streszczenie PL - Wydział Nauk Ekonomicznych

Warszawa, 25.10.2016
Mgr Karolina Goraus-Tańska
Katedra Teorii Rozwoju Gospodarczego
Wydział Nauk Ekonomicznych
Uniwersytet Warszawski
Streszczenie rozprawy doktorskiej
„Mikroekonomiczne uwarunkowania nierówności ze względu na płeć: wybrane zagadnienia”
Niniejsza praca doktorska jest poświęcona analizie nierówności ze względu na płeć na rynku pracy.
Poprzez analizę danych indywidualnych staramy się uwzględniać różnice w charakterystykach, które
mogą mieć wpływ na wydajność lub dostęp do zatrudnienia. Analiza koncentruje się na krajach
transformacji oraz na grupie kontrolnej krajów o wysokich dochodach. Stosowane są metody
mikroekonometryczne w celu odpowiedzi na wyzwania związane z analizą przeprowadzaną dla wielu
krajów w dłuższym okresie czasu.
Nierówność kobiet i mężczyzn na rynku pracy nadal jest ważnym tematem debat politycznych i badań
naukowców. Kobiety mają niższe wskaźniki zatrudnienia i zarabiają mniej niż mężczyźni w niemal
wszystkich krajach Europy, a znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy sytuacja ta jest związana z
dyskryminacją, różnicami w cechach, które mają wpływ na produktywność, różnicami w
preferencjach przy wyborze między pracą a wypoczynkiem, czy też różnicami w obciążeniu
obowiązkami poza rynkiem pracy pozostaje wyzwaniem dla badań empirycznych. Obszerna literatura
koncentruje się na potencjalnych czynnikach stojących za obserwowanymi nierównościami między
kobietami i mężczyznami na rynku pracy, jak i na ewolucji tych nierówności w poszczególnych krajach
i w ujęciu międzynarodowym. Nierówności między kobietami i mężczyznami na rynkach pracy krajów
Europy Środkowej i Wschodniej zostały również szeroko zbadane w literaturze, jednak głównie w
kontekście skutków transformacji gospodarczej.
W tej pracy ponownie analizujemy temat nierówności między kobietami i mężczyznami na rynkach
pracy w krajach transformacji i staramy się wykorzystać szerszy zestaw dostępnych metod
ekonometrycznych, a także możliwość zebrania danych dla większej liczby krajów transformacji i dla
dłuższego okres czasu. Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą, jest to pierwsze badanie, które zapewnia
tak kompleksową i aktualną analizę nierówności ze względu na płeć na rynkach pracy w krajach
transformacji. Badamy nierówności pomiędzy kobietami i mężczyznami we wskaźnikach zatrudnienia,
wysokości płac i prawdopodobieństwie otrzymywania płac poniżej stawek minimalnych.
Wykonujemy również analizę studium przypadku przy użyciu danych personelu konkretnej firmy
działającej w kraju transformacji, która pozwala na analizę ewolucji różnic w płacach tych samych
kobiet i mężczyzn w czasie. Analiza zawarta w niniejszej pracy obejmuje okres ponad 20 lat,
począwszy od wczesnych lat dziewięćdziesiątych. Przeprowadzamy analizy dla krajów transformacji
jako grupy, które porównywane są do krajów Europy Zachodniej, jak również przedstawiamy wyniki
dla poszczególnych krajów oddzielnie. Podczas gdy większość wyników dotyczy węższego zestawu
krajów transformacji, które obecnie są członkami Unii Europejskiej, staramy się rozszerzyć analizę o
inne kraje transformacji kiedy tylko jest to możliwe. Ta obszerna analiza jest poświęcona sprawdzeniu
następującej hipotezy:
Nierówności między kobietami i mężczyznami, dostosowane o różnice w indywidualnych
charakterystykach, obniżały się na przestrzeni ostatnich lat na rynkach pracy w krajach transformacji,
podobnie jak w krajach Europy Zachodniej.
Analiza nierówności między płciami w stopach zatrudnienia, która przeprowadzana jest w rozdziale 1,
obejmuje okres ponad 20 lat, i uwzględnia 27 krajów transformacji. Wykorzystany jest unikalny
zestaw danych stworzony poprzez zebranie i harmonizację wielu źródeł danych. Przy użyciu tego
zbioru otrzymujemy ponad 1600 oszacowań luk między kobietami i mężczyznami we wskaźnikach
zatrudnienia, dostosowanych o różnice w charakterystykach, dla poszczególnych krajów, lat i źródeł
danych. Choć analiza oparta na wielu źródłach danych jest wyzwaniem, pozwala ona na zbadanie
dłuższego okresu czasu, począwszy od wczesnych lat dziewięćdziesiątych, oraz na uwzględnienie w
analizach szerszego zestawu krajów transformacji. Otrzymane wyniki wskazują, że w przeciwieństwie
do grupy krajów kontrolnych, nie obserwujemy tendencji spadkowej w lukach między kobietami i
mężczyznami we wskaźnikach zatrudnienia wśród krajów transformacji. Oprócz analizy zmian
otrzymanych wskaźników w czasie, staramy się brać pod uwagę heterogeniczność zmian stóp
zatrudnienia w różnych grupach wiekowych, i odróżnić efekty kohortowe i grup wieku. Wyniki
wskazują, że przeciętnie wśród krajów transformacji wśród kobiet urodzonych później nie występują
niższe skorygowane luki w stopach zatrudnienia niż wśród kobiet urodzonych wcześniej.
Pozostała część dysertacji poświęcona jest nierównościom płacowym. Analiza luk między kobietami i
mężczyznami w płacach, która jest wykonana w rozdziale 2, koncentruje się na podgrupie krajów
transformacji, które są obecnie członkami Unii Europejskiej, i obejmuje okres począwszy od roku
2003. Chociaż istnieją badania dostarczające oszacowań luki płacowej dla niektórych krajów i lat
objętych analizą, ich interpretacja może być trudna ze względu na różnice w podejściach
metodologicznych pomiędzy badaniami. Obszerna literatura poświęcona jest ulepszaniu technik
ekonometrycznych stosowanych do oszacowań różnic w wynagrodzeniach skorygowanych o różnice
w charakterystykach. Ten rozwój metod pozwala na bardziej precyzyjny i uniwersalny pomiar
nierówności, jednak często porównywanie wyników pomiędzy badaniami jest niemożliwe ze względu
na różnice w podejściu metodologicznym. W związku z tym dostępna informacja na temat ewolucji
nierówności między kobietami i mężczyznami w krajach transformacji pozostaje niepełna. W
rozdziale 2 stosujemy wiele metod dekompozycji dla tego samego źródła danych indywidualnych w
celu uzyskania spójnych oszacowań skorygowanych luk w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn dla
grupy krajów transformacji i grupy kontrolnej. Dla każdego kraju i roku, który jest uwzględniony w
analizie, szacujemy 150 wskaźników skorygowanej luki płacowej. Szacunki różnią się w pod względem
zastosowanego podejścia ekonometrycznego, zestawu kontrolowanych charakterystyk, lub
analizowanego momentu rozkładu płac. Następnie analizujemy trend w otrzymanych wskaźnikach
luki płacowej w ramach każdego ze 150 podejść metodologicznych. Wyniki wskazują, że skorygowane
luki płacowe nie maleją wśród krajów transformacji. Taki wynik został otrzymany dla wszystkich
uwzględnionych momentów rozkładu płac. Nierówności płacowe u dołu rozkładu wynagrodzeń nie
maleją pomimo zwiększenia płac minimalnych w krajach transformacji.
W rozdziale 3 skupiamy się więc na temacie nierówności płci w naruszeniach płacy minimalnej.
Utrzymujące się różnice między kobietami i mężczyznami w prawdopodobieństw otrzymywanie płac
poniżej statutowego minimum mogą być jednym z czynników, które utrudniają zmniejszenie
nierówności płac kobiet i mężczyzn na dole dystrybucji płac. Wyniki wskazują, że naruszenia płacy
minimalnej są znacznie wyższe wśród kobiet, a te różnice nie mogą być wyjaśnione przez różnice w
obserwowalnych charakterystykach. Badanie ewolucji luki między kobietami i mężczyznami w
poziomie naruszeń płacy minimalnej również wskazują, że te nierówności są względnie stabilne w
czasie.
W rozdziale 4 analizowany jest unikalny zestaw danych personelu, który obejmuje okres 1990-2006, i
zawiera szczegółowe informacje na temat wszystkich pracowników zatrudnionych w analizowanym
dużym przedsiębiorstwie przemysłowym w Rosji. Wyniki wskazują, że luka płacowa między kobietami
i mężczyznami w analizowanej spółce była bardzo mała na początku lat dziewięćdziesiątych, ale
znacznie wzrosła w okresie transformacji, osiągając najwyższy poziom w roku 1998. Różnice płac
między kobietami i mężczyznami następnie maleją, aż do ostatniego dostępnego roku 2006. Różnice
w zmiennych demograficznych lub edukacji nie wyjaśniają zaobserwowanych różnic w płacach, lecz
uwzględnienie różnic w zawodach wyjaśnia większość różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn.
Wyniki wskazują również, że luki płac ze względu na płeć w analizowanej firmie pojawiają się w
momencie uzyskania zatrudnienia i często rosną w miarę upływu czasu.