Pobierz - WPHI Berlin

SĄDOWA WINDYKACJA MIĘDZYNARODOWA W PAŃSTWACH UNII
EUROPEJSKIEJ – OGÓLNE OMÓWIENIE INSTYTUCJI
Każdy przedsiębiorca prowadzący działalność za granicą (eksporter, importer, zamawiający
usługi, czy wykonujący usługi) może znaleźć się sytuacji, kiedy jego zagraniczny partner nie
rozliczy się lub nie wykona ciążącego na nim zobowiązania (nie dostarczy towaru, nie
wykona usługi). W takiej sytuacji konieczne jest dokonanie wyboru odpowiedniego sposobu
dochodzenia należności. Na tym etapie kluczowe jest posiadanie wyczerpującej wiedzy na
temat instytucji prawnych jakie można wykorzystać. Dzięki temu podjęta decyzja, co do
sposobu dochodzenia należności będzie w pełni racjonalna, uwzględniająca zarówno korzyści
jak i koszty związane z każdym z dostępnych trybów postępowania.
Decydującym aktem prawnym na tym wstępnym etapie podejmowania decyzji o właściwej
drodze postępowania jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12
grudnia 2012r. nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz
ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, tzw. „Bruksela I”. Rozporządzenie to
w sposób kompleksowy reguluje kwestię właściwości sądów w przypadku sporów o
charakterze cywilnymi handlowym. Na ogół w sporach dotyczących przedsiębiorców
zachodzi właściwość sądu siedziby pozwanego, jak również, alternatywnie właściwość sądu
miejsce wykonania zobowiązania. W związku z tym często dochodzi do sytuacji, gdy
przedsiębiorca ma możliwość dokonania wyboru, gdzie będzie prowadzone postępowanie
sądowe. Na przykład w sytuacji, w której przedmiotem umowy jest sprzedaż towaru przez
producenta polskiego do odbiorcy w innym kraju UE, przy czym wyprodukowany towar
odebrany jest przez kupującego w magazynie producenta znajdującego się w Polsce to
wówczas w przypadku nie rozliczenia się przez kupującego tytułem ceny dostarczonego
towaru producent ma możliwość wystąpienia z roszczeniem przed sąd państwa UE siedziby
odbiorcy, jak również przed sąd polski jako właściwy ze względu na miejsce wykonania
zobowiązania.
Należy mieć również na uwadze, iż przed powodem otwiera się możliwość skorzystania
zarówno w klasycznych krajowych procedur sądowych, jak również procedur europejskich
wprowadzonych regulacjami przyjmowanymi na szczeblu Parlamentu Europejskiego i Rady.
Instytucjami europejskimi, z których może skorzystać przedsiębiorca już aktualnie jest:
 europejski tytuł egzekucyjny (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 21 kwietnia 2004r. nr 805/2004 w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu
Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych),
 europejski nakaz zapłaty (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
12 grudnia 2006r. nr 1896/2006 ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego
nakazu zapłaty),
 europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń (Rozporządzenie
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007r. nr 861/2007 ustanawiające
europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń).
1
W dniu 17 lipca 2014 weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego
i Rady UE nr 655/2014 z dnia 15 maja 2014 ustanawiające procedurę europejskiego nakazu
zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia
wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych stosowane jednak będzie od dnia 18
stycznia 2017 r., z wyjątkiem art. 50, który stosuje się od dnia 18 lipca 2016 r.
W niektórych sytuacjach polski przedsiębiorca może zatem skierować roszczenie przed sąd
polski w trybie przepisów krajowych lub przed ten sam sąd w trybie przepisów europejskich
– w przedmiocie europejskiego nakazu zapłaty lub europejskiego postępowania w sprawach
drobnych roszczeń. Może również skierować sprawę przed sąd kontrahenta korzystając z
przepisów krajowych regulujący klasyczne postępowanie przed sądami tego państwa lub
korzystając z wyżej wskazanych regulacji europejskich.
Regulacje europejskie dają nie tylko możliwość skorzystania ze szczególnych procedur
sądowych ale również przewidują możliwość ich użycia przy wykorzystaniu nowoczesnych
metod komunikacji. Przykładem tego trendu jest wdrażany aktualnie w kilku państwach
europejskich (Austria, Estonia, Francja, Grecja, Holandia, Niemcy, Polska, Włochy) projekt
e-Codex pozwalający na transgraniczne przesyłanie dokumentów w formie elektronicznej w
ramach postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.
Przewagą postępowań „europejskich” w przypadku sporów wszczętych przed dniem 10
stycznia 2015r. był fakt, że w odróżnieniu do orzeczeń „krajowych” nadają się do
bezpośredniego wykonania na terenie innych państw Unii Europejskiej bez konieczności
stwierdzania ich wykonalności. Po dniu 10 stycznia 2015r. w wyniku wejścia w życie
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2012r. nr 1215/2012 w
sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach
cywilnych i handlowych w miejsce rozporządzenia 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000r. o tej
samej nazwie, skutek bezpośredniej wykonalności rozszerzony został na orzeczenia sądów
krajowych państw członkowskich Unii Europejskiej. W przypadku uzyskania przez
przedsiębiorcę wyroku sądu polskiego na podstawie regulacji krajowych przed skierowaniem
takiego orzeczenia do egzekucji za granicą, w zależności od momentu rozpoczęcia
postępowania, konieczne będzie rozważenie potrzeby uzyskania zaświadczenia europejskiego
tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych lub zaświadczenia potwierdzającego fakt
wykonalności orzeczenia wydanego przez sąd polski (stosownie do art. 53 wyżej powołanego
rozporządzenia o nr 1215/2012).
Jak wynika z powyższego problematyka związana z dochodzeniem wierzytelności
i domaganiem się wykonania umów handlowych w sprawach międzynarodowych jest
skomplikowana, a podjęcie decyzji o wystąpieniu do sądu powinno być poprzedzone analizą
obowiązujących przepisów i to nie tylko krajowy ale również europejskich. Niniejszy artykuł
otwiera cykl publikacji dotyczących tematyki postępowanie międzynarodowych ze
2
szczególnym uwzględnieniem instytucji europejskich, jakie mogą być wykorzystywane
procesie międzynarodowej windykacji wierzytelności.
SĄDOWA WINDYKACJA ZAGRANICZNA PRZY WYKORZYSTANIU
EUROPEJSKIEGO TYTUŁU EGZEKUCYJNEGO
Rozporządzeniem WE nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21
kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń
bezspornych, powołany został do życia Europejski Tytuł Egzekucyjny - instytucja prawa
znosząca wymóg uprzedniego przeprowadzania postępowania o uznanie lub stwierdzenie
wykonalności orzeczenia sądu państwa członkowskiego UE, ugody sądowej zatwierdzonej
przez sąd lub zawartej przed sądem bądź dokumentu urzędowego w innym państwie
członkowskim UE, w którym orzeczenie, ugoda, dokument mają podlegać wykorzystaniu.
Przedmiotowe rozporządzenie weszło w życie w dniu 21 stycznia 2005 r. i znajduje
zastosowanie w obrocie prawnym pomiędzy wszystkimi Państwami Członkowskimi Unii
Europejskiej, za wyjątkiem Danii.
Podstawowym celem wprowadzenia instrumentu prawnego w postaci Europejskiego
Tytułu Egzekucyjnego było uproszczenie przeprowadzenia egzekucji orzeczenia
pochodzącego z jednego Państwa członkowskiego w innym Państwie członkowskim. Art. 5
Rozporządzenia 805/2004 przewiduje, że orzeczenie, któremu nadane zostało zaświadczenie
Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego w Państwie Członkowskim jego wydania, jest
bezpośrednio uznawalne i wykonalne w innych Państwach Członkowskich. Na mocy
rozporządzenia zniesiono więc exequatur co oznacza, że procedura stwierdzenia
wykonalności orzeczenia przeprowadzana w Państwie jego wykonania zastąpiona została
postępowaniem w przedmiocie nadania orzeczeniu zaświadczenia europejskiego tytułu
egzekucyjnego, przeprowadzanym w Państwie wydania tego orzeczenia. Na skutek
uzyskania przedmiotowego zaświadczenie, orzeczenie, któremu zostało ono nadane winno
być, w graniach jego wykonania, w Państwie Członkowskim jego wykonania, traktowane w
ten sam sposób co orzeczenia wydane w tym Państwie.
Ze względu na wejście w życie w dniu 10 stycznia 2015r. Rozporządzenia Rady
(WE) nr 1215/2012w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich
wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych tzw. Bruksela I bis w zmienionym
brzmieniu w stosunku do dotychczas funkcjonującego Rozporządzenia o nr 44/2001,
praktyczna potrzeba zastosowania Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego w odniesieniu do
orzeczeń sądowych uległa ograniczeniu do rozstrzygnięć wydanych w postępowaniach
zainicjowanych przed datą 10 stycznia 2015r. Orzeczenia wydane po 10 stycznia 2015r. są
bowiem bezpośrednio uznawane i wykonalne w innych państwach Unii Europejskiej (za
wyjątkiem orzeczeń w sprawach alimentacyjnych wykonywanych w Wielkiej Brytanii, które
niezależnie od daty zainicjowania postępowania wymagają stwierdzenia ich wykonalności).
Instytucja Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego znajduje zastosowanie w sprawach
cywilnych oraz handlowych, bez względu na charakter Sądu lub Trybunału orzekającego.
Nie ma możliwości jej wykorzystania do spraw skarbowych, celnych oraz administracyjnych,
3
jak również spraw dotyczących stanu cywilnego lub zdolności prawnej osób fizycznych,
praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia,
upadłości, postępowania związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób
prawnych, ubezpieczeń społecznych i arbitrażu.
Rozporządzenie nie zawiera definicji „sprawy cywilnych i handlowych”. Zakres
wskazanych pojęć różni się w zależności od prawodawstwa danego Państwa
Członkowskiego, tym samym przy ich wykładni nie należy sięgać do unormowań krajowych.
Zgodnie z dominującym poglądem dla oceny czy sprawa ma charakter cywilny i handlowy
jest jej ocena pod kątem przedmiotu sporu oraz charakteru stosunków między stronami. Stąd
też przyjmuje się, że sprawa nie jest „cywilna ani handlowa”, jeżeli dotyczy sporu między
organem władzy publicznej a osobą prywatną, a organ władzy publicznej działa w ramach
sprawowania władzy publicznej.
Rozporządzenie znajduje zastosowanie jedynie w odniesieniu do roszczeń
bezspornych, które to pojęcie obejmuje wszystkie te sytuacje, w których wierzyciel, przy
możliwym do zweryfikowania niekwestionowaniu przez dłużnika, uzyskał decyzję
przeciwko dłużnikowi albo nadający się do wykonania dokument wymagający wyraźnej
zgody dłużnika. Za bezsporne można więc uznać roszczenie jeżeli:
a) dłużnik wyraźnie zgodził się co do niego poprzez uznanie lub w drodze ugody
zatwierdzonej przez sąd lub zawartej przed sądem w toku postępowania,
b) dłużnik nigdy nie wniósł przeciwko niemu sprzeciwu zgodnie ze stosownymi
wymogami proceduralnymi wynikającymi z prawa Państwa Członkowskiego
wydania, w toku postępowania sądowego,
c) dłużnik nie stawił się ani nie był reprezentowany w toku postępowania sądowego, po
uprzednim zakwestionowaniu roszczenia, pod warunkiem, że takie zachowanie
traktuje się jako milczące uznanie roszczenia lub uznanie faktów przedstawionych
przez wierzyciela na mocy prawa Państwa Członkowskiego wydania,
d) dłużnik wyraźnie zgodził się co do niego w dokumencie urzędowym.
Orzeczenia obejmujące tzw. roszczenia bezsporne stanowią na ogół wyroki poprzedzone
uznaniem przez pozwanego roszczenia w sposób bezpośredni lub dorozumiany, wyroki
zaoczne, ale również ugody, w tym te zawarte w toku postępowania sądowego, jak i zawarte
w postępowaniu pojednawczym prowadzonym przed wszczęciem postępowania w sprawie
oraz zawarte w wyniku mediacji i następczo zatwierdzone przez sąd. Rozporządzenie
znajduje również zastosowanie do dokumentów urzędowych w sprawie roszczeń
bezspornych, co oznacza, że np. w wierzyciel będący w posiadaniu aktu notarialnego, w
którym dłużnik poddał się egzekucji stosownie do art. 777 k.p.c., może wystąpić o nadanie
wskazanemu dokumentowi omawianego zaświadczenia.
Wydanie zaświadczenia europejskiego tytuł egzekucyjnego następuje przy użyciu
formularza dołączonego do rozporządzenia w załączniku nr I, w języku, w którym
sporządzone jest orzeczenie. Stosownie do art. 6 ust. 1 Rozporządzenia orzeczeniu w sprawie
roszczenia bezspornego wydanemu w Państwie Członkowskim nadaje się zaświadczenie
Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, na wniosek wierzyciela złożony w dowolnym czasie,
w sądzie wydania, jeżeli:
4
1. orzeczenie jest wykonalne w Państwie Członkowskim wydania (orzeczenie, które jest
prawomocne, jak również orzeczenie nieprawomocne ale natychmiast wykonalne z
mocy ustawy - np. wyrok zaoczny lub z mocy decyzji sądu.)
2. orzeczenie nie stoi w sprzeczności z przepisami rozporządzenia (WE) Bruksela I (nr
44/2001) oraz rozporządzenia (WE) Bruksela I bis (nr 1215/2012) dotyczącymi
jurysdykcji w sprawach ubezpieczeniowych oraz jurysdykcji wyłącznej.
3. postępowanie sądowe w Państwie Członkowskim wydania dotyczące roszczenia
bezspornego w rozumieniu art. 3 ust. 1lit. b lub c Rozporządzenia, spełniło wymogi w
zakresie minimalnych standardów postępowania określonych w rozdziale II
Rozporządzenia, tj. w toku postępowania doszło do:
a) Należytego doręczenia pozwanemu pisma inicjującego postępowanie;
b) Należytego poinformowania pozwanego o roszczeniu (nazwy i adresy stron,
kwota roszczenia i odsetek, podstawy roszczenia);
c) Należytego poinformowania pozwanego o niezbędnych krokach
proceduralnych wymaganych w celu zakwestionowania roszczenia;
d) Umożliwienia pozwanemu złożenia wniosku o kontrolę orzeczenia
4. orzeczenie zostało wydane w Państwie Członkowskim, w którym dłużnik ma miejsce
zamieszkania w rozumieniu art. 59 rozporządzenia (WE) nr 44/2001 w sprawach, w
których:
a) roszczenie jest bezsporne w rozumieniu art. 3 ust. 1lit. b lub c oraz
b) odnosi się ono do umowy zawartej przez osobę, konsumenta, w celu, który
można uznać za wykraczający poza jego działalność gospodarczą lub
zawodową oraz
c) dłużnik jest konsumentem
Rozporządzenie dopuszcza możliwość wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu
Egzekucyjnego w stosunku do części orzeczenia spełniającej wskazane powyżej wymogi. W
takim wypadku mamy do czynienia z częściowym europejskim tytułem egzekucyjnym.
W Polsce postępowanie w przedmiocie wydania zaświadczenia europejskiego tytułu
egzekucyjnego regulują przepisy art. 7951 – 7955 Kodeksu postępowania cywilnego
stosowanie do których:
 sądem właściwym do wydania zaświadczenia jest Sąd, który wydał orzeczenie albo
przed którym została zawarta ugoda lub który zatwierdził ugodę
 jeżeli wniosek o wydanie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dotyczy
innego tytułu egzekucyjnego niż wskazany powyżej, w przedmiocie wniosku
rozstrzyga sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony.
 zaświadczenie, na wniosek wierzyciela, nadawane jest w formie postanowienia w
składzie jednego sędziego.
 postanowienie w przedmiocie nadania zaświadczenie europejskiego tytułu
egzekucyjnego doręczane jest zarówno dłużnikowi oraz wierzycielowi, z kolei
postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia europejskiego tytułu
egzekucyjnego doręcza się wyłącznie wierzycielowi.
5

na postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia europejskiego tytułu
egzekucyjnego wierzycielowi przysługuje zażalenie.
Sąd w uzasadnionych przypadkach może odmówić wydania zaświadczenia Europejskiego
Tytułu Egzekucyjnego. W przypadku, gdy odmowa wydania związana jest z
niezachowaniem minimalnych standardów dotyczących doręczeń, może dojść do
naprawienia braków, jeżeli nastąpi: 1) prawidłowe doręczenie orzeczenia, 2) umożliwienie
dłużnikowi zaskarżenia orzeczenia, 3) niewniesienie środka zaskarżenia przez dłużnika. W
przypadku odmowy z innych przyczyn wierzycielowi pozostaje zaskarżenie decyzji
odmownej lub uzyskanie wykonalności orzeczenia w trybie przewidzianym w odpowiednim
Rozporządzeniu Rady (WE) w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich
wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych – tj. w Rozporządzeniu nr 44/2001 lub w
Rozporządzeniu nr 1215/2012.
Rozporządzenie nie pozostawia tego przeciwko komu wydane zostało orzeczenie bez
możliwości obrony. Przewiduje szereg instytucji służących kontroli prawidłowości wydania
zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, tj.:

wniosek o sprostowanie (art. 10 pkt. 1 lit. a Rozporządzenia) – w przypadku
rozbieżności między orzeczeniem a Europejskim Tytułem Egzekucyjnym;
Od wydanego zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego nie przysługuje środek
odwoławczy. Zaświadczenie zgodnie z art. 10 ust. 3 Rozporządzenia podlega jednak
sprostowanie, gdy na skutek istotnego błędu istnieje rozbieżność pomiędzy orzeczeniem, a
wydanym zaświadczeniem ETE. Zgodnie z prawem polskim sprostowanie orzeczenia
następuje w trybie przewidzianym w art. 350 Kodeksu postępowania cywilnego, z tym
zastrzeżeniem, że stosownie do postanowień Rozporządzenia postępowanie w tym
przedmiocie może zostać wszczęte jedynie na wniosek.

wniosek o cofnięcie (art. 10 pkt. 1 lit. b Rozporządzenia) – w przypadku gdy
Europejski Tytuł Egzekucyjny został w sposób oczywisty wydany niesłusznie;
Do uchylenia zaświadczenia stosowane jest prawo Państwa Członkowskiego wydania
orzeczenia. Stosownie do art. 7954 Kodeksu postępowania cywilnego wniosek uchylenie
zaświadczenia może zostać złożony przez dłużnika w terminie miesięcznym od dnia
doręczenia mu postanowienia o wydaniu zaświadczenia. Wniosek taki może zostać złożony
przy użyciu standardowego formularza przedstawionego w załączniku VI Rozporządzenia nr
805/2004. Jeżeli wniosek nie jest sporządzony na formularzu określonym w
przepisach Rozporządzenia nr 805/2004, powinien czynić zadość warunkom pisma
procesowego określonym w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego oraz wskazywać
okoliczności uzasadniające wniosek. Przed uchyleniem zaświadczenia sąd wysłucha
wierzyciela, któremu przysługuje zażalenie na postanowienie w przedmiocie uchylenia
zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego.
6

wniosek o stwierdzenie utraty, zawieszenia lub ograniczenia wykonalności
orzeczenia (art. 6 ust 2 Rozporządzenia) – w przypadku wystąpienia jednej z
okoliczności podlegających stwierdzeniu;
Zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego jest skuteczne jedynie w granicach
wykonalności orzeczenia. Oznacza to, że w przypadku pozbawienia, zawieszenia lub
ograniczenia wykonalności orzeczenia, któremu nadano zaświadczenie europejskiego tytułu
egzekucyjnego, na wniosek złożony w Sądzie wydania orzeczenia w dowolnym czasie, przy
użyciu formularza przedstawionego w załączniku IV Rozporządzenia nr 805/2004, Sąd
wydaje zaświadczenie wskazujące na brak lub ograniczenie wykonalności orzeczenia.

wniosek o ograniczenie, zawieszenie, uzależnienie postępowania egzekucyjnego
od złożenia zabezpieczenia (art. 23 Rozporządzenia) – w przypadku zaskarżenia
orzeczenie, któremu nadano zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego,
bądź też złożenia wniosku o sprostowanie lub uchylenie zaświadczenia Europejskiego
Tytułu Egzekucyjnego.

wniosek o odmowę wykonania ETE(art. 21 Rozporządzenia) - jeżeli orzeczenie,
któremu nadano zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, nie da się
pogodzić z wcześniejszym orzeczeniem wydanym w jakimkolwiek Państwie
Członkowskim bądź w państwie trzecim, pod warunkiem że: 1) wcześniejsze
orzeczenie zostało wydane w odniesieniu do tego samego przedmiotu sporu i
dotyczyło tych samych stron, 2) wcześniejsze orzeczenie zostało wydane w Państwie
Członkowskim wykonania lub spełnia warunki konieczne dla jego uznania w
Państwie Członkowskim wykonania, 3) niemożność pogodzenia orzeczeń nie było i
nie mogło być podniesione w formie zarzutu w postępowaniu sądowym w Państwie
Członkowskim wydania.
Postępowanie egzekucyjne prowadzone w oparciu o orzeczenie wzbogacone o
zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego podlega prawu Państwa, w którym jest
ono wdrażane. W celu wykonania orzeczenia wierzyciel jest zobowiązany przedstawić
właściwym organom egzekucyjnym tego Państwa następujące dokumenty:
1. odpis orzeczenia, który spełnia warunki niezbędne dla stwierdzenia jego
autentyczności
2. odpis zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego spełniający warunki
niezbędne dla stwierdzenia jego autentyczności jak również, w razie potrzeby,
transkrypcję zaświadczenia ETE lub jego tłumaczenie na język urzędowy Państwa
Członkowskiego jego wykonania (lub jeżeli jest kilka języków urzędowych na język
urzędowy lub jeden z języków urzędowych, w jakim zgodnie z prawem tego państwa
członkowskiego prowadzi się postępowanie sądowe w miejscu, gdzie ma nastąpić
7
wykonanie, bądź też na jakikolwiek inny język wskazany przez Państwo
Członkowskie wykonania, jako możliwy do zaakceptowania).
Adwokat Andrzej Żurawski
Siedziba: ul. Świebodzka 6/1, 50-046 Wrocław
Biuro: pl. Muzealny 8/3, 50-035 Wrocław
NIP: 897-176-37-79; REGON: 021299238; KRS: 0000360342
Tel./faks: (+48) 71 341 12 33
e-mail: [email protected]
wiryna: www.dgz.pl
www.handelzagranica.pl
Uwaga WPHI Berlin jako wydawcy: Powyższe opracowanie ma charakter materiału informacyjnego i nie
stanowi źródła prawa. Ww. treści przy całej staranności wydawcy i autora nie stanowią wiążącej opinii prawnej
i są informacją, a nie doradztwem prawnym. Dla uzyskania wiążącej porady prawnej prosimy o bezpośredni
kontakt z autorem opracowania z kancelarii Dawidowicz Grochowski Żurawski.
8