczennice uchodźcze
Uczniowie i uczennice
z doświadczeniem
migracyjnymnieuchodźczym
Duże miasta
Uczniowie uchodźczy i
uczennice uchodźcze
Uczniowie i uczennice
z doświadczeniem
migracyjnymnieuchodźczym
Próba
Poziom
szkoły
Wielkość
miejscowości
Województwo
Pochodzenie uczniów i/lub
uczennic i/lub ich rodzin (?)
1
Gimnazjum
4 577
lubelskie
Czeczenia , Gruzja (U)
Ukraina (M)
2
Szkoła
podstawowa
4 135
mazowieckie
Bułgaria (M)
3
Gimnazjum
1 711 324
mazowieckie
Iran, Turcja, Ukraina (M)
4
Szkoła
podstawowa
1 711 324
mazowieckie
Wietnam, Nigeria, Turcja (M)
5
Szkoła
podstawowa
294 675
podlaskie
Czeczenia (U)
Włochy (M)
6
Gimnazjum
63 203
podlaskie
Czeczenia (U)
7
Szkoła
podstawowa
610
kujawskopomorskie
Czeczenia (U)
Lp
.
Obserwacje
 Małe miasta i wsie nie są gorzej wyposażone lub mniej
przygotowane niż większe kosmopolityczne miejscowości
 Często dobrze rozwinięta koordynacja między istotnymi
aktorami lokalnymi
 Brak wsparcia i rozpoznania sytuacji ze strony krajowych
podmiotów i władz: izolacja szkół z trudną sytuacją.
 W szkołach dominuje dyskurs narodowy i polskocentryczne
normy kulturowe.
 Brak lub nieodpowiednie rozwiązań sprawia, że wykluczenie
jest raczej zasadą niż wyjątkiem.
Obserwacje
 „Traktuje wszystkie dzieci tak samo.”
 Brak odpowiednich narzędzi edukacyjnych i przygotowania
zawodowego do pracy z dziećmi z rodzin z doświadczeniem migracyjnym
uchodźczymi nieuchodźczym.
 „Wypracowałam to sobie metodą prób i błędów”
 Brak wsparcia dla nauczycieli i nauczycielek na poziomie
instytucjonalnym i systemowym.
 Brak wiedzy o dobrych praktykach czy zasobach przewidzianych
prawem
 „Nie wiem co jeszcze mogę zrobić. Jestem zaniepokojona.”
 Brak uznania: Kadra szkolna nie wie jak jest dobra.
 Brak poczucia sprawczości.
Wnioski
1. Szkoły, które wprowadzają zmiany nie otrzymują wsparcia i
nie są świadome swoich kompetencji.
2. Kwestia równego traktowania młodzieży sprowadzana jest do
różnic kulturowych.
3. Nie ma odpowiednich przepisów, standardów, wytycznych,
które można praktycznie przełożyć na funkcjonalne
procedury w szkole.
4. Szkoły i kadra cenią wymianę doświadczeń i chcą podnosić
swoje kompetencje. Największym oparciem są dla nich
obecnie organizacje trzeciego sektora.
Rekomendacje
1. Potrzebny jest system nauczania języka
polskiego jako drugiego języka.
2. Potrzebne są procedury dotyczące diagnozy,
oceniania i kwalifikowania dzieci migranckich.
3. Potrzebna jest edukacja międzykulturowa i
antydyskryminacyjna.
4. Potrzebny jest system zabezpieczający przed
nierównym traktowaniem i dyskryminacją w
szkołach.