urodziny najstarszej polskiej apteki

SPRAWY ZAWODU
URODZINY NAJSTARSZEJ
POLSKIEJ APTEKI
Bogdan OSTROWSKI
Redakcja „Czasopisma Aptekarskiego” w Warszawie
e-mail: [email protected]
© Henryk Szkutnik
CZTERY WIEKI
W S£U¯BIE PACJENTA
Obecne wnêtrze apteki „Rektorskiej” w Zamoœciu wraz z tablic¹
upamiêtniaj¹c¹ Szymona Piechowicza, rektora Akademii Zamoyskiej,
za³o¿yciela apteki w Zamoœciu.
Na zdjêciu przy tytule, wizerunek jubileuszowego tortu
Najstarsza, licz¹ca cztery wieki polska apteka to „Rektorska” w Zamoœciu, która funkcjonuje nieprzerwanie w tym
samym miejscu – w kamienicy
na rogu Rynku Wielkiego i ulicy Staszica – od swego powstania. S¹ wprawdzie w Polsce
równie wiekowe, a nawet starsze apteki – jak np. apteka „Pod
Z³otym Lwem” w Toruniu, ale
ta na pocz¹tku nie by³a aptek¹
prusk¹. Apteka „Rektorska”
w Zamoœciu zawsze by³a w rêkach polskich – powsta³a jako
18
placówka, zwi¹zana z pierwsz¹
na LubelszczyŸnie uczelni¹
wy¿sz¹, utworzon¹ w 1595 roku
Akademi¹ Zamojsk¹ i istniej¹cym na niej od pocz¹tku wydzia³em medycznym. Jej twórca, kanclerz Jan Zamoyski by³
protektorem medycyny i medyków, ale docenia³ te¿ wykszta³cenie aptekarzy, którzy w nowo
powsta³ym jego staraniem mieœcie Zamoœæ zak³adali prywatne
apteki w ówczesnym centrum
handlowym miasta – przy Rynku Wielkim.
W 1609 roku w naro¿nej kamienicy oznaczonej obecnie
numerem 2, usytuowanej u wylotu dawnej ul. Be³zkiej (dzisiejsza ul. Staszica) rektor Akademii Zamojskiej dr med. Szymon Piechowicz otworzy³ aptekê, która zapocz¹tkowa³a tu
trwaj¹c¹ do dziœ tradycjê aptekarsk¹. Ten lekarz i filolog,
siedmiokrotny rektor Akademii Zamojskiej by³ wykszta³conym dziêki fundacji kanclerza
Jana Zamoyskiego absolwentem Akademii Zamojskiej, który po ukoñczeniu studiów w Padwie i Bolonii z tytu³em doktora medycyny wróci³ w rodzinne
strony (pochodzi³ z Turobina)
i jako profesor Akademii Zamojskiej obj¹³ w niej kierownictwo katedry medycyny.
Na pocz¹tku apteka Piechowicza mieœci³a siê w starym
drewnianym budynku, który
sta³ siê wtedy jego w³aœnoœci¹.
Wkrótce jednak wybudowa³
piêtrow¹ kamienicê z attyk¹,
od pocz¹tku przeznaczaj¹c
w niej naro¿ne pomieszczenie
na aptekê, o czym œwiadczy
amfiladowa zabudowa pomieszczeñ za nim. W roku 1616
przeniós³ tu swoj¹ aptekê, która funkcjonuje w tym miejscu
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009
SPRAWY ZAWODU
go”. Po œmierci w 1891 r. rodzinne tradycje kontynuowa³
syn Zdzis³aw, który po uzyskaniu w 1872 r. dyplomu aptekarza na Uniwersytecie Warszawskim prowadzi³ aptekê ze sk³adem lekarstw, a po 1890 r. sta³
siê jej w³aœcicielem.
Zdzis³aw K³ossowski w 1899 r.
zorganizowa³ pierwsze w Królestwie Polskim laboratorium
➤
© Wiktor Szukiel
do po³owy 1925 roku. Warto
wspomnieæ zw³aszcza o dwóch
przedstawicielach tej aptekarskiej rodziny: Karolu K³ossowkim i jego synie Zdzis³awie. Karol K³ossowski jako cz³onek Rady Opiekuñczej Szpitala œw. £azarza by³ jego g³ównym dostawc¹ leków, a w czasie powstania
styczniowego jego apteka pe³ni³a funkcjê „banku narodowe-
W dniach 18 i 19 wrzeœnia br. z okazji jubileuszu apteki, mieszkañcy
Zamoœcia oraz goœcie uroczystoœci mogli skorzystaæ z bep³atnego mierzenia
ciœnienia têtniczego oraz badañ okreœlaj¹cych zawartoœæ cukru we krwi
© Wiktor Szukiel
nieprzerwanie od czterech wieków. Mija³y stulecia, zmieniali
siê w³aœciciele, zmienia³a nazwa apteki za³o¿onej przez Piechowicza, ale zawsze na rogu
Rynku Wielkiego i ul. Staszica
ludzie kupowali i kupuj¹ lekarstwa. Z czasem ca³¹ kamienicê
zaczêto nawet nazywaæ Kamienic¹ Piechowicza lub Kamienic¹ Apteczn¹.
Po œmierci Szymona Piechowicza w 1651 roku kamienicê
i aptekê odziedziczyli po nim
syn Stanis³aw Piechowicz oraz
córki Marianna i Katarzyna
z mê¿ami Stanis³awem Augustynowiczem i Janem Przybys³awskim, wœród których aptekarzami z zawodu byli syn Stanis³aw i ziêæ Stanis³aw Augustynowicz.
W testamencie z 1695 r. Katarzyna Przybys³awska podzieli³a swoj¹ po³owê kamienicy
miêdzy Ignacego Bienieckiego
i córki Annê Kruszyñsk¹ i Zofiê Kurkiewiczow¹. Oko³o po³owy XVIII w. kamienica wraz
z aptek¹ stanowi³a w³asnoœæ
Marianny i Wojciecha Weso³owskich, a nastêpnie ich syna
Piotra – kleryka zamojskiego
seminarium. W 1783 r. obiekt
zakupi³ Jan Nachtygal. W latach 1783-1787 wyremontowa³
go i dobudowa³ drugie piêtro,
usuwaj¹c attykê. Po Nachtygalu w³aœcicielem zosta³ Jan
Kanty Terlecki, który zarz¹dza³
aptek¹ od 1809 r. Po jego
œmierci w 1836 r. w³aœcicielem
kamienicy zosta³a wdowa po
nim, zaœ aptekê prowadzili
uczniowie pod opiek¹ dr. Schumachera z zamojskiego szpitala wojskowego.
W 1842 r. wdowa Joanna Terlecka sprzeda³a aptekê K³ossowskim, którzy prowadzili j¹
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009
19
© Wiktor Szukiel
SPRAWY ZAWODU
Prezes NRA – dr n. med. Grzegorz Kucharewicz i prezes OIA w Lublinie
– mgr farm. Krzysztof Przystupa wrêczyli kierowniczce apteki „Rektorskiej”
– mgr farm. Marzenie Gontarz-Ot³owskiej
medal im. mgr farm. Witolda £obarzewskiego
chemiczne do badania œrodków
spo¿ywczych, wody ze studzien
miejskich i analizy moczu.
W 1900 r. na IX Kongresie Farmacji w Pary¿u przemawia³
w imieniu polskich aptekarzy.
Jako jedyny Polak zosta³
w 1910 r. cz³onkiem rzeczywistym Miêdzynarodowego Kongresu Farmacji w Brukseli.
Po œmierci Zdzis³awa K³ossowskiego w 1919 r. aptekê
odziedziczy³a jego ¿ona Regina
oraz córki Stefania Szperlowa,
© Wiktor Szukiel
➤
Prezydent Zamoœcia – Marcin Zamoyski w rozmowie z prezesem PGF SA
– mgr. Jackiem Szwajcowskim i jego wspó³pracownikami
20
Wanda Minczewska i Maria
Szelhauzowa. W 1925 r. w³aœcicielki odda³y aptekê w dzier¿awê Feliksowi £aganowskiemu,
który wykupi³ j¹ w marcu
1948 r. i by³ w³aœcicielem do jej
upañstwowienia.
Apteka zosta³a upañstwowiona w 1951 roku, a jej kierownikiem zosta³ doœwiadczony magister farmacji Boles³aw
Rymgay³³o. W trzy lata póŸniej,
w 1954 r., z trudnych do zrozumienia powodów aptekê zamkniêto z zamiarem likwidacji,
do której na szczêœcie nie dosz³o dziêki staraniom Boles³awa Rymgay³³y, wspieranego
przez mieszkañców i w³adze
Zamoœcia.
POD SZYLDEM:
APTEKA „REKTORSKA”
Od 1891 r. kamienica przechodzi³a kilkakrotnie remont
(w latach 1911-1929 i 1934-1937). W latach 1956-1957
oraz w 1964 roku wykonano kolejne prace remontowe, zachowuj¹c pierwotny, XVII-wieczny
charakter pomieszczeñ aptecznych i wystrój wnêtrza mieszkalnego kamienicy), ale czas
g³ównej renowacji apteki i kamienicy, która przywróci³a im
dawn¹ œwietnoœæ, to lata siedemdziesi¹te XX wieku. Roboty budowalne, wyposa¿enie
wnêtrz w nowe meble i ¿yrandole oraz renowacjê starych
stylowych, wykonanych jeszcze
na zmówienie K³ossowskich
mebli, odtworzenie wizerunku
Matki Boskiej, który zdobi³
zwieñczenie szafy aptecznej,
wykonano w latach 1972-1976.
Wtedy te¿ apteka otrzyma³a
dodatkowo jedno pomieszczenie na parterze, z wejœciem od
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009
SPRAWY ZAWODU
ogólnonarodowe”. Znów jednak wygra³ zdrowy rozs¹dek,
apteka „Rektorska” pozosta³a
i obecnie rozpoczyna ju¿ pi¹ty
wiek funkcjonowania w tym sa-
Wokalistów Jazzowych i skierowanego ku mi³oœnikom jazzu
z Ukrainy „New Cooperation”), która zobligowana nazw¹ i miejscem, kontynuuje tra-
© Wiktor Szukiel
ul. Bazyliañskiej, oraz na piêtrze, gdzie mieszka³a rodzina
K³ossowskich, piêæ pomieszczeñ po³¹czonych wewnêtrzn¹
klatk¹ schodow¹ z pomieszczeniami na parterze.
Uroczystego otwarcia apteki
po remoncie dokonano 28 paŸdziernika 1976 roku i dziêki
staraniom W³adys³awa Romanowicza, który po odejœciu
B. Rymgay³³y na emeryturê
w 1970 roku zosta³ jej kierownikiem, przyjê³a nazwê: apteka
„Rektorska” na czeœæ jej za³o¿yciela Szymona Piechowicza.
Na II piêtrze kamienicy W³adys³aw Romanowicz utworzy³
Izbê Pami¹tek Farmaceutycznych z bogat¹ ekspozycj¹ muzealn¹, w której mo¿na obejrzeæ dziœ wspania³e biurko oraz
ró¿norodne dawne przyrz¹dy
i urz¹dzenia apteczne: zabytkowe prasy do soków i olejów,
moŸdzierze, lejki, syfony do saturacji wody, unikatowy mikroskop z 1888 r., bidermajerowskie dêbowe gabloty i rega³y
oraz bogaty zbiór ksi¹¿ek i dokumentów – w sumie kilkaset
zabytków. W latach 50. na wzór
naszej apteki – informuje
z nutk¹ dumy by³a kierowniczka apteki mgr farm. Aleksandra Kucharska – zrekonstruowano aptekê na Starym Mieœcie w Warszawie.
Na pocz¹tku lat 90. istnienie
apteki zosta³o po raz kolejny
zagro¿one: w³adze miasta zamierza³y zamkn¹æ j¹ i og³osiæ
przetarg na zajmowany (dodajmy: bardzo atrakcyjny) lokal.
Placówki broni³o jednak kierownictwo Przedsiêbiorstwa
Zaopatrzenia Farmaceutycznego „Cefarm”, zwracaj¹c uwagê
na to, ¿e obiekt ma status apteki zabytkowej i „stanowi dobro
Notatki z kursu Farmacyi Lesiñskiego zebrane przez Uczniów Szko³y
Farmaceutycznej w roku 1934/5 w Warszawie. Jest to jeden z najbardziej
wartoœciowych (wyceniany na kilkadziesi¹t tysiêcy z³) obiektów muzealnych
znajduj¹cych siê pod szczególn¹ ochron¹ mgr. farm. W³adys³awa Romanowicza
mym budynku, s³u¿¹c swoim
pacjentom.
¯yciem têtni¹ dziœ tak¿e pomieszczenia nale¿¹ce niegdyœ
do w³aœcieli apteki „Rektorskiej”: w piwnicach aptecznych
przekazanych artystce Janinie
Kaczmarczyk funkcjonuje pracownia z atelier, zaœ dawne pomieszczenia, gdzie w XIX w.
Karol K³ossowski przechowywa³ zapasy syropów, wody chlorowej, wód gazowanych i mineralnych, w 2000 r. zajê³a kawiarnia „Pod Rektorsk¹” El¿biety i Grzegorza Obstów
(Grzegorz Obst jest znanym
dzia³aczem kultury, wspó³twórc¹ festiwali „Jazz na Kresach”,
Miêdzynarodowego Przegl¹du
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009
dycje sk³adu aptecznego, serwuj¹c s³awne w regionie piwo
z sokiem imbirowym i prowadz¹c kuchniê domow¹ ze specja³ami regionalnymi.
W RODZINIE APTEK
„DBAM O ZDROWIE”
Po przejœciu W³adys³awa Romanowicza w 1998 roku na emeryturê kierownikami apteki by³y
kolejno: mgr farm. Krystyna
Choma, mgr farm. Aleksandra
Kucharska, a ostatnio funkcjê tê
pe³ni mgr farm. Marzena Gontarz-Ot³owska. W „Rektorskiej”
obecnie pracuje piêæ osób,
a opiekê nad aptek¹ sprawuje
Polska Grupa Farmaceutyczna.
➤
21
SPRAWY ZAWODU
wspó³czesne apteki potrzebuj¹
wsparcia w postaci nowoczesnych, profesjonalnych metod
zarz¹dzania. I my takiego
wsparcia udzielamy. Jednoczeœnie pragnê wyraziæ swój podziw i szacunek dla pracy wielu
pokoleñ aptekarzy, dziêki którym rola i ranga apteki w systemie ochrony zdrowia jest coraz
wy¿sza – dodaje Maria Wiœniewska, prezes CEPD N.V.
oraz przewodnicz¹ca rady nadzorczej DOZ S.A.
© Wiktor Szukiel
JUBILEUSZ
W KRÓLEWSKIEJ OPRAWIE
Organizator Izby Pami¹tek Farmaceutycznych – mgr farm. W³adys³aw
Romanowicz prezentuje uratowane przez siebie zbiory Izby
➤
22
Placówka nale¿y bowiem do
ogólnopolskiej rodziny aptek
„Dbam o zdrowie”.
Do grupy aptek „Dbam
o zdrowie” nale¿¹ zarówno apteki, których w³aœcicielem jest
spó³ka DOZ SA, bêd¹ca czêœci¹
miêdzynarodowego holdingu
CEPD N.V. z siedzib¹ w Amsterdamie, który zarz¹dza grup¹
prawie 2,4 tys. aptek w Polsce,
na Litwie i w Wielkiej Brytanii,
jak te¿ apteki franczyzowe oraz
inne prywatne apteki.
Dodajmy, ¿e w grupie aptek
„Dbam o zdrowie” jest 11 aptek zabytkowych, prowadzone
s¹ dwa muzea farmacji – w Lublinie i £odzi oraz dwie izby
pami¹tek farmaceutycznych –
w Bydgoszczy i Zamoœciu.
– Szanuj¹c wielowiekowe tradycje polskiego aptekarstwa,
uda³o nam siê stworzyæ unikatowy model dystrybucji, w którym
jest miejsce na ró¿ne apteki.
Wspólnym mianownikiem dla
nich jest chêæ korzystania z nowoczesnych narzêdzi zarz¹dzania oraz tak wa¿nych na konkurencyjnym rynku efektów skali –
wyjaœnia ideê aptek „Dbam
o zdrowie” prezes DOZ SA.
Karol Piasecki. – W ka¿dej
z aptek „Dbam o zdrowie”,
równie¿ w aptece „Rektorskiej”, troszczymy siê o to, co
dla ka¿dego cz³owieka najcenniejsze – o zdrowie.
– Aptekarstwo to piêkne tradycje, ale te¿ dynamicznie rozwijaj¹cy siê biznes. Dlatego
Czterechsetne urodziny apteka „Rektorska” œwiêtowa³a 18
wrzeœnia br. Z tej okazji zjecha³o do Zamoœcia kilkuset goœci
z ca³ego kraju, w tym wielu farmaceutów, dla których uroczyste obchody jubileuszu 400-lecia
apteki „Rektorskiej” stanowi³y
symboliczny uk³on w stronê
wszystkich pokoleñ polskich aptekarzy, którzy tworzyli i tworz¹
ten zawód.
Z okazji jubileuszu lubelska
Okrêgowa Rada Aptekarska
nada³a aptece „Rektorskiej”
Medal im. mgr. farmacji Witolda £obarzewskiego, pierwszego prezesa OIA w Lublinie.
Medal ten na rêce kierowniczki apteki Marzeny GontarzOt³owskiej przekazali prezes
Naczelnej Rady Aptekarskiej
dr Grzegorz Kucharewicz
i prezes Lubelskiej Okrêgowej
Rady Aptekarskiej mgr farm.
Krzysztof Przystupa.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski przes³a³ list gratulacyjny
do prezesa spó³ki DOZ S.A.,
która jest w³aœcicielem apteki
„Rektorskiej”, z wyrazami po-
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009
SPRAWY ZAWODU
???
dziwu, uznania za dba³oœæ o pielêgnowanie
historii i kultury narodowej oraz z podziêkowaniem za mecenat nad zabytkowymi aptekami, muzeami i izbami pamiêci, a tak¿e za
cykl monografii o najstarszych polskich aptekach.
Radoœci, ¿e jubileusz najstarszej apteki
w Polsce obchodzony jest we Zamoœciu i ¿e
œwiêtuje ona jubileusz z udzia³em tak znakomitych goœci, nie kry³ prezydent Zamoœcia Marcin Zamoyski (syn Jana Zamoyskiego, ostatniego ordynata ordynacji zamojskiej), dziêkuj¹c za organizacjê obchodów i ¿ycz¹c, by apteka s³u¿y³a zamoœcianom przez kolejne setki lat.
Bardzo wa¿ne s³owa skierowa³ do uczestników uroczystoœci ks. bp Wac³aw Depo:
– Historiê tworz¹ nie tylko fakty, ale przede
wszystkim ludzie. Dlatego tak wa¿ne jest, by
poprzez codzienn¹ pracê czyniæ wokó³ siebie dobro. Historia jest si³¹, któr¹ tworz¹
nie tylko fakty, ale przede wszystkim, ludzie,
którzy te fakty czyni¹ poprzez wysi³ek i oddanie serca. Aptekarska sztuka ma zadanie
podwójne: najpierw wyst¹piæ przeciwko
wszelkiej przygodnoœci, ¿eby zobaczyæ cz³owieka w jego oryginalnoœci istnienia, jego
niepowtarzalnoœci, by go leczyæ w sposób
wyj¹tkowy; a drugi – bardzo trudny wymiar,
¿e medycyna i farmacja przeciwstawiaj¹ siê
œmierci, czyli d¹¿¹ do unieœmiertelnienia
cz³owieka.
Jubileuszowe spotkanie w 400-lecie apteki
„Rektorskiej” w Zamoœciu wykorzystano na
premierê kampanii wizerunkowej grupy aptek „Dbam o zdrowie”.
Uroczystoœci jubileuszowe uœwietni³y wystêpy Zespo³u Muzyki Dawnej „Capella all
Antico” i „Koncert na œcianie” pn. „Urodziny Rektorskiej” piêciu utalentowanych muzyków, którzy zagrali na ¿ywo, stoj¹c na pionowej œcianie kamienicy Piechowiczowskiej.
Adres do korespondencji:
Redakcja
„Czasopisma Aptekarskiego”
ul. Obarowska 23/2
04-337 Warszawa
tel. 022 879 98 69
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009
ZAPROSZENIE
XIX Sympozjum Historii Farmacji Zespo³u
Sekcji Historii Farmacji
Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego
SANOK 2010
W dniach 24 (czwartek) czerwca –
– 27 (niedziela) czerwca 2010 roku
w Sanoku odbêdzie siê
XIX Sympozjum Historii Farmacji SANOK 2010
Apteki – Aptekarze – Aptekarstwo
Bezpoœrednimi organizatorami s¹: Oddzia³ Rzeszowski Polskiego
Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Podkarpacka Okrêgowa
Izba Aptekarska w Rzeszowie
Miejsce zakwaterowania: Hotel pod Trzema Ró¿ami – Sanok
ul. Jagielloñska
Miejsce obrad: Muzeum Historyczne Zamek Sanok
W sprawie ewentualnych kosztów uczestnictwa prosimy o skontaktowanie siê z organizatorem.
Program ramowy:
• czwartek, 24 czerwca – przyjazd uczestników, kolacja, zebranie
sprawozdawczo-wyborcze Zespo³u Sekcji Historii Farmacji
• pi¹tek, 25 czerwca – obrady w dwóch sesjach dopo³udniowych, obiad, jedna sesja obrad popo³udniowa, zwiedzanie
muzeum historycznego (zbiór ikon karpackich, dziedzictwo artystyczne Z. Beksiñskiego, ceramika huculska), kolacja, wieczorny spacer po mieœcie
• sobota, 26 czerwca – obrady w sesji dopo³udniowej, obiad,
przejazd do Muzeum Budownictwa Ludowego (Skansen Sanok)
– zwiedzanie, wieczór towarzyski w Gospodzie „pod Bia³¹ Gór¹”
• niedziela, 27 czerwca – dla zainteresowanych wyjazd do wsi
Wujskie, gdzie znajduje siê koœció³ pw. œw. œw. Kosmy i Damiana, po¿egnanie i wyjazd
Wszystkie szczegó³owe informacje:
mgr farm Lidia Czy¿ tel. kom.: 508 184 087
email: [email protected]
Tel.: 0-17/ 86 122 79, fax: 17 85 29 206
Zg³oszenia wstêpne:
Biuro Podkarpackiej Okrêgowej Izby Aptekarskiej
ul. Jagielloñska 23/5, 35-025 Rzeszów
z dopiskiem „XIX Sympozjum” do koñca lutego 2010 roku.
Komunikaty dot. wp³at oraz przesy³ania skrótów referatów zostan¹ przekazane uczestnikom XIX Sympozjum do koñca lutego
2010 roku na adresy podane w zg³oszeniach.
Do zobaczenia w Sanoku
Komitet Organizacyjny XIX Sympozjum Zespo³u Sekcji Historii
Farmacji Polskiego Towarzystwa Farm.
23