Model emerytur obywatelskich

 Centrum im. Adama Smitha Model emerytur obywatelskich Opracowanie:
Magdalena Sołtys
Konrad Jagodziński
Warszawa, 13 lipca 2011 r.
1 Spis treści 1. Model emerytur obywatelskich wg Centrum im. A. Smitha .......... 3 1.1 Fakty dotyczące obecnego systemu emerytalnego .................................................. 3 1.2 Zasady systemu proponowanego przez Centrum im. A. Smitha ........................ 3 1.3 Droga przejścia do systemu emerytur obywatelskich ........................................... 3 1.4 Zalety systemu emerytur obywatelskich wg Centrum im. A. Smitha .............. 4 2. Komentarze do modelu emerytur obywatelskich proponowanego przez Centrum im. A. Smitha .................................................................... 4 2.1 ZA ................................................................................................................................................... 4 2.2 PRZECIW .................................................................................................................................... 5 2.3 Uwagi ........................................................................................................................................... 7 3. Apel Centrum im. A. Smitha i Związku Przedsiębiorców i Pracodawców ............................................................................................ 7 4. Linkografia ............................................................................................... 8 Załącznik nr 1 .............................................................................................. 9 2 1. Model emerytur obywatelskich wg Centrum im. Adama Smitha Model został przedstawiony 2 lutego 2011 r. przez Roberta Gwiazdowskiego,
Andrzeja Sadowskiego i [???] na konferencji prasowej w siedzibie Centrum im. A.
Smitha w Warszawie.
1.1 Fakty dotyczące obecnego systemu emerytalnego 1. Emerytury zależą przede wszystkim od wielkości dochodu narodowego (czyli pośrednio od aktywności zawodowej obywateli hamowanej wysokimi kosztami pracy i biurokracją), a w drugiej kolejności od politycznych decyzji o jego podziale. Stąd wynikają ciągłe zmiany zasad waloryzacji i przechodzenia na emeryturę. 2. System opiera się na monopolu ZUS i oligopolu OFE. 3. Składka emerytalna jest formą podatku, a ZUS równoległym wobec Urzędów Skarbowych poborcą podatkowym. 4. Na spersonalizowanych kontach w ZUS nie ma pieniędzy tylko zapisy księgowe o zobowiązaniach rządu wobec emerytów. 1.2 Zasady systemu proponowanego przez Centrum im. A. Smitha 1. Każdy obywatel Rzeczpospolitej Polski na prawo do gwarantowanej emerytury (Konstytucja RP, art. 67). 2. Wszystkim uprawnionym emerytura wypłacana jest w tej samej wysokości. 3. System emerytury gwarantowanej jest bezskładkowy i finansowany z budżetu państwa. 4. ZUS jest instytucją zajmującą się wyłącznie dystrybucją pieniędzy na emerytury. 1.3 Droga przejścia do systemu emerytur obywatelskich Wszystkie podatki nałożone na pracę tzn. ZUS, składki i podatki zostają połączone. Przedsiębiorcy płacą jeden łączny podatek od sumy wszystkich wypłaconych wynagrodzeń jednym przelewem do jednego Urzędu Skarbowego. Od dnia 1 stycznia 2012 roku emerytury wypłacane są wg następujących zasad: emerytury wg dotychczasowych zasad otrzymają przechodzący na nią w 2012 r.; wszystkim pozostałym pracującym emerytura zostaje przeliczona na dotychczasowych zasadach za okres pracy do tego dnia 31.12.2011 r. 3 Osoby starsze będą otrzymywały część emerytury obywatelskiej i część emerytury na dotychczasowych zasadach; od 1.01.2012 r. do momentu przejścia na emeryturę jej wysokość naliczana jest już wg emerytury obywatelskiej; osoby, które w roku 2012 r. skończą 18 lat będą otrzymywały wyłącznie emeryturę obywatelską; wypełnienie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka umożliwia przejście na emeryturę np. 2 lata wcześniej; zlikwidowany zostaje podatek od wypłat emerytur, ZUS przestaje go naliczać i pobierać; udział w Otwartych Funduszach Emerytalnych jest dobrowolny; wysokość emerytury obywatelskiej na dzień 01.01.2012 r. wynosi 900 zł; wobec zrównania w prawach wszystkich obywateli, KRUS traci rację bytu i zostaje zlikwidowany. 1.4 Zalety systemu emerytur obywatelskich wg Centrum im. A. Smitha 1. Prosty i jednolity dla wszystkich obywateli. 2. Tani w utrzymaniu, nie wymagający kosztownej personalizacji i poboru zindywidualizowanych składek. 3. Likwiduje dyskryminację kobiet ze względu na posiadanie i wychowywanie dzieci, systemowo realizuje politykę prorodzinną 4. Nie blokuje aktywności inwestycyjnej obywateli i zachęca do jej podejmowania 2. Komentarze do modelu emerytur obywatelskich proponowanego przez Centrum im. A. Smitha 2.1 ZA: oszczędności taniej o 25%: obecnie 87 mld PLN emerytur dla 6,1 mln obywateli; po zmianach 68 mld PLN emerytur dla 6,3 mln obywateli (J. Iwanik – Instytut Misesa) redukcja zatrudnienia w ZUS (obecnie w Polsce prawie 50 tys. urzędników, w Kanadzie kilkudziesięciu) (M. Langalis – Najwyższy Czas) zmniejszenie kosztów utrzymania ZUS – nie potrzeba będzie wielu budynków, samochodów, laptopów, delegacji itp. (M. Langalis – Najwyższy Czas) pozytywny wpływ na rynek pracy 4 zmniejszenie kosztów pracy (Frizona.pl) zmniejszenie klina podatkowego i bezrobocia (J. Iwanik – Instytut Misesa) brak ograniczeń dla aktywności zawodowej emerytów (M. Langalis – Najwyższy Czas) eliminacja problemów systemowych prostota (J. Iwanik – Instytut Misesa) nikt nie zostanie na starość bez środków do życia, co przy okazji rozwiązuje inne problemy państwa (Precyl.pl) likwiduje problem zbyt szybkiej ścieżki awansu w służbach mundurowych: przerost kadry oficerskiej powodowany pędem do wyższych emerytur (M. Langalis – Najwyższy Czas); zgodny z ideologią liberalizmu bardziej umiarkowany i wykonywalny niż projekty likwidacji systemu emerytalnego w ogóle (Frizona.pl); krok w stronę zupełnej likwidacji systemu emerytalnego w przyszłości (Frizona.pl); propozycja specjalistów a nie polityków (Frizona.pl) 2.2 PRZECIW: powiększy deficyt budżetowy i nie zmniejszy opodatkowania KONTRARGUMENT: To nieprawda. Obniżając wymiar średniej emerytury i `zrównując go dla wszystkich z 1600 zł do poziomu 900 zł, zmniejszy się bezwzględne obciążenia dla przyszłych budżetów. Wymiar wypłat będzie mniejszy. spowoduje podniesienie podatków albo składek w przyszłości (M. Boni dla Rzeczpospolitej); KONTRARGUMENT: Wartość emerytury i mechanizm jej wpłacania nie ma wpływu na zmniejszenie czy zwiększenie podatków. Wpływ ma jedynie liczba osób uprawnionych do pobierania emerytury, a ta jest niezależna od proponowanego systemu. Zależy od wielkości populacji i ustalonego wieku emerytalnego. Polski na to nie stać (M. Rusewicz dla IAR); KONTRARGUMENT: 5 Polski nie stać na obecny system emerytalny! Oczywiście obciążenie finansowe będzie, ale zostanie ono rozłożone w czasie i stopniowo redukowane. Zmniejszanie obciążenia będzie postępować wraz ze zmianą liczby osób objętych (częściowo) starym systemem na rzecz osób, których obowiązywać będzie już wyłącznie nowy system. W ten sposób obciążenia w stosunku do PKB wytwarzanego przez przyszłe pokolenia będą się zmniejszać. Ponadto proponowana przez nas likwidacja składek i sam fakt niepobierania podatku PIT już będzie oszczędnością. niewypłacalność systemu (B. Marczuk – Forsal.pl); KONTRARGUMENT: To dzisiejszy system jest wypłacalny. Stąd model emerytur obywatelskich. konieczność znalezienia nowego źródła finansowania emerytur i to nie tylko w momencie braku wpływów ze składek (W. Wojciechowski – FOR, GazetaPrawna.pl); KONTRARGUMENT: Proponowana likwidacja składek emerytalnych, nie oznacza likwidacji podatków pośrednich. To one będą dodatkowym źródłem finansowania. Są to podatki lepsze niż bezpośrednie. Orędownikami odchodzenia od podatków bezpośrednich są eksperci z Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), o czym jest mowa w opracowaniu OECD za 2010 r. skąd finansować renty i ubezpieczenia zdrowotne? (J. Iwanik – Instytut Misesa); KONTRARGUMENT: Właśnie z podatków pośrednich, które są skuteczniejsze, bo łatwiejsze i tańsze w poborze. należy zmniejszyć opodatkowanie w ogóle a nie tylko zmienić sposób pobierania podatków (J. Iwanik – Instytut Misesa); KONTRARGUMENT: Proponowany przez nas system nie zakłada zmiany sposobu pobierania podatków, a całą strukturę (podstawę) opodatkowania. Różne podatki mają różne konsekwencje. Najbardziej niekorzystne jest opodatkowanie pracy, czego również dowiodło OECD w swoim opracowanie za 2010 r. podatny na nadużycia KONTRARGUMENT: 6 To właśnie dzisiejsza niejednolita skala emerytur daje pole do nadużyć. Równe emerytury obywatelskie eliminują możliwość manipulacji wysokością emerytury. proponowanie wyjątków (ulga za posiadanie dzieci) może stworzyć precedens dla innych wyjątków (górnicy, żołnierze itp.) (J. Iwanik – Instytut Misesa); KONTRARGUMENT: Proponujemy jedną ulgę. UWAGA: system nie może wymagać sztabu urzędników oceniających czy dziecko jest dobrze wychowane czy nie i komu z tego tytułu należy się wcześniejsza emerytura. Ulga na dziecko musi być jednoznaczna, zerojedynkowa. Możliwość przejścia na emerytura o dwa lata wcześniej dla obojga rodziców. [???] prostota będzie paradoksalnie gwoździem do trumny: obywatele nie lubią równego traktowania – wymuszą na politykach ulgi i przywileje (Sz. Mazurek – Gekon.net.pl); KONTRARGUMENT: To argument niezgodny z podstawą funkcjonowania demokratycznego państwa. Niezgodny z Art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, mówiącym o równości wszystkich ludzi i obywateli. Zachęcamy również do lektury Demokracji w Ameryce Alexis’ a de Tocquevilla. niesprawiedliwość i zachęta do żerowania na państwie KONTRARGUMENT: Równe emerytury dla wszystkich obywateli to chyba najbardziej klarowny przejaw sprawiedliwości. poczucie niesprawiedliwości więcej pracujących wobec mniej pracujących (GazetaPrawna.pl); KONTRARGUMENT: Eliminując opodatkowanie dochodu satysfakcja dla pracujących będzie tym większa. Ich dochody w trakcie całej aktywności zawodowej będą wyższe. Emerytura wypłacana wg modelu proponowanego przez Centrum nie zależy od stażu pracy czy wielkości płacy. Jest świadczeniem wynikającym z założeń systemu, iż każdemu obywatelowi RP w wieku poprodukcyjnym przysługuje bezwzględne prawo do emerytury. 7 emerytura obywatelska zachęca do nielegalnego zatrudnienia (W. Wojciechowski – FOR, GazetaPrawna.pl); KONTRARGUMENT: W istocie jest dokładnie odwrotnie. To dzisiejszy system, nakładając wysokie opodatkowanie pracy, zachęca czy wręcz zmusza ludzi do uciekania w gospodarkę nierejestrowalną. osoby, które nigdy nie pracowały też dostają emeryturę (Najwyższy Czas); KONTRARGUMENT: To argument skrajnie liberalny. Dziś również, ze względów cywilizacyjnych i humanitarnych, osoby które nigdy nie pracowały dostają pomoc finansowa od państwa. Obecnie dokonuje się to poprzez różnego rodzaju inne świadczenia, odrębnie naliczane i administrowane, co generuje dodatkowe koszty i zwiększa koszty funkcjonowania całego systemu. zachęca do szarej strefy i cwaniactwa -­‐ free riders (B. Marczuk – Forsal.pl); rozwój szarej strefy (B. Wyżnikiewicz dla IAR); KONTRARGUMENT: W tym systemie nie ma pojęcia free ridersów. Przymusowy system emerytalny organizowany przez państwo opiera się i musi się opierać na solidarności pokoleń. Nie ma innego źródła finansowania. Komunikat z badań CBOS „Polacy wobec ludzi starszych i własnej starości”, 27.11.2009 http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2009/K_157_09.PDF pogorszenie sytuacji materialnej najuboższej części społeczeństwa KONTRARGUMENT: To absurdalny zarzut. Gwarantowane świadczenia obejmą wszystkich obywateli. Dziś [ile?!] mln osób, bez udokumentowanej aktywności zawodowej, nie dostaje emerytury. Ponadto obecnie najniższa emerytura (728,18 zł) jest prawie 20% niższa od proponowanej przez nas kwoty.
Zatem najbiedniejsi, a zwłaszcza rolnicy, relatywnie zyskają najwięcej. mniej zarabiający nie mają czego odkładać w II i III filarze (GazetaPrawna.pl); KONTRARGUMENT: Brak! 8 zwiększy się przepaść między najbiedniejszymi i najbogatszymi (R. Petru dla Rzeczpospolitej); KONTRARGUMENT: Biedni dostana więcej, więc te różnice się zmniejszą. Ponadto wiek emerytalny to nie jest naszym zdaniem czas na dorabianie się. To czas spokoju i cieszenia się urokami wieku dojrzałego. W proponowanym przez Centrum systemie państwo to finansowe minimum spokoju gwarantuje. A jeżeli ktoś chciałby się w tym czasie dorobić, to ten system również to umożliwia poprzez zniesienie podatku PIT. niechęć społeczeństwa do oszczędzania – 40% badanych woli konsumować niż oszczędzać (Millward Brown SMG/KRC dla Wyborcza.biz) KONTRARGUMENT: Nie dyskutujemy z faktami. Proponowany przez nas system wychodzi wręcz naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom konsumentów. Znosząc PIT, zwiększa indywidualne środki na konsumpcję. A po przekroczeniu wieku emerytalnego każdy obywatel dostanie dodatkowo na konsumpcję 900 zł. emerytura będzie zbyt niska, więc niepopularna niepopularność niskiej emerytury wśród Polaków (M. Boni dla Rzeczpospolitej) 900 PLN to bardzo mało – niepopularna idea (J. Iwanik – Instytut Misesa) KONTRARGUMENT: Wysokość emerytury musiałaby być przegłosowana w wyborach powszechnych, by stała się popularna. To absurd. Proponowane przez nas 900 zł jest to świadczenie w cenach bieżących przeliczane w przyszłości umożliwiające przetrwanie na skromnym poziomie życia. Natomiast poprzez likwidację podatków PIT i podatków socjalnych, pensje zostaną uwolnione od obciążeń. Tym samym zwiększamy ich dochody i dajemy obywatelom wybór formy oszczędzania na dodatkowe świadczenia poza gwarantowana emeryturą. Uwalniamy ich potencjał inwestycyjny. wady ulgi za posiadanie dzieci system emerytalny nie ma wpływu na współczynnik dzietności, zależy on raczej od elastyczności rynku pracy (W. Wojciechowski – FOR, GazetaPrawna.pl) KONTRARGUMENT: 9 Jest to błędna teza. System emerytalny ma wpływ na współczynnik dzietności. Wszystkie badania dowodzą*, iż skłonność do oszczędzania rośnie w momencie niepewności. Zatem obietnice wysokich przyszłych emerytur i zwiększanie pewności obywateli w tym zakresie, powoduje ich niechęć do oszczędzania i spadek dzietności. Kiedyś posiadania potomstwa było swoistą „polisą ubezpieczeniową”, gwarantem finansowego bezpieczeństwa na starość. Dziś ten bodziec zanikł, społeczeństwo nie funkcjonuje w ten sposób. Ponadto obecny system zabiera ludziom w wieku produkcyjnym i reprodukcyjnym tak wielką część ich dochodów, że zwyczajnie nie maja oni środków do posiadanie dzieci (patrz: Komunikat z badań CBOS „Postawy prokreacyjne Polaków”, 14.01.2010 http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_004_10.PDF) Projekt ulgi – do dyskusji. Ew. wariant: System przyznaje ulgi w sposób bezwzględny – za każde urodzone dziecko możliwość przejścia na emeryturę dwa lata wcześniej przez matkę. *sprawdzić! (raporty płatne) Raport TNS OBOP z 14.07.2011 „Jak uratować swoje oszczędności?” http://www.tnsglobal.pl/archive-­‐report/id/7916 Raport TNS OBOP z 27.10.2010 „Jak Polacy oszczędzają?” http://www.tnsglobal.pl/archive-­‐report/id/7881 instrumentalne traktowanie prokreacji (GazetaPrawna.pl) KONTRARGUMENT: To prawda, ale demografia jest bezwzględna. Liczby mówią same za siebie. Opublikowana przez GUS Prognoza ludności na lata 2008-­‐2035 przewiduje w 2035 r. spadek liczby ludności do 35,99 mln, z czego aż 9,62 mln będą stanowić osoby w wieku poprodukcyjnym (http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_prognoza_ludnosci_n
a_lata2008_2035.pdf). Potrzebujemy więcej dzieci. Polityka prorodzinna jest priorytetowa. przy uldze za posiadanie dzieci oszczędności znikają. Obejmie ona 8,2 mln ludzi, co zwiększa koszt do 88 mld PLN (J. Iwanik – Instytut Misesa) KONTRARGUMENT: Brak! 10 opór instytucjonalny opór likwidowanych instytucji i grup je popierających (GazetaPrawna.pl) KONTRARGUMENT: Brak! brak możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę (GazetaPrawna.pl) KONTRARGUMENT: To prawda. Jednakowoż chcielibyśmy nadmienić, że nasza propozycja ma polepszyć, a nie pogorszyć sytuację naszego kraju. za mało liberalny likwidacja systemu emerytalnego w ogóle byłaby lepsza (Frizona.pl) KONTRARGUMENT: Całkowita likwidacja systemu emerytalnego byłaby rozwiązaniem libertariańskim. Nasze jest możliwie najbardziej liberalnym. fałszywe przedstawianie systemu kanadyjskiego system kanadyjski nie jest wcale tak prosty, jak maluje go Centrum im. A. Smitha (Sz. Mazurek – Gekon.net.pl) pominięto fakt, że w Kanadzie funkcjonuje także dodatkowy, obowiązkowy repartycyjny system ubezpieczeniowy, z którego na bieżąco wypłacane są renty i emerytury (80% składek stanowiących 10% wynagrodzenia) a część (20%) jest odkładana i inwestowana (W. Wojciechowski – FOR, GazetaPrawna.pl) KONTRARGUMENT: Proponowany przez nas system nie jest wierną kopia systemu funkcjonującego w Kanadzie. Jest pewną wariacją na temat systemów kanadyjskiego, nowozelandzkiego i australijskiego, adaptowana do warunków polskich. brak szczegółowych analiz brak szczegółowej oceny skutków takiej reformy (chodzi o skutki systemowe, nie finansowe) (W. Wojciechowski – FOR, GazetaPrawna.pl) KONTRARGUMENT: Skutki systemowe prezentujemy tutaj 1. [patrz: rozdział 1] dlaczego 900 zł? brak argumentacji (B. Marczuk – Forsal.pl) KONTRARGUMENT: 11 Według naszych wyliczeń jest to koszyk dóbr podstawowych, który pozwala na przeżycie na skromnym poziomie wg średniego poziomu cen z 2009 r. Kwota 900 zł wynika również ze zrównania świadczeń emerytalnych wypłacanych dotychczas przez ZUS i KRUS. Kwota nie jest 900 zł nie jest ostatecznym postulatem w proponowanym systemie. Wysokość gwarantowanej emerytury powinna zależeć od koszyka dóbr podstawowych, obliczanego jak koszyk inflacyjny, ale stosując średnią ważoną. Jest to najbardziej adekwatny wskaźnik ekonomiczny, a nie statystyczny jak średnia wysokość płac czy administracyjny i polityczny, jak wysokość płacy minimalnej. 2.3 Uwagi naturalni sojusznicy pomysłu to pracownicy szarej strefy, rolnicy, pracownicy o niskich zarobkach i bezrobotni (J. Iwanik – Instytut Misesa) 3. Apel Centrum im. A. Smitha i Związku Przedsiębiorców i Pracodawców [Skąd tu się wziął ZPP?] Rozumiemy, że obecny rząd przed wyborami nie zmieni tyranii status quo jak nie zrobiły tego poprzednie rządy. Dlatego apelujemy do rządu, że skoro nie można zredukować dziś wydatków rządowych, to należy uwolnić przedsiębiorczość Polaków. Żaden związek zawodowy w tym wypadku nie zaprotestuje, jeżeli tylko rząd zlikwiduje prawo blokujące i marnotrawiące energię i potencjał Polaków. Nie podwyżkami podatków, ale poprzez uwolnienie aktywności rząd może otrzymać większe wpływy do budżetu i rozpocząć proces spłaty długu publicznego. Korzystanie z OFE, podobnie jak z innych instytucji finansowych, powinno być dobrowolne. 12 4. Linkografia: 1. M. Boni dla Rzeczpospolitej, http://www.rp.pl/artykul/5,685222-­‐PSL-­‐
wciaz-­‐jest-­‐za-­‐emerytura-­‐obywatelska.html, http://www.pb.pl/a/2011/06/14/Boni_Dwa_filary_sa_nam_potrzebne 2. Frizona.pl – forum, http://frizona.pl/threads/7096-­‐Reforma-­‐systemu-­‐
emerytalnego-­‐wg.-­‐Centrum-­‐Adama-­‐Smitha 3. GazetaPrawna.pl – forum, http://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/483710,jest_pomysl_rowne_emery
tury_od_panstwa_dla_wszystkich_po_900_zl.html 4. J. Iwanik – Instytut Misesa, http://mises.pl/blog/2011/04/29/iwanik-­‐
obywatelski-­‐plan-­‐emerytalny-­‐centrum-­‐adama-­‐smitha/ 5. M. Langalis – Najwyższy Czas, http://nczas.home.pl/wazne/reforma-­‐zus-­‐
na-­‐wzor-­‐kanady/ 6. B.Marczuk – Forsal.pl, http://forsal.pl/artykuly/484216,marczuk_do_zus_minimum_reszte_niech_
kazdy_zbiera_sam.htm 7. Sz. Mazurek – Gekon.net.pl, http://www.gekon.net.pl/blog/2011/02/02/emerytury-­‐
obywatelskie.html#utm_source=feed&utm_medium=feed&utm_campaign=
feed 8. Najwyższy Czas – forum, http://nczas.home.pl/wazne/reforma-­‐zus-­‐na-­‐
wzor-­‐kanady/ 9. R. Petru dla Rzeczpospolitej, http://www.rp.pl/artykul/5,685222-­‐PSL-­‐
wciaz-­‐jest-­‐za-­‐emerytura-­‐obywatelska.html 10. Precyl.pl – forum, http://precyl.pl/off-­‐topic/3244496-­‐emerytura-­‐
obywatelska-­‐na-­‐wzor-­‐kanady-­‐propozycja-­‐cas.html 11. M. Rusewicz dla IAR, http://stooq.com/n/?f=471280&c=1&p=0 12. W. Wojciechowski – FOR, GazetaPrawna.pl, http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/485246,wiktor_wojciechowski_ro
zwiazania_kanadyjskie_nie_sluza_polsce_to_zly_pomysl.html 13. Millward Brown SMG/KRC dla Wyborcza.biz, http://wyborcza.biz/finanse/1,105684,8077788,Az_40_proc__Polakow_wo
li_konsumowac_zamiast_oszczedzac.html 14. B. Wyżnikiewicz dla IAR, http://stooq.com/n/?f=471280&c=1&p=0 13 Załącznik nr 1 Fragmenty raportu Ruchu Wolność i Godność „Nie rzucim ziemi. Studium wykonalności programu na 2012 z 2011.01” Źródło:http://www.ruchwig.pl/index.php/pl/program/analizy/21-­‐nie-­‐rzucim-­‐
ziemi-­‐studium-­‐wykonalnosci-­‐programu-­‐na-­‐2012-­‐z-­‐201101 Ruch Wolność i Godność opracował program „Naszym dzieciom” mający na celu wskazanie rozwiązań instytucjonalnych chroniących wolność i godność człowieka. Prezentowany poniżej we fragmentach raport jest analizą finansową wykonalności tego programu. Autorzy publikują istotne dla debaty o systemie emerytalnym dane statystyczne i analizy. 1.1. Przyczyny załamania finansów publicznych System finansów publicznych w Polsce wkroczył w okres załamania prowadzącego do niewypłacalności lub konieczności katastrofalnej redukcji zobowiązań w formie hiperinflacji, zamieszek lub wojny. Bezpośrednią przyczyną już postępującego załamania jest niska stopa urodzeń Polaków. W jej wyniku już od 2014 r. liczba Polaków będzie systematycznie zmniejszać się z obecnych nieco ponad 38,2 mln do niecałych 32 mln w 2050 r. Jednocześnie w wiek emerytalny zaczęło wchodzić pokolenie powojennego wyżu demograficznego. Ponadto Polska została wydrenowana z milionów osób w wieku produkcyjnym, które wyemigrowały za granicę. Politycy nie zapewnili Polakom realizacji ich aspiracji zawodowych w Polsce. Dotykająca nas katastrofa jest pogłębiana w wyniku nieefektywności systemu, w którym owoce pracy Polaków są w części marnotrawione przez pasożytujących na nich polityków i biurokratów. (…) 1.2. Ubezpieczenia społeczne Katastrofa demograficzna w pierwszej kolejności zdetonowała bombę repatriacyjnego systemu ubezpieczeń społecznych polegającego na wypłacaniu emerytur z bieżących składek. Z jednej strony zaczął przyspieszać wzrost wypłacanych świadczeń emerytalno-­‐rentowych. Z drugiej strony relatywnie niska ilość osób w wieku produkcyjnym nie jest w stanie opłacać składek bilansujących system. System już bankrutuje. Utrata płynności wyraża się we wzrastającej kwocie dotacji budżetowych do funduszy ubezpieczeń społecznych. Są one maskowana przez machinacje księgowe kolejnych ministrów finansów. Oprócz oficjalnych dotacji budżetowych ukrywa się (nie traktując jej jako wydatek budżetu państwa) kolejną dotację w wysokości równowartości składek przekazywanych do OFE. Ale i to już nie wystarcza. W 2010 r. politycy zaczęli wykorzystywać Fundusz Rezerwy Demograficznej pobierając z niego środki w wysokości wszystkich rezerw zgromadzonych do końca 2009 r. Rezerwy te miały zabezpieczą płynność systemu w trakcie obciążeń generowanych przez emerytury osób z powojennego wyżu demograficznego, które będą dynamicznie wzrastać aż do ok. 2025 r. Faktyczny brak rezerwy aktuarialnych z naukowo-­‐finansowego punktu widzenia jest dowodem na niewypłacalność ubezpieczeń społecznych. Systemu nie uratowała reforma ubezpieczeń społecznych polegająca na przechodzeniu na system kapitałowy. Reforma ta w istocie maskuje rzeczywisty cel polityków polegający na obniżeniu wysokości wydatków na emerytury w formie obniżenia przeciętnej emerytury z systemy repatriacyjnego albo poprzez podwyższenie wieku emerytalnego. W zamian kusi się mrzonkami emerytur z otwartych funduszy emerytalnych, których wysokość zależy od widzimisię spekulantów giełdowych. Jednocześnie Polacy są obowiązkowo obciążani 14 wysokimi quasi monopolistycznymi prowizjami dla zarządzających otwartymi funduszami emerytalnymi. W sytuacji niewypłacalności państwowego systemu ubezpieczeń społecznych konieczne staje się jego zlikwidowanie. W trakcie likwidacji systemu prawa nabyte do świadczeń emerytalno-­‐
rentowych zostaną zachowane. Dotyczy to w szczególności już wypłacanych emerytur. Ich wysokość powinna być utrzymywana w stałej realnej wysokości (waloryzacja o inflację). Ponadto ze likwidowanego systemu repatriacyjnego świadczenie otrzymają Ci wszyscy, którzy dotychczas są w systemie, ale jeszcze nie osiągnęli wieku emerytalnego. Ich świadczenia będą proporcjonalne do liczby lat pozostawania w systemie (liczby lat składkowych). Z chwilą ogłoszenia likwidacji systemu, na finansowanie nabytych świadczeń będą kierowane źródła podatkowe, zastępując dotychczasowe składki ZUS. Umożliwi to zmniejszenie tych składek i zwiększenie dochodów Polaków. W ten sposób nastąpi przywrócenie wolności wyboru form oszczędzania przez każdego Polaka. Ubezpieczenia społeczne staną się dobrowolne, w tym w szczególności w zakresie otwartych funduszy emerytalnych. (…) 2.2 Trendy Najbardziej syntetycznym wskaźnikiem obrazującym stan demograficzny naszego narodu jest liczba Polaków. W 2013 r. odnotujemy maksimum, będzie nas ok. 38,25 mln. (…) Jednak następne lata to dynamiczny zjazd w dół. W końcowym roku naszej prognozy 2070 spodziewamy się, że liczba Polaków spadnie o ponad 12 mln osób do 26,2 mln tj. o 31,5 %. Prognozowana liczba Polaków pozwala nam ocenić jakość prognozy. Prognoza GUS 2008-­‐2035 przewiduje w 2035 r. 35,99 mln rodaków, nasza 35,83 mln. Przyjrzyjmy się kształtowaniu liczby osób w wieku produkcyjnym (kobiety 18-­‐59, mężczyźni 18-­‐
64). Liczba Polaków w wieku produkcyjnym (mln) 15 Liczba Polaków w najbardziej twórczym wieku spadnie z 24,62 mln w 2009 r. do 14,34 mln w 2070 r. o 41,8 %. Większy spadek osób w wieku produkcyjnym, niż ogółu Polaków wskazuje, że osoby te będą stanowiły malejącą część społeczeństwa. To przykuwa uwagę do osób starszych. Liczba Polaków w wieku poprodukcyjnym (mln) Polaków w wieku poprodukcyjnym (kobiety ponad 60, mężczyźni ponad 65) w 2009 r. było 6,31 mln. W ciągu najbliższych 20 lat ich liczba będzie bardzo dynamicznie wzrastać z szczytem w latach 2028-­‐2030 na poziomie 8,85 mln tj. o 40 %. Po kilkuletniej stabilizacji nastąpi kolejny wzrost do lat 2050-­‐2051 do 9,56 mln. Odtąd zacznie się spadek do 7,35 mln osób w 2070 r. Spadek liczby osób w wieku produkcyjnym przy jednoczesnym wzroście osób w wieku poprodukcyjnym to tragiczna wiadomość z gospodarczego punktu widzenia. Wzrostowi wydatków na renty, emerytury i opiekę zdrowotną będą towarzyszyć ciągłe napięcia po stronie dochodowej (składki i podatki). Oceńmy te napięcie przyglądając się liczbie osób w wieku produkcyjnym przypadających na jedną osobę w wieku poprodukcyjnym. Liczba osób w wieku produkcyjnym na 1 osobę w wieku poprodukcyjnym 16 W 2009 r. na jedną osobę w wieku poprodukcyjnym przypadało 3,9 osób w wieku produkcyjnym. Załamanie demograficzne doprowadzi tę relację już za 20 lat do ok. 2,5 po czym spadek ulegnie jeszcze pogłębieniu do 1,7 ok. 2055 r. Następnie dojdzie do stabilizacji na poziomie ok. 1,7-­‐2,0. (…) 3.3. Niewypłacalność ubezpieczeń społecznych (…) Zbilansowanie systemu w sytuacji luki demograficznej może nastąpić poprzez: przeznaczenie rezerw o charakterze aktuarialnym na zwiększone wydatki emerytalne, ograniczenie liczby świadczeniobiorców oraz ograniczenie wysokości świadczeń. Formalnie w Polsce do końca lat 90-­‐tych nie zgromadzono rezerw aktuarialnych. Jedynie pośrednio można za nie traktować przedsiębiorstwa powstałe dzięki wysiłkowi inwestycyjnemu pokolenia baby boom. Te jednak już w większości sprywatyzowano, przy czym ich podaż i prywatyzacyjne nadużycia zbiły ceny. Tworzony od 1999 r. z części składek ZUS Fundusz Rezerwy Demograficznej ma symboliczne aktywa o wartości na koniec 2009 r. 7,3 mld zł. Jego powstanie miało znaczenie wyłącznie propagandowe, albowiem zaczęto go tworzyć, gdy pierwsze osoby z pokolenia baby boom już wkraczały w wiek emerytalny (wcześniejsze emerytury). Metodą obniżenia liczby świadczeniobiorców jest podwyższenie wieku emerytalnego oraz wprowadzenie bardziej restrykcyjnych zasad przyznawania nowych świadczeń. W Polsce przystąpiono do ograniczenia liczby świadczeniobiorców przez podwyższenie wieku emerytalnego. Na razie wiek emerytalny podwyższa się ograniczając wcześniejsze emerytury nie zwiększając powszechnego wieku emerytalnego (mężczyźni 65 lat, kobiety 60 lat). Ograniczenie wysokości świadczeń może nastąpić wprost (ustawowe nominalne obniżenie rent i emerytur), poprzez podatek inflacyjny (niepełna waloryzacja cenowa w sytuacji wzrostu cen) oraz ograniczenie podwyżek realnych (waloryzacji o wzrost wynagrodzeń). W Polsce powołując się na kryzys gospodarczy w 2010 r. wprowadzono ograniczenie waloryzacji do 20 % wzrostu wynagrodzeń. Jest to obecnie minimalny dopuszczalny poziom waloryzacji. Istotą reformy emerytalnej 1999 r. z punktu widzenia finansów publicznych jest obniżenie jednostkowej wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS. Obniżkę tę wprowadza się pod pozorem utworzenia otwartych funduszy emerytalnych. Z dotychczasowej składki ZUS wydzielono część odprowadzaną do OFE, a jednocześnie wysokość świadczeń z ZUS uwarunkowano od zakumulowanych składek, które wpływają do ZUS na indywidualne konto emerytalne. Innymi słowy emerytura z ZUS będzie niższa, bo część składki nie wpływa na indywidualne konto do ZUS. Aby być pewnym obniżenia świadczeń z ZUS wprowadzono przymus OFE dla osób urodzonych od 1969 r. Urodzeni pomiędzy 1949 r. a 1968 r. mieli w 1999 r. wybór przystąpienia do OFE. Tylko składkę urodzonych do 1948 r. pozostawiono w całości w ZUS. (…) System ubezpieczeń społecznych w Polsce jest niewypłacalny. Wobec fiaska próby naprawy konieczna staje się jego likwidacja i przywrócenie wolności oszczędzania. 3.4. Likwidacja przymusu ubezpieczeń społecznych System ubezpieczeń społecznych w Polsce jest niewypłacalny. Przez najbliższych kilkadziesiąt lat składki ubezpieczeniowe w dotychczasowej wysokości nie pozwolą na sfinansowanie wydatków na renty i emerytury w wysokości dotychczasowej nawet po uwzględnieniu obniżenia wysokości 17 przeciętnej emerytury z ZUS poprzez transfer części składek do OFE. Jednocześnie w systemie nie ma istotnych aktywów o charakterze aktuarialnym, które można spieniężyć z przeznaczeniem na wypłatę świadczeń. System utrzymuje swoją płynność wyłącznie dzięki poświęceniu podatników poprzez rosnące dotacje budżetowe. Konieczna jest likwidacja niewypłacalnego systemu ubezpieczeń społecznych, która zniesie przymus ubezpieczeń społecznych i przywróci wolność oszczędzania. Likwidacji będą podlegały wszystkie przymusowe ubezpieczenia społeczne administrowane przez ZUS, KRUS oraz system dla służb mundurowych, sędziów i prokuratorów. W trakcie procesu likwidacji przymusowych ubezpieczeń społecznych nastąpi ustalenie kwoty zobowiązań tak zapadłych jak i zapadających w przyszłości po zaistnieniu zdarzeń ubezpieczeniowych (np. osiągnięcie wieku emerytalnego). Każdemu, kto podlegał ubezpieczeniu zostanie ustalona wysokość świadczenia emerytalnego na podstawie liczby lat składkowych i wysokości wpłaconych składek na dzień przystąpienia do likwidacji systemu. Wysokość zobowiązań w stosunku do obecnych emerytur i rencistów będzie równa wysokości tych świadczeń. Wysokość zobowiązań wobec przyszłych emerytów i rencistów będzie proporcjonalna do liczby lat składkowych i wysokości wpłaconych składek na dzień przystąpienia do likwidacji. Przeciętna wysokość świadczenia będzie się stopniowo zmniejszać, w miarę osiągania wieku emerytalnego przez kolejne roczniki z malejącą liczbą lat składkowych. Średnia jednostkowa emerytura jako % emerytury nieuszczuplonej o składki OFE w systemie dotychczasowym oraz likwidowanym Likwidacja systemu będzie trwała kilkadziesiąt lat. Sposób ustalenia zobowiązań systemu wprowadza okres przejściowy, który najstarszym Polakom zapewnia zabezpieczenie z likwidowanego systemu. Im osoba młodsza, tym świadczenie z likwidowanego systemu będzie mniejsze. Jednocześnie dłuższy okres aktywności zawodowej umożliwi osobom młodym samodzielne i dobrowolne oszczędności. W szczególności oznacza to dobrowolność korzystania z oferty otwartych funduszy emerytalnych. 18