jubileuszowy sezon teatralny

Agencja Dramatu i Teatru
jubileuszowy sezon teatralny
Szanowni Państwo,
wydarzenia jakie wstrząsają dziś światem: panujący po Arabskiej Wiośnie chaos w świecie arabskim,
destabilizacja Bliskiego Wschodu oraz powstanie Państwa Islamskiego, i wreszcie fala uchodźców w
Europie, przesłaniają inne sprawy. Z europejskiej perspektywy waŜy się nie tylko los uchodźców
szukających tu schronienia, ale równieŜ przyszłość społeczeństw Europy, stających w sytuacji
wymagającej odwołania się do wartości, którym do tej pory hołdowały: humanitaryzmu oraz
chrześcijańskiej i wspólnotowej etyki, równieŜ w duchu odpowiedzialności i dojrzałości społecznej.
Kondycja społeczeństw europejskich i ich integracji wystawiona jest dziś na próbę.
Zadaniem teatru jest równieŜ stawianie ostrych diagnoz i prowokowanie debaty – tam, gdzie wymaga
tego sytuacja, gdzie rozgrywają się waŜne, społeczne i czysto ludzkie sprawy. CięŜko nam dzisiejszy
list do Państwa nazywać ofertą, bo nie o prezentacje sztuk tu chodzi, a bardziej o zwrócenie uwagi na
temat, który one poruszają, i sposób, w jaki to robią. Pierwszą z nich jest sztuka Elfriede Jelinek pt.
Podopieczni traktująca o losie uchodźców w Europie, restrykcyjnym prawie azylowym i wreszcie o
naszym stosunku do uchodźstwa. Mocny tekst, odwołujący się do fundamentów europejskiej kultury.
Ciekawą próbą charakterystyki stosunku społeczeństwa do uchodźstwa i analizą róŜnych jego
przejawów jest niejednoznaczna w wymowie sztuka Ostatnie terytorium Anne Habermehl. Obcy, w
tym przypadku ciemnoskóry, wyznaje inną religię, inne zasady, jest obcym elementem w
uporządkowanym i sytym świecie zachodnim. Kłopotliwym, destrukcyjnym dysonansem. Wzbudza lęk,
niepokój, strach. Ale czy na pewno jest to strach bezpodstawny? Sztuka Anny Habermehl ukazuje ten
problem z kilku punktów widzenia reprezentowanych przez poszczególne postacie. Okazuje się, Ŝe
nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Ciekawa formalnie, poruszająca sztuka o problemie
istniejącym juŜ takŜe w naszym kraju, który moŜe nie jest tak syty jak Niemcy, ale dla uchodźców jest
wciąŜ lepszym, kuszącym światem. Następną sztuką jest Śmieszna ciemność Wolframa Lotza,
będąca właściwie na nowo napisanym Jądrem ciemności Conrada, czerpie bowiem główny motyw z
powieści, ale uwspółcześnia jej kontekst w konsekwentny i wnikliwy sposób, prowadząc przez ciemną
stronę ludzkiej natury na obrzeŜach współczesnej cywilizacji. Autor dotyka kwestii odpowiedzialności
zachodniej cywilizacji za stan trzeciego świata. I wreszcie Koniec Europy Jacka Papisa, sztuka
napisana jeszcze przed kryzysem ekonomicznym, której towarzyszy przeczucie nie tylko katastrofy
ekonomicznej, ale moŜe przede wszystkim upadku wartości. Postacie, w sztuce rozgrywającej się w
poczekalni na lotnisku, powoli ulegają swoistemu rozpadowi i mogą równie dobrze być zjawami,
ukazującymi się juŜ po katastrofie. Katastrofie, której sztuka jest zapisem, a nie antycypacją. Papis
stworzył sugestywną wizję końca Europy.
ZAPRASZAMY DO LEKTURY!
1
Agencja Dramatu i Teatru
jubileuszowy sezon teatralny
ELFRIEDE JELINEK
ur. w 1946 w Mürzzuschlag pisarka austriacka,
laureatka Literackiej Nagrody Nobla w 2004. Od
najmłodszych lat Jelinek uczyła się gry na
fortepianie, ukończyła konserwatorium w Wiedniu
w 1971. Jest absolwentką historii sztuki
uniwersytetu wiedeńskiego. Zarówno muzyka, jak i
sztuki plastyczne miały wpływ na jej pisarstwo
(podejście do języka jako do dzieła sztuki,
kompozycji muzycznej). Głównym tematem jej
feministycznej, nierzadko skandalizującej prozy
jest kobieca seksualność i walka płci. W ostatnich
latach zajęła się głównie satyrycznym i
demaskatorskim
opisem
współczesnych
problemów społecznych. Charakterystyczne dla jej
stylu są „Textflächen”, tzw. płaszczyzny tekstu.
Podopieczni / Die Schutzbefohlenen
przekład: Karolina Bikont
obsada: dowolna
Sztuka, która zwraca uwagę, trafia w sedno społecznego tabu, eksploruje ciemne
strony europejskiej wspólnoty, podwaŜa jej szczytne idee i polityczne gesty. Została
napisana w reakcji na wydarzenia z 2012 roku w wiedeńskim Kościele Wotywnym,
kiedy grupa uchodźców wraz z wspierającymi ich aktywistami zaprotestowała
przeciw restrykcyjnemu prawu azylowemu w Austrii. Rozpoczęła się wtedy okupacja
kościoła i strajk głodowy, przymusowo przerwany przez policję. Odczytanie
Podopiecznych we wrześniu 2013 przez aktorów Thalia Theater w ewangelickim
kościele św. Pawła (St.-Pauli-Kirche), w momencie gdy policja Hamburga
przeprowadzała codzienne łapanki uchodźców na ulicach tego jednego z
najbogatszych niemieckich miast, zainicjowało szeroko zakrojoną akcję protestacyjną
pod nazwą "Lampedusa in Hamburg" jako odpowiedź na palącą potrzebę podjęcia
dyskusji w sprawie osób starających się o azyl w Europie. Elfriede Jelinek splata
wiedeński wątek z motywami z Błagalnic Ajschylosa, przyrównując emigrantów z
Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej do Danaid szukających schronienia w
Argos przed synami Egyptosa. Autorka przedstawia sytuację emigrantów na
południowych granicach Unii Europejskiej jako pilny problem europejskich
społeczeństw niechętnych imigrantom, broniących swojego świętego spokoju i oczywiście - swoich pieniędzy. Autorka z temperamentem tworzy portret uchodźców i
Europejczyków znajdujących się w klinczu, co odczuwalne jest równieŜ w strukturze
sztuki i języku Jelinek tworzącym materiał - płaszczyznę tekstową, którą naleŜy
przystosować do warunków scenicznych. Przekład ukazał się w "Dialogu" nr 4/2015.
W maju 2015 roku odbyły się dwa czytania sztuki - w Teatrze Nowym w Łodzi w reŜ.
Małgorzaty Wdowik oraz w Teatrze Powszechnym w Warszawie w reŜ. Łukasza
Chotkowskiego.
2
jubileuszowy sezon teatralny
Agencja Dramatu i Teatru
ANNE HABERMEHL
ur. w 1981r. w Heilbronn, obecnie mieszka w
Berlinie. W latach 2004 – 2008 studiowała na
wydziale pisarstwa scenicznego Universität der
Künste.
Uczestniczka
warsztatów
dramaturgicznych przy Theatertreffen w 2008 r. W
2008/09 pracowała z reŜyserem Michałem Zadarą
nad krótkometraŜowym filmem w trzech częściach.
Sztuka Ostatnie terytorium miała prapremierę w
listopadzie 2008 r. w Thalia Theater w Hamburgu.
(foto: Ben Wolf)
Ostatnie terytorium/Letztes territorium
przekład: Karolina Bikont
obsada: 1K, 3M
gatunek: dramat
W Ŝycie inteligenckiej rodziny ze Stuttgartu przez przypadek wkracza imigrant z
Algierii. Mehdi to wykształcony muzułmanin, który przyjechał do Niemiec, by znaleźć
pracę i sprowadzić tu rodzinę. Jego pojawienie to szansa na konfrontację z
wyobraŜeniami dotyczącymi imigrantów. U Nathali pojawia się lęk przed obcym. Jej
mąŜ Gerard, który opuścił rodzinę, Ŝeby robić karierę dziennikarską we Frankfurcie
widzi w osobie Mehdiego szansę zbliŜenia się do syna, który bezkrytycznie angaŜuje
się w sprawy przybysza. Mehdi to takŜe materiał na artykuł, który ułatwi Gerardowi
karierę. Rodzina coraz bardziej angaŜuje się w losy imigranta, załatwiając przy okazji
własne interesy. Ich działania pokrywają się z polityką dotyczącą imigrantów i
opierają się na stereotypach, które w przypadku Mehdiego rozmijają się z
rzeczywistością. Co zrobić z czystym i wykształconym imigrantem, który chce podjąć
pracę w swoim zawodzie? Na to pytanie nikt nie potrafi odpowiedzieć. Nathali
denuncjuje Mehdiego, który zostaje odesłany do Algierii. Moritz zdegustowany
postawą rodziców szuka wsparcia u czarnoskórego dealera, którego zabija, kiedy ten
widzi w nim tylko potencjalnego ćpuna, być moŜe odreagowując psychicznie
nierozwiazany problem.
*****
3
jubileuszowy sezon teatralny
Agencja Dramatu i Teatru
(foto: Aleksander Victorin)
Ur. 1981 w Hamburgu. Niemiecki poeta,
dramaturg i autor słuchowisk radiowych.
Studiował
literaturę,
historię
sztuki
i
medioznawstwo na Uniwersytecie w Konstancji
oraz kreatywne pisanie w Niemieckim
Instytucie Literatury w Lipsku. Zdobył wiele
nagród, m.in.: w 2010 Nagrodę Publiczności
na Stückemarkt Berlin Theatertreffen za Wielki
Marsz (Der grosse Marsch); w 2015 roku
zaproszenie na Theatertreffen w Berlinie
Śmiesznej
ciemności.
Spektakl
został
wystawiony w reŜyserii Davida Dušana Pařízka
w Akademietheater w Wiedniu; Dramaturg
roku 2011 oraz 2015 za Śmieszną ciemność w
ankiecie krytyków "Theater heute".
WOLFRAM LOTZ
Śmieszna Ciemność / Die lächerliche Finsternis
przekład: Sława Lisiecka
obsada: 8M (moŜliwa mniejsza obsada)
gatunek: dramat
W 1899 roku, w obliczu belgijskiego kolonializmu, Joseph Conrad pisze Jądro
ciemności, jedną z najwaŜniejszych powieści dotyczących kolonii w historii literatury.
Francis Ford Coppola nakręcił film "Czas Apokalipsy" w 1979 roku, reinterpretując
słynną nowelę na tle wojny w Wietnamie. Udało mu się stworzyć jeden z
największych antywojennych filmów wszechczasów. W 2013 Wolfram Lotz pisze Die
lächerliche Finsternis, sztukę, która umiejscowiona jest nie w Afryce czy Wietnamie,
a raczej w miejscu jednocześnie umownym i boleśnie realnym, na obrzeŜach
cywilizacji, w świecie będącym „przełykiem i odbytem” zglobalizowanego świata.
Motyw zaczerpnięty jest z Conrada: w podróŜ przez pustynię zostaje wysłanych
dwóch oficerów mających za zadanie odszukać Dowódcę, który oszalał i zamordował
dwóch swoich towarzyszy. Tekst wyłania się z narracji oficera Oliviera Pellnera,
sugestywnie oddającej absurd świata gdzieś na pograniczu cywilizacji, na krawędzi
obłędu. Pojawi się równieŜ wątek somalijskiego pirata, dawniej rybaka, którego
tereny łowne zostały wyeksplorowane przez zamoŜne koncerny; włoski obóz ONZ, w
którym tubylcy pragną się schronić przed atakami talibów i gdzie zostają zmuszeni do
wydobywania koltanu dla międzynarodowej korporacji produkujących telefony
komórkowe. Talibowie, NATO, Afganistan, poczucie winy i niewinności, wszystko to
w jednym tyglu prowadzi do katastrofy, chaosu, w którym wszelkie znaczenia ulegają
rozmyciu. Pod koniec podróŜy po tym szaleńczym świecie, gdzie moralność jest
obrócona na nice, wszystko, co wydawało się jakimkolwiek punktem odniesienia w
postrzeganiu świata, zostaje zakwestionowane, a pewne jest tylko istnienie tego
świata. Świata stojącego w ciemności. Formuła sztuki jest wyjątkowa, bo zapisana w
postaci słuchowiska teatralnego i opatrzona notą od autora, w której zezwala on na
zmiany, poszerzanie kontekstów i scen, czyli na zastosowanie wszelkich
dramaturgicznych zabiegów słuŜących przeniesieniu tekstu na scenę. Choć ma ona
wszelkie cechy sztuki, poszczególne sceny opatrzone są komentarzem głównego
bohatera. Prapremiera światowa: w 2015 roku w reŜyserii Davida Dušana Pařízka
na Akademietheater w Wiedniu. Premiera niemiecka: 9.11.2015 w reŜyserii
Christophera Rüpinga w Thalia Theater.
4
jubileuszowy sezon teatralny
Agencja Dramatu i Teatru
JACEK PAPIS
ReŜyser, dramaturg, scenarzysta, dziennikarz.
Absolwent wydziału ReŜyserii na PWST w
Krakowie oraz wydziału Wiedzy o Teatrze w
Warszawie. Współtwórca Teatru Wytwórnia w
Warszawie oraz grupy dramaturgicznej G8 (2003 2005). Twórca grupy teatralnej MEXYK, działającej
przy Teatrze Stara Prochownia w Warszawie.
Wieloletni asystent Mai Komorowskiej i Krystiana
Lupy. W sezonie 2008/2009 był dyrektorem
artystycznym Bałtyckiego Teatru Dramatycznego w
Koszalinie. Stypendysta Ministerstwa Kultury za
twórczość dramaturgiczną w roku 2000. Jego
teksty znalazły się m.in. w antologii Echa, repliki,
fantazmaty. Antologia nowego dramatu polskiego
(PangaPank - Kraków 2005).
Koniec Europy
obsada: 3K, 7M
gatunek: dramat
miejsce: poczekalnia lotniska, gdzieś w Europie
Akcja zamknięta w przestrzeni lotniska, potraktowanego dosłownie i metaforycznie
(na co jednoznacznie wskazuje tytuł utworu). Dziesięć postaci scenicznych stanowi
moŜliwy przekrój społeczeństwa Europejczyków, których niezaleŜnie od sytuacji
Ŝyciowej zdaje się łączyć jedno - poczucie frustracji. To diagnoza mieszkańców
"starego kontynentu", sporządzona jeszcze przed kryzysem, kiedy zaczynało się
odczuwać znamiona rozpadu. Punktem wyjścia tego dramatu jest "czechowowska
struktura" – dziesięć postaci w jednej przestrzeni odgrywa swoje historie. Zgodnie z
zasadą nowoczesnego teatru, stopniowo dochodzi jednak do rozpadu postaci, które
wypadają z ról, tracą swoją toŜsamość i zaczynają przypominać błąkające się po
lotnisku zjawy. W tekście pojawia się sugestia, Ŝe mogą być one zjawami po
katastrofie, która juŜ się odbyła, a "innego końca świata nie będzie". Pomysł akcji
dziejącej się na lotnisku nawiązuje do sztuki Ostatnie wezwanie Alberta Ostermeiera
i słynnego Murx! Christopha Marthalera.
*****
Z okazji jubileuszowego sezonu teatralnego na 20-lecie ADiTu planujemy atrakcyjne
wydarzenia, jak cykliczne performatywne czytania sztuk w Teatrze Studio, nową odsłonę
strony (od października) oraz publikację antologii dramatów Petera Asmussena, Maxa
Frischa i Hanocha Levina.
Elektroniczne wersje sztuk wysyłamy bezpłatnie po zamówieniu na adres:
[email protected]
Zapraszamy na nasz fun page, na którym informujemy o planowanych wydarzeniach
ElŜbieta Manthey
Agencja Dramatu i Teatru
ul. Grójecka 186/124
02-390 Warszawa
tel.: 00 48 22 822 11 99
5