Międzynarodowe stosunki ekonomiczne : teoria i polityka

Spis treści
Wstęp .........................................................................................................................
1■
11
Pojęcie i zakres międzynarodowych stosunków
ekonomicznych ..................................................................
13
1.3.
Międzynarodowe stosunki ekonomiczne jako samodzielna dyscyplina
naukowa i jej miejsce w naukach ekonomicznych ....................................
Elementy międzynarodowych stosunków ekonomicznych ........................
1.2.1.
Teoria międzynarodowych stosunków ekonomicznych ..............
1.2.2.
Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna ..............
Nauka o międzynarodowych stosunkach ekonomicznych w P o ls c e ..........
13
14
14
15
17
2.
Międzynarodowy podział pracy ........................................
19
2.1.
2.2.
Międzynarodowy a społeczny podział pracy .............................................
Czynniki determinujące międzynarodowy podział pracy ..........................
2.2.1.
Różnice w warunkach naturalnych .............................................
2.2.2.
Różnice w poziomie uprzemysłowienia ......................................
2.2.3.
Różnice w poziomie techniki i technologii .................................
Międzynarodowa komplementamość struktur gospodarczych ...................
2.3.1.
Pojęcie międzynarodowej komplementamości struktur
gospodarczych i jej rodzaje .........................................................
2.3.2.
Komplementamość struktur gospodarczych a współzależność
ekonomiczna między krajami .......................................................
2.3.3.
Metody zwiększania międzynarodowej komplementamości
struktur gospodarczych ................................................................
Międzynarodowy podział pracy a gospodarka światowa ..........................
2.4.1.
Pojęcie gospodarki światowej .......................................................
2.4.2.
Tradycyjna i współczesna gospodarka światowa ........................
1.1.
1.2.
2.3.
2.4.
'O <o
20
20
21
22
23
23
n
27
30
30
31
3-
M ię d z y n a ro d o w y h a n d e l to w a ra m i ...............................................
33
Długofalowe tendencje w rozwoju międzynarodowego handlu towarami
3.1.1.
Wzrost udziału handlu zagranicznego w produkcji przemysłowej
3.1.2.
Zmiany w strukturze towarowej handlu międzynarodowego . . .
^3.1.3. Zmiany w strukturze geograficznej handlu międzynarodowego
(^ 2 ^ _Teorie korzyści z międzynarodowego handlu towarami ...........................
3.2.1.
Pojęcie teorii korzyści z międzynarodowego handlu towarami
r~3.2.2. Merkantylizm ..................................................................................
j 3.2.3. Teorie klasyczne .............................................................................
\J3.2.4. Teorie neoklasyczne ......................................................................
3.2.5. Współczesne teorie handlu międzynarodowego ...........................
3.3. Międzynarodowy handel towarami a dochód narodowy ...........................
3.3.1.
Pojęcie dochodu z handlu zagranicznego ....................................
3.3.2.
Sposoby zwiększania dochodu z handlu zagranicznego ............
Handel międzynarodowy towarami a wzrost gospodarczy ........................
3.4.1.
Pojęcie i czynniki wzrostu gospodarczego .................................
3.4.2.
Finansowanie wzrostu gospodarczego w warunkach gospodarki
autonomicznej i otwartej ..............................................................
Mnożnik inwestycyjny i eksportowy; supermnożnik .................................
3.5.1.
Pojęcie mnożnika (inwestycyjnego, eksportowego) ...................
3.5.2.
Mechanizm mnożnika inwestycyjnego ........................................
3.5.3.
Mechanizm mnożnika eksportowego ...........................................
3.5.4.
Mechanizm supermnożnika .........................................................
3.5.5.
Przykład liczbowy występowania supermnożnika ......................
33
33
38
41
43
43
43
44
52
58
64
64
65
74
74
3.1.
75
79
79
79
84
85
87
4 .
M ię d z y n a ro d o w y h a n d e l u s łu g a m i
.............................................
89
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
Pojęcie i specyfika międzynarodowego handlu usługami ..........................
Rozmiary i struktura międzynarodowego handlu usługami ......................
Czynniki determinujące międzynarodowy handel usługami ......................
Tendencje do liberalizacji międzynarodowego handlu usługami ..............
Teorie korzyści z międzynarodowego handlu usługami .............................
89
90
91
93
95
5 .
M ię d z y n a ro d o w y p rz e p ły w c z y n n ik ó w p ro d u k c ji .................
97
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
Pojęcie i istota międzynarodowych przepływów czynników produkcji . . .
Międzynarodowe przepływy siły roboczej ..................................................
Międzynarodowe przepływy kapitału .........................................................
5.3.1. Formy międzynarodowych przepływów kapitału .........................
Międzynarodowe przepływy technologii ....................................................
97
98
103
103
111
6.
Ceny międzynarodowe, terms of trade
117
Pojęcie ceny międzynarodowej ..................................................
Rodzaje cen międzynarodowych ................................................
Wpływ różnic w elastyczności popytu na ceny międzynarodowe
117
119
120
Wpływ różnic w elastyczności podaży na ceny międzynarodowe ..........
Krótko- i długookresowe tendencje cenowe na rynku międzynarodowym
Terms of trade .............................................................................................
Terms of trade a dochód narodowy .........................................................
Wpływ terms of trade na rozwój gospodarczy ........................................
7.
Bilans płatniczy .................................................
7.1.
7.2.
Pojęcie bilansu płatniczego ....................................................
Struktura bilansu płatniczego ..................................................
7.2.1.
Bilans obrotów bieżących .........................................
7.2.2.
Bilans kapitałowy ....................................................
7.2.3.
Bilans obrotów wyrównawczych .............................
Równowaga bilansu płatniczego ...........................................
Metody równoważenia bilansu płatniczego ..........................
7.4.1.
Mechanizmy automatycznego równoważenia bilansu
płatniczego ................................................................
7.4.2.
Polityka dostosowawcza państwa ..........................
7.3.
7.4.
139
140
143
143
144
146j
8.
Międzynarodowe systemy walutowe .................................
158
8.1.
8.2.
Pojęcie
System
8.2.1.
8.2.2.
System
8.3.1.
8.3.2.
System
8.4.1.
międzynarodowego systemu walutowego i jego rodzaje ..............
waluty złotej ...................................................................................
Podsystem waluty sztabowo-złotej ................................................
Podsystem waluty dewizowo-złotej .............................................
waluty papierowej ............................................................................
Podsystem wymienialnej waluty papierowej ...............................
Podsystem niewymienialnej waluty papierowej ..........................
waluty kierowanej ............................................................................
Międzynarodowy podsystem waluty kierowanej oparty na stałych
kursach walutowych .....................................................................
Międzynarodowy podsystem waluty kierowanej oparty
na zmiennych kursach walutowych .............................................
Europejski podsystem walutowy ..................................................
158
158
164
165
165
166
167
169
9.
Międzynarodowe rynki walutowe. Kursy walut ................
178
9.1.
Pojęcie międzynarodowego rynku walutowego ........................................
Podmioty międzynarodowego rynku walutowego ......................................
Transakcje natychmiastowe i terminowe na międzynarodowym rynku
walutowym ....................................................................................................
Transakcje arbitrażowe i spekulacyjne na międzynarodowym rynku
walutowym ....................................................................................................
Rodzaje międzynarodowych rynków walutowych ......................................
9.5.1.
Międzynarodowe rynki walutowe oparte na walutach krajowych
9.5.2.
Międzynarodowe rynki walutowe oparte na walutach spoza rynku
krajowego ..................... l-s^.Gartf0^ §.)...................................
178 )
8.3.
8.4.
8.4.2.
8.4.3.
9.2.
9.3.
9.4.
9.5.
t, .
„
VJTT
6.4.
6.5.
6.6.
6.7.
6.8.
169
171
174
179 J
182
183
185
185
186
9.6.
Kursy w a lu t...................................................................................................
9.6.1.
Pojęcie i funkcje kursu walutowego ...........................................
9.6.2.
Czynniki określające poziom kursu walutowego ........................
(~
9.6.3.
Rodzaje kursu walutowego ...........................................................
1^9.6.4.
Dewaluacja i rewaluacja kursu walutowego ...............................
( 9.6.5.
Ryzyko kursu walutowego ...........................................................
9.6.6.
Próby naukowe antycypacji kursu walutowego .........................
189
189
190
193
194
197
199
1 0 . K ryzys z a d łu ż e n ia m ię d z y n a r o d o w e g o ......................................
203
10.1. Pojęcie kryzysu zadłużenia ..........................................................................
10.2. Rozmiary kryzysu zadłużenia .....................................................................
10.3. Etapy narastania kryzysu zadłużenia ............................................................
10.3.1. Etap rozwoju antyimportowego ....................................................
10.3.2. Etap szoku naftowego ...................................................................
10.3.3. Etap restrykcyjnej polityki monetarnej ........................................
10.4. Sposoby przeciwdziałania kryzysowi zadłużenia ......................................
10.5. Kryzys zadłużenia a Międzynarodowy Fundusz Walutowy
i Bank Światowy ..........................................................................................
10.6. Współczesne kryzysy finansowe ................................................................
203
204
205
205
207
208
209
1 1 . Z a g r a n ic z n a p o lity k a e k o n o m ic z n a
220
...........................................
11.1. Pojęcie zagranicznej polityki ekonomicznej i jej cechy .............................
11.2. Polityka wolnego handlu a polityka protekcjonizmu .................................
11.2.1. Polityka wolnego handlu ..............................................................
11.2.2. Polityka protekcjonizmu ................................................................
11.2.2.1. Współcześni krytycy protekcjonizmu ..........................................
11.2.2.2. Współcześni zwolennicy protekcjonizmu ....................................
11.2.2.3. Poszukiwanie kompromisu ............................................................
11.3. Formy zagranicznej polityki ekonomicznej ................................................
11.3.1. Zagraniczna polityka handlow a....................................................
11.3.2. Zagraniczna polityka usługowa .....................................................
11.3.3. Zagraniczna polityka kapitałowa ..................................................
11.3.4. Zagraniczna polityka migracyjna ..................................................
11.3.5. Zagraniczna polityka technologiczna ...........................................
11.4. Podmioty zagranicznej polityki ekonomicznej ............................................
11.5. Cele, środki i narzędzia zagranicznej politykiekonomicznej .....................
11.6. Pojęcie makro- i mikroekonomicznych narzędzi zagranicznej polityki
ekonomicznej ...............................................................................................
11.7. Rodzaje narzędzi polityki makroekonomicznej ............................................
11.7.1. Polityka kursu walutowego ............................................................
11.7.2. Polityka stopy procentowej .............................................................
11.7.3. Polityka pieniężna ...........................................................................
11.7.4. Polityka fiskalna ..............................................................................
11.7.5. Polityka dochodowa .......................................................................
11.7.6. Polityka budżetowa .........................................................................
212
216
220
221
221
222
224
227
230
232
232
233
234
234
235
236
237
242
243
243
249
251
253
254
255
11.8.
Rodzaje narzędzi polityki mikroekonomicznej ...........................................
11.8.1. Narzędzia endogeniczne ...............................................................
11.8.1.1. Polityka przemysłowa ...................................................................
11.8.1.2. Polityka rolna .................................................................................
11.8.1.3. Polityka inwestycyjna ...................................................................
11.8.1.4. Polityka technologiczna ................................................................
11.8.1.5. Polityka edukacyjna .......................................................................
11.8.1.6. Polityka ochrony środowiska naturalnego ....................................
11.8.2. Narzędzia egzogeniczne ...............................................................
11.8.2.1. Narzędzia taryfowe (cła) .............................................................
11.8.2.2. Narzędzia parataryfowe ................................................................
11.8.2.3. Narzędzia pozataryfowe ...............................................................
257
257
257
258
258
259
259
259
260
260
272
282
1 2 . Międzynarodowa polityka ekonomiczna ............................
290
12.1. Pojęcie międzynarodowej polityki ekonomicznej i jej cechy ...................
12.2. Cele, środki i narzędzia międzynarodowej polityki ekonomicznej ..........
12.3. Podmioty międzynarodowej polityki ekonomicznej .................................
12.3.1. Wpływ państw na międzynarodową politykęekonomiczną . . . .
12.3.2. Wpływ korporacji transnarodowych na międzynarodową politykę
ekonomiczną .................................................................................
12.3.3. Wpływ organizacji międzynarodowych na międzynarodową
politykę ekonomiczną ...................................................................
12.3.4. Wpływ karteli na międzynarodową politykęekonomiczną . . . .
290
292
294
295
1 3 . Polityka integracyjna ...............................................................
324
13.1.
13.2.
13.3.
13.4.
324
332
334
339
Pojęcie polityki integracyjnej .......................................................................
Cele polityki integracyjnej ..........................................................................
Formy polityki integracyjnej .......................................................................
Modele międzynarodowej i ponadkrajowej polityki integracyjnej ............
13.4.1. Pojęcie modelu polityki integracyjnej oraz jego instytucjonalnych
i rzeczowych parametrów ..............................................................
13.4.2. Modele integracji międzynarodowej ...........................................
13.4.3. Modele integracji ponadkrajowej ..................................................
13.4.4. Model mieszanej polityki integracyjnej ......................................
13.5.
Polityka integracyjna w warunkach wolnorynkowego
i regulowanego mechanizmu integracji ekonomicznej ..............
13.5.1. Pojęcie mechanizmu integracji ekonomicznej .............................
13.5.2. Mechanizm wolnego handlu .........................................................
13.5.3. Mechanizm regulowanego handlu ................................................
13.6. Przykłady integracji regionalnej i subregionalnej w krajach rozwiniętych
gospodarczo ..................................................................................................
13.6.1. Integracja regionalna .....................................................................
13.6.2. Integracja subregionalna ................................................................
13.7. Przykłady integracji regionalnej w krajach słabo rozwiniętych .................
298
301
322
339
342
344
345
346
346
347
351
358
358
370
379
14 .
Globalna polityka ekonomiczna ..................................................
386
14.1. Pojęcie globalnej polityki ekonomicznej ..................................................
14.1.1. Globalna polityka ekonomiczna a zagraniczna polityka ekonomicz­
na ....................................................................................................
14.1.2. Globalna polityka ekonomiczna a międzynarodowa polityka eko­
nomiczna ........................................................................................
14.2. Formy globalnej polityki ekonomicznej ..................................................
14.2.1. Globalna polityka ekonomiczna typu software ............................
14.2.2. Globalna polityka ekonomiczna typuhardw are...........................
14.3. Metody wprowadzania globalnej politykiekonomicznej ...........................
14.3.1. Metoda policentryczna ...................................................................
14.3.2. Metoda monocentryczna ..............................................................
386
394
395
395
399
402
402
404
Bibliografia ................................................................................................................
405
In d e k s .........................................................................................................................
412
393