Trybunał Sprawiedliwości i inne sądy - curia

Wasze pytania
dotyczące
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Trybunału EFTA
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
Międzynarodowego Trybunału Karnego
TSUE
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
-
POWSTANIE
1952: utworzenie Trybunału EWWiS1;
1957: przekształcenie w Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (TSWE);
1989: utworzenie Sądu Pierwszej Instancji;
2004: utworzenie Sądu do spraw Służby Publicznej;
2009: TSWE staje się Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) składającym się
z Trybunału Sprawiedliwości, Sądu i Sądu do spraw Służby Publicznej
-
-
SIEDZIBA: Luksemburg
PRAWO WŁAŚCIWE
traktat ustanawiający EWEA2;
Traktat o Unii Europejskiej (TUE);
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE);
prawo wtórne.
PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia,
Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Czeska,
Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy, Zjednoczone Królestwo.
ZADANIA
Zapewnienie poszanowania prawa w wykładni i stosowaniu prawa Unii.
WŁAŚCIWOŚĆ
Trybunał Sprawiedliwości
1. Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym składane przez sądy krajowe
w przedmiocie wykładni traktatów i aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych
Unii lub w przedmiocie ważności aktu Unii.
2. Skargi bezpośrednie należące do wyłącznej właściwości Trybunału, a mianowicie:
• skargi przeciwko państwom członkowskim o uchybienie zobowiązaniom;
• skargi o stwierdzenie nieważności i skargi na bezczynność wniesione:
- przez instytucję przeciwko innej instytucji;
- przez państwo członkowskie przeciwko Parlamentowi Europejskiemu lub Radzie, z wyjątkiem tych wniesionych przeciwko Radzie dotyczących pomocy państwa, „dumpingu” lub
kompetencji wykonawczych Rady;
- przez państwo członkowskie przeciwko Komisji dotyczące wzmocnionej współpracy
w ramach Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
3. Odwołania wniesione od orzeczeń Sądu.
4. Wyjątkowa procedura ponownego rozpoznania orzeczeń Sądu rozstrzygających w przedmiocie odwołań wniesionych od orzeczeń Sądu do spraw Służby Publicznej.
Sąd
Wszystkie skargi bezpośrednie z wyjątkiem tych należących do właściwości Trybunału.
Sąd do spraw Służby Publicznej
Spory między Unią Europejską i jej pracownikami, jak również niektórymi szczególnymi kategoriami personelu, zwłaszcza personelem Eurojustu, Europolu i OHIM.
1
2
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Europejska Wspólnota Energii Atomowej
-
DOSTĘP OBYWATELI
Osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę do Sądu:
• na akt jednej z instytucji, jednego z organów lub jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej, którego jest ona adresatem lub który dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie;
• na akt regulacyjny, który dotyczy jej bezpośrednio i który nie wymaga środków wykonawczych.
Ponadto obywatele Unii mają również możliwość przedkładania swoich uwag przed Trybunałem, w przypadku gdy sąd krajowy właściwy do orzekania w sporze, który ich dotyczy, postanawia zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym.
SKŁAD
Trybunał Sprawiedliwości
• 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego, obecnie 27, i 8 rzeczników generalnych;
• mianowani na okres 6 lat – mandat odnawialny.
Sąd
• przynajmniej 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego, obecnie 27;
• mianowani na okres 6 lat – mandat odnawialny.
Sąd do spraw Służby Publicznej
• 7 sędziów;
• mianowani na okres 6 lat – mandat odnawialny.
JĘZYKI
Językiem postępowania może być którykolwiek z języków urzędowych Unii Europejskiej.
Zasadniczo językiem postępowania jest język „strony skarżącej”. W sprawach prejudycjalnych
językiem tym jest również język sądu krajowego, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym
do Trybunału. W sprawach skarg o uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego językiem postępowania jest język państwa, przeciwko któremu wniesiono skargę, podczas gdy
w przypadku odwołań językiem postępowania jest język, w którym wydane zostało orzeczenie Sądu.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Prawo Unii jest nadrzędne wobec prawa krajowego i powinno być stosowane w sposób jednolity w państwach członkowskich. Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej mają
moc wiążącą w państwach członkowskich.
ADRES
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej - Kontakty z Mediami i Informacja - L-2925 Luksemburg
Tel. (+ 352) 43 03 1 - Faks (+ 352) 43 03 25 00 - Internet: http://www.curia.europa.eu
TRYBUNAŁ
EFTA
-
POWSTANIE: 1994
SIEDZIBA: Luksemburg (od 1996 r.)
PRAWO WŁAŚCIWE
Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) wraz z protokołami;
Porozumienie między państwami EFTA w sprawie ustanowienia Urzędu Nadzoru i Trybunału
Sprawiedliwości wraz z protokołami;
prawo wtórne EFTA.
PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Islandia, Liechtenstein, Norwegia.
ZADANIA
Zapewnienie poszanowania prawa w wykładni i stosowaniu prawa EOG.
WŁAŚCIWOŚĆ
• wykładnia prawa EOG.
• spory między umawiającymi się stronami, między Urzędem Nadzoru EFTA
a umawiającymi się stronami i między Urzędem Nadzoru EFTA a adresatem
decyzji Urzędu lub osobą, której decyzja ta dotyczy bezpośrednio i indywidualnie.
• wnioski o wydanie opinii doradczej składane przez sądy krajowe mające wątpliwości w kwestii wykładni prawa EOG.
-
DOSTĘP OBYWATELI
Osoba fizyczna lub prawna może wnieść skargę:
• jeśli jest adresatem decyzji Urzędu Nadzoru EFTA,
• jeśli decyzja taka dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie.
Ponadto wniosek o wydanie opinii doradczej umożliwia również obywatelowi
dostęp do Trybunału EFTA za pomocą pytań zadawanych przez sądy krajowe,
w ramach toczących się przed nimi spraw.
SKŁAD
3 sędziów (1 z każdego państwa członkowskiego)
JĘZYKI
Język angielski i język sądu krajowego występującego z wnioskiem o wydanie
opinii doradczej.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Prawo EOG, które zostało przyjęte w państwach członkowskich EFTA, stosuje się
bezpośrednio w tychże państwach. Jest ono nadrzędne w stosunku do prawa
krajowego i obejmuje zasadę odpowiedzialności państwa.
Orzeczenia wydane w sprawach ze skarg bezpośrednich mają moc wiążącą.
Natomiast opinie doradcze nie mają mocy wiążącej.
ADRES
Trybunał EFTA - 1, rue du Fort Thüngen - L-1499 Luksemburg
Tel. (+ 352) 42 10 81 - Faks ( + 352) 43 43 89
Internet : http://www.eftacourt.int - e-mail: [email protected]
ETPC
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
-
POWSTANIE
1959: utworzenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka;
1998: wejście w życie protokołu nr 11 do europejskiej konwencji praw człowieka
(1950) ustanawiającego jedyny i stały Trybunał w miejsce Europejskiej Komisji
Praw Człowieka (1954) i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (1959).
-
-
SIEDZIBA: Strasburg (Francja)
PRAWO WŁAŚCIWE
europejska konwencja o ochronie praw człowieka
(1950) wraz z protokołami dodatkowymi.
PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Państwa, które ratyfikowały europejską konwencję praw człowieka (mianowicie
47 państw w 2009 r.). Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia,
Bośnia-Hercegowina, Bułgaria, Czarnogóra, Chorwacja, Cypr, Dania, Estonia,
Federacja Rosyjska, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Irlandia, Islandia,
Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, dawna Jugosłowiańska Republika
Macedonii, Malta, Mołdawia, Monako, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska,
Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia,
Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Węgry, Włochy, Zjednoczone Królestwo.
ZADANIA
Zapewnienie przestrzegania zobowiązań wynikających dla wysokich układających się stron z europejskiej konwencji praw człowieka i jej protokołów.
WŁAŚCIWOŚĆ
Każde umawiające się państwo (skarga międzypaństwowa) lub jednostka uznająca się za ofiarę naruszenia konwencji (skarga indywidualna) może złożyć bezpośrednio do Trybunału skargę o naruszenie przez umawiające się państwo
jednego z praw zagwarantowanych przez konwencję.
DOSTĘP OBYWATELI
Trybunał może przyjmować skargi każdej osoby fizycznej, organizacji pozarządowej lub grupy
jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedną z wysokich układających się
stron praw zawartych w konwencji lub jej protokołach.
Trybunał może rozpatrywać sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, i jeśli sprawa została wniesiona w ciągu sześciu
miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji.
Trybunał uznaje za niedopuszczalną skargę indywidualną, jeśli jest ona anonimowa lub
jest co do istoty identyczna ze sprawą już rozpoznawaną przez Trybunał lub ze sprawą, która
została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia, lub
jeżeli uważa, że skarga nie daje się pogodzić z postanowieniami konwencji lub jej protokołów,
jest w sposób oczywisty nieuzasadniona lub stanowi nadużycie prawa do skargi.
Zastępstwo przez adwokata lub radcę prawnego jest wymagane jedynie od momentu zawiadomienia pozwanego rządu o toczącym się postępowaniu. Na mocy regulaminu Trybunału
może zostać przyznane skarżącemu zastępstwo procesowe, od momentu takiego zawiadomienia, pod warunkiem iż przyznanie takiego zastępstwa jest konieczne ze względu na właściwe przeprowadzenie sprawy przed izbą oraz z uwagi na to, iż skarżący nie posiada
wystarczających środków finansowych na pokrycie całości bądź części kosztów, które musi
ponieść.
-
SKŁAD
Liczba sędziów równa jest liczbie wysokich układających się stron (obecnie 47). Sędziowie są
wybierani na okres 6 lat i mogą być wybierani ponownie. Trybunał zasiada w składzie komitetów 3 sędziów, izb 7 sędziów oraz Wielkiej Izby 17 sędziów. W składzie izby i Wielkiej Izby
zasiada z urzędu sędzia wybrany z ramienia zainteresowanego państwa strony.
JĘZYKI
Język angielski i francuski.
Przed zawiadomieniem pozwanego rządu o skardze skarżący może używać jednego z języków urzędowych wysokich układających się stron. Uwagi powinny co do zasady być sporządzane w jednym z dwóch języków urzędowych Trybunału, chyba że prezes izby upoważni
skarżącego do dalszego używania języka urzędowego jednej z wysokich układających się
stron.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Rola Wielkiej Izby: każda izba może, w każdym czasie, z zastrzeżeniem pewnych warunków,
zrzec się swojej właściwości na rzecz Wielkiej Izby, chyba ze sprzeciwia się temu jedna ze stron.
W okresie trzech miesięcy od daty wydania wyroku przez izbę każda ze stron postępowania
może wnioskować o przekazanie sprawy do Wielkiej Izby. Wniosek o przekazanie przyjmuje
w wyjątkowych przypadkach zespół pięciu sędziów.
ADRES
Europejski Trybunał Praw Człowieka - Rada Europy - F-67075 Strasburg
Tel. (+ 33) 388 41 20 18 - Faks (+ 33) 388 41 27 30 - Internet: http://www.echr.coe.int
MTS
MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
-
POWSTANIE
1945: Trybunał został ustanowiony jako główny organ sądowy Narodów Zjednoczonych, będący następcą Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (STSM) utworzonego w 1922 r. pod egidą Ligi Narodów
(LN).
-
SIEDZIBA: Haga (Niderlandy)
PRAWO WŁAŚCIWE
konwencje i umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, zasady ogólne prawa i pomocniczo
wyroki sądowe i opinie najznakomitszych przedstawicieli doktryny.
PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
• państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych (192 w 2009 r.), które są ipso facto stronami statutu Trybunału;
• państwa będące stronami statutu Trybunału, które
nie podpisały karty ani nie stały się członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych;
• inne państwa, które złożyły deklarację w Sekretariacie na warunkach określonych przez Radę Bezpieczeństwa ONZ.
-
• Rozstrzyganie zgodnie z prawem międzynarodowym sporów o charakterze
-
• Rozstrzyganie sporów prawnych między państwami, które są przedkładane
ZADANIA
prawnym między państwami i sporów, które są przedkładane przez same państwa.
• Udzielanie opinii doradczych w przedmiocie pytań prawnych, które mogą być
zadawane przez upoważnione do tego organy i agencje ONZ.
WŁAŚCIWOŚĆ
przez państwa (funkcja rozstrzygania sporów).
• Udzielanie opinii doradczych będących odpowiedziami na pytania prawne
wnoszone w formie podań przez organy ONZ (5) albo organizacje wyspecjalizowane ONZ (16) należycie upoważnione do przedkładania takich kwestii
(funkcja doradcza).
-
DOSTĘP OBYWATELI
Osoby prywatne nie mają dostępu do Trybunału, bowiem art. 34 statutu stanowi, iż tylko państwa mają prawo stawać jako strony przed Trybunałem.
Niemniej jednak interesy prywatne mogą stać się przedmiotem sporu przed
Trybunałem, w przypadku kiedy dane państwo przejmuje sprawę jednego ze
swoich obywateli i występuje z jego skargą przeciwko innemu państwu.
-
SKŁAD
Ogółem 15 sędziów wybranych na okres 9 lat przez Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa ONZ; członkowie Trybunału reprezentują główne formy cywilizacji i zasadnicze systemy
prawne świata.
Co trzy lata następuje wymiana jednej trzeciej składu sędziowskiego.
Sędziowie mogą być wybierani ponownie.
JĘZYKI
Język angielski i francuski.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Trybunał rozstrzyga spór wyłącznie w przypadku, gdy strony sporu uznały jego właściwość
w jeden z trzech przedstawionych poniżej sposobów:
1) na mocy porozumienia („kompromisu”) zawartego w ściśle określonym celu, jakim jest poddanie sporu pod rozstrzygnięcie Trybunału;
2) na mocy klauzuli sądowej zawartej w umowie międzynarodowej i przewidującej przekazanie sprawy do MTS w przypadku zaistnienia sporu między państwami sygnatariuszami;
3) na skutek opartych na zasadzie wzajemności deklaracji (państwa mogą złożyć deklaracje
uznające jako przymusową jurysdykcję Trybunału w sporach z każdym innym państwem,
które złożyło taką samą deklarację).
Wyroki Trybunału mają moc wiążącą dla stron sporu. Są ostateczne i nie przysługuje od nich
żaden środek zaskarżenia.
Opinie doradcze co do zasady nie mają mocy wiążącej.
ADRES
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - Palais de la Paix - Carnegieplein 2 - NL-2517 KJ Den Haag
Tel. ( +31-70) 302 23 37 (Informacja) - Internet: http://www.icj-cij.org
MTK
MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ KARNY
-
-
POWSTANIE
W dniu 17 lipca 1998 r. 120 państw przyjęło rzymski
statut ustanawiający Międzynarodowy Trybunał
Karny.
Statut MTK wszedł w życie w dniu 1 lipca 2002 r.
SIEDZIBA: Haga (Niderlandy)
PRAWO WŁAŚCIWE
• Po pierwsze, statut MTK, Reguły Procesowe i Dowodowe i elementy definicji
zbrodni.
• Po drugie, właściwe umowy międzynarodowe i zasady i normy prawa między-
-
narodowego, w tym ustanowione zasady międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych.
• W razie ich braku, ogólne zasady prawa wypracowane przez Trybunał w oparciu o przepisy krajowe reprezentujące różne systemy prawne.
PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Stronami statutu MTK są państwa, które dokonały jego ratyfikacji, przyjęcia,
zatwierdzenia lub przystąpienia.
W dniu 1 sierpnia 2009 r. 110 państw było stronami statutu MTK, a 139 państw
go podpisało.
ZADANIA
• Przyczynianie się do trwałego poszanowania i realizacji sprawiedliwości międzynarodowej w sprawach karnych, do zapobiegania popełnianiu zbrodni i do
zwalczania bezkarności.
• Prowadzenie śledztw, ściganie i prowadzenie postępowań w sprawach najpoważniejszych zbrodni w sposób sprawiedliwy, skuteczny i bezstronny.
• Działanie z zapewnieniem przejrzystości i skuteczności.
WŁAŚCIWOŚĆ
Jurysdykcja ratione materiae: MTK posiada jurysdykcję do ścigania i orzekania o odpowiedzialności za najpoważniejsze zbrodnie:
• zbrodnie ludobójstwa;
• zbrodnie przeciwko ludzkości;
• zbrodnie wojenne;
jak również zbrodnie agresji – jeśli zostanie przyjęta ich definicja.
Jurysdykcja ratione temporis: MTK posiada jurysdykcję w odniesieniu do zbrodni popełnionych po wejściu w życie statutu, to znaczy po dniu 1 lipca 2002 r.
Jurysdykcja ratione personae: MTK posiada jurysdykcję, jeśli osoba oskarżona o popełnienie
zbrodni jest obywatelem państwa strony lub jeżeli zbrodnię popełniono na terytorium państwa strony. Niemniej jednak te warunki nie mają zastosowania, jeśli sytuacja zostanie przedstawiona Prokuratorowi przez Radę Bezpieczeństwa ONZ.
Zasada komplementarności: MTK może prowadzić śledztwo i, jeżeli jest to uzasadnione, ścigać
i sądzić osoby jedynie wówczas, gdy zainteresowane państwo nie jest w stanie tego uczynić
bądź nie ma zamiaru działać w tym względzie.
-
DOSTĘP OBYWATELI
Statut zawiera bardzo ważne postanowienia dotyczące praw i interesów pokrzywdzonych. Po
raz pierwszy w historii międzynarodowego sądownictwa karnego pokrzywdzeni mogą brać
udział w postępowaniu i domagać się naprawienia szkód materialnych i zadośćuczynienia za
poniesione krzywdy.
Ponadto jednostki i organizacje międzyrządowe lub pozarządowe mogą składać zawiadomienia do Urzędu Prokuratora w przedmiocie zbrodni, które są objęte właściwością Trybunału.
SKŁAD
Trybunał składa się z 4 organów: Prezydium, wydziałów, Urzędu Prokuratora i Sekretariatu.
Prezydium tworzy prezes i dwóch wiceprezesów wybranych spośród 18 sędziów Trybunału.
18 sędziów Trybunału (liczba ta może ulec zwiększeniu), pochodzących z całego świata, jest
wybieranych przez Zgromadzenie Państw Stron na okres 9 lat. Są oni ą rozdzieleni między
3 wydziały:
• Wydział Przygotowawczy;
• Wydział Orzekający;
• Wydział Odwoławczy.
Co 3 lata następuje odnowa jednej trzeciej składu.
Urzędem Prokuratora kieruje prokurator, któremu pomaga wiceprokurator. Wybierani są oni
przez państwa strony.
Sekretariatem kieruje sekretarz, który jest wybierany przez sędziów.
-
JĘZYKI
Języki robocze: angielski i francuski. Na wniosek strony postępowania lub państwa dopuszczonego do interwencji w postępowaniu Trybunał zezwala na używanie przez tę stronę lub państwo języka innego niż język angielski lub
francuski, o ile uzna to za uzasadnione.
Języki urzędowe: angielski, arabski, chiński, hiszpański, francuski, rosyjski.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
• MTK jest niezależną instytucją sądową;
• MTK jest instytucją stałą;
• MTK jest właściwy w odniesieniu do osób fizycznych;
• MTK jest ustanowiony na mocy traktatu założycielskiego (statutu rzymskiego)
w odróżnieniu od trybunałów karnych ad hoc, które zostały utworzone w drodze rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ;
• państwa uznają a priori jego jurysdykcję, ratyfikując statut rzymski.
Rada Bezpieczeństwa może wnosić sprawy do MTK, działając na mocy rozdziału
VII Karty Narodów Zjednoczonych.
ADRES
Międzynarodowy Trybunał Karny - Maanweg, 174 -NL- 2516 AB Den Haag
Tel. ( + 31-70) 515 85 15 - Internet: http://www.icc-cpi.int
QD-30-10-318-PL-C
Publikacja zrealizowana dzięki współpracy różnych służb przedstawionych w niej trybunałów
wydanie : czerwiec 2010
doi:10.2862/2677
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Kontakty z Mediami i Informacja
L-2925 Luksemburg
www. curia.europa.eu
ISBN 978-92-829-0980-5