Temat: Węglan wapnia

1
Scenariusz lekcji chemii w II klasie gimnazjum
Temat: Węglan wapnia
Czas trwania lekcji: 45 minut
Cele lekcji:
1. Ogólny
•
•
•
•
•
•
•
•
zapoznanie uczniów z występowaniem węglanu wapnia;
zapoznanie uczniów z odmianami węglanu wapnia;
zapoznanie uczniów z budową węglanu wapnia;
zapoznanie uczniów z właściwościami fizycznymi i chemicznymi
węglanu wapnia;
kształtowanie u uczniów umiejętności obserwacji i opisu pewnych
zjawisk (barwa, stan skupienia, zapach itp.) i prawidłowego wyciągania
wniosków z obserwowanych doświadczeń;
znajomość regulaminu pracowni chemicznej oraz przepisów bhp;
kształtowanie
nauczycielem;
kształtowanie
chemicznymi.
umiejętności
prawidłowej
umiejętności
współpracy
posługiwania
się
2. Szczegółowy (operacyjny)
W zakresie wiadomości:
Uczeń potrafi:
•
podać odmiany węglanu wapnia;
•
wymienić właściwości węglanu wapnia;
•
wyjaśnić budowę węglanu wapnia;
•
podać zastosowanie węglanu wapnia w życiu codziennym.
W zakresie umiejętności:
1. stosowania wiedzy w sytuacji typowej:
Uczeń umie:
•
wymienić pierwiastki wchodzące w skład węglanu wapnia;
•
wyjaśnić proces prażenia węglanu wapnia;
•
wyjaśnić proces gaszenia wapna palonego;
ucznia
z
odczynnikami
2
•
wyjaśnić proces twardnienia zaprawy murarskiej;
•
wyjaśnić doświadczalnie reakcję identyfikacji węglanu wapnia.
Metoda: pokaz z opisem
Forma pracy: indywidualna, w grupach
Środki dydaktyczne:
szkło i sprzęt laboratoryjny: kolba płaskodenna, zlewka, wkraplacz, wężyk
gumowy,
odczynniki: roz. kwas solny (HCl), wapień (grys), woda wapienna Ca(OH)2.
Przebieg lekcji
I.
Część nawiązująca
Przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji w formie odpowiedzi na zadane
przez nauczyciela pytania:
Jakie poznaliście sole znajdujące się wokół was?
Jakie właściwości i zastosowanie mają sole znajdujące się w Twoim gospodarstwie
domowym?
II. Część właściwa
Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji.
Temat: „Węglan wapnia”
Nauczyciel opowiada uczniom o węglanie wapnia i dyktuje im notatkę do zeszytów:
1. Występowanie węglanu wapnia.
Węglan wapnia – CaCO3 jest solą będącą głównym składnikiem wapieni.
Wapienie są to skały osadowe powstałe ze szczątków organicznych gromadzących
się na dnie mórz i oceanów. W Polsce występują one w okolicach Kielc, Krakowa
i Częstochowy.
2. Odmiany węglanu wapnia i ich zastosowanie.
W przyrodzie występują trzy odmiany wapieni są to: kreda i marmur.
a) kreda - jest odmianą wapieni dość czystych. Służy ona jako dodatek do farb i
past do zębów. Ma zastosowanie w przemyśle ceramicznym,
kosmetycznym, farmaceutycznym. Po zmieszaniu z gipsem służy jako
kreda szkolna.
b) marmur – jest skałą krystaliczną zawierającą prawie czysty węglan wapnia.
Służy on do wyrobu materiałów ozdobnych oraz w rzeźbiarstwie.
3
c) wapień (skała osadowa) służy jako dodatek do zaprawy murarskiej, w postaci
grysu wykorzystywany jest jako dodatek do posadzek typu „lastryko”.
3. Budowa węglanu wapnia
a) wzór sumaryczny
CaCO3
b) wzór strukturalny
O
Ca =
=C=O
O
4. Właściwości fizyczne i chemiczne węglanu wapnia.
Węglan wapnia jest solą o stałym stanie skupienia, krystaliczną, barwy białej,
trudno rozpuszczalną w wodzie, bez smaku i zapachu.
a) Identyfikacja węglanu wapnia
Węglan wapnia można zidentyfikować działając na skałę wapienną rozcieńczonym
kwasem solnym. Jest to reakcja charakterystyczna na wykrywanie węglanu
wapnia.
Nauczyciel wykonuje doświadczenie
Doświadczenie
Przebieg doświadczenia
Do kolby płaskodennej, w której znajdują się kawałki wapienia (grys) nauczyciel za
pomocą wkraplacza dodaje kilka ml. rozcieńczonego kwasu solnego. Kolba
zaopatrzona jest wężykiem gumowym, którego koniec zanurzony jest w zlewce z a
jest w zlewce z wodą wapienną.
Uczniowie obserwują przebieg doświadczenia i podają wnioski:
Pod wpływem działania kwasu solnego na wapień wydzielił się gaz -dwutlenek
węgla, który spowodował zmętnienie wody wapiennej (wytrącenie białego osadu
węglanu wapnia).
Przebieg reakcji jest następujący:
I etap
CaCO3
węglan wapnia
II etap
+
2HCl
=
kwas solny
CaCl2
+
CO2 ↑ +
chlorek wapnia dwutlenek
węgla
H2O
woda
4
Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 ↓ + H2O
woda wapienna
biały osad
węglanu wapnia
b) Reakcja prażenia węglanu wapnia
Inną ważną właściwością chemiczną węglanu wapnia jest jego rozkład pod
wpływem prażenia w temperaturze 900 oC na tlenek wapnia tzw. wapno palone i
dwutlenek węgla.
Przebieg reakcji.
Reakcję można przedstawić w następujący sposób:
CaCO3
C
900

→
o
CaO + CO2
wapno palone
c) Reakcja gaszenia wapna palonego
W reakcji tlenku wapnia z wodą powstaje wapno gaszone. Jest to reakcja silnie
egzoenergetyczna z wydzieleniem się dużej ilości ciepła do otoczenia.
Reakcję można przedstawić w następujący sposób:
CaO + H2O = Ca(OH)2
wapno palone
wapno gaszone
Powstałe wapno gaszone jest substancją żrącą, która jest składnikiem zaprawy
murarskiej.
II.
Część podsumowująca
1. Nauczyciel podsumowując lekcję, zadaje uczniom pytania:
W jaki sposób powstały wapienie?
Jakie odmiany ma węglan wapnia?
Jakie właściwości ma węglan wapnia?
Z czego zbudowany jest węglan wapnia?
2. Nauczyciel zadaje uczniom pracę domową:
Na czym polega proces twardnienia zaprawy murarskiej?