Ocena zagrożenia subkliniczną ketozą

Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka
www.pfhb.pl
Ocena zagrożenia subkliniczną ketozą –
nowa usługa
w stadach objętych kontrolą użytkowości
Krzysztof Słoniewski
Ketoza – wiadomości ogólne
KETOZA
Zaburzenie przemian energetycznych, powodujące
nadmierne gromadzenie się ciał ketonowych
(aceton, kwas acetooctowy i β-hydroksymasłowy)
w płynach ustrojowych krów
(krew, mleko, mocz)
Ketoza – wiadomości ogólne
Objawy - nasilenie zależy od stężenia ciał ketonowych we krwi
Ketoza subkliniczna: 1,4 – 2,9 mmol [BHM/dm3 osocza]
- brak wyraźnych objawów klinicznych
- obniżenie wydajności i zmiana składu mleka
- zmniejszenie żerności
Ketoza kliniczna:
>2,9 mmol
- otępienie
- atonia żwacza
- zapach acetonu w wydychanym powietrzu
- śluz w kale
Ketoza – wiadomości ogólne
Występuje w pierwszych tygodniach laktacji
Czę
Częstość
stość diagnozowania ketozy – dni laktacji (1088 kró
krów w 73 stadach)
Ketoza – wiadomości ogólne
„niedożywienie” - ketoza typu 1
Pierwotne przyczyny:
pasza o niskiej wartości pokarmowej i/lub jakości
brak adaptacji żwacza
choroby i inne czynniki ograniczające pobranie paszy
Mechanizm fizjologiczny:
zbyt mała produkcja kwasu propionowego w żwaczu
Typowy okres występowania:
3-6 tygodni po wycieleniu
Rokowania:
bardzo dobre
Zapobieganie:
poprawa żywienia w okresie po wycieleniu
Ketoza – wiadomości ogólne
„otłuszczenie”
- ketoza typu 2
Pierwotne przyczyny:
nadmierne otłuszczenie krów
zbyt niskie pobranie energii przed porodem
stłuszczenie wątroby
Mechanizm fizjologiczny:
zahamowanie glukoneogenezy, przy dużej podaży WKT
Typowy okres występowania:
1-2 tydzień po wycieleniu
Rokowania:
słabe
Zapobieganie:
zmiana żywienia w okresie późnej laktacji i zasuszenia
Ketoza – wiadomości ogólne
„Pasze ketogenne”
- ketoza typu 3
Pierwotna przyczyna:
pasze z wysoką zawartością kwasu masłowego
Mechanizm fizjologiczny:
nadmierna produkcja kwasu BHM
Typowy okres występowania:
zmienny
Rokowania:
dobre
Zapobieganie:
kontrola jakości skarmianych kiszonek
Ketoza – wiadomości ogólne
Występowanie w stadach o wysokiej wydajności
Ketoza subkliniczna
30 - 60 % krów (Duffield i in., 2000)
Ketoza kliniczna
2 - 15% (Duffield i in., 2000)
Przypadki kliniczne to tylko „wierzchołek góry lodowej” !!!
Ketoza – wiadomości ogólne
Konsekwencje:
Zmniejszona wydajność mleka
(250-500 kg za laktację)
Pogorszenie wskaźników rozrodu,
Obniżenie odporności choroby bakteryjne
zapalenie wymienia
endometritis,
Wzrost prawdopodobieństwa innych schorzeń
Zwiększone brakowanie
______________________________________________
= Straty ekonomiczne (kilkaset do ponad 1000 zł/krowę)
Ocena zagrożenia subkliniczną ketozą – zakres usługi
Cel:
Dostarczenie hodowcy informacji umożliwiającej:
- ocenę nasilenia występowania subklinicznej ketozy w stadzie,
- określenie czynników, sprzyjających wystąpieniu schorzenia.
Sposób realizacji:
Identyfikacja zagrożonych krów
Wskazujemy (z określonym prawdopodobieństwem) zwierzęta,
które w dniu próbnego doju chorowały na subkliniczną ketozę
Identyfikacja zagrożonych stad
Wskazujemy (z określonym prawdopodobieństwem) stada,
w których subkliniczna ketoza występuje u znacznego odsetka krów
Ocena zagrożenia subkliniczną ketozą – zakres usługi
Grupa ryzyka
Subkliniczna ketoza - większość przypadków
w pierwszych tygodniach laktacji
Ocena obejmie:
- krowy do 60 dnia laktacji,
- z wiarygodnymi oznaczeniami składu mleka.
Skład chemiczny mleka
stwierdzony w próbce z próbnego doju
Kwas beta-hydroksymasłowy (BHM) [mmol/l]
Aceton [mmol/l]
Stosunek tłuszcz:białko
Prawdopodobieństwo, że BHB we krwi > 1,4 mmol/l
Prawdopodobnie chora
Prawdopodobnie
K!
zdrowa
Czułość > 0.60
Swoistość > 0.90
Identyfikacja krów zagrożonych – prezentacja informacji
Krowy, których skład mleka wskazuje na subkliniczną ketozę
są wyróżniane symbolem
K!
=
„Istnieje znaczne prawdopodobieństwo, że w dniu próbnego doju
ta krowa cierpiała na subkliniczną ketozę”
Identyfikacja krów zagrożonych – prezentacja informacji
(K!)
są wskazywane w raporcie RW-2:
Krowy, „podejrzane” o subkliniczną ketozę
- w kolumnie „L.p.” (w raporcie z danego próbnego doju)
- w „Wynikach próbnych udojów”, w wierszu „tł/b”
Identyfikacja stad zagrożonych – metoda
Stopień zagrożenia stada subkliniczną ketozą
Jest określany przez
Udział [%] krów chorych w grupie do 60 d.
laktacji
Jeśli
w badanej grupie krów (n>10)
>10% krów ma BHM>1,4 mmol/l,
to
ketoza stanowi w tym stadzie istotny problem
Identyfikacja stad zagrożonych – metoda
Stopień zagrożenia stada subkliniczną ketozą
określa
udział krów chorych w grupie krów do 60 dnia laktacji
ponieważ
K! ≠ krowa była chora na subkliniczną ketozę
to
frekwencja K! ≠ frekwencja subklinicznej ketozy
Liczba krów K!
Liczba krów ocenionych
Czułość metody
Specyficzność metody
Wnioskowanie
statystyczne
Przypuszczalna
frekwencja
subklinicznej ketozy
(PFSK)
Identyfikacja stad zagrożonych – prezentacja informacji
Informacja o zagrożeniu stada subkliniczną ketozą
jest sygnalizowana
w postaci komunikatów w raporcie RW-1:
„UWAGA: stado zagrożone subkliniczną ketozą!”
=
istnieje znaczne (>90%) prawdopodobieństwo, że
PFSK > 10% krów
„UWAGA: stado silnie zagrożone subkliniczną ketozą!”
=
istnieje znaczne (>90%) prawdopodobieństwo, że
PFSK > 20% krów
Identyfikacja stad zagrożonych – prezentacja informacji
od kwietnia 2013
Rozszerzona informacja o stanie zagrożenia stada
subkliniczną ketozą będzie dostępna
w raporcie RW-11
w programie „Hodowca on line”
www.pfhb.pl/hodowca_online/hodowca_online.htm
Identyfikacja stad zagrożonych – prezentacja informacji
AKTUALNA OCENA ZAGROŻENIA KRÓW SUBKLINICZNĄ KETOZĄ
(analiza obejmuje krowy do 60 dnia laktacji)
Udział
krów K!
%
PFSK
%
Mleko*
Kg
Tłuszcz*
%
Białko*
%
Stosunek
tł/bi*
2/5
40
>10
28.3
5.27
3.07
1.72
wieloródki
3/9
33
>10
33.3
5.76
2.88
1.98
razem
5 / 14
36
>10
31.3
5.60
2.94
1.89
4 / 20
20
<10
26.4
5.45
3.08
1.78
wieloródki
9 / 27
33
>20
32.2
5.63
2.99
1.88
razem
13 / 47
28
>10
29.7
5.56
3.02
1.83
Grupa
laktacyjna
L. krów
K! / ogółem
w ostatniej próbie
pierwiastki
3 ostatnie miesiące
pierwiastki
K! - krowy uznane za zagrożone subkliniczną ketozą (na podst. składu mleka)
PFSK - przypuszczalna frekwencja subklinicznej ketozy w danej grupie
* - średnia dla krów K!
Pierwsze WYNIKI
3-31 stycznia 2013
7011 stad
30 687 krów do 60 dnia laktacji
~10% krów pozostaje nie ocenione
- krowy do 5 dnia laktacji
- krowy bez danych o mleku (lub dane „poza zakresem”)
Oceniane grupy są małe (przec. 4 sztuki)
- ocena zagrożenia ostrożna (= zaniżona)
Wiele stad pozostaje nie ocenionych
Ocena stanu zdrowia KRÓW
Grupa stad
Krowy
ocenione
Krowy K!
[%]
27 689
10,6
- do 21 kg/dobę
11 184
14,2
- powyżej 21 kg/dobę
16 505
8,2
Ogółem
Przeciętna wydajność mleka
Ocena stanu zdrowia KRÓW
Ocena zagrożenia STAD
Jako zagrożone wskazano ~8% stad
Rzeczywista liczba stad zagrożonych jest wyższa (10-15%)
- problem oceny małych grup
Stada o niższej wydajności – bardziej zagrożone!
Grupa stad
L. stad
Zagrożone
6192
7,9 %
do 21
3351
9,1 %
pow. 21
2841
6,4 %
wszystkie
Wydajność dobowa [kg mleka]
Co warto zapamiętać?
Identyfikacja krów podejrzanych (K!) opiera się
na zawartości BHM i acetonu w mleku
Stosunek T:B ma mniejsze znaczenie
Dokładność stosowanej metody
- pozwala ocenić stan zagrożenia stada
- nie jest wystarczająca do stawiania diagnozy
Ocena zagrożenia stada jest wiarygodna,
pod warunkiem że
oceniana grupa jest „dostatecznie duża”
Co warto zapamiętać?
8-10% krów ma ketozę w dniu próbnego doju
Na pewno choruje ich więcej!
Ketoza jest częstsza w stadach o niższej wydajności
Przyczyną ketozy nie jest wydajność krów
Przyczyną ketozy są błędy w żywieniu
Poważne problemy z ketozą ma 10-15% stad
Mało? O ile Twoje stado nie należy do zagrożonych!
Co warto zapamiętać?
Ketoza JEST problemem!
Sprawdź, czy jest nim w Twoim stadzie
- komunikaty w RW-1,
- informacje w RW-11 (Hodowca on line),
- dodatkowe badania (mleko, mocz, krew)?
Jeśli jest problem, spróbuj ustalić przyczyny
- których krów dotyczy problem (RW-2),
- co mogło spowodować zachorowanie?
Jeśli trzeba, zwróć się o pomoc!