Posprzątajmy Gruzję
Transkrypt
Posprzątajmy Gruzję
dominik dobrovolski narCenebma sazRvrebi ar ician saqmeTa gamocemulia 2006 w. poloneTis sagareo saqme Ta saministros sazRvargareTis daxmarebis programis mier dafinasebuli proeqtis farglebSi varSava noemberi 2006 w. 1 saTauri: narCenebma sazRvrebi ar ician avtori: dominik dobrovolski sarCevi 1. narCenebi – XXI-e saukunis problema 1.1. SefuTvis narCenebi – daxasiaTeba 1.2. qaRaldi - gadamuSavebis da gamoyenebis meTodebi 1.3. mina – gadamuSavebis da gamoyenebis meTodebi 1.4. liToni - gadamuSavebis da gamoyenebis meTodebi 1.5. xelovnuri masalebi - gadamuSavebis da gamoyenebis meTodebi 2. narCenebis dasamarcxeblad 2.1. kanonmdebloba 2.2. infrastruqturis ganviTareba 2.3. ekologiuri ganaTleba 3. sazogadoebriv organizaciebTan TanamSromloba 3.1. garemos dacvis adgilobrivi problemebis gadaWra 3.2. sazogadoebrivi kampaniebis Catareba a) kampania „msoflios dasufTaveba” poloneTi-saqarTvelo 4. fondi „Cveni dedamiwa” 5. robert Sumanis saxelobis poloneTis fondi 2 1. narCenebi – XXI-e saukunis problema 1.1. SefuTvis narCenebi – daxasiaTeba 1. Sesavali - narCenebi – XXI-e saukunis problema ganpirobebulia ebulia mravali narCenebiT meurneobis ganviTareba saqarTveloSi ganpirob mravali garemoebebiT, maT Sorisaa ekonomikuri mdgomareoba, moxmarebis saerTo done, demografiuli cvlilebebi da sazogadoebis cxovrebis stili da done. am sferoze arsebiT gavlenas axdens axdens saerTaSoriso vaWroba, gansakuTrebiT ruseTTan, aziur qveynebTan da evro kavS kavSirTa avSirTan. irTan. ganurCevlad am garemoebebis cv cvalebadobisa, ukve Cans garkveuli tendenciebi tendenciebi da am bazris momavalSi ganviTarebis mimarTulebebi. mimarTulebebi. zemoxsenebuli SefuTvebi da gamoyenebis mere gaCenili narCenebi erTis mxriv garemos uqmnian safrTxes, meores mxriv ki SeiZleba xelmeored iqnen gamoyenebuli, rogorc pirveladi masalebis Semcvlelebi. meore variantis ganxorcielebis mTavari piroba narCenebiT integrirebuli meurneobis SemoReba gaxlavT, gansakuTrebiT did qalaqebSi, sadac narCenebis problema ufro da ufro aqtualuri xdeba. narCenebiT integrirebuli meurneoba gulisxmobs adgilobrivi mosaxleobis realobis gaTvaliswinebiT iseTi kanonis, infrastruqturis, logistikis da saganmanaTleblo-sainformacio saSualebebis SemuSavebas da SemoRebas, romelTa meSveobiT bunebriv garemos vicavT da amavdroulad vinarCunebT ekonomikuri zrdis maRal dones. aseTi sistema muSaobs ukve evrokavSiris mraval qveynebSi; poloneTi am sistemas amJamad nergavs. am naSromSi mocemuli narCenebiT integrirebuli meurneobis ganviTarebis safuZvlebi da magaliTebi. warmodgenilia SefuTis narCenebis mTavari jgufebi (qaRaldi, mina, rkina, da xelovnuri masalebi) da evropaSi gamoyenebuli maTi Segrovebis da gadamuSavebis meTodebi. agreTve mocemulia kanonmdeblobis magaliTebi, rogorc evrokavSirSi, ise poloneTSi (magaliTad q. varSavis Sida wesdebebi), romlebic saqarTveloSi didi qalaqebisTvis saregulacio kanons SeiZleba daedos safuZvlad. es naSromi agreTve ekologiuri ganaTlebis sakiTxs, anu am procesSi skolebis da maswavleblebis rols exeba. mocemulia konspeqtebi da magaliTebi, romelTa gamoyeneba pirdapir SeiZleba qarTul skolebSi. sayuradReboa sazogadoebriv organizaciebTan TanamSromloba, gansakuTrebiT saganmanaTleblo-sainformacio RonisZiebebis dros. kampania „msoflios dasufTaveba” SeiZleba warmatebiT ganxorcieldes saqarTveloSi. mxolod TiToeuli moqalaqis monawileobiT SesaZloa bunebrivi garemos dacvaze, janmrTel da sufTa qalaqebze zrunva, rogorc poloneTSi, iseve saqarTveloSi da mTeli dedamiwis zurgze. F 3 1.1. SefuTis SefuTis narCenebi – daxasiaTeba daxasiaTeba msoflioSi bolo wlebis ganmavlobaSi dafiqsirda SefuTvebis da SefuTviTi masalebis warmoebis zrda. SefuTvisTvis gamoyenebuli masalebi Tanamedrovea da ara mxolod uzruvnelyofen usafrTxoebas da produqtis dacvas, aramed akmayofileben xarisxis da esTetikis standartebs. warmoebis masiurobiT da ekologiuri normebis cvalebadobiT gamowveuli tendenciebi am sferos ganviTarebas uwyoben xels. erTis mxriv klientebis moTxovnebis dakmayofilebis mizniT SefuTvebi ufro da ufro funqcionaluri xdeba, meores mxriv ki gamoyenebis Semdeg garemos uqmnian safrTxes, rogorc narCenebi. saerTaSoriso vaWrobis ganviTarebis pirobebSi upiratesoba eniWeba iaf da msubuq SefuTvebs, romelTa xelmeored gamoyeneba SesaZlebelia. momdevno wlebis ganmavlobaSi, rogorc Cans, qaRaldi da xelovnuri masalebi SeinarCuneben upiratesobas. mravalmasalian SefuTvis saSualebebs (magaliTad, tetrapaks) bazarze Zalian myari pozicia aqvT. maTTvis konkurenciis gaweva SeuZliaT mxolod xelovnuri masalebidan damzadebul an sxva mravalmasalian, bunebrivi garemosTvis naklebad mavne SefuTvebs, rogoricaa „ekolini”. mina aris Zalian kargi masala SefuTvisTvis, gansakuTrebiT, Tu vapirebT mis xelmeored gamoyenebas. SesaZloa am masalis gamoyenebis done ufro gaizardos regionalur doneze da gansakuTrebiT sasmelebis sferoSi. liTonisgan damzadebuli SefuTvebis bazari da aluminisgan damzadebuli SefuTvebis warmoeba yovel weliwads izrdeba 1-2 %. poloneTSi poloneTSi narCenebis yvelaze did did jgufs Seadgens damzadebuli SefuTvebi SefuTvebi (33%), maT mere modian xelovnuri damzadebuli SefuTvebi mravalmasaliani (16%), SefuTvebi (27%), (27%), organuli (4%) da liTonis liTonis (6%), maT Soris aluminis, aluminis, qilebi qilebi qaRaldisgan masalebisgan minis (14%), (14%), (1,5%). (1,5%). 1.2. qaRaldi qaRaldi - gadamuSavebis da gamoyenebis meTodebi meTodebi qaRaldis industriaSi mas makulaturas, ekologiaSi ki – qaRaldis da muyaos narCens eZaxian. igi erTerTi yvelaze popularuli masalaa. qaRaldisgan damzadebuli wignebi, Jurnalebi, gazeTebi, SefuTvebi informaciis matareblis an produqtis damcavi funqciis Sesrulebis Semdeg SeiZleba an nagavad gadaiqcen, an xelmeore gamosayenebel masalad. Ees Cvenze, anu momxmareblebze, aris damokidebuli. im SemTxvevaSi, Tu gamoyenebul qaRalds an muyaos gadavagdebT Sesabamis, misTvis gankuTvnil urnebSi, is gaxdeba xelmeored gamosayenebeli masala, anu makulatura. Tu am qaRalds gadavagdebT e.w. nagavSi, anu SevurevT mas sxva narCenebTan, misi gadamuSaveba iqneba Zneli da is sabolood aRmoCndeba nagavsayrelze. gacilebiT advilia stambaSi darCenili qaRaldis da muyaos, ar gayiduli wignebis, gazeTebisa da Jurnalebis, did marketebSi darCenili SefuTvebis gadamuSaveba da gamoyeneba. ufro rTulia individualuri momxmareblisgan miRebuli narCenebis gadamuSavebis, anu „narCenebis SerCeviTi Segrovebis” organizeba. 4 kargad organizebul, disciplinirebul da gaTviTcnobierebul sazogadoebSi makulaturis gadamuSavebis maCvenebeli maRalia – evropaSi pirvel adgilze arian germania da fineTi, sadac daaxlovebiT 73% gamoyenebuli qaRaldi makulaturis saxiT gadamuSavdeba. mTeli evrokavSirisTvis (misi axali wevrebis garda) es maCvenebeli Seadgens 58%, poloneTisTvis daaxloebiT 37%. ratom gadamuSaveba? gadamuSaveba? qaRaldis 1 tonis gadamuSaveba ekonomias ukeTebs: • nagavsayrelze 2,3 - 7 m3 sivrces, • 26 500 l wyals, • 1 476 l sawvavs, • 4 200 kilovat eleqtroenergias. teqnologiuri SesaZleblobebis mixedviT, gadamuSavebuli qaRaldi da muyao makulaturis sxvadasxva qaRaldis da muyaos warmoebaSi SeiZleba gamoviyenoT. am masalebis gamoyenebis mimarTulebebia specialuri SefuTvebis da qaRaldebis, sabeWdi da higienuri (tualetis da pirsaxocebi) qaRaldebis warmoeba. reciklingi, anu xelmeored gadamuSaveba, aris yvelaze ekonomiuri da ekologiuri meTodi makulaturis gamoyenebisa. qaRaldis da muyaos narCenebis utilizacia SeiZleba agreTve: • lpobiT – gadamuSavebisTvis gamousadegari makulaturis SemTxvevaSi, • dawviT – magaliTad, kombinirebuli SefuTvebis SemTxvevaSi (xelovnuri masala/qaRaldi an muyao, xelovnuri masala/qaRaldi an muyao/alumini) makulaturis gamoyenebis done qaRaldis da muyaos warmoebaSi asaxavs ama Tu im qveynis gadamuSavebis maCvenebels, romelic qaRaldis da muyaos saerTo moxmarebaSi maTi warmoebisTvis gamoyenebuli makulaturis procents niSnavs. es maCvenebeli damokidebulia qaRaldis konkretuli sawarmoebis profilze da maT mier gamoyenebul teqnologiebze. evrokavSiris qveynebisTvis es maCvenebeli Seadgens 54%-s. es niSnavs, rom qaRaldis warmoebis dros gamoyenebuli naxevarze meti masala makulaturidan mopovebuli masalaa. ra Tqma unda, makulaturis gamoyeneba SeuZlebelia yvelanairi qaRaldis warmoebaSi. mas ar xmaroben maRali xarisxis TeTri qaRaldis warmoebisTvis. agreTve makulaturas ar iyeneben wamlebis da sursaTebis SefuTvis warmoebis dros. xis ZarRvebi mudmiv gadamuSavebas ar eqvemdebareba, radgan xelmeored gadamuSavebis procesSi degradirebas ganicdian. amitomac qaRaldis da muyaos warmoebaSi axali (e.w. pirveladi, anu celulozis, qimiuri da Termomeqanikuri) masalis gamoyeneba aucilebelia. qaRaldis da muyaos warmoebaSi gamoyenebuli iyo muyaos (55,4%), gazeTebis da Jurnalebis (26,6%) da Sereuli qaRaldis makulatura. ufro maRali xarisxis qaRaldis makulatura mxolod 5,1%-s Seadgenda. qaRaldis qaRaldis Segroveba daxarisxebiT sanam qaRalds Sesabamis konteinerSi gadavyriT, aucilebelia misi winaswar 5 momzadeba. konteinerSi ar SeiZleba gadavyaroT qoniT an qimiuri nivTierebebiT dasvrili, aluminiis folgiT dafaruli an faqsis qaRaldi. SeZlebisdagvarad unda movaciloT mas rkinis Sesakravi, folgisa da plastmasis fragmentebi, Tokebi da sxva masalebi. qaRaldis gadamuSavebis teknologiuri procesis sakiTxebis mimoxilva: • konteineri makulaturis gadamuSavebis procesis pirveli etapi aris masalis Segroveba. es xdeba ZiriTadad quCaSi moTavsebuli specialuri konteinerebis an Cabarebis punqtebis meSveobiT. iq moxvedrili makulatura sxvadasxvanairia, Seicavs rogorc gazeTis qaRalds, aseve muyaos, rkinis Sesakravebs da sxva masalas. • makulaturis Segrovebis punqtebi konteinerebidan makulatura Segrovebis punqtebSi miaqvT, sadac misi garCeva xdeba qaRaldis saxeobebis mixedviT. Semdeg, mas aSoreben xelovnur masalebs da laminirebul qaRalds da presaven did morebad transportisTvis. • makulaturis gasufTaveba qaRaldis sawarmoSi makulaturis gasufTaveba xdeba misi daniSnulebis mixedviT. muyaos warmoebisTvis gaTvaliswinebul makulaturas ar gauferadeben; gazeTis, saweri da higienuri qaRaldi gauferadebis process gadis. • makulaturis daqucmaceba Semdeg etapze xorcieldeba makulaturis daqucmaceba. am dros xdeba agreTve misi gauferadeba, anu mas sabeWd saRebavs da sxva WuWys aSoreben. makulaturis nawils qucmacebad aqceven. qaRaldis masalis miRebis Semdeg aTeTreben mas da daniSnulebis mixedviT amateben mas celulozis Sesabamis procents. • qaRaldis warmoeba Semdeg xdeba qaRaldis didi furclebis formireba dafiqsirebis, gaTbobis da gaSrobis gziT. Tu qaRaldi gazeTisTvisaa gankuTvnili, manqanidan gamosvlis mere iRebs didi Sexveuli morebis formas. • qaRaldis furclebis daWra qaRaldis sawyobSi. Sekvrebi iWreba saWiro formatebze, fuTaven da inaxaven 1.3. mina _ gadamuSavebis da gamoyenebis gamoyenebis meTodebi mina idealuri masalaa sasursaTo produqtebis Sesanaxad. mina da masSi Senaxuli produqti erTmaneTSi ar irevian, ar Sedian qimiur reaqciaSi. amitomac masSi Senaxuli produqtebi ucvlelad inarCuneben Tavis gemosa da surnels. minis am bunebriv Taviseburebas profesionalebi uwodeben maRal barierianobas. es faqti aRsaniSnavia, radgan konkurentunariani SefuTuli produqtebis umravlesoba am dadebiTi TvisebiT ar xasiaTdeba. mina icavs masSi Senaxul produqtebs ucxo nivTierebebisgan. am mizesis gamo sursaTis mwarmoeblebi, maT Soris Cvil bavSvTa sakvebis mwarmoeblebic, didi siamovnebiT iyeneben minis taras. minis WurWelSi Senaxuli produqti kargad inarCunebs ara marto gemos, aramed fersac. 6 msubuqi da aramsxvrevadi ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi minis warmoebaSi moxda namdvili revolucia _ qilebi da boTlebi gaxda ufro msubuqi. ukanaskneli 30 wlis ganmavlobaSi moxerxda maTi ,,gaxdoma’’ ramdenime aTeuli procentiT. paradoqsia, rom Tanamedrove minis SefuTvis kedlebi gaxda ufro Txeli da Zlieri. cotam Tu icis, rom polonuri minis qarxnebi awarmoeben ludis boTlebs, romlebis wona as gramze odnav mets Seadgens. garda amisa, ufro Zneli gaxda maTi damsxvreva, vidre maTi gacilebiT mZime winaprebis. SefuTvis naklebi wona ar niSnavs mxolod msubuq parks navaWrebiT.Ees agreTve niSnavs imas, rom naklebi bunebrivi resursi ixarjeba, rogoricaa: qviSa, bunebrivi masalebi; naklebi sawvavi ixarjeba maTi warmoebisa da transportirebisaTvis, rac TavisTavad niSnavs atmosferos naklebad dabinZurebas. am revoluciis garda, Tanamedrove boTlebi da qilebi asi procentiT amarTleben yvela im dadebiT Tvisebas, romelsac tradiciulad miaweren SefuTvis am formas. garemosTvis megobruli ekologebs uyvarT minis WurWeli. “ekologiuri” aris ara mxolod mravaljeradi gamoyenebis boTlebi. ukve gamoyenebuli minis WurWeli SeiZleba Tavisuflad xelmeored gamoviyenoT. minis qarxnebi gamoyenebuli minis namsxvrevebs xelaxla adneben da Rebuloben axal, zustad igive xarisxis minas. ra Tqma unda, masalad gamodgeba mxolod is mina, romelic mopovebulia SerCeviTi Segrovebis sistemis farglebSi arsebuli standartebis Sesabamisad.Nufro metic, namsxvrevebma SeiZleba bunebrivi resursis 85_90% Seadginos. aRsaniSnavia agreTve isic, rom kargi xarisxis namsxvrevebi polonuri minis qarxnebis TvalsazrisiT Zalian Rirebuli masalaa. maTi gamoyeneba SeiZleba agreTve samSeneblo masalebis warmoebisTvis.Mminis WurWlis gadamuSaveba poloneTSi dRiTi dRe izrdeba. ukve 2005 wels, poloneTis minis qarxnebSi warmoebuli qilebisa da boTlebis erT meoTxedze meti namsxvrevebis saxiT ubrundeba maT. gadamuSaveba saSualebas gvaZlevs davzogoT energia, SevamciroT narCenTa raodenoba da atmosferos dabinZureba. kidev erTi dadebiTi argumenti aris is, rom isini namdvilad ar warmoadgenen safrTxes garemosTvis. minis qarxnebi praqtikulad ar awarmoeben produqtiul narCenebs. Semowmebisas gadayrili WurWlis narCenebi ubralod axali produqciis masalad gamoiyeneba. naturaluri rogorc mina minis SefuTvis warmoeba xorcieldeba mxolod umaRlesi xarisxis bunebrivi resursebisgan. miuxedavad imisa, rom qviSa, carci da dolomitebi sakmaris raodenobaSi moipoveba poloneTSi, minis qarxnebi cdiloben rac SeiZleba naklebi raodenobiT gamoiyenon isini. amitomac saWiroa gamoyenebuli minis SefuTvis Segrovebis ganviTareba, vinaidan is cvlis am nivTierebebs minis warmoebis dros. sasargebloa, radgan minaSia 7 minis WurWelSi Senaxuli produqtebi rom ar gafuWdes, ar aris saWiro konservantebis gamoyeneba. sakmarisia mxolod pasterizacia - sasursaTo nawarmis Senaxvis jansaRi da bunebrivi meTodi. ara mxolod sakvebisTvis minis WurWeli agreTve saukeTeso ,,seifia~ parfiumeriis, kosmetikisa da wamlebisTvis. iseTi Zlieri qimiuri xsnarebisTvisac ki, romlebic mJavas Seicaven, mina erTerTi yvelaze ufro usafrTxo WurWelia. mina exlac modaSia aRmosavleT evropis macxovreblebi didi siamovnebiT yiduloben minis WurWelSi Senaxul produqtebs. Amis mizezi SeiZleba iyos is faqti, rom SefuTvis mrewvelobis sxva dargebi didi xania ,,zomaven~ maT TavianTi axal-axali arCevaniT. poloneTSi minis WurWlisa saSualo wliuri ,,moxmareba~ erT sulze daaxlovebiT 25 kg-s Seadgens. ,,Zveli kavSiris~ qveynebis mosaxleoba gacilebiT met minis WurWels iyenebs. belgiaSi erT sulze weliwadSi 31 kg minis WurWeli modis, germaniaSi - 38,4 kg, safrangeTSi 51,8 kg. qveynebi, romlebsac erT sulze minis produqcia poloneTze naklebi aqvT, gamonakliss warmoadgenen. (ix. www.glasaktuell.de). gamWvirvaloba, anu araferi dasamali Tu gaviTvaliswinebiT momxmarebelTa da sakvebis mwarmoebelTa azrs, maRali xarisxis minis WurWels kidev erTi dadebiTi mxare aqvs. Tvalis erTi Sevleba maRaziis daxlebze sakmarisia imisaTvis, rom SevamowmoT, Tu ra aris minis WurWelSi moTavsebuli. usafrTxo da naturaluri minis WurWeli usafrxToa CvenTvis da Cveni garemosTvis. Senaxvis pirobebisa ganurCevlad, maTgan aranairi niviTereba ar gamoiyofa. mina xom bunebrivi resursebis narevia. maRali xarisxis mina minis WurWels aqvs dadebiTi mxareebi, rogorc momxmareblisTvis, aseve brendis mflobelTaTvisac. aRmosavleT evropaSi sayovelTaod aRiarebulia, rom mocemuli produqtis minis WurWelSi moTavseba zrdis mis xarisxs klientis TvalSi da exmareba mocemuli markis imijis SeqmnaSi. minis WurWels SeiZleba hqondes sxvadasxva forma - es damokidebulia mxolod dizaineris fantaziaze. amitomac ar aris gasakviri is, rom britanuli minis qarxnebi reklamas ukeTeben TavianT produqts Semdegi lozungiT: ,,mina - 4000 welze meti Seudarebelia~. minis WurWelTa gadamuSaveba 8 minis Semadgenlobis momzadeba zustad awonili da erTmaneTSi areuli masala warmoadgens e.w. minis Semadgenlobas. qarxanaTa umetesoba, sadac mimdinareobs misi warmoeba, is warmoadgens narCenTa narevs. Zalian mniSvnelovani produqts warmoadgens minis namsxvrevebi. man SeiZleba bunebrivi resursis 80%-ic ki Secvalos. minis WurWlis SerCeviTi Segroveba minis SesarCevad gankuTvnilia ori konteineri - TeTri ufero da mwvane feradi minis WurWlisTvis. isini saWiroa, radgan ferebis mixedviT SerCeuli minis WurWlis gadamuSaveba, anu maTi axal qilebad da boTlebad qceva, gacilebiT advilia. orive konteinerSi vyriT upirveles yovlisa kvebis produqtebis minis WurWels. ar aris rekomendirebuli maTSi sarkis, fanjris minis namsxvrevebis, manqanis minis namsxvrevebis, samxedro minebis, Wiqebis, aryis patara Wiqebis, brolis Wiqebis, cecxlgamZle WurWlis, eleqtronaTurebis, kineskopebis, faifurisa da qaSanuris nakeTobebis, diskebis, sxvadasxva keramikuli nakeTobebis, qoTnebis, wamlis minis WurWlis da sameurneo minis (jamebis, minis TefSebis da a.S.) Cayra. minis sxva saxeobebi (vidre qilebi da boTlebi) gansxvavdebian qimiuri SemadgenlobiT. isini dnebian ufro maRal temperaturaSi, vidre minis WurWlis namxsvrevebi, amitomac maT ar adnoben qarxnebSi, sadac xorcildeba SerCeviTi Segrovebis Sedegad miRebuli namsxvrevebiT gadamuSaveba. es ki niSnavs, rom minis WurWlis konteinerebSi maTi Cayra iseT dabinZurebas warmoadgens, rogorc liTonis nawilebi. standarti N1 SerCeviT Segrovebis Sedegad gamoyenebuli minis WurWlis konteineri standarti gansazRvravs, ra moTxovnebs unda akmayofilebdes konteineri, romelic gankuTvnilia minis SefuTvis SerCeviTi SegrovebisTvis. mTavari moTxovnebi • konteinerebi, gankuTvnili minis SefuTvis namsxvrevebis SerCeviTi SegrovebisTvis (qilebi, boTlebi) or ferSi 9 • • o ufero mina o feradi mina (Sereuli ferebis mixedviT - yavisferi da mwvane) konteinerebi, gankuTvnili Ria manqaniT daclisTvis HDS amweTi. erT an orkameriani konteineri 1,5 m3-idan 2,5 m3-mde tevadobiT. aRniSvnis meTodebi • erTi sistemis konteinerebi unda iyvnen erTi da igive tipis. maT unda hqondeT miTiTebuli administratoris logo, operatoris misamarTi da sakontaqto telefoni. • konteinerze naTlad unda iyos miTiTebuli, romeli tipis produqtis (minis WurWeli) da romeli tipis minisTvisaa (ufero, gamWvirvale an feradi) gankuTvnili. o ufero (gamWvirvale) minisTvis gankuTvnili konteineri an misi nawili unda iyos TeTri feris. o feradi (mwvane) minisTvis gankuTvnili konteineri an misi nawili unda iyos mwvane feris. • konteinerze miTiTebuli unda iyos informacia imis Sesaxeb, Tu ra tipis narCenis Cayra ar SeiZleba masSi. informacias unda warmodgeli iyos piqtogramis saxiT. standarti 2 minis namsxvrevebi - Segrovili minis namsxvevebis Senaxva standarti gansazRvravs minimalur moTxovnebs, romlebic unda Sesruldes SerCeviT Segrovebuli minis SefuTvis namsxvrevebis Senaxvisas. ZiriTadi moTxovnebi 1. daniSnulebiT gamoyenebamde, mina unda inaxebodes sawyobebSi damagrebul Zirze, romelic advili misadgomia satransporto saSualebebisTvis (satvirTo manqanebi misabmeliT). 2. SesaZlebelia sawyobebis gadatixrebis Secvla xis morCebiT. 3. Senaxvis adgilisadmi moTxovnebi: • ori saxeobis minis erTmaneTSi arevis SesaZleblobis gamoricxva; • arCevis dros minis gabinZurebis SesaZleblobis gamoricxva; • produqtis CatvirTvis da gantvirTvisas produqtis xarisxis SenarCunebis SesaZlebloba. 4. Senaxvis adgils unda hqondes saswori, romelis meSveobiT SeiZleba miRebuli produqtis (mina konteinerebidan), iseve rogorc saboloo produqtis awonva. momsaxureba 1. Segrovebis punqtSi moTavsebuli mina upirveles yovlisa unda gaiwmindos didi zomis nagvisgan (xelovnuri masala, qaRaldi, keramika, fanjris mina, xe, liTonis qila da a.S.). 2. sawyobidan minis wamoRebisas, aucilebelia Zirze 5-10 sm-ian fenis datoveba, raTa ar moxdes masTan Ziris namsxvrevebis Sereva. 3. zamTris periodSi minisaTvis gankuTvnil yuTebs unda hqondeT 10 Tovlisgan damcavi saxuravebi, romelic xels Seuwyobs produqtis Cayras da amorebas. standarti N3 minis namsxvrevebi - warmoebis xerxi 1. konteinerebis da maTi kompleqtebis lokalizacia 2. minis konteinerebi unda moTavsdnen momxmareblisTvis advilad misawvdom adgilas. momxmareblebs agreTve unda hqondeT SesaZlebloba, Cayaron Tavisi narCenebi sxva konteinerebSi. 3. konteinerebi gamagrebul Zirze unda idgnen da Seqmnan rogorc Tavisi, aseve saerTo garemos esTetikuri saxe. 4. specializebuli manqana ise unda miudges am konteinerebs, rom ar moxdes garSemo infrastruqturis dazianeba (gazoni, balaxis safari, bordiuri, gadasasvleli da a.S.). 5. konteineris gadmotvirTva usafrTxo unda iyos, rogorc adgilze myofi sxva pirebis, aseve momsaxure personalisTvisac (energokabelis, satelefono xazebis, xeebisa da saxuravebis dauzianeblad). 1. konteinerebisa da maTi Semadgenlobis momsaxurebis wesebi 2. ar SeiZleba konteineris bolomde Sevseba, rom masSi ver moTavsdes gamoyenebuli minis SefuTva. 3. konteineris optimaluri Sevseba Seadgens misi moculobis 2/3-s. 4. konteineris dacla an gasufTaveba usafrTxo unda iyos aremareSi myof xalxisa da momsaxureTaTvis. 5. yoveli daclis Semdeg gadamuSavbis midamoebi unda gasufTavdes. 6. specialuri manqana unda zrunavdes sakuTar gamoyurebaze. misi moqmedeba gadmotvirTvisas unda Seesabamebodes mis funqciebs, masze unda motavsebuli iyos informacia imis Sesaxeb, Tu ra procesebs gadis Segrovili mina. Sesagrovebeli mowyobilobebi yovelTvis sufTa unda iyos, raTa narCenebs ar hqondeT nagvis saxe, aramed meored gamosayenebeli Zvirfasi masalis forma. 7. saWiroa ganisazRvros konteinerebis dasufTavebis dro, rom yovelTvis esTeturad gamoiyurebodnen. es samuSaoebi SesaZlebelia konteineris daclisas Sesruldes, magram aucilebeli ar aris. patara dazianebac ki umal unda iqnes aRdgenili. xangrZlivi eqspluataciis Semdeg, konteineri eqvemdebareba regeneracias, gansakuTrebuli SemTxvevebSi ki, likvidacias da gamarTuli konteinerebiT Secvlas. 8. dauSvebelia, Tundac droebiT, konteinerebis waReba da carieli adgilebis datoveba. SesakeTeblad waRebuli konteineris nacvlad unda daidgas misi kargad gamarTuli da esTeturi Semcvleli. 9. dauSvebelia Segrovili masalis daclisas misi sxva narCenebTan Sereva. standarti N4 minis namsxvrevebi – xarisxobrivi Tvisebebi meored gamoyenebamde standarti gansazRvravs minimalur moTxovnebs SerCeviTi Sedegad miRebuli gamoyenebuli minis namsxvrevebisTvis. Segrovebis 1. zogadi moTxovnebi 11 minis SefuTva SerCeviTi Segrovebis konteinerSi ar unda daimsxvres. dasaSvebia garkveuli nawilis damsxvreva im SemTxvevaSi, Tu namsxvrevis sisqe ar aRemateba 350kg/1m3. 1. segregacia ferebis mixedviT minis SefuTvis namsxvrevebi feris mixedviT iyofeba or jgufad: a) ufero b) feradi 1. dabinZureba dasaSvebia minis namsxvrevTa Semdegi saxis dabinZureba: a) masSi SefuTuli produqtebis narCenebi; b) gadmosxmuli siTxe (WurWlis garecxvis gareSe); g) produqti mudmivad arCeuli ,,kovziT’’ (WurWlis garecxvis gareSe); d) etiketi, mimagrebuli saketebis, saxelurebis narCenebi da a.S.; e) qaRaldisa da xelovnuri masalebis SefuTvis narCenebis daWuWyianebis minimaluri done dabinZurebis Semdegi saxeebi dauSvebelia da ar SeiZleba misi Cayra nagvis yuTSi: a) keramika, faifuri, riyis qva, miwa, qva, liToni; b) brtyeli miniT, minis energoizolatorebiT, samSeneblo miniT, kineslopis minebiT da a.S. standarti #5 minis namsxvrevebi _ gamooyenebisTvis momzadebis xarisxobrivi parametrebi standarti gansazRvravs minimalur xarisxobriv moTxovnebs namsxvrevTaTvis, romelic momzadebulia minis kompleqsSi gamosayeneblad. 1. dasaSvebia Semdegi dabinZureba namsxvrevebis SemcvelobaSi: • • • • • • • qva, keramika, faifuri magnituri liTonebi aramagnituri liTonebi organuli nivTiereba xelovnuri nivTierebebi tenianoba marcvlis sidide 1. gansazRvravs Semdeg calkeul jgufebSi: saWiro < 50g/t 5g/t 5g/t 500 g/t < 100 g/t 3% > 5 sm_ 0/<0,5 sm-maks. 5% Semadgenlobas feradi namsxvrevebis • feri: mwvane namsxvrevebi mwvane: > 85% ufero: < 15% narinjisferi: < 5% • feri: narinjisferi namsxvrevebi narinjisferi: > 82% mwvane: < 10% ufero: < 8% 12 • feri: ufero namsxvrevebi • feri: Sereuli namsxvrevebi ufero: > 98% mwvane: < 1% narinjisferi: < 1% moTxovna ar aris 1.4. liToni – Segrovebis da gadamuSavebis gadamuSavebis meTodebi meTodebi miuxedavaT imisa, rom carieli aluminis qilebi Seadgenen mxolod 1,5%-s narCenebis mTel masaSi, isini warmoadgenen yvelaze Zvirfas masalas danarCen narCenebSi. amitom, maTi Segrovebis organizebisa da gadamuSavebisTvis ekonomikuri da ekologiuri pirobebis mTeli rigi arsebobs. gamoyenebul aluminis qilebs didi fasi aqvT. maTi saerTo Rirebuleba poloneTSi 2006 wels 80 milion amerikul dolars Seadgenda (londonis aluminis birJis mixedviT, 99,7% aluminisTvis). aluminis qilebis cxovrebis cikli cikli carieli qilebis xelmeored gamoyeneba axali qilebis warmoebaSi ekonomikuri da ekologiuri TvalsazrisiT yvelaze optimaluri gamosavalia. amitomac maTi warmoebis dawyebis dRidan 60-ian wlebSi aSS-Si, da dRes ukve mTel msoflioSi, cdiloben, rom aluminis qilebis cxovrebis cikli Caiketos. sruli ciklis idea asaxulia naxatze 3. momxmarebeli (consumer) - dabruneba (return) - daxarisxeba (sorting) – liTonis warmoeba (metal production) – firfitebis warmoeba (coil production) – SefuTvebis warmoeba (packaging production) - Sevseba (filling) – sacalo vaWroba (retail trade). aluminis qilebis qilebis cxovrebis cikli cikli 13 SefuTvis sruli cxovrebis ciklis Caketvis procesSi CarTulia e.w. „aluminis qilis jaWvi”, romlis yvela rgols Tanabari mniSvneloba aqvs. sawalo vaWroba, vaWroba, momxmarebeli momxmarebeli. msoflioSi dResdReobiT weliwadSi 220 miliardi liTonis qila moixmareba, aqidan 178 miliardi aluminis qilebia. statistikuri amerikeli weliwadSi 400 qilas moixmars. evropaSi aluminis qilebi ufro da ufro popularuli xdeba. maTi gayidva 33 miliardidan (1998 w.) 41 miliardamde (2002 w.) gaizarda. evropaSi aluminis qilebis mwarmoeblebi varaudoben, rom maTi gayidva 2007 wels 45 miliards miaRwevs. evropaSi momxmarebelTa Soris lideroben espanelebi, romlebic statistikis mixedviT weliwadSi 145 cal sasmliT savse aluminis qilas yiduloben, Semdeg modian inglisi (126 cali), saberZneTi (100 cali) da germania (90 cali). dinamiurad viTardeba ruseTis bazari, sadac bolo ori wlis ganmavlobaSi orjer gaizarda aluminis qilebSi Camosxmuli sasmelebis gayidva. bazris gazdrdas unda movelodoT da es, ra Tqma unda, xelmeored gamosayenebeli aluminis ufro da ufro did raodenobas niSnavs. Segroveba, daxarisxeba. daxarisxeba. Segrovebis da gadamuSavebisTvis mniSvnelovania sistema, romlis farglebSi xorcieldeba es procesi. evrokavSiris zog qveyanaSi, magaliTad SvedeTSi, SemoRebulia fasi erTjerad SefuTvebze, maT Soris aluminis qilebzec. Segroveba xdeba e.w. revendingebis sistemis farglebSi (reverse vending machines). am sistemis mixedviT Tavidanve xdeba aluminis qilebis daxarisxeba. evropaSi arsebobs kidev sxva sistemebi, magaliTad SveicariaSi aluminis qilebs agroveben administraciis organoebi, romlebic amisTvis dafinansebas iRebs specializirebuli organizaciidan (IGORA). orive SemTxvevaSi gadamuSavebis done Zalian maRalia, daaxlovebiT 90%. poloneTSi am masalas feradi liTonebiT movaWre firmebi da gminebi, maT teritoriaze sisufTavis dacvis amocanis farglebSi, agroveben. aluminis qilebs agroveben individualuri Semgroveblebi, rac gamowveulia am masalis maRali fasiT. poloneTSi funqcionirebs gadamuSavebaSi specializirebuli organizaciebi, romlebic aluminis qilebsac gadaamuSaveben. Sveicariis da poloneTis SemTxvevaSi, qilebis daxarisxeba gadamuSavebisTvis gamosadegobis mixedviT (mxolod aluminis qilebi) xorcieldeba, rogorc individualuri Semgroveblis mier, ise gadamuSavebel qarxanaSi, specialuri mowyobilobebis, eleqtromagnituri separatorebis daxmarebiT. liTonis warmoeba (Metal Production), liTonuri firfitebis warmoeba (Coil Production). aluminis qilebi sruliad eqvemdebareba meored gamoyenebas. evropaSi arseboben sawarmoebi, mag. ALCAN did britaneTSi (suraTebi 2,3 gadamuSavebuli aluminis warmoeba), romlebis specializireba aris Txelkedliani aluminis warmoeba, ubc da qilebisTvis masaliT. aluminis warmoeba qilebidan aris 60%-iT iafi, vidre misi axali mopoveba. es teqnologia 95%-iT amcirebs haeris da 97%-iT wylis daWuWyianebas, agreTve amcirebs energiis gamoyenebas 95%-iT. SesaZlebelia qilebis mravaljeradi Segroveba da gadamuSaveba masalis xarisxis SenarCunebiT. 2002 wels qalaq koninis minis qarxanaze daiwyo muSaoba specialurma danadgarma, romelSic xorcieldeba 4000 tonamde aluminis gadamuSaveba weliwadSi. qveyanaSi ar arsebobs aluminis firfitebis 14 warmoeba. aseTi firfitebi Semodis poloneTSi evrokavSiris qveynebidan. aluminis qilebis Segroveba poloneTSi aluminis qilebis yvelaze efeqtur gzad patara, saubno Casabarebeli punqtebi rCeba – 95%-ze meti meoradi alumini aseTi gziT moipoveba. Segroveba aluminis qilebisTvis gankuTvnili specialuri konteinerebis meSveobiT ekonomikurad ar aris gamarTlebuli. ufro efeqturia Segroveba rkinis an rkinis da xelovnuri masalebis saerTo konteinerebis meSveobiT da pirdapir moxmarebis adgilze, anu skolebSi, maRaziebSi an masobrivi RonisZiebebis dros, rac Segrovebuli aluminis masalis maRal xarisxsac ganapirobebs. did britaneTSi aluminis qilebis Segrovebis popularuli meTodia qilebisTvis specialuri yuTebi da Cabarebis moZravi punqtebi. aluminis qila unda iyos sufTa, sxva masalebis da nivTierebebis (rkina, xelovnuri masala, mina, miwa) gareSe. gansakuTrebiT mavnea mZime liTonebi (magaliTad, arieli batariebisgan), romelTa arseboba aluminis qilaSi masalas gadamuSavebisTvis gamousadegars xdis. aluminis qilis gasufTavebisTvis gamoiyeneba eleqtromagnituri separatorebi an ubralo saceri. aluminis qilis maRali xarisxis miRebisTvis Segroveba xdeba an calke, an sxva rkiniseul masalasTan erTad, romlis gamorCeva advilia. aluminis qilis Senaxva xdeba mSral, daxurul SenobebSi. momzadeba gasayidad. gasubTavebis mere aluminis qilas presaven 40X40X40 sm kubebad. es hidrauli presis meSveobiT xdeba. mere maT aTavseben e.w. evropaletaze (standartuli zomis dasadebze). mTeli konstruqcia unda iyos stabiluri da martivi. Semdgom Sekvras amagreben qamrebiT. Sekvrebis zedapiri unda iyos brtyeli, raTa SesaZlebeli iyos maTi erTmaneTze dadeba. poloneTSi Camotanili aluminis qilebis daxarisxeba da Sefaseba xdeba gadamuSavebis centrebSi. ganisazRvreba TiTo kubSi sxva liTonebiT daWuWyianebis done da masalis tenianoba. sufTa, kubebad Sekruli aluminis qilebis momzadeba transportis xarjebs amcirebs da amgvarad miwodebul masalas aqvs ufro maRali fasi. 1.5. xelovnuri masalebi – Segrovebisa da gadamuSavebis meTodebi. yovelwliurad mTels msoflioSi Tvalyurs vadevnebT mrewvelobisa da meurneobis dargebSi xelovnuri masalis narCenebis moculobis zrdas. umetes SemTxvevaSi igi narCenad xarisxdeba da iyreba, magram misi xangrZlivi degradaciis gamo es gamosavali xelsayreli ar aris. situaciis gaumjobesebis imeds gvaZlevs am xelovnuri, anu sinTeTikuri masalis gadamuSavebis da xelmeored gamoyenebis saSualeba. amas ekonomikuri da ekologiuri efeqti moaqvs. xelovnuri masala Seadgens narCenebis 10%-s. aqedan 80%-s Seadgens poliolefinebi, iseTi rogorc polieTileni an polipropileni, 12%-s polistireni da 5%-s – poliqloruli vinili. xelovnur narCenebs ZiriTadad SefuTvis saSualebebis warmoeba iZleva, agreTve manqanebis, 15 samSeneblo da eleqtromeqanikuri masalebis warmoeba. udides warmatebas miaRwia SefuTvis saSualebaTa narCenebisgan gadamuSavebis SesaZleblobam, romelic komunaluri narCenebis saerTo wonis 35%-s Seadgens. damuSavebisa da dayofis Sedegad narCenebi iyofeba msubuq da mZime nawilebze. gadamuSavebis Semdeg muSavdeba aglomeratebsa da granulatebze, romlebic xelaxlad gamoiyeneba warmoebaSi. agreTve SesaZlebelia maTi qimiuri gadamuSaveba Zvirfasi zeTovani an gazis masalis misaRebad. yvelaze xSirad SefuTvis produqciaSi gamoiyeneba eTilis politereftarani (PET). iyeneboda folgis da boTlebis damzadebaSi. ramodenime dadebiTi daxasiaTeba aqvs: msubuqia, ar tydeba, aratoqsikuria, iRebs sxvadasxva formebs. boTlebis warmoebisTvis amas didi mniSvneloba aqvs. statistikur polonelze dReSi modis am masalis 3 kg. samwuxarod, gamoyenebis Semdeg am masalisgan damzadebuli produqtebis didi raodenoba Cveulebriv nagavSi iyreba. mxolod 15% muSavdeba xelmeored. damuSaveba ki tradiciuli meqanikuri da qimiuri gadamuSavebis kombinacias warmoadgens. damuSavebuli masala SeiZleba gamoiyenos SesafuTi masalisa da boTlebis xelaxlad warmoebisTvis. politereftaranis (PET) pirvelad gamomuSavebasTan SedarebiT, gadamuSaveba energiis 60% ekonomias iZleva. krakovis politeqnikur universitetSi boTlebis (PET) masobrivi gadamuSavebis axali teqnologia SemuSavda. es teqnologiis mixedviT xorcieldeba Termoizolaciuri firfitebis warmoeba, romelic iyeneba Senobis gaTbobis, saxuravebisa da terasebis izolirebisa da agreTve daRmarTebze miwis damagrebisTvis. yovelwliurad yvela qveyavanSi aTasobiT manqana jarTSi ibareba, rac 160 aTas tonaze met sinTeTikur narCenebs gvaZlevs. TiToeul manqanaSi xelovnuri masala Seadgens mTliani wonis 9.3%-s. yvelaze did wonas Seadgens poliuretani, 19.5% - rac Sedis savarZlis, saWes da manqanis salonis plastikuri elementebis warmoebaSi. Semdegi masala aris PCV (daaxlovebiT eleqtrogayvanilobis damcav masalaSia gamoyenebuli. 15.8%), romelic polipropileni iyeneba akumulatorebis kolofis, siTxeebis „WurWlisa“ da bamperebis warmoebisTvis. polipropileni moipoveba or etapobriv gadamuSavebis gziT. pirvel etapze parpress exsneba metaluri nawilebi da nawilebad iyofa. Semdeg irecxeba, ifqveba da iSroba. akumulatoris kolofic amgvarad muSavdeba. akumulatorebis da parpresebisgan mopovebuli masala ireva da homogenizacias gadis. meore etapze am mcire masalisgan keTdeba avtomanqanebis diskebi. agreTve iyeneba elastomerebi, ABS kopolimerebi, poliamidebi. avtomobilebis warmoebaSi gamoyenebul xelovnur masalaSi didi wili aqvs saburavs, romelic meorad gadamuSavebas gadis da isev yendeba. amis alternativas Seadgens naxmari saburavebis gadamuSaveba rbil iatakad. am procesSi gamoiyeneba wvrili gasufTavebuli rezinis fqvili, romelic 16 miiReba saburavebis dawvrilebisa da gasufTavebis Sedegad. didi xarjis gamo, ufro mosaxerxebelia saburavis cementis RumelSi dawva. es meTodi gamoiyeneba cementis qarxnebSi, rogorc energomomcemi masala. dadebiT mxares ki cementis warmoebaSi warmoadgens gogirdis gamoyeneba. am bolo dros eleqtromeqanikuri nawilebis gadamuSaveba xdeba metaluri nawilebis axlad miRebis mizniT, mxolod sinTeTikuri masala moipoveba xelaxlad maSin, rodesac advilia maTi demontaJi, an rodesac amas samarTali iTxovs, mag. macivrebis daSlisas. gamoTvlilia, rom saxlebSi arsebul teqnikaSi 560 aTas tonidan 10%-s warmoadgens xelovnuri masala, xolo 8200 tona – polistirenisa da poliuretanisgan miRebuli nawilebi. did nawils Seadgens eleqtrogayvaniloba – PCV, polieTileni, rezini. mSeneblobaSi gamoiyeneba upirveles yovlisa gamoiyeneba PCV, romlisgan keTdeba kar_fanjara. am kar_fanjris gadamuSavebisas gamoiyeneba remontebis narCenebisgan miRebuli misi nawilebi. exsneba SuSa da liTonis nawilebi da axal masalasTan Serevis Semdeg iseve gamodis am produqtis axali elementebi. sistema „Jangis farda“ icavs kar_fanjris gare fenas. narCenebis did nawils Seadgens saxuravebisgan miRebuli masala. maTi gadamuSaveba sam etaps Seicavs: gadaxarisxeba, Wra da gasufTaveba. Semdeg dabal temperaturaSi ifqveba da xelaxlad gadis warmoebaSi. xelovnuri masalebis narCenebi iyeneba rogorc biTumebis modifikatorebi. erTerT saintereso perspeqtivad SeiZleba miviCnioT am narCenebis gamoyeneba asfaltis warmoebaSi, gzebis dafarvaSi, rac mis gamZleobas aamaRlebs. aq SeiZleba gamoiyenos polistirenis narCenebi. narCenebis Semdgom gadamuSavebis procesis momzadeba SesaZloa Catardes narCenebis gamomuSavebis adgilze, rac xarjebs Seamcirebs. asfaltis masis produqciis xarjsac Seamcirebs, Tuki sufTa polimerebs aRar gamoviyenebT. Tanamedrove gadamuSavebis procesis ganviTareba sinTeTikuri masalebisgan ganaviTarebs imas, rom mxolod mcire nawili gadis produqtisa da materialur gadamuSavebas. umetesoba gadis Termo da gaziT gadamuSavebas. amis mizezebia sinTeTikuri nawilebis sxvaoba, sxva damatebiTi elementebi da ekonomikuri daprkolebebi. amitom saWiroa sinTeTikuri narCenebis gadamuSavebis meTodebis teqnologiebis damuSaveba da ganviTareba. plastikuri boTlebis (PET) gadamuSaveba am gadamuSavebas awarmoebs torunis firma “elana”. 17 gadamuSavebis qarxana am narCenebis (PET) gadamuSavebas awarmoebs. am narCenebSi agreTve gagvaCnia sxva saxis narCenebi: boTlis Tavsaxurebi, saojaxo qimiis boTlebi da sxva. es narCenebi xarisxdeba da Sesabamis firmebs egzavneba. plastikuri boTlebi (PET) Sedis gadasamuSaveblad cexSi, rogorc dapresili gunda. gaxsnisas boTlebi gadadian gadasarCev manqanaSi, sadac xarisxdebian da eclebaT meqanikuri nawilebi. Semdgomi xazze. daxarisxeba xorcieldeba polimeris mixedviT satransmisio ase momzadebuli boTlebi gadadis wisqvilSi da ifqveba. vinaidan mwarmoebeli iyenebs Zlier wisqvils, misi danebis gamocvla iSviaTad xdeba. Semdgomi procesi – etiketebis gamomclelia, romelic etiketebs, WuWys aclis am dawvrilebul masalas. Semdegi procesi aris flotaciuri recxva, sadac ecleba qaRaldi, PP da PE, Semdeg ki iSroba. ase damzadebuli masala regranulacias gadis, romelic gamodis ekstruderidan, Semdeg ki iWreba. am procesis Sedegad miviRebT PET-is regranulats, sxvadasxva feris da sididis – klientis survilis mixedviT. 18 $2. rCevebi narCenebis gadamuSavebaze 2.1 iuridiuli mxare samarTlebrivi samarTlebrivi safuZvlebi safuZvlebi evropaSi. 90-ian wlebis dasawyisSi narCenebis problema evrokavSirSi Zalian garTulda, gansakuTrebiT erTjeradi SefuTvebis gamo. maSinve zog qveyanaSi (holandia, germania, belgia) SemoiRes iuridiuli wesdeba 94/62/EC, romelmac daaregulira es sakiTxi. am wesdebis miRebis mTavari miznebs warmoadgenda: 1. SemfuTvis narCenebis warmoSobis Tavidan arideba; 2. mravaljer gamosayenebadi SefuTvis reklamireba; 3. SefuTvis narCenebisgan masalebis an energiis warmoeba; 4. narCenebisgan miRebuli masalis xelmeore gadamuSaveba. zemoxsenebul gadawyvetilebaSi gansazRvrulia limitebi narCenebis yoveli jgufisaTvis (saSualod yvela saxis SefuTvis narCenisaTvis: gamomusaveba 50%, xolo gadamuSaveba -25%). am wesdebis miTiTebebi evrokavSiris qveynebis parlamentebis mier iyo miRebuli. amJamad qveynebis umravlesobam miaRwia gamomuSavebisa da gadamuSavebis rekomendirebul dones. 2004 wlis 11 Tebervals gamoica axali wesdeba 2004/12/WE, romelmac Secvala wesdeba 94/62/EC SefuTvebisa da SefuTvebis narCenebis sakiTxSi. liTonuri SefuTvebisgan (maT Soris, alumini) gamomuSavebis moculoba Seadgens moxmarebaSi Semosuli saerTo masis 50%-s. sxva saxis SefuTvis masalebisTvis es stadartebi Seadgens Sesabamisad: qaRaldi, muyao – 60%, sinTeTikuri masala - 22.5%, sadac unda ganxorcieldes materialuri gadamuSaveba, da 15% - xis SefuTva, sadac gadamuSaveba 55-80% unda Seadgendes. evrokavSiris qveynebSi narCenebis gadamuSavebis meurneobis samarTlebliv safuZvels warmoadgens wesi, romelic pasuxismgeblobas iTxovs am meurneobis jaWvis yvela elements (anu mwarmoeblis, gadamamuSaveblisa da momxmareblisgan). qveynebis umetesobaSi Camoyalibda organizaciebi, romlebic mwarmoeblis individualur valdebulebebs asruleben, Tumca maTSi wevroba savaldebulo ar aris. SesaZloa TavianTi valdebulebebis sakuTari SesaZleblobebis daxmarebiT Sesruleba. samarTleblivi safuZvlebi poloneTSi. 2001-2002 wlebis mijnaze, poloneTSi miiRes samarTlebrivi wesdeba, romelic aregulirebs narCenebis gadamuSavebis process. am wesdebis Sinaarss warmoadgenda poloneTSi narCenebiT meurneobis kanonmdeblobis evrokavSiris mier miRebuli 94/62/EC wesdebasTan SesabamisobaSi moyvana, da amasTan iseTi sistemis SemoReba, romelic SefuTvis produqtebis mwarmoeblebs da momxmareblebs garemos dacvis pasuxismgeblobas akisrebs da avaldebulebs narCenebis gadamuSavebas. Tanapasuxismgeblobis wesis mixedviT, yvela am „SefuTvis jaWvis“ elements konkretuli valdebulebebi akisria. ZiriTad wesdebas warmoadgens 11 maiss miRebuli kanoni am sferoSi moRvawe mwarmoeblebis valdebulebebis Sesaxeb da produqciuli da agreTve depozituri gadasaxadebis Sesaxeb (kanoni # 63 $ 639). 19 am wesdebis mixedviT mwarmoeblebs da importiorebs evalebaT: 1. SemfuTavi masalis gamomuSaveba da gadamuSaveba; 2. moTxovnebebiT gaTvaliswinebul SefuTvebis gamoyeneba; 3. SefuTvaze informaciis ganTavseba; 4. angariSgeba. rogor xorcieldeba xorcieldeba SefuTvis narCenebis Segroveba da gadamuSaveba? gadamuSaveba? qvemod mocemulia mrewvelobisa da Sromis ministris ministris 2005 wlis 25 oqtombris wesdeba, romelic konkretul miTiTebs aZlevs narCenebis gadamuSavebis meurneobas. am wesdebis mizans warmoadgens SefuTvis narCenebis meurneobis evropul standartebsa da bunebis dacvis kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi moyvana. wesdeba akonkretebs, Tu rogor unda Segrovdes, gadamuSavdes narcenebi, maTi Semadgenlobis mixedviT: qaRaldi, SuSa, sinTetikuri masala, alumini, liTonebi an Sereuli narCenebi. agreTve wesdeba ganisazRvravs rogorc xisgan damzadebul SefuTvebis gamomuSavebis da gadamuSavebis wesebs, agreTve Segrovebis, Senaxvisa da am miznisTvis gankuTvnili kontenerebis pirobebs. konteinerebi konteinerebi misi mflobelis logotipiT wesdebis mixedviT, sajarod moTavsebul konteinerze, romelSic grovdeba SefuTvis narCnebi, unda moTavsebul iqnas informacia mis mflobelze. amgvari kontenerebi, sadac grovdeba narCenebi, unda moTavsdes damagrebul Zirze, raTa gaadvildes maTi dadgma an gadatana. wesdebis mixedviT, SesaZlebelia Ria kontenerebis moTavseba, Tu ki maTi tevadoba 7 m3 aRemateba. agreTve SesaZlebelia am narCenebis Segroveba xelovnur tomrebSi, mag. „dedamiwis gasufTavebis“ aqciis dros. SefuTvis narCenebis Senaxvisas unda mxedvelbaSi unda miRebul iqnas maTi negatiuri gavlena bunebaze. agreTve aucilebelia xanZris sawinaaRmdego da higienis wesebis dacva. sasargeblo produqtebi narCenebisgan wesdebis mixedviT, gadarCevis gaadvilebis mizniT xelovnuri masalebis da liTonis narCnebi erT yuTSi unda moTavsdes. amiT SevamcirebT specializirebuli narCenebis yuTebis raodenobas. rac Seexeba SefuTvis narCenebis swor klasfikacias momdevno gadamuSavebis mizniT, wesdeba iTvaliswinebs Sesabamis procesebs sxvadasxva tipis SefuTvis narCenebisTvis da amiT qmnis am narCenebis utilizaciis sqemas. rac Seexeba xisgan damzadebul SefuTvis narCenebs, wesdeba ganisazRvravs maTi gamomuSavebis, da maT Soris, gadamuSavebis, wesebs. amavdroulad, 20 wesdeba ar ganisazRvravs maTi Segrovebis da Senaxvis wesebs, vinaidan isini ZiraTadad miiReba iseT sawarmoebisgan, romlebic iyeneben maT transportirebisas SefuTvisTvis. aqedan gamomdinare, maTi wili saerTo komunalur narCenebSi mcirea. naklebad dabinZurebuli dabinZurebuli garemo wesdeba avaldebulebs konteinerebis mflobelebs, konteiners daaweron maTi swori moxmarebis wesebi, romlebic Seesabameba garemos dacvis wesebs. wesdeba dadebiTad moqmedebs garemos mdgomareobaze. misi mizani warmoadgens SefuTvis narCenebis meurneobis, kerZod maTi Segrovebis, Senaxvis, gadamuSavebis wesebis, sistematizias. agreTve wesdeba miznad isaxavs gadasamuSavebeli narCenebis Senaxvis Semcirebas da maTi Segrovebis iseT meTodebis ganviTarebas, romelic saSualebas miscems maTi gadamuSavebis an likvidaciis gaadvilebas. erTismxriv, wesdebis SemoReba iwvevs xarjebs, romlebic dakavSirebulia narCenebis yuTebis da maTi moTavsebis adgilebis mowyobasTan. meores mxriv ki, mas SeiZleba hqondes dadebiTi gavlena samuSao bazarze, radgan ganapirobebs narCenebis SerCeviTi Segrovebis dargis ganviTarebas. agreTve wesdebas dadebiTi gavlena eqneba am sferoSi momuSave kompaniebis koniuqturaze. maTi muSaobis standartebi miuaxlovdeba evropul standartebs. qalaq varSavis sisufTavis da wesrigis dacvis wesdeba winamdebare wesdeba aregulirebs q. varSavis teritoriaze sisufTavisa da wesrigis dacvis detalur wesebs. wesdeba SeiZleba iyos gamoyenebuli msgavsi wesdebebis Sesaqmnelad saqarTvelos qalaqebisTvis. $ 1 komunaluri wesiT. narCenebi saxlis teritoriaze unda Segrovdes SerCeviTi $ 2 qalaqis municipalitetTan xelSekrulebis safuZvelze momuSave kompaniebi SeimuSaveben komunaluri narCenebis SerCeviTi Segrovebis sistemas da xelSekrulebebis farglebSi awarmoeben komunaluri narCenebis SerCeviT Segrovebas sajaro adgilebSi. $ 3 1. saxlis teritoriaze Segrovebuli komunaluri narCenebidan SerCeviT Segrovebas eqvemdebareba: 1) nivTierebebis narCenebi: a) qaRaldis da muyaos SefuTvis narCenebi; b) feradi da ufero minis SefuTvis narCenebi; g) xelovnuri masalebisgan Seqmnili SefuTvis narCenebi; d) Sereuli masalisgan Seqmnili SefuTvis narCenebi; e) qaRaldis da muyaos narCenebi, romlebic ar warmoadgenen 21 2. 3. 4. 5. 6. SefuTviT masalas. mcenareuli narCenebi samSeneblo masalebis narCenebi didgabaritiani narCenebi narCenebi, romlebic safrTxes warmoadgenen eleqtro da eleqtronuli mowyobilobebis narCenebi 2. sajaro adgilebSi SerCeviT Segrovebas eqvemdebarebian winamdebare muxlis punqt 1-Si CamoTvlili narCenebi. 3. winamdebare muxlis punqt 1-Si CamoTvlili yvela narCeni SeiZleba Segrovebul iqnas erTad. $ 4 narCenebi, romlebic safrTxes warmoadgenen, garda $ 27, unda iyos Segrovebuli da Cabarebuli kompaniasTan SeTanxmebul dros da wesebis mixedviT. $ 5 saremonto samuSaoebis Sedegad warmoqmnili narCenebi unda Segrovdes samuSaoebis mwarmoeblis mier winaswar momzadebul specialur konteinerebsa an tomrembSi. $ 6 1. didgabaritiani narCenebis datoveba amisTvis specialurad gankuTvnil adgilebSi unda xdebodes narCenebis gatanamde maqsimum 24 saaTiT adre. didgabaritiani narCenebisTvis gankuTvnili adgilebi xelmisawvdomi unda iyos narCenebis gatanis kompaniis TanamSromlebisTvis. 2. didgabaritiani narCenebi SeiZleba Segrovili iqnas Sesabamisi kompaniis mier am mizniT gaTvaliswinebul konteinerebSi, romlebic ganlagdebian winaswar gansazRvrul dros araumetes 24 saaTiT da daakmayofileben wesdebiT gaTvaliswinebul saerTo normebs. 3. didgabaritiani narCenebis Cabarebis dros gansazRvra xdeba kompaniasTan SeTanxmebiT. es informacia unda ganTavsebul iqnas gancxadebis saxiT. $ 7 1. talaxis, Tovlisa da yinulis Segroveba xdeba iseT adgilebSi, sadac maTi ganTavseba xels ar uSlis adamianTa da satransporto saSualebebis moZraobas da amavdroulad SesaZlebelia maTi gatana. 2. saxlebis piras mdebare trotuarebze Segrovili talaxi, Tovli da yinuli unda gadaTanil iqnas quCis piras, raTa adgili mieces fexiT mosiarulebs. talaxis, Tovlis da yinulis Segroveba ar unda xdebodes gazonebze, xeebTan, klumbebTan, gare ganaTebis boZebsa da SuqniSnebTan. 3. sxva WuWyi unda gatanil iqnas saWiroebisamebr. 4. Tovlis, yinulis, talaxis da sxva WuWyis gadayra trotuarebidan quCis saval nawilze akrZalulia. 22 $ 8 1. satransporto saSualebebis garecxva Ria adgilebSi daSvebulia mxolod myar Zirze. aucilebelia WuWyiani wylis SeSveba kanaliazaciaSi an specialur sacavsi, romlis dacla xdeba wesdebis mixedviT. 2. satransporto saSualebebis saremonto samuSaoebi Ria adgilebSi daSvebulia im SemTxvevaSi, Tu maT Sedegad ar WuWyiandeba wyali da miwa da es ar awuxebs mosaxleobas. gamoenebuli nawilebi da masalebi unda utilizirebuli iqnas Sesabamisi kanonis mixedviT. $ 9 Ria adgilebSi, sadac ar aris mWidro dasaxleba, da sasoflo-sameurneo teritoriebze daSvebulia mcenareuli narCenebis dawva im pirobiT, Tu es ar awuxebs aremareSi mcxovreb mosaxleobas. $ 10 saxlis Sida wesebis SemuSavebis dros, sasurvelia, saxlis mepatronem gaiTvaliswinos winamdebare wesdebis moTxovnebi da amis Sesaxeb informacia miawodos mosaxleobas gancxadebis saxiT. sacxovrebeli saxlebis teritoriaze da quCebSi quCebSi moTavsebuli komunaluri narCenebis Sesagrovebeli mowyobilobebi, maTi ganTavsebis da movlis wesebi § 11 1. Tu vivaraudebT, rom erTi macxovrebeli kviraSi saSualod 0,05 m3 nagavs yris, nagvis yuTebis moculoba unda iyos 0,05 - 5 m3, konteinerebis ki 3,5 36 m3. nagvis yuTebi da konteinerebi saxlis yvela macxovreblisTvis xelmisawvdomi unda iyos. § 12 1. teritoriaze, romelze mdebareobs maRalsarTuliani saxli an saxlebi da sadac 20-ze meti adamiani cxovrobs, unda moTavsdes minimum 1,1 m3 moculobis nagvis yuTi. im SemTxvevaSi, Tu is ufro pataraa, nagvis gatana ufro xSirad unda ganxorcieldes. 2. saxlis teritoriaze unda moTavsdes komunaluri nagvis yuTebis sakmarisi raodenoba: 1 meored gamosayenebeli masalebisTvis; 2 sxva narCenebisTvis, romlebic segregacias ar eqvemdebarebian. § 13 1. narCenebis daxarisxebis da masalebis meored miRebis mizniT, unda moTavsdes wesdebiT gaTvaliswinebuli saerTo Tvisebebis mqone da qvemoCamoTvlil ferebSi Sesrulebuli nagvis yuTebi: 1) lurji – qaRaldis da muyaos narCenebisTvis; 2) TeTri – ufero minis narCenebisTvis, 3) mwvane – feradi minis narCenebisTvis, 4) yviTeli – liTonis, xelovnuri nawarmoebis da mravalmasaliani 23 narCenebisTvis, 5) wiTeli – sxvadasxva gadasamuSavebeli masalebis narCenebisTvis, da 6) yavisferi – narCenebisTvis, romlebic biodegradacias ganicdian. nagvis yuTebze unda moTavsdes warwerebi, Tu romel narCenisTvis arian gankuTvnili da maTi mflobelis vinaoba. agreTve unda miTiTebuli iyos im firmis saxelwodeba, logotipi, telefoni da misamarTi, romelsac yuTebisgan nagvis gatana evaleba. 2. gadasamuSavebeli narCenebis Sesagrovebeli yuTebi daculi unda iyos amindis negatiuri zegavlenisgan. 3. yuTebi myar Zirze unda moTavsdes, raTa advili iyos maTi gadaadgileba. § 14 1 komunaluri narCenebis yuTebi da konteinerebi hermetuli da cecxlgamZle unda iyos. 2 yuTebs da konteinerebs iseTi forma unda hqondeT, romelic gaadvilebs maT movlas da amave dros maTSi moTavsebuli nagavi ar gadmoiyreva qaris, wvimis da sxva garemoebebis Sedegad. yuTebi daculi unda iyos cxovelebisgan. 3 yuTebsa da konteinerebSi ar SeiZleba Semdegi nivTebis gadayra: Tovlis, yinulis, cxeli ferflis, totebis, samSeneblo da sxva nagavis, romlis moculoba didia an safrTxes qmnis. § 15 1. yvela sacxovrebeli saxlis teritoriaze an teritoriaze, sadac ewevian komerciul saqmianobas, aucilebelia ganTavsebuli iyos minimum erTi saerTo komunaluri nagvis yuTi. 2. kerZo saxlebis an adgilis naklebobis SemTxvevaSi, daSvebulia plastikuri tomrebis gamoyeneba, romelTa moculoba 60-dan 120 litramdea; unda iyos daculi maTi ferebiT gansxvaveba, romelic miTiTebulia § 15. 3. daSvebulia sxvadasxva gadasamuSavebeli narCenebis Sesagroveblad mravalkameriani yuTebis gamoyeneba. unda iyos daculi maTi ferebiT gansxvaveba, romelic miTiTebulia § 15. § 16 1. komunaluri narCenebis Sesagrovebel mowyobilobebs, maT Soris sacxovrebeli saxlebis bunkerebs, saxlis mepatrone uvlis da Sesabamis teqnikur, higienur da sanitarul mdgomareobaSi inaxavs. 2. kvartalSi erTxel unda xdebodes yuTebis da konteinerebis dezinfeqcia ise, rom dezinfeqciiis adgili sadezinfeqcio saSualebebiT ar daWuWyiandes. 3. konteinerebis da yuTebis adgili sufTa da movlili unda iyos. yoveli nagvis gatanis mere xdeba am adgilis gasufTaveba. 24 § 17 1 yuTebi da konteinerebi komunaluri narCenebis SemgroveblisTvis xelmisawvdom adgilas unda moTavsdes. 2 yuTebi da konteinerebi saxlis teritoriis farglebSi unda moTavsdes myar, swor Zirze, sadac ar grovdeba wyali, talaxi da sxva WuWyi. konteinerebis moTavseba saxlis teritoriis farglebSi 3 Tu SeuZlebelia, unda arsebobdes gzis an sxva saxlis teritoriis mflobelis Tanxmoba maT moTavsebaze. 4 firma, romelsac narCenebis gatana evaleba, unda uzruvneyofili iyos saSualebiT, gansazRvrul dros mivides yuTebis ganlagebis teritoriaze da gaitanos nagavi ise, rom adamianebs, Senobebs da manqanebs ziani ar miayenos. 5 punqt 4-Si gaTvaliswinebuli pirobebis Secvla firmasTan SeTanxmebiT xdeba. 6 yuTebi da konteinerebi ar SeiZleba moTavsdes quCis sakomunikacio nawilSi, rogoricaa trasa, trotuari, avtosadgomi da gazoni. § 18 1 gzebze da teritoriebze, sadac ganTavsebulia sajaro daniSnulebis obieqtebi, maT Soris ubnis gzebze, unda moTavsdes cecxlgamZle urnebi, romelTa moculoba 0,020 m3 - 0,080 m3 Seadgens. 2 urnebi unda moTavsdes quCebis gadasasvlelebTan, transportis gaCerebebTan da iq, sadac moZraobs bevri fexiT mosiarule adamiani. 3 urnebs iseTi forma unda hqondeT, rom maTSi moTavsebuli nagavi ar gadmoiyaros gareT qaris, wvimis da sxva garemoebebis Sedegad. sajaro da kerZo teritoriebidan Txevadi narCenebis gat gatanis wesi da sixSire § 19 1 komunaluri da Txevadi narCenbis gatana mxolod Sesabamis firmas SeuZlia. 2 firmasTan dadebul xelSekrulebaSi (xelSkrulebebSi) teritoriidan yvela saxis narCenis gatana unda iyos gaTvaliswinebuli, maT Soris: narCenebi, romlebic segregacias ar eqvemdebarebian, dgadasamuSavebeli narCenebi, mcenareuli narCenebi, didgabaritiani narCenebi, saremonto narCenebi, narCenebi, romlebic safrTxes warmoadgenen, eleqtronuli da eleqtromowyobilobebis narCenebi. agreTve xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli unda iyos segregacias ar qvemdebare narCenebis gatanis sixSire da wesi, danarCenebis ki – saWiroebis mixedviT. 3. narCenebis gatana unda xdebodes iseTi sixSiriT, rom Tavidan airidos yuTebisa da konteinerebis gadavseba, agreTve uzrunvel iyos mimdebare teritoriis sisufTave, magram aranakleb: 1. or kviraSi erTxel kerZo saxlebidan; 2. kviraSi erTxel mravalojaxian dasaxlebidan (korpusi). 25 4. didgabaritiani samSeneblo masalebis da teqnikis narCenebis gatana unda xdebodes sistematurad winaswar gancxadebuli ganrigis mixedviT, romelic SeTanxmebulia kompaniasTan, an saWiroebisamebr. 5. sakanalizacio wylis sacavebis dacla unda ganxorcieldes iseTi sixSiriT, rom Tavidan airidos maTi gadavseba. saxlis mepatrone xels awers xelSekrulebas kompaniasTan sakanalizacio wylis sacavebis daclis da narCenebis gatanis Taobaze. $ 20 saxlis mepatrone valdebulia minimum ori wlis ganmavlobaSi Seinaxos komunaluri narCenebis da sakanalizacio wylebis gatanaze gadaxdili Tanxebis qviTrebi. $ 21 quCis urnebidan narCenebis gatana unda xdebodes maTi Sevsebis mixedviT, magram aranakleb erTxel kviraSi Semodgoma-zamTris periodSi da orjer kviraSi gazafxuli-zafxulis periodSi. nagavsayrelze Segrovebuli biodegradacias narCenebis maqsimaluri daSvebuli moculoba qvemdebare komunaluri $ 22 1. nagavsayrelze Segrovebuli biodegradacias qvemdebare komunaluri narCenebis maqsimaluri daSvebuli moculoba Seadgens: 1. 2007 wels – 1995 wels miRebuli biodegradacias qvemdebare narCenebis 90% (woniT), rac Seadgens biodegradacias qvemdebare narCenebis mTliani moculobis 70% (woniT). 2. 2008 wels – 1995 wels miRebuli biodegradacias qvemdebare narCenebis 79% (woniT), rac Seadgens biodegradacias qvemdebare narCenebis mTliani moculobis 60% (woniT). 3. 2009 wels – 1995 wels miRebuli biodegradacias qvemdebare narCenebis 74% (woniT), rac Seadgens biodegradacias qvemdebare narCenebis mTliani moculobis 56% (woniT). 4. 2010 wels – 1995 wels miRebuli biodegradacias qvemdebare narCenebis 68% (woniT), rac Seadgens biodegradacias qvemdebare narCenebis mTliani moculobis 50% (woniT). 5. 2011 wels – 1995 wels miRebuli biodegradacias qvemdebare narCenebis 63% (woniT), rac Seadgens biodegradacias qvemdebare narCenebis mTliani moculobis 47% (woniT). 2. nagavsayrelze Segrovebuli biodegradacias qvemdebare komunaluri narCenebis maqsimaluri daSvebuli moculoba ganisazRvreba narCenebiT meurneobis gegmis mixedviT. mis safuZvels warmoadgens 2007-2011 wlebisTvis gaTvaliswinebuli maqsimluri done da komaniis wili momsaxurebis bazarze wina wels. 3. imisaTvis, rom ganvsazRroT komaniis wili momsaxurebis bazarze, unda gavamravloT mocemul welSi kompaniis mier gatanili narCenebis saerTo moculoba qalaq varSavidan gatanili narCenebis saerTo moculobaze. 26 narCenebiT meurneobis meurneobis gegmidan gamomdinare sxva moTxovnebi moTxovnebi $ 23 1. sasurvelia, saxlis teritoriaze Segrovebuli mcenareuli narCenebis bunebriv sasuqad gadaqceva, garemos usafrTxoebis gaTvaliswinebiT. 2. qalaqis gamwvanebul teritoriebis movlis procesSi Segrovebuli mcenareuli narCenebi unda gagzavnil iqnas bunebrivi sasuqebis damzadebis sferoSi momuSevare sawarmoebSi. 3. daSvebulia mcenareuli narCenebis dawva, Tu ki isini arian daavadebuli. $ 24 narCenebi, romlebic safrTxes warmoadgenen, grovdebian Semdegi wesis mixedviT: 1) vadagasuli wamlebi – afTiakebSi, specialuri Segrovebis punqtebSi; 2) daclili elementebi – Segrovebis specialur adgilebSi; 3) daclili akumulatorebi – savaWro centrebsa da manqanebis servispunqtebSi; 4) sxva narCenebi, romlebic safrTxes warmoadgenen – Segrovebis specialur punqtebSi. Sinauri cxovelebis patronebis movaleobebi $ 25 1. Sinauri cxovelebis patronebi pasuxs ageben TavianTi cxovelebis saqcielze. 2. Sinauri cxovelebis patronebi valdebulni arian uzrunvelyon adamianebis da sxva cxovelTa usafrTxoeba da agreTve daicvan sajaro adgilebis sisufTave. $ 26 1. Sinauri cxovelebis patronebs evalebaT maTi mudmivi da efeqturi zedamxedveloba. 2. agresiuli da garemosTvis safrTxis Semqmneli cxovelebis gareT gayvana xdeba mxolod zrdasruli adamianis mier. aucilebelia aseT cxovelze uwyveti kontroli. 3. sacxovrebel binaSi obobebis, mwerebis, qvewarmavlebis, reptiliebis, frinvelebisa da sxva egzotikuri cxovelebis gaCereba daSvebulia im SemTxvevaSi, Tu ki maT gareT gasvlis saSualeba ar aqvT. 4. egzotikuri cxovelebis gareT gayvana xdeba TokiT an galiaSi. 5. sajaro adgilebSi ZaRlebis gayvana xdeba TokiT, agresiuli ZaRlebis ki - alikapSi. 6. ZaRli SeiZleba Tavisuflad gaSvebuli iyos saxlis teritoriaze, Tu ki es ar awuxebs mezoblebs da sxva pirebs da Tu saxlis teritoria SemoRobilia. amasTan, advilad SesamCnev adgilas unda ganTavsebul iqnas gamafrTxilebeli abra. 7. adgilebSi, sadac xalxi iSviaTad moZraobs, daSvebulia ZaRlis Tavisuflad gaSveba, garda agresiuli jiSis ZaRlebis. 8. ZaRlis Tavisuflad gaSveba SeiZleba amisTvis specialurad 27 gaTvaliswinebul adgilebSi. 9. ar SeiZleba ZaRlebis da sxva Sinauri cxovelebis Semoyvana: savaWro, kvebis da sxva obieqtebSi, Tu arsebobs Sesabamisi gamafrTxilebeli niSani. sabavSvo moednebze. 10. punqt 9-Si CamoTvlili SezRudvebi ar vrceldeba usinaTlo da sxva SezRuduli SesaZleblobebis mqone adamianTa gamyol ZaRlebze. 11. ar SeiZleba ZaRlis an sxva cxovelis gaCereba mitovebul adgilebSi. $ 27 1. ar SeiZleba mtredebis Senaxva mravalojaxian sacxovrebel adgilebSi. 2. daSvebulia mtredebis Senaxva, Tu es ar warmoadgens Semwuxebel faqtors mosaxleobisTvis da Tu ar abinZureben garemos. $ 28 ZaRlebis, katebis da sxva cxovelebis patronebi valdebulni arian iqonion veterinaruli samsaxuris mier gacemuli moqmedi cnoba acrebis Sesaxeb. $ 29 Sinauri cxovelebis patronebs evalebaT gaasufTavon maTi cxovelebis mier dabinZurebuli garemo. narCenebi unda moTavsebul iqnas amisTvis gankuTvnil urnebsa da konteinerebSi. es moTxovna ar vrceldeba usinaTlo da sxva SezRuduli SesaZleblobebis mqone adamianTa gamyol ZaRlebze. $ 30 Sinauri cxovelebis transportirebisas, patronebi daicvan sisufTave da usafrTxoebis zomebi. valdebulni arian $ 31 1. sajaro teritoriaze myof ZaRlebs yelsabamze unda hqondeT specialuri identifikatori, romlis meSveobiT SeiZleba maTi patronis vinaobis dadgena. 2. sajaro teritoriaze myofi upatrono cxoveli Cabardeba upatrono cxovelTa TavSesafarSi, egzotikuri cxovelebi ki – zooparkSi. 3. saSinao cxovelebis dasaflaveba SeiZleba mxolod amisTvis gankuTvnil adgilebSi. sasoflosasoflo-sameurneo daniSnulebis cxovelTa Senaxvis wesebi $ 32 1. TxaTa, bewviani cxovelebis, Sinauri frinvelis Senaxva arasasoflosameurneo teritoriaze SeiZleba mxolod daxurul sivrceSi, raTa ar mieceT saSualeba gavidnen gzaze da sxva sajaro teritoriebze. sasoflosameurneo daniSnulebis cxovelebis Senaxva ar unda awuxebdes saxlis sxva macxovreblebs da aramareSi mcxovreb adamianebs. agreTve unda daculi iyos sanitaruli standartebi. 2. cxenebis, msxvilfexa saqonlis, irmebis, Rorebis, cxvrebis da fuTkrebis Senaxva arasasoflo-sameurneo teritorebze SeiZleba im SemTxvevaSi, Tu maTi Senaxvis adgili aranakleb 1000 m daSorebulia qalaqis dasaxlebisgan. 3. punqt 2-Si miTiTebuli SezRudva ar vrceldeba dasvenebis adgilebSi da 28 sajaro samsaxurSi momuSave cxenebze. $ 33 cxovelebis Senaxva arasasoflo-sameurneo teritoriebze akrZalulia: 1. sam an met sarTulian Senobebis dasaxlebis teritoriaze; 2. mravalojaxian SenobebSi; 3. Tu kerZo teritoria 500 m2-ze naklebia. $ 34 sarekreacio da satransporto cxovelebis patronebs evalebaT maTi narCenis gatana maTi gaCerebis adgilebidan, Tu ki isini warmoadgenen gzebs da sajaro adgilebs. aucilebel deratizacias qvemdebare teritoriebi da misi Sesrulebis vadebi $ 38 1. aucilebel deratizacias eqvemdebareba: mWidro dasaxlebuli teritoriebi; sasoflo-sameurneo produqtebis gadamuSvebis da Senaxvis sawyobebi da sxva nagebobebi 2. punqt 1-Si CamoTvlili obieqtebis deratizacia xorcieldeba yovelwliurad dekembris TveSi, Tu ki maTze iyo SemCneuli virTxa. sxva sajaro teritoriebze es procesi xorcieldeba saWiroebisamebr. 29 2.2. infrastruqturis ganviTareba narCenebiT meurneobis infrastruqturis erTerT yvelaze mniSvnelovan elements warmoadgens SerCeviTi Segrovebis konteinerebi an tomrebi. konteinerebi raze unda gavamaxviloT yuradReba SerCeviTi Segrovebis konteinerebis gamoyenebis dros? esTetikuri mxare – originaluri konstruqcia da Tanamedrove dizaini aZlevs konteinerebs esTeturad gamoiyurebas. es saSualebas gvaZlevs, isini ganvaTavsoT sajaro adgilebSi, mWidrod dasaxlebul ubneSi, avtosadgomebze, parkebsa da sxva adgilebSi, sadac arsebobs fexiT mosiaruleTa moZraoba. gamZleoba – Zlieri da myare konstruqcia, maRali xarisxis polietileni da damzadebis Tanamedrove teqnologia ganapirobebs maT gamZleobas, meqanikur dazianebisa da cudi amindisgan daculobas. rkinis konteinerebisgan gansxvavebiT, plastmasis konteinerebi msubuqia da ar Jangdeba. advilia mis zedapiridan saRebavebis da webos gawmenda. ar cvlian fers mzis xangrZlivi moqmedebis Sedegad. universaluroba – polietilenis meqanikuri da qimiuri gamZleoba gvaZlevs saSualebas gamoviyenoT igi sxvadasxva gadasamuSavebeli narCenebis Sesagroveblad. adgilis ekonomia – konteinerebi SeiZleba moTavsdes Tundac Zalian patara adgilas. maTi mcire sigane (1.2 m) saSualebas gvaZlevs movTavsoT isini trotuarebzec ki. didi moculoba da patara gabaritebi ganapiroben maT gamoyenebas im adgilebSi, sadac tradiciuli konteinerebis moTavseba SeuZlebelia. ferebiT gansxvaveba – mzaddeba sxvadasxva feris konteinerebi, imis mixedviT ra saxis narCenebisTvis aris gankuTvnili. konteinerebze agreTve SesaZlebelia qalaqis emblemis an kompaniis dasaxelebis ganTavseba. usafrTxoeba da higiena – arsebobs Zalian mcire Sesazlebloba imisTvis, rom liTonis da minis narCenebi gadmoiyreba gareT, rac amcirebs safrTxes dones momxmarebelTaTvis. konteinerebs gaaCniaT higienis licenzia saxelmwifo higienis samsaxurisgan da saxanZro inJinerTa da teqnikosTa kavSiris dadebiTi daskvna. advili dacla – amgvari konteinerebis dacla xorcieldeba standartuli orkauWiani amwevis meqanizmis meSveobiT. daclisas, konteineri advilad ukan Tavsdeba. teqnikuri daxmareba – klientis nebismier SekiTxvaze pasuxs aZlevs konteinerebis gayidvis jgufi. garantia* - narCenebis SerCeviTi SegrovebisTvis gamoyenebul konteinerebs unda hqondes minimaluri 5-wliani garantia. kargi konteinerebis magalitebi: Minileader da Euroleader-is konteinerebi – iyo specialurad Euroleader damzadebuli optimaluri SerCeviTi SegrovebisTvis. maTi forma da funqcionaluroba aris mravalwliani cdebis da bazris kvlevis Sedegi. aqvT orsarqveliani Ziri, romelic ar aZlevs saSUalebas mesame pirs, gaxsnas igi. konteineris stabiluri formis gamo Znelia misi gadmoyiraveba. 30 xvreli gankuTvnilia sxvadasxva tipis da zomis narCenebisTvis, maT Soris didi boTlebisTvis (5 litramde). rogorc wesi, MINILEADER-is konteinerebs aqvT 2 xvreli da 2 aRwera (grafikuli). EUROLEADER-is konteinerebs ki aqvT 4 xvreli da 4 aRwera. EUROLEADER-is konteinerebma moipova prestiJuli jildo wlis nawarmis kategoriaSi 1999 wlis bruniT formirebis teqnikis dargSi moRvawe firmebis kavSiris sagazafxulo konferenciaze barselonaSi. MinibankMinibank-is konteinerebi arian Seqmnili viwro adgilebSi ganTavsebisTvis. isini mWidrod ekvrebian erTmaneTs da qmnian kompaqtur konstruqcias. maTi konstruqcia da ganlageba saSualebas aZlevs sisufTavis dacvas maTi ganTavsebis mimdebare teritoriaze. rogorc wesi, MiniBank-is gaaCniaT 4 xvreli da 2 grafikuli aRwera. TIDYTOPTIDYTOP-is Tavsaxurebis da Can CollectorCollector-is konteinerebis gamoyenebis mizezebi Can Collector-is konteinerebi – msubuqi, transportirebisa da Collector gasufTavebisTvis advili. SeiZleba maTi gamoyeneba plastikur tomrebTan erTad. Tavsaxurs xvrelis garda SeiZleba hqondes saketi. idealuria aluminis qilebis, SuSis an plastikuri boTlebis da areTve vadagasuli wamlebis da daclili elementebis Sesagroveblad. 31 TIDYTOPTIDYTOP-is damcavi yuTebi aris saukeTeso saSualeba 205-litriani standartuli liTonis kasri gadaqceul iqnas esTetur konteinerad narCenebis SerCeviTi SegrovebisTvis. – – – ornawiliani konstruqcia, mosaxsneli zeda nawiliT Ziri SeiZleba iyos damagrebuli miwaze gankuTvnilia 205-litrian standartul kasrebisTvis damzadebulia umaRlesi xarisxis uv-gasxivebis gamZle polietilenisgan gamZlea cudi amindis pirobebSi, rac saSualeas aZlevs grZelvadian gamoyenebas ar esaWiroebian damatebiT movlas aqvT esTetiuri dizaini da ergonomiuli forma SeiZleba iyos sxvadasxva ferebis SesaZlebelia maTze grafikuli gamosaxulebis ganTavseba, mag. kompaniis logotipi xvreli Seizleba iyos mrgvali an oTxkuTxedi konteinerebze damatebiTi informaciis miRebisTvis dagvikavSirdiT: Titan Eko Sp. z o.o., ul. Topolowa 5, 62-090 Rokietnica k/Poznania, POLAND Tel.: (0048) 61 814 44 00, Fax: (0048) 61 814 54 99 E-mail: [email protected], www.titan-eko.com tomrebi raze unda gavamaxviloT yuradReba tomrebis gamoyenebis dros? narCenebis SerCeviTi Segrovebis tomrebi unda mzaddebodes gamoyenebul folgisgan da eqvemdebarebodes xelaxal gamoyenebas. 32 poloneTSi narCenebis warwerebis nimuSebi: SerCeviTi SegrovebisTvis gamoyenebul tomrebze 33 34 35 2.3. ekologiuri ganaTleba bunebasTann harmoniulad imisaTvis rom sazogadoebam SeZlos samyaros bunebasTa keTldReoba,, saWiroa cxovreba, razec damokidebulia maTi arseboba da keTldReoba axali eTika, romelic exeba ara marto marto xalxs, aramed mTel bunebas. ekologiuri ganaTlebis davalebaa axali eTikis Sesamamisi damokidebulebis mxardaWera da gaZliereba. Ggaremos dacvis msoflio strategia ekologiuri ganaTleba mniSvnelovan rols TamaSobs Tanamedrove samyaroSi. virCevT ra cxovrebis gansazRvrul stils, Cveni konkretuli gziT gavlenas vaxdenT garemoze, romelSic vcxovrobTxSirad gauazreblad. zogierTi Cveni saqcieli gavlenas axdens sruliad ucxo adamianebze da Zalian Soreul adgilebzec ki; iseT zians ayenebs, romlis gamosworeba momaval Taobebs mouwevT. maswavleblebi, sazogadoebrivi organizaciebi, TviTmmarTvelobebi, media gadamwyvet rols TamaSoben ekologiuri Segnebis amaRlebaSi., romlis mimarTuleba da farglebi Cveni drois gamoZaxilad iqca. es cxadia bevri adamianisTvis, imaTTvis, visac ganaTlebasTan kavSiri aqvs da imaTTvisac, visac aranairi kavSiri ara aqvs. ekologiuri ganaTleba saqarTveloSi aseve mniSvnelovania bavSvebis aRrdisas. saqarTvelos ekologiur perspeqtividan: situacias SeiZleba SevxedoT drois warsuli saqarTvelo aTaswliani kulturuli memkvidreobis mqone qveyanaa, umSvenieresi peizaJebiTa da mravalferovani bunebiT. Qqveynis bevr regionSi cxovelebi TiTqmis mSvid pirobebSi cxovroben. awmyo vakvirdebiT sacxovrebeli pirobebis swraf gauaresebas bunebrivi pirobebis swraf gauaresebasTan erTad, gansakuTrebiT narCenebTan dakavSirebuli problemebi iCenen Tavs. momavali bunebrivi garemo SeuZlebelia SenarCundes sazogadoebis aqtiuri monawileobis gareSe. TiToeulma moxelem,GJurnalistma, mascavlebelma, menejerma, muSakma, fermerma da mSobelma unda gaiazros garemos problemebis mniSvneloba. poloneTisa da aRmosavleT evripis sxva qveynebis gamocdileba, aseve proekologiuri TviTSegnebis Camoyalibeba bavSvebsa da mozardebSi Zalian mniSvnelovania. Mmxolod am Segnebis wyalobiT darwmundeba sazogadoeba, rom dabalansebuli ganviTareba (ekologiuri ganviTareba bunebis uflebaTa pativiscemiT) saqarTvelos, poloneTisa da sxva qveyneis ganviTarebis erTaderTi gzaa. ekologiuri ganaTleba mravalferovans gaxdis skolebSi muSaobas da xels Seuwyobs mniSvnelovan, didaqtikur warmatebebs, radgan: 36 • • • • qmnis sxvadasxva sagnebis swavlebis gaZlierebis did SesaZleblobebs; exmareba moswavleebs ganaviTaron TavianTi unarebi, romelic SeiZleba ar gaxdes uceb SesamCnevi; iwvevs garemoTi dainteresebas Yyvela moswavleSi, miuxedavad maTi sxvagvari miswrafebisa da niWisa; SeiZleba gaxdes dasabami jgufebis, sazogadoebisa da erebis gaerTianebisac ki. Mmaswavleblis roli imisaTvis, rom gavigoT maswavleblis roli ekologiur ganaTlebaSi, unda davukvirdeT momdevno or SekiTxvaze gacemul pasuxebs. unda ainteresebdes Tu ara maswavlebels maswavlebels ekologiuri ganaTleba? diax. unda ainteresebdes TiToeuls. bevri sagani da unari, romelTac maswavleblebi maswavleblebi skolaSi aswavlian, aswavlian, dakavSirebulia garemos garemos Sesaxeb mdidar codnasTan. proekologiuri safuZvlebis Camoyalibeba aucilebelia usafrTxo da jansaRi momavlis uzru uzrunvelsayofad CvenTvis da Cveni garemocvisTvis. magaliTebi, romelic garemos dacvas Seexeba da romliTac SeiZleba dakavdes yvela, visac bunebis dacva ainteresebs da aseve moswavleebic: • trotuarebisa da saqalaqo parkebis Seqmna da maTi dacva; • wylisa da eleqtroenergiis ekonomiurad moxmareba; • naxSirbadis, navTobisa da gazis SezRuduli raodenobiT wva; • sazogadoebrivi transportiT xSiri sargebloba; • gonivruli sayidlebi; • nayidi fuTebis raodenobis SezRudva, rac TavisTavad gamoiwvevs fuTebisagan warmoebuli narCenebis raodenobis Semcirebas; • usargeblo nivTebisa da aseve biologiuri narCenebis yoveldRiuri segregacia da maTi gadamuSavebisTvis gankuTvneba; • xmauris SezRudva. TiToeuli maswavlebeli TviTon unda iyos dainteresebuli ekologiuri ganaTlebiT? diax.Yyvela sagani, romelsac maswavleblebi aswavlian, garkveulwilad Seicavs ekologiuri ganaTlebis sakiTxebs. ra aris ekologiuri ganaTleba? ganaTleba? ekologiuri ganaTlebis ZiriTadi miznebi: • • • codnis miRebis SesaZleblobis Seqmna, RirebulebaTa sistemis gaTviTcnobiereba, aseve valdebulebaTa safuZvlebis miReba, romelic aucilebelia garemos dacvis saqmianobaSi; moswavleebSi garemos Seswavlisa da analizisadmi interesis aRZvra sxvadasxva perspeqtiviT: fizikuri, geografiuli, biologiuri, sociologiuri, ekonomikuri, politikuri, teqnologiuri, istoriuli, estetikuri da sulieri; moswavleebSi garemosTan dakavSirebuli Temebisadmi interesis aRZvra, maTi mowodeba aqtiurad, Segnebulad miiRon monawileoba 37 • garemos problemebis gadaWraSi; axalgazrdebisaTvis praqtikuli codnis gamoyenebis SesaZlebloba, romelic maT saSualebas miscems aqtiurad imoqmedon garemos dacvasTan dakavSirebul sakiTxebze da gaavrcelon dedamiwis simdidris gonivrulad gamoyenebis xerxebi, rac asaxvas hpovebs maTi cxovrebis stilze da amave dros koleqtiuri, sapasuxismgeblo gadawyvetilebis miRebis Tanamonawileobazec. ekologiuri ganaTleba aris mcire doziT moswavleebisaTvis Teoriuli codnis miwodeba, xolo didi zegavleniT praqtikuli unarebis gaRrmaveba, romelic saWiroa codis misaRebad da maTi konkretul situciaSi gamosayeneblad. is dakavSirebulia yvelaferTan, rac Cvens garSemoa da unda moxdes misi aRqma mTlianobaSi. ekologiuri ganaTleba moicavs 7 ZiriTad areals: Segneba, codna, gageba, daintereseba, pasuxismgebloba, moqmedeba, cvlileba. ekologiuri ganaTlebis magaliTi skolaSi Segneba bolo xanebSi Cvens skolaSi ar aris wyali. sainteresoa ratom? codna poloneTis im raionSi, romelSic vcxovrobT, saSualo wliuri naleqebis moculoba Seadgens 475mm. es naklebia, vidre evropis umravles qveyanaSi. Yyovelwliurad poloneTSi 15km3 wyali gamoiyeneba, romlis mxolod 15%-ia sasmeli wyali, danarCeni 85% gamoiyeneba mrewvelobisa da miwaTmoqmedebisTvis. gageba geografiis maswavleblebma maswavleblebma mogvitanes gazeTidan amonaWeri, romlidanac Cans, Cans, rom gasul wels naleqebis moculoba naklebi iyo, vidre Cveulebriv, gamoenebul ebul xolo wina wlis yinvebis gamo Zalian didi raodenobiT wyali gamoen iqna saxlebis gasaTbobad. axla ki mesmis, ratom Semogvaklda wyali bolo xanebSi. daintereseba Cvens qalaqSi sul ufro da ufro meti xalxi Camodis sacxovreblad. Ees niSnavs, rom ma macxovreblebs ufro meti wyali sWirdebaT. iqmneba aseve axali samuSao adgilebi, romlebic aseve wyals gamoiyeneben. Sedegad Cvens qalaqSi ar aris sakmarisi sakmarisi raodenobis wyali. ra SegviZlia gavakeToT? gavakeToT? wylis rezervuarebis aSeneba kargi azria, magram aman ar unda daamaxinjos qalaqis xedi, ar unda SeuSalos xeli satyeo an sazRvao ekonomikas da ar unda gaauaresos wylis xarisxi. biologiis maswavlebela gviCvena rukaze rukaze wylis sacavebis miaxloebiTi mdebareoba. maTi umetesoba dacul adgilebSi an maT mezoblad moxvda. pasuxismgebloba ra sakvirvelia, unda vifiqriT wylis gamoyenebis Semcirebis xerxebze. Ggaremos dacvis ganyofilebam adgilobriv TviTmarTvelobaSi SemogvTavaze, rom migvewera werili Sesabamisi organoeb rom organoebisaTvis xelisuflebaSi SekiTxviT, saidan modis wylis adgilobrivi maragi da vin 38 aris misi momxmarebeli. sazogadoebasTan urTierTobis gakveTilze SevadgineT Sesabamisi anketa wylis wylis gamoyenebasTan dakavSirebiT. viyav viyaviT gancvifrebulebi, gancvifrebulebi, roca misi sisruleSi moyvanis Semdeg gavigeT, rom Cvens nacnobebs, romlebic qalaqgareT cxovroben wyalsadeni saerTo ara aqvT. moqmedeba adgilobrivi mmarTveloba daTanxmda, skolaSi wylis sazomi daTanxmda, dagvemontaJebina, romlis wyalobiTac wylis gamoyenebas gavakontrolebT. es iqneba erTerTi erTerTi wamyvani proeqti! maTematikis maswavlebelma gadawyvita mkvlevarTa Sedegebi gamoeyenebina Tavis leqciebze. monacemebze dayrdnobiT ki davxazavT cxrils, romelic skolis ga gancxadebis dafaze gamoikvreba. cvlilebebi proeqtis efeqti efeqti iyo skolis samoqmedo gegma. Cveni mizani iyo wylis gamoyenebis Semcireba. amas mivaRwieT sxvadasxva moqmedebebis Semcireba. sxvadasxva wyalobiT,Mmag. wyalobiT,Mmag. sapirfareSoebSi damatebiTi mowyobilebis dayenebiT, gadmodenisas rom naklebi raodenobis raodenobis wyali daixarjos, sarecxi mowyobilobis gamocvla onkanebSi, aseve sainformacio da saswavlo aqciebis Catareba moswavleebsa da maswavleblebs Soris, Tu rogor unda movixmaroT wyali ekonomiurad da avkrZaloT skolis baRsa da gazonebSi wylis gaSveba, gansakuTrebiT Ramis saaTebSi. wylis moxmareba skolaSi skolaSi 20%_iT Semcirda. Cemma ojaxma da ekologiurma jgufma igive gaakeTa. aseTi martivi moqmedebebiT mTels msoflioSi, didi finansuri gasavlis gareSe, poloneTs SeuZlia Tavis Tavisi wylis maragi gazardos ramo ramodenime modenime Semcirebis rebis Sesaxeb procentiT weliwadSi. Cveni proeqti wylis maragis Semci praqtikaSi advili gasatarebeli aRmoCnda. adgil adgilobrivi mmarTeloba iyenebs mas magaliTadAsxva skolebSi da TavianT ganyofilebebSi. Cvenze daweres aseve adgilobriv presaSi. leqciebis kursi ekonomikuri narCenebis sakiTxze. mizani: mivuTiToT moswavleebs, ramdenad mniSvnelovan problemas warmoadgenen narCenebi. bavSvebma unda gaacnobieron sakuTari narCenebis Semcirebis aucilebloba da gaecnon maTi xelaxali gamoyenebis SesaZleblobebs. bavSvebs unda vuCvenoT, rogor gaarTvan Tavis narCenebTan dakavSirebul problemebs da gavacnoT sazogadoebis sxva wevrebis roli am sferoSi. Tematika pirveli leqcia - patara danagvianebuli qalaqi. meore leqcia - rogor SevamciroT sakuTari nagvis raodenoba? mesame da meoTxe leqciebi - nagvis problemis gadaWra adgilobriv macxovreblebSi. Sejameba narCenebi yoveldRiur cxovrebaSi gvxvdeba. yvela Cvengani aris narCenebis mwarmoebeli. soflad odiTganve icodnen narCenebis fasi. cxovelebis, 39 samzareulosa da baRisagan miRebuli narCenebi damuSavebisa da dalpobis Semdeg warmoadgenen ekologiur sasuqs ekonomikaSi. qalaqSi narCenebi problemas warmoadgenen, vinaidan isini Tagvebisa da virTxebisaTvis SesaniSnavi saWmelia. sagrZnoblad imata am cxovelebis ricxvma, es ki epidemiuri da antisanitaruli safrTxis wyaroa. am mizeziT xalxma daiwyo nagvis gadayra qalaqgareT. droTa ganmavlobaSi aramarto gaizarda narCenebis raodenoba, aseve Seicvala maTi Semadgenloba. bevri maTgani uvargisia dakompestirebisaTvis. gaCnda janrTelobisTvis saSiSi narCenebi, romlebic Seicaven toqsikur nivTierebebs, romlebic sabrTxes uqmnian adamianis janmrTelobasa da sicocxles. amgvarad, vargisi narCenebis warmoeba aris adgilobrivi mosaxleobis didi da ZviradRirebuli amocana. narCenebis Tema Zalzed mniSvnelovania skolebSi gansaxilvelad, rameTu garemosTan dakavSirebul problemas warmoadgens, romelic yovel Cvengans exeba. E leqcia eTmoba patara optimisturad mTavrdeba. danagvianebuli qalaqis istorias, romelic imisaTvis, rom moswavleebma gaigon qalaqis dabinZurebis mizezebi, maT yuradRebiT unda gadaxedon sakuTari nagvis yuTis Semadgenlobas. ra saxis nagavs yrian da romeli maTgani gamodgeba xelaxali gamoyenebisTvis. amiT isini TavianT wvlils Seitanen dabinZurebasTan brZolaSi, romelic upirveles yovlisa danagvianebis Semcirebas isaxavs miznad, Semdgom ki saTanado segregacias saWiroebs. moswavleebi Tavis uSualo gavlenas garemoze afiqsireben meore leqciis mosmenisas. magaliTad; mocemulia maRazia, sadac klienti meryeobs, rogori produqti iyidos: erTjeradi SefuTviT, Tu mravaljeradi. mesame da meoTxe leqciebSi yuradReba gamaxvilebulia sazogadoebis rolze narCenebis problemebis gadaWraSi. am leqciebis ganmavlobaSi moswavleebi ecnobian sawyis gansxvavebebs, romlebic arseboben sazogadoebis wevrebs Soris. Tematuri blokisa da programis calkeul nawilebs Soris kavSiri sagnebi: sazogadoebrivi cxovrebis codna: • rogor funqcionirebs sazogadoeba? • demokratiuli samarTali. • Cemi adgili sazogadoebaSi. • moqalaqis uflebebi da movaleobebi. • adamianis, sawarmos, qveynis movaleoba dakavSirebiT. garemos dacvasTan geografia: • bunebrivi garemos gardaqmna adamianis zemoqmedebiT. 40 • garemosa da civilizaciis faqtorebi, gavlena aqvT adamianis janmrTelobaze. romlebsac arasasurveli polonuri polonuri (qarTuli (qarTuli) ena diskusia demokratiul saxelmwifoSi cxovrebasTan dakavSirebiT demokratiuli xasiaTis amsaxveli magaliTebi literaturaSi. – pirveli leqcia.. patara danagvianebuli qalaqi mizani: gaacnobieron moscavleebma narCenebis problema garemoSi. Tematika: • konkretuli qalaqis istoria. • sakuTari nagvis yuTis Semadgenlobis gadasinjva. Sejameba: moswavleebi gamogonil danagvianebul qalaqis istoriaze dayrdnobiT akeTeben daskvnas, raoden mnoSvnelovania narCenebis problema. isini Txzaven ambavs dabinZurebul qalaqze, romelic dafuZnebulia maswavleblis mier miTiTebul faqtebze (dabinZurebis Sedegad xmeba xeebi, iwamleba wyali, Cndeba adamianisa da cxovelisTvis saSiSi mravali daavadeba, ziandeba buneba). amis mere, moswavleebi axarisxeben narCenebs TavianTi nagvis Semdegnairad: organuli naSTebi, furclebi, mina, metali, mineralebi. yuTidan ZonZebi, amgvarad isini acnobiereben TavianT rols narCenebis mopovebasa da xelaxali gamoyenebis saqmeSi, swavloben, Tu rogor daicvan garemo yoveldRiurad umartivesi meTodebis gamoyenebiT. ganrigi: • moswavleebi kiTxuloben danagvianebul qalaqze istorias, avrcoben mas. maT eZlevaT ramodenime kiTxva: ratom gaxmnen xeebi qalaqSi? aris Tu ara Seni sacxovreblis garSemo raime tye? Tu Segxvedria iq nagavsayreli? ratom avadmyofoben dabinZurabuli qalaqis macxovreblebi? dabinZurebul qalaqze Txzulebis wakiTxvis Semdeg Catardeba diskusia am Temaze. • Semdgom moswavleebs evalebaT moaTavson TavianT nagvis yuTSi arsebuli nivTebi folgaze da gadaarCion isini xelaxali gamoyenebis principiT. maT dausvamen aseTi saxis kiTxvebs: ras yri nagvis yuTSi? nagavs gadayris win arCev Tu ara? ra xdeba maTi nagavsayrelSi gadayrisas? ratom ar SeiZleba gamoyenebuli batariebis da naTurebis, vadagasuli wamlebis gadayra, an naxmari zeTis nagavSi gadaRvra (magaliTad, manqanis zeTis)? gaqvT Tu ara saxlSi komposteri? vin da rogor gaakeTa is? rogor SevamciroT nagvis raodenoba? moswavleebi, amis mere, iwyeben nagvis daxarisxebas imis da mixedviT Tu risgan arian isini damzadebulebi. maT ekiTxebian 41 romeli narCenis gamoyeneba SeiZleba xelaxla? ra unda gakeTdes rom SesaZlebeli gaxdes maTi Semdgomi gamoyeneba? • • aucilebeli damxmare saSualebebi: CanTa an yuTi, romelSic moswvleebi Cayrian nagavs. higienis TvalsazrisiT jobs moswavleebma ar gamoiyenon saWmlisa da tualetis nivTebis narCenebi. folgis didi naWeri da rezinis xelTaTmanebi. meore leqcia. rogor SevamciroT sakuTari nagvis raodenoba? mizani: moswavleebma dainaxon momxmarebelTa moqmedebis gavlena raodenobaze, gaecnon danagvianebis Tavidan acilebis meTodebs. nagvis Tematika: • rogori SefuTviT viyidoT produqti maRaziaSi? • narCenebi Sens irgvliv. • sami gza danagvianebis Tavidan asacileblad. Sejameba: moswavleebi gadawyveten, rogori SefuTviT iyidon produqti maRaziaSi, raTa Seamciron nagvis raodenoba. ecnobian aseve danagvianebis Tavidan acilebis sam saSualebas, swavloben gadarCeuli nagavi rogori unda iyos, rom gamoyenebul iqnes xelaxla. ganrigi: • moswavleebi acnobiereben, rom sworad SerCeuli produqtis yidviT amcireben sakuTari nagvis raodenobas. am mizniT akeTeben sayidlebs „maRaziaSi”, am dros yuradReba unda iyos gamaxvilebuli imaze, rom nayidi produqtis gamoyenebis Semdeg, nagvis raodenoba iyos maqsimalurad mcire. arCeven sxvadasxva SefuTvebs da gamoaqvT daskvnebi. • ukvirdebian ra mouvaT gadayril narCenebs. • saxelmZRvaneloSi waikiTxaven, Tu rogor unda iqnes Tavidan acilebuli danagvianeba da rogor unda moeqcnen gansakuTrebuli saxis narCenebs: unda daiwvas isini, Tu piriqiT SeZleba maTi Semdgomi gamoyeneba. leqciis xangrZlivoba 45-90 wuTi aucilebeli damxmare saSualebebi: • sayidlebis sia • „maRazia” (saklaso oTaxSi mowyobili), gansxvavebuli SefuTviT. sadac iqneba produqtebi dasasruli: saskolo narCenebis Semcireba unda iyos samagaliTo moswavleTaTvis, raTa yuradRebiT moekidnon danagvianebis Temas. 42 danarTi: saskolo narCenebis moculobis Semcireba aris narCenebis sakiTxis mimarT seriozuli midgomis magaliTi. mis miRweva SeiZleba sxvadasxva gziT: 1 gaakeTe skolis narCenebis sruli sia. maswavlebelTan erTad ganixile, rogor SeiZleba narCenebis moculobis Semcireba. Camowere winadadebebi davalebis formiT da waradgine moswavleebs. Seamowme, rom yvela daicvas axali wesebi. 2 ukeTesi iqneba, Tu CarTav moswavleebs axali wesebis SedgenaSi. maT SeuZliaT daadginon yvela is adgili skolaSi, sadac iwarmoeba narCenebi, da mere SeTavazon maTi moculobis Semcirebis gzebi. Seamowme, rogor sruldeba davaleba da mcirdeba Tu ara narCenebis moculoba. nagvis dasalpebeli mowyobilobis dayeneba skolasTan. amiT TvalsaCinoT vanaxebT moswavleebs, rogor udgeba narCenebs buneba. lekcia 3 nagvis problemis gadawyveta adgilobriv sazogadoebaSi mizani: moswavleebi ecnobian adgilobrivi sazogadoebis nagvis problemis gadawyvetis sakiTxSi sxvadasxva jgufebs Tematika 1 Aadgilobrivi sazogadoebis sxvadasxva jgufebis monawileoba nagvis problemis gadawyvetis sakiTxSi. Sinaarsi moswavleebi ecnobian narCenebis Tavidan mocilebis sxvadasxva meTodebs maTi adgilobrivi sazogadoebis mier. moipoveben infornacias nagvis momaragebis adgilobriv politikaze. arkveven Tu ra SeiZleba gaakeTon adgilobrivma sazogadoebam, rom SesaZlebeli gaxados narCenebis xelmeored gamoyeneba da Tu vin aris pasuxismgebeli am narCenebis mogrovebaze. mesame leqciis msvleloba: moswavleebis jgufebad dayofa: jgufi 1 – adgilobrivi mosaxleoba, romelTac surT narCenebis problemebis mogvareba; jgufi 2 – bunebis damcveli aqtivistebi, romelTac ar surT rom tyeebi nagviandebodes; jgufi 3 – pirebi romlebic narCenebis ekonomikaze arian pasuxismgebelni; jgufi 4 – adgilobrivi mTavrobis warmomadgenlebi; jgufi 5 – garemo pirobebis damcveli aqtivistebi romelTac surT narCenebis problemebis mogvareba maTi mogrovebiT da dawviT; jgufi 6 – adgilobrivi industriis warmomadgenlebi; jgufi 7 – merebi, romlebic TavianTi warmomadgenlebis meSveobiT awyoben diskusiebs, akontroleben gamosvlebis dros da akvirdebian gadawyvetilebebis Ziebas (es funqcia SeiZleba maswavlebelmac SeiTavsos) moswavleebi emzadebian jgufebSi rolebis SesrulebisTvis. TiToeuli 43 jgufi TavianT davalebaze muSaobs. sruli dro 45 wuTi saWiro daxmareba: informacia nagvis problemis gadawyvetasTan dakavSirebiT adgilobriv sazogadoebaSi, arsebul problemebsa da momavlis gegmebis Sesaxeb. meoTxe leqciis msveloba: ToToeuli jgufi warmoadgens Tavis pozicias drois garkveul monakveTSi leqcia mimdinareobs Semdegi gegmis mixedviT: meris misalmeba (1 wuTi) adgilobrivi mosaxleobis pozicia (3 wuTi) bunebis damcveli aqtivistebis pozicia (3 wuTi) narCenebis ekonomikaze pasuxismgebeli pirebis pozicia (3 wuTi) adgilobrivi mTavrobis pozicia (3 wuTi) garemo pirobebis damcveli aqtivistebis pozicia (3 wuTi) adgilobrivi industriis warmomadgenlebis pozicia (3 wuTi) diskusia SemoTavazebebze (15 wuTi) meris daskvnebi (5 wuTi) movaleobebis dayofa (5 wuTi) Sexvedris dasasruli sruli dro 45 wuTi aucilebeli damxmare saSualebebi: diskusiisTvis darbazis momzadeba diskusiis dRis wesrigis momzadeba realur drosTan mimarTebaSi da misi sajarod gamokvra danarTi: sxvadasxva plastmasis nivTebis Seswavla, risgan aris damzadebuli yuTebi, erTjeradi sasmeli boTlebi. rodesac plastmasi iqceva narCenad, saWiroa vicodeT Tu risgan aris is damzadebuli, anu saxifaToa Tu ara. arsebobs sxvadasxva saxis plastmasebi: plastmasis SesafuTi CanTebi (PE) erTjeradi sasmeli boTlebi Wiqebi da langarebi (PS) plastmasis boTlebi, saTlebi da fanjris rafebi (PCV) sxva SesafuTi saSualebebi (PP) yvelaze saxifaToa PCV produqti, radgan maTi damuSavebis dros warmoiqmneba toqsikuri nivTierebebi. PS saxifaToa rogorc produqti da aseve rTuli dasamuSavebelia. PE, PET, PP eqvemdebarebian biodegradacias. narCenebis SerCeviTi Segrovebis saskolo konteinerebi ekologiuri ganaTlebis efeqturi procesis warmarTvisTvis saWiroa Teoriuli codna SeTavsdes yoveldRiur praqtikas. saukeTeso gamosavali iqneba skolebis aRWurva narCenebis SerCeviTi Segrovebis saskolo konteinerebiT. 44 poloneTSi skolebi xSir SemTxvevaSi aRWurvilia 4EKO tipis konteinerebiT. agebuleba: igi Sedgeba liTonis glinis oTxi damoukidebeli elementisgan. dafarulia sxvadasxva gadasayreli narCenebis safariT. igi aris feradi da aseve SesaZlebelia masze warwerebis da simboloebis dawera an daxatva. Aaseve SesaZlebelia raklamis ganTavseba, romelsac naxavs Zalian bevri adamiani mravali wlis ganmavlobaSi. sisufTavis SesanarCuneblad aris advili da usafrTxo. eqspluatacia: eqspluatacia: nagvis yuTis dacarieleba ar moiTxovs HDS gadasaadgilebel saSualebas. dazianebis SemTxvevaSi sakmarisia oTxi nawilidan mxolod erTis gamocvla. nawilebis dacarieleba Tavisuflad SeuZlia erT adamians da amisTvis mxolod sami wuTia saWiro. nagvis yuTi ikavebs imden adgils ramdensac erTi tradiciuli konteineri. ganaTleba: kompleqsi aseve saSualebas aZlevs moswavleebs yoveldRe miiRon ekologiuri ganaTleba. Ggayiduli produqtebiT Semosuli saxsrebi Seavsebs skolis biujets. im skolebTaTvis, romlebic aRWurvilni iqnebian msgavsi konteinerebiT, fondi „Cveni dedamiwa” Cautarebs treningebs narCenebis SerCeviTi Segrovebisa da garemos dacvis Temaze. Rirebuleba: kompleqsi igivea, rac oTxi tradiciuli nagvis yuTi da Rirs imdenive, rac erTi. misi SeZena SeiZleba dafinansdes garemos dacvis da gadamuSavebis organizaciebis mier, agreTve adgilobrivi donorebis mier. 45 3. sazogadoebriv organizaciebTan TanamSromloba 3.1. garemos dacvis adgilobrivi problemebis gadaWra fondi „Cveni dedamiwa” 1994 wlidan sazogadoebasa da skolebs mouwodebs msoflio dasufTavebis procesSi monawileobisaken. zogierT adgilebSi garemos dacvis aqcia yovelwliur movlenad iqca. warmodgenili fondi TviTmmarTvelobebs sTavazobs saWiro models aqtualuri ekologiuri ganaTlebis adgilobrivi programebis Camosayalibeblad. „sufTa sazogadoeba” TviTmmarTvelobebis damxmare programaa SerCeviTi Segrovebisa da ekologiuri ganaTlebis sferoSi. programas 1999 wlidan xelmZRvanelobs fondi „Cveni dedamiwa” da misi gamocdileba poloneTis daaxlovebiT 70-ma TviTmmarTvelobam gamoiyena. 2000 wels programam moipova „oqros foTlis” jildo garemos dacvis saministrosgan. aRniSnuli programis farglebSi ganxorcielebuli sanimuSo proeqti aris „sufTa garemo – yoveldRiuri komforti”, romelic ganxorcielda krapkovicaSi (opolskis regionSi) da konstantin-ieJiorniaSi (mazoveckas regionSi) firma Metsä Tissue, higienuri xelsaxocebisa da tualetis qaRaldis firmebis (Mola da Lamba) xelSewyobiT. programa „sufTa garemo – yoveldRiuri komforti” xorcieldeba dolnoSlonskis ekoganviTarebis fondTan erTad, romelic pasuxs agebs „krapkovicis” proeqtze. adgilobriv biznesTan TanamSromlobis wyalobiT, aseve konstantin-ieJiornasa da krapkovicas sazogadoebriv TviTmmarTvelobasTan TanamSromlobis, mediisa da arasamTavrobo organizaciebis wyalobiT moxerxda efeqturi saganmanaTleblo instrumentis Seqmna, romlis meSveobiTac 1000 macxovrebeli orive Qqalaqidan CarTulia garemos dacvis saqmeSi. pragramas „sufTa garemo – yoveldRiuri komforti” ZiriTadad sazogadoebis axalgazrda warmomadgenlebi xelmZRvaneloben. programis farglebSi ganxorcielda aseve konkursebi da mTel sazogadoebasTan dakavSirebuli saqmianoba,Mmag. fotografiis sazogadoebrivi konkursi, konkursi presaSi. meore magaliTi, romelic yuradRebas ipyrobs, aris programa „sufTa volomini”. aRniSnuli programa iTvaliswinebs SefuTvis narCenebis SerCeviT Segrovebas volominSi (programis mizania narCenebis Segrovebis gegmaSi arsebuli davalebebis ganxorcieleba volominis sazogadoebaSi) TviToeuli sazogadoebis narCenebis Segrovebis ekonomikis programa miemarTeba qveynis narCenebis Segrovebis ekonomikis gegmisken da kavSiris ufleba gansazRvravs konkretul davalebas sazogadoebis mier gansaxorcieleblad. programa „sufTa volomini” sazogadoebis momdevno Canafiqria, rogorc samoqmedo saSualeba davalebebis Sesasruleblad. „sufTa soxaCevi” aris programa „sufTa sazogadoebis” momdevno idea. sazogadoeba moemzada referendumisaTvis, raTa mmarTvelobas narCenebiT meurneobiT xelmZRvaneloba daevalos. sazogadoebis dasarwmuneblad SerCeviT SeegrovebaSi monawileobaze da msgavsi problemebis 46 gadasaWrelad, fondma Caatara saganmanaTleblo-sainformacio aqcia sazogadoebisaTvis, aseve daexmara RonisZieba „vxsniT sufTa soxaCevs”-is ganxorcielebaSi. Catarda aseve treningebi adgilobrivi ekologiuri ganaTlebis animatorebisaTvis da q. soxaCevma daiwyo programis „sufTa sazogadoeba”-s ganxorcieleba. fondma aseve ganaxorciela treningebi da swavleba TviTmmarTvelobis warmomadgenlebisaTvis, sazogadoebrivi organiizaciebisa da poloneTis yvela macxovreblebisaTvis.Aamis magaliTia Catarebuli treiningebi bJeg dolinSi. sazogadoebam, romelic wlebis ganmavlobaSi ebrZvis „garemos veluri dabinZurebis” problemas, mogvmarTa TxovniT am problemebis gadaWrisaTvis. am SemTxvevaSi ki problemis gadamWrelad gaxda programa „sufTa sazogadoeba”. TviTmmarTvelobasTan urTierTTanamSromlobis Sedegad Catarda treningebi Temaze, rogor ganvaxorcieloT programa da rogor vmarToT igi efeqturad. treningis Sedegi iyo programis proeqti, romelic momzadda organizaciebisa da erTeulebis warmomadgenlebis mier. mas aqvs gadamwyveti mniSvneloba programis ganxorcielebaSi.Pprograma „sufTa bJeg dolni” ganxorcielda sazogadoebrivi mmarTvelobis mier. imedi gvaqvs, rom „garemos veluri dabinZurebis” problema sabolood aRmoifxvreba sazogadoebrivi suraTidan. zemoT CamoTvlili magaliTebidan Cans, rom programa „sufTa sazogadoeba”m SeiZleba miiRos mravali saxe. rogorc wesi, yovelTvis gaTvlilia saWiro adgilobrivi garemos dacvis moTxovnilebebze da narCenebiT meurneobaze. programis mizani bevri adgilobrivi ekologiuri problemis gadaWra – rogoricaa, „garemos veluri dabinZureba” – SeiZleba macxovreblebis aqtiuri monawileobiT. mxolod nagvis dasufTaveba ar aris sakmarisi, upirveles yovlisa saWiroa Tavidan aviciloT Semdgomi dabinZureba, da amisaTvis mxolod jarima ar kmara. es aseve exeba narCenebis SerCeviT Segrovebas, romelSic warmatebis miRweva damokidebulia TviToeuli macxovreblis monawileobaze. Znelia moiZebnos saSualebani da xalxi mudmivi saganmanaTleblo programis Casatareblad narCenebis Segrovebis Temaze. dResdreisobiT saSualo skolebSi aris ramdenime potenciuri emisari, romelsac xeli miuwvdeba qalaqis TiTqmis yvela ojaxze. Pprograma „sufTa sazogadoeba” uCvenebs aseve, Tu rogor unda moxdes am potencialis sazogadoebisaTvis gamoyeneba. proeqtis amocanaa ara marto imis Cveneba, Tu rogor moveqceT (mag. narCenebs), aramed aseve qalaqis mosaxleobis gaaqtiureba, mouwodos mosaxleobas bunebrivi garemos dacvisaTvis TanamSromlobisaken. proeqti isea Sedgenili, rom ukeTesad pasuxobdes adgilobrivi garemos dacvis moTxovnilebebs. aRniSnuli Tematika ar ganisazRvreba mxolod narCenebis aRmoCeniT, romelsac ar SeuZlia sxva ekologiuri sakiTxebis gadaWra. programis yovelTvis efeqturad ganxorcielebisaTvis Seiqmna ganxorcielebisaTvis TviTmmarTvelobis, biznesis, adgilobrivi mediis, saganmanaTleblo 47 erTeulebisa da sxva organizaciebis koalicia. koalicia. programis amTviseblebi programa „sufTa sazogadoeba” gansazRvruli aris mocemuli sazogadoebis yoveli wevrisaTvis. am programis mTavari gamomyenebeli mainc bavSvebi da skolis axalgazrdobaa. programa isea Sedgenili, rom masSi warmodgenili Sinaarsi misawvdomi iyos mosaxleobis umravlesobisaTvis. programis ganxorcielebis saSualebani 1 treiningebi da vizitebi uSualod programaSi warmodgenili problematikis adgilas. - maswavleblebisa da aRmzrdelebisaTvis - TviTmmarTvelobisa da sazogado TanamSromlebisaTvis - treningebi skolis moswavleTaTvis 1 xelSemwyobi kampania - xelSewyoba adgilobriv mediaSi - presaSi konferenciebi - RonisZiebebi da sxv. 1 skolebSi ganxorcielebuli ekologiuri ganaTlebis programa. 2 realizaciis sxva saSualebebi - eqskursiebi programis SeTanxmeba ekologiuri ganaTlebis sxva aqciebTan daxmareba da didaqtikuri masalebi fondi „Cveni dedamiwa” flobs mdidar biblioTekas. programisaTvis momzadebulia: programis informaciuli masala mediisaTvis, adgilobrivi organizaciis warmomadgenlebisa da garemosaTvis. informaciuli masala programisa da mis ekologiur miznebze skolis direqorTaTvis, maswavleblebisa da monawileTaTvis ekologiuri ganaTebis leqciebis konspeqtebi meToduri komentarebiT maswavlebelTaTvis. treiningis msvlelobisas gamoyenebuli daxmareba da konkursis saqmianobis momzadeba programidan gamomdinare sargebeli sazogadoeba ekologiuri ganaTlebis programa, romelic aseve aswavlis narCenebis Segrovebas, xels Seuwyobs gminis narCenebiT meurneobis gegmaSi dasaxuli miznebis miRwevas. adgili, sadac ganxorcieldeba programa, aRiqmeba rogorc adgili, sadac xorcieldeba kargad dagegmili, adgilobriv sazogadoebasTan, mediasa da biznesTan dakavSirebuli ekologiuri ganaTlebis programa bunebrivi garemos dacvaze. damatebiTi sargebeli qalaqisaTvias moaqvs organizebul swavlebas mmarTvelobebisaTvis. programis wyalobiT xorcieldeba aseve: - macxovrebelTa sakuTar garemocvaze pasuxismgeblobis grZnobis gazrda - saerTo miznis irgvliv sazogadoebis gaerTianeba - macxovrebelTa aqtiuroba (sazogado energiis gaTavisufleba), aseve samoqalaqo sazogadoebis mSenebloba skolebi 48 ekologiuri ganaTlebis programa qmnis „narCenebi gareT” da skolaTaSorisi urTierTobis gaRrmavebisa momdevno SesaZleblobas skolebisaTvis. maswavleblebi axali gamocdilebis wyalobiT miiReben axal kvalifikacias. es aseve SesaniSnavi SesaZlebloba iqneba saganmanaTleblo dawesebulebebisTvis, monawileoba miiRon arastandartul, saintereso saganmanaTleblo priogramaSi. Tu axali Tema sainteresod iqneba warmodgenili, moswavleebi ufro metad gamoiCenen sakuTar iniciativas. fondi „Cveni dedamiwa” fondi „Cveni dedamiwa” axorcielebs momdevno saganmanaTleblo programas kanoniT dadgenili miznis gansaxorcieleblad da es faqti gamoyenebuli iqneba sakuTar xelSemwyob saqmianobebSi. Rirebuleba erTwliani programis ganxorcielebis Rirebuleba moicavs xarjebs, romlebic dakavSirebulia: • marTvasTan-dagegmarebasTan, organizaciasTan, motivaciasTan, masalis Rirebul kontrolTan • sakuTari saxeliT garantiis uzrunvelyofa dafinansebis SesaZlebloba: sazogadoeba – sazogado garemos dacvis fondi administraciuli erTeuli – administraciuli erTeulis garemos dacvis fondi fondi “Cveni dedamiwis” wvlili – programis organizeba da koordinireba (organizaciuli Sexvedrebi, mogzauroba, zedamxedveloba ZiriTadi saqmianobis ganxorcielebaze, saofise xarjebi da sxva) narCenebiT meurneobis kompania sxva finansuri wyaro – biznesi, fondebi xarjebi damokidebulia programis periodze: mimdinareobis xangrZlivobaze, programaSi monawile erTeulebis raodenobaze, saganmanaTleblo erTeulebis raodenobaze da moswavleebis, aseve saSualebebis gamoyenebaze. 3.2 sazogadoebrivi kampaniis gatareba a) kampania “msof msoflios dasuf dasufTaveba” Taveba” poloneTi_saqarTveloK “msoflios dasufTaveba” aris didi saerTaSoriso aqcia, romelsac SeuerTda 130 qveyanaze meti mTeli msofliodan. aqcia wamoiwyo avstrielma mezRvaurma ian kiernanma 1993 wels. dResdReobiT “Clean Up The World”_Si monawileobas iRebs 40 mln-ze meti moxalise, romelTac gaaCniaT saerTo mizani – garemos degradaciis procesis Tavidan arideba. am degradaciis faqtoria Cveni miwis ganadgureba da dabinZureba. poloneTSi msoflios dasufTavebisKidea 1994 wels Caisaxa avstriaSi mcxovrebi maria stanislavska_meiStoviCis wyalobiT. masSi monawileoba milionze metma adamianma miiRo. msoflios dasufTavebisKaqciaSi monawileobis miRebis garda Cven gvinda: _ SevagrovoT xalxi mTel msofliodan garemos dacvis ideis garSemo, 49 nagvis problemis gaTvaliswinebiT. • mediis, mrewvelobis da adgilobrivi xelisuflebis yuradReba miviqcioT nagvianobis problemaze, mis gadamuSavebaze da aseve mis regularul Segrovebaze. • meti informacia dasufTavebaze, avstriaSi Cvens saqmianobasa da imaze, Tu ra xdeba msoflioSi, ixilavT saitze: www.cleanuptheworld.org msof msoflios dasuf dasufTavebaKar aris ertjeradi da erTdRiani aqcia. man unda dagvexmaros iseTi qcevebisa da poziciis gamomuSavebaSi, romelic Cveni cxovrebis stili gaxdeba gaxdeba. ba. dasufTavbis organizeba sakmaod advilia: mTavaria mxolod raRacis gakeTebis survilis qona, gaemzado ramisTvis . . . da gaakeTo es! saWiroa gamoiyeno ukve Semowmebuli xerxebi. qvemoT mocemulia organizatorTaTvis saWiro instruqcia: organizaciuli komiteti imisaTvis, rom CamovayaliboT da sworad ganvaxorcieloT Cveni aqcia, unda davniSnoT sazogadoebrivi organizaciuli komiteti, romlis movaleobebia: • gadawyvetilebebis miReba aqciis „msoflios dasufTaveba” poloneTSiL gavrcelebisTvis • moxaliseTa mozidva adgilobrivi sazogadoebidan aqciaSi monawileobisTvis. • kontaqtebis damyareba dasufTavebis samsaxurebTan raionebSi, aqciis dros dagrovebuli nagvis gatanis organizaciiTvis. • sponsorebis an servisis Semsruleblebis SerCeva • aqciis msvlelobis zedamxedveloba • kavSiri mediasTan • informaciis gacema, zedamxedveloba aqciis Semdeg nagvis gatanis procesze. gegmebi aqciis dagegmvisas saWiroa mxedvelobaSi miviRoT: • argilobrivi pirobebi • monawileebis raodenoba • saqmis koordinatorTa raodenoba • nagvis raodenoba, romlis nagavsayrelze gatana iqneba aucilebeli • adgilobriv ZalauflebasTan TanamSromloba • TanamSromloba nagvis gatanis firmebTan • aqciis zedamxedvelebis swavleba • monawileta registraciis meTodi • aqciis finansuri wyaroebi • aqciis uzrunvelyofa aucilebeli aRWurvilobasa da masalebiT misi popularizaciisTvis • mediasTan TanamSromloba • aqciis dRis dawvrilebiTi programa • aqciis dasrulebis Semdeg piknikis organizacia • aqciis dasrulebisTvis saangariSo moxsenebis SemuSaveba. 50 adgilobriv xelisuf xelisuflebasTan SeTanxmeba daskvniTi RonisZieba aris adgilobrivi xelisuflebis mxardaWeris mopoveba da gansakuTrebiT qalaqebSi da soflebSi wesrigis dacvaze pasuxismgeblebis povna. aseTi kontaqtebis damyarebisas mTavaria gvaxsovdes: • saqmis kursSi CavayenoT organizaciuli komitetis saqmianobaze • movipovoT specialitTa rCeva yvelaze ufro dabinZurebul adgilebze, sadac pirvel rigSia saWiro Careva. • grZelvadiani saqmianobis dagegmvisas yuradReba mivaqcioT sakrebulos gegmebs nagviT meurneobis sferoSi sad vasuf vasufTavebT? organizaciulma komitetma iseTi adgilebi unda SearCios, rom yvela maTganze saqmianoba akontrolos. saWiroa yuradReba mivaqcioT mocemuli tertoriis dabinZurebs dones, dabinZurebis saxeobas: saWiroa dasenianebuli teritoriebis Tavidan acileba, kargad misaval teritoriebs, imisaTvis, rom aqciis monawileebi, avtomanqanebi da nagvis manqanebi, saWiroebis SemTxvevaSi ki samaSvelo jgufebic uproblemoT aRwevdnen am teritoriaze. aseve mniSvnelovania am teritoriebis daSoreba xalxmravali dasaxlebebisgan. komitetma saWiroebis SemTxvevaSi organizeba unda gauwios moxaliseTa gadayvanas moSorebul regionebSi da uzrunvelyos aqcis monawileTa usafrTxoeba. ar aris sasurveli aqciis Catareba daxurul sivrceze (mag. samxedro an privatizebul teritoriaze). specialuri samsaxuri aqcias siamovnebiT exmareba policia, jari, sascrafo daxmareba da saxanZro samsaxuri. yovel am samsaxurTan saWiroa winanswar dakavSireba. aucilebelia organizaciuli komitetis gegmebis Camoyalibeba, anu romel teritoriazea dagegmili es aqcia da daaxloebiT ramdeni adamiani miiRebs masSi minawileobas. aseve sasurvelia aRiniSnos, Tu ra saxis daxmarebas moelis komiteti. inf informacia saWiroa imaze zrunva, rom aqcia K”msoflios dasufTaveba _ poloneTi”L gavrceldes skolebSi, savaWro centrebSi, kinoTeatrebSi, saxelmwifo uwyebebsa da adgilobriv kompaniebSi. am aqciaSi monawileobisken ubiZgebs plakatebi da broSurebi, romlebic sxvadasxva adglas aris ganlagebuli. yvela am sareklamo masalaze unda iyos gamosaxuli “Clean Up The World”is logotipi, romlis saSualebiTac es aqcia saerTaSoriso xasiaTs iRebs. daf dafinansebis wyaro msoflios dasufTavebisKaqcia sazogadoebrivi aqciaa. saWiroa mis popularizaciasTan da reklamasTan dakavSirebuli xarjebis gaweva (mag. plakatebis da broSurebis dabeWdva, informacia mediaSi, monawileobis furceli), agreTve organizaciuli komitetis samuSaoebi (satelefonosakomunikacio, transportis da a.S.). aqciis ganxorcielebisTvis saxsrebi adgilobrivi wyaroebidan unda moipovos. Cven girCevT aqciis dafinansebisTvis mimarToT sakrebulos an sazogadoebrivi dacvis fonds. sponsorebis dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi sasurvelia pativiscemis niSnad 51 maTi firmis niSani da saxeli moaTavsoT dabeWdil masalaze da aseve Jurnalistebs saTanadod mivawodoT informacia. nagvis gatana da gadamuSaveba _ SerCeviTi Segroveba komitetma unda mimarTos nagvis gatanis da gadamuSavebis firmebs. firmebis davaleba iqneba specialuri transportis Sevseba nagvis saWiro raodenobiT, nagvis gatana aqciis adgilebidan specialur nagavsayrelebze, sadac aris nagvis gadaxarisxebis da sxvadasxva nagavsayrelebze gadanawilebis saSualeba (mag. qaRaldi, SuSa, xelovnuri masalebi da sxva). nagavi, romelis aqciis dros grovdeba, ar SeiZleba darCes dagrovebis adgilas aqciis dasrulebis Semdeg, radgan nagavi, romelic lpobas iwyebs, SeiZleba arasasiamovno Sedegi gamoiwvios. dazRveva organizaciuli komitetis valdebulis ise Caataros aqcia, rom mis monawileebs ubeduri SemTxvevis riski ar Seuqmnas. komitetis movaleobaSi Sedis monawileebis xelTaTmanebiT da nagvis tomrebiT uzrunvelyofa. Tu am sagnebiT momarageba ver moxerxda, komitets SeuZlia sTxovos aqciis monawileebs maT moitanon es sagnebi. saWiroa usafrTxoebis wesebis SemuSaveba, romelsac yoveli monawile unda daemorCilos. isini informirebulni unda iyvnen am wesebis Sesaxeb. meTvalyureebi pasuxismgebelni arian moxaliseTa gafrTxilebaze mosalodneli safrTxis Sesaxeb. sasurvelia rom aqciis monawileebs hqondeT gamZle fexsacmeli, ataron xelTaTmanebi (umjobesia uxeSi) da gamosadegi tansacmeli. komitetma sakuTar Tavze unda aiRos yvela fuladi gadasaxadi, rom Tavidan aicilos yvelanairi ubeduri SemTxveva. bavSvebi aucileblad unda iyvnen mSoblebis an ZiZebis meTvalyureobis qveS. mSobelma aqciis dawyebamde Tanxmoba unda gamoacxados bavSvis aqciaSi monawileobis Sesaxeb. aqciis monawileebs ekrZalebaT mZime sagnebis aweva. unda gvaxsovdes, rom datovebuli kasrebi an sxva konteinerebi SeiZleba Seicavdnen toqsikur nivTierebebs. unda SemuSavdes moqmedebis gegma yvelanairi ubeduri SemTxvevisTvis. winaswar ganusazRvreli movlenebi movlenebi da ubeduri SemT SemTxvevebi gadawyvetileba moqmedebis Sesaxeb moulodnel ubedur SemTxvevebSi damokidebulia aqciis msvlelobis meTvalyureebze. Tu romelime monawilem miiRo seriozuli Wriloba, aucilebelia samedicino daxmarebis gamoyeneba. Spricebi da sxva basri sagnebi sagnebi aqciis monawileebma da miTumetes bavSvebma unda icodnen, rom ar SeiZleba Spricebis da sxva basr sagnebis Sexeba. aseve ar SeiZleba gadagdebuli samedicino sagnebis da damcavi saSualebebis xelSi aReba. gamoyenebuli Spricebi did safrTxes warmoadgenen. nemsis wveri basria da Tavad SpricSi SeiZleba darCenili iyos wamali an daavadebuli sisxli. kontaqtebi adgilobriv mediasTan aqciis warmateba mniSvnelovnad iqneba damokidebuli swraf da gamosadeg informaciaze, iseve rogorc misi gamoyenebis meTodi mediaSi. yvelani viciT, Tu rogori Zlieri gavlena aqvs televizias, presas da radios. swored amitom unda SevecadoT mivawodoT informacia rogorc eronvul, aseve adgilobriv medias. Aaq gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba gazeTTan, 52 regionalur radiosa an adgilobriv televiziasTan kontaqtebs da TanamSromlobas. aqciis dReebSi aucilebelia Jurnalistebs SeatyobinoT aqciis da masTan dakavSirebuli yvela movlenis Sesaxeb. aqciis saganmanatleblo mniSvneloba da skolebis roli garemos mdgomareobis Sesaxeb codnis miRebis nebismieri SemTxveva sasargebloa didaqtikuri TvalsazrisiT. organizaciuli komiteti unda daamyaros kontaqti skolebTan aqciis Catarebis regionSi da acnobos maT samuSao gegmebi. skolebs SeiZleba SesTavazon iseT RonisZiebebSi monawileoba, rogoricaa sportuli moednebis da ezoebis gasufTaveba, plakatebis dizaini da ganxorcieleba, proklamaciebi, sainformacio aqciebi, gasarTob organizaciebTan TanamSromloba (piknikebi), aqciis kursis zedamxedveloba, saboloo moxsenebis ganxorcieleba, mediisTvis statiebis momzadeba, popularizebuli da sainformacio muSaoba. skolebs SeuZliaT ganaxorcielon moxseneba imis Sesaxeb, Tu ra xdeba “maT” nagavTan dakavSirebiT, ras yrian, ra saxis nagavia skolis teritoriaze. arsebuli masalebis koleqcia awarmoebs fonds skolisa da misi mowyobilobisTvis. 53 4. fondi fondi „Cveni dedamiwa” fondi „Cveni „Cveni dedamiwa” dedamiwa” aris daarsda daarsda 1994 wels mira stanislavska stanislavskalavskameiStoviCis mier. misi mizania ganaxorcielos saxalxo sargeblianoba da samoqalaqo da ekologiuri ganaTlebis specializeba. 1994 wlidan poloneTSi koordinirebs saerTaSoriso kompania ”msoflios dasufTaveba” dasufTaveba”-s, romelic iqneba saerTaSoriso moZraobis nawili, raTa xeli Seuwyos garemos dacvas. am moZraobaSi monawileobs 40 milioni moxalise mTel msofliodan. poloneTSi yovel wels “msoflios dasufTaveba” da fondis sxva programebi asaqmebs daaxloebiT 2 milion moxalises. fondi aseve axorcielebs sxva garemos dacvis wliur programebs mTel poloneTSi mTavrobasTan, skolebTan, organizaciebTan, biznesTan da mediasTan TanamSromlobiT. maTgan yvelaze mTavari “sufTa sazogadoebis” sazogadoebis” programaa, romelic ganxorcielebulia poloneTis 80 komunaSi, “Cveni dedamiwis skverebi” skverebi” – ukve daarsda 100 skveri skolebisa da sabavSvo baRebisTvis, programa “Pomozmy Pomozmy Kasztanowcom”, Kasztanowcom aseve ekologiuri ganaTlebis koaliciis farglebSi daproeqtebuli da ganxorcielebuli ekologiuri ganaTlebis ganaTlebis saxalxo programa – 2005-2006 wlis gamocema “gadamuSavebis yvela feri”. agreTve am proeqtebSi Sedis “Orange Orange Dla Ziemi”, romelic ganxorcielebulia PTK Centertel-Tan erTad, “sufTa Ziemi garemo – yoveldRiuri komforti” ganxorcielebuli Metsa Tissue-sTan erTad, da “mwvane poloneTi, mwvane varSava, mwvane bazari” “mwvane ganxorcielebuli Procter&Gamble-Tan erTad. fondis partniorebs Soris arian garemos dacvis erovnuli fondi, PTK Centertel, Vattenfall Polska AB, Clear Channel Poland, Coca Cola, Schenker da Radisson SAS. 1994 wlidan fondis programebs finansur daxmarebas uwevs garemos ministri, sportisa da erovnuli ganaTlebis ministri, ekonomikis ministri, garemos dacvis erovnuli fondis prezidenti, provinciis marSalebi marSalebi, rSalebi aseve avstraliis elCi. elCi finansur daxmarebas uwevdnen da uweven poloneTis respublikis prezidenti, seimis da senatis marSalebi, poloneTis samxedro mTavarsardali, saxelmwifo policia da saxanZro. FNZ -s muSaobaSi aseve monawileobs kaTolikuri eklesiis mmarTveloba poloneTSi. fondi aseve TanamSromlobs ekologiur organizaciebTan ukrainaSi, belorusiaSi, ruseTsa da litvaSi da xels uwyobs „Clean Up The World”is ganviTarebas am saxelmwifoebSi. am moqmedebis koordinatorebis Soris arian polonur-amerikuli Tavisuflebis fondi, demokratiuli ganaTlebis fondi da batoris fondi. saxalxo ekologiuri ganaTlebis sferoSi moRvaweobisas, “Cveni dedamiwis” fondis damfuZnebeli da prezidenti mira stanislavska-meiStoviCi 2001 wels poloneTis respublikis prezidentis mier dajildovda polonuri jvris ordeniT, ordeniT xolo 2002 wels polonelma bavSvebma daajildoves “sicilis ordeniT” ordeniT”. aseve miiRo “polonuri ekologiis wlis adamianis” saxeli 2004 wlis konkursSi, romelic organizebuli iyo sazogadoebrivi 54 organizaciisa da garemos dacvis erovnuli fondis mier. 1996 wels garemos saministrom fond „Cveni dedamiwis” moRvaweoba da profesionalizmi Seafasa da daajildova sapatio “oqros foTliT”, foTliT” 1997 wels henri fordis evropuli jildoTi, jildoTi, 2002 wels ”Pro Publico Bono” wodebiT moqalaqeTaTvis saukeTeso iniciativebis sferoSi, da aseve wodebiT “2001-2006 wlebSi gadamuSavebis saukeTeso promouSenis organizacia”. 55 5. robert Sumanis saxelobis poloneTis fondi daarsda 1991 wels, misi erT-erTi damaarsebeli iyo tadeuS mazovecki, SemdgomSi poloneTis pirveli arakomunisturi mTavrobis premier-ministri 1989 wlis mere. fondi aris arapartiuli arasamTavrobo organizacia. misi mTavari mizani evropis gaerTianebis ideis irgvliv adamianebis mobilizeba gaxlavT. fondi axorcielebs programebs, romelTa mizania gaacnos sazogadoeba, Tu ra SesaZleblobebi eZlevaT maT evrokavSirSi gaerTianebisas. fondi agreTve urTierTobs bevr sazogadoebasTan evropaSi, raTa ukeT gaicnos da daicvas saerTo demokratiuli faseulobebi. amis garda, fondis saqminobaSi Sedis programebi, romelTa mizania polonuri politikuri da ekonomikuri transformaciis sxvadasxva sferoSi gamocdilebis gaziareba aRmosavleT evropis da kavkasiis qveynebTan. winamdebare gamocema Seiqmna robert Sumanis saxelobis poloneTis fondis mier ganxorcielebuli proeqt „davalagoT saqarTvelo - garemos dacva did qalaqSi” farglebSi. proeqtis mizania saqarTvelos sajaro moxeleebis garemos dacvis problematikasTan gacnoba, gansakuTrebiT narCenebiT meurneobasa da ekologiuri ganaTlebis sferoSi. robert Sumanis saxelobis poloneTis informacia ix. www.schuman.org.pl fondis Sesaxeb damaTebiTi 56