Obligatoryjne przyznanie środków finansowych rodzinie zastępczej

Obligatoryjne przyznanie środków finansowych rodzinie zastępczej; obowiązek doręczenia decyzji obojgu
małżonkom jako stronom postępowania
Wyrok
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Poznaniu
z dnia 31 stycznia 2013 r.
IV SA/Po 1183/12
Teza
Do 31 grudnia 2014 roku starosta ma obowiązek udzielić rodzinie zastępczej pomocy finansowej - jeżeli taka jej
przysługuje na podstawie przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Decyzja starosty
nie może mieć charakteru uznaniowego.
- Wspólnota 2013 nr 10, str. 57, Legalis
- Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Art. 41 ust. 1, Art. 83 ust. 2, Art. 232b ust. 1
Skład sądu
Anna Jarosz (przewodniczący)
Maciej Busz
Tomasz Grossmann (sprawozdawca)
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 stycznia 2013 r. sprawy ze
skargi M. N., P. N. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w (...) z dnia (...) września 2012 r. nr (...)
w przedmiocie pomocy finansowej dla rodziny zastępczej na utrzymanie domu jednorodzinnego uchyla
zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Starosty (...) z dnia (...) sierpnia 2012 r. nr (...).
Uzasadnienie
Dnia (...) lipca 2012 r. do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w (...) wpłynął wniosek M. N., z tej samej daty,
o pomoc finansową w ponoszeniu kosztów utrzymania domu (w którym funkcjonuje zawodowa rodzina zastępcza)
za okres od 25 stycznia 2012 r. do 29 czerwca 2012 r. Do wniosku załączono faktury dokumentujące poniesione
koszty.
Decyzją z (...) sierpnia 2012 r., nr (...), Starosta (...) (dalej: "Starosta") - działając na podstawie art. 83 ust. 2, art.
86, art. 88 ust. 1 i 4 oraz art. 89 ustawy z dnia 09 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887, ze zm.; dalej: "ustawa o wspieraniu rodziny", w skrócie WspRodzU11) odmówił przyznania M. i P. N. (dalej: "Wnioskodawcy" lub "Skarżący"), zawodowej rodzinie zastępczej,
wnioskowanej pomocy finansowej na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem domu jednorodzinnego w
okresie od 25 stycznia do 29 czerwca 2012 r.
W uzasadnieniu organ wskazał, że zgodnie z art. 83 ust. 2 WspRodzU11, rodzina zastępcza niezawodowa i
zawodowa może otrzymywać środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub
domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez taką rodzinę na czynsz, opłaty z
tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig
osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami
eksploatacji, obliczonym przez podzielenie łącznej kwoty tych kosztów przez liczbę osób zamieszkujących w tym
lokalu lub domu jednorodzinnym i pomnożenie przez liczbę dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność
przebywając w pieczy zastępczej, o których mowa w art. 37 ust. 2 WspRodzU11, umieszczonych w rodzinie
zastępczej wraz z osobami tworzącymi tę rodzinę zastępczą. Dalej Starosta wyjaśnił, że na podstawie
cytowanego przepisu obliczył wysokość udokumentowanych kosztów poniesionych przez wnioskującą rodzinę na
utrzymanie domu jednorodzinnego w przedmiotowym okresie, wynoszącą 2.936,07 zł, oraz średni miesięczny
koszt utrzymania domu jednorodzinnego przypadający na osobę uprawnioną do świadczenia, który zgodnie z
przedstawioną w uzasadnieniu decyzji kalkulacją wyniósł 83,89 zł. Jako bardzo dobrą Starosta ocenił sytuację
materialną i finansową rodziny. Wyliczył, że jej średni miesięczny dochód wynosi 8.593,18 zł, co w przeliczeniu na
osobę daje kwotę 1.227,60 zł, a w przypadku niepełnosprawnych M. K. i P. K. - odpowiednio 1.468,70 zł i
1.427,60 zł. Zważywszy, że ustawodawca określił wysokość świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka
w rodzinie zastępczej na kwotę nie niższą niż 1.000,00 zł, to, w ocenie I instancji, miesięczny dochód w wysokości
1.227,60 zł na osobę, jakim dysponują Wnioskodawcy, jest wystarczający, aby pokryć średnie miesięczne koszty
w wysokości 83,89 zł na osobę, związane z utrzymaniem domu jednorodzinnego. Z tego względu Starosta
odmówił przyznania wnioskowanej pomocy finansowej, wyrażając jednocześnie przekonanie, że fakt ten nie
wpłynie negatywnie na jakość wykonywanej pracy.
Od opisanej decyzji odwołanie złożyli Wnioskodawcy. Ocenili, że zaskarżona decyzja jest niesłuszna, gdyż
poprzednia decyzja, z (...) kwietnia 2012 r., była pozytywna przy tych samych zarobkach Skarżących. Zaznaczyli,
że odmowna decyzja nie wpłynie negatywnie na jakość wykonywanej pracy, ale na pewno wpłynie negatywnie na
jakość utrzymania domu.
Decyzją z (...) września 2012 r., nr (...), Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. (dalej: "SKO"), działając na
podstawie art. 138 § 1 ust. 1 (powinno być "pkt 1" - uw. Sądu) ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks
postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.: dalej: KPA) utrzymało zaskarżoną
decyzję w mocy.
Uzasadniając, SKO oceniło stan faktyczny sprawy jako niesporny. Stwierdziło, że organ I instancji wyjaśnił
wyczerpująco sytuację faktyczną i prawną w przedmiotowej sprawie, prawidłowo obliczył średni miesięczny koszt
utrzymania domu jednorodzinnego przypadający na osobę uprawnioną do świadczenia. SKO wyjaśniło, że z
dniem 08 czerwca 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 579). Jej mocą m.in.
został uchylony ustęp 3 w art. 83 WspRodzU11, który stanowił, że środki finansowe, o których mowa w art. 83 ust.
2 Starosta jest zobowiązany przyznać rodzinie zastępczej zawodowej, w której umieszczono powyżej 3 dzieci i
osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, o której mowa w art. 37 ust. 2, oraz jeżeli
zasadność przyznania tych środków zostanie potwierdzona w opinii organizatora rodzinnej pieczy zastępczej.
SKO oceniło, że w obecnym stanie prawnym przyznanie świadczenia określonego w art. 83 ust. 2 WspRodzU11
ma charakter fakultatywny - organ może przyznać to świadczenie, lecz nie musi, jeżeli dojdzie do przekonania, że
nie wymaga tego sytuacja faktyczna. SKO oceniło, że organ I instancji wyjaśnił wyczerpująco wszystkie istotne
okoliczności sprawy, dokonał także prawidłowej interpretacji przepisów prawa materialnego.
Na opisaną decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu złożyli Wnioskodawcy.
Ocenili, że decyzje wydane w sprawie są niezgodne z prawem. Wyjaśnili, że pierwszy raz wniosek na pokrycie
wydatków związanych z utrzymaniem domu jednorodzinnego złożyli w dniu (...) marca 2012 r., za okres
rozliczeniowy styczeń-marzec 2012 r., i otrzymali decyzje pozytywną. Drugiego wniosku, z (...) lipca 2012 r.,
dotyczą zakwestionowane decyzje. Skarżący zarzucili, że organ I instancji nie określił wysokości, która decyduje o
przyznaniu bądź odmowie przyznania świadczenia. W decyzji z (...) kwietnia 2012 r. organ I instancji wyliczył
dochód rodziny na osobę w wysokości 1.315,46 zł, i Skarżący nie rozumieją, dlaczego otrzymali pomoc finansową
gdy mieli wyższy dochód, podczas gdy teraz dofinansowania odmówiono. Zaznaczyli, że w roku 2012
świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej wyniosło 1000 zł oraz
1200 zł, jeżeli dziecko jest niepełnosprawne, podczas gdy przez kilka lat do grudnia 2011 r. świadczenie to
wynosiło odpowiednio 658,80 zł i 911, 70 zł.
W odpowiedzi na skargę organ administracji wniósł o jej oddalenie, powtarzając argumenty zawarte w
zaskarżonej decyzji.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu zważył, co następuje:
Na wstępie należy podkreślić, że zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów
administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości
poprzez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem
zgodności z prawem (legalności), jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sądy administracyjne, kierując się
wspomnianym kryterium legalności, dokonują oceny zgodności treści zaskarżonego aktu oraz procesu jego
wydania z normami prawnymi - odpowiednio: ustrojowymi, proceduralnymi i materialnymi - przy czym ocena ta
jest dokonywana według stanu prawnego i zasadniczo na podstawie stanu faktycznego istniejącego w dniu
wydania zaskarżonego aktu. W świetle art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.; dalej: PostAdmU) kontrola działalności administracji
publicznej przez sądy administracyjne obejmuje m.in. orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne.
Stosownie do art. 134 § 1 PostAdmU sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany
zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Oznacza to, że bierze pod uwagę wszelkie
naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie,
niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze - w granicach sprawy, wyznaczonych przede
wszystkim rodzajem i treścią zaskarżonego aktu (czynności).
Przedmiotem tak rozumianej kontroli w niniejszej sprawie jest decyzja SKO utrzymująca w mocy decyzję Starosty
w przedmiocie odmowy przyznania Skarżącym, tworzącym zawodową rodzinę zastępczą, pomocy finansowej na
pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem domu jednorodzinnego, we wnioskowanym okresie.
Sąd podziela stanowisko SKO, że stan faktyczny sprawy jest pomiędzy stronami niesporny. W ocenie Sądu
został on przez organy w niezbędnym zakresie i w sposób prawidłowy wyjaśniony.
Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie organy administracji obu instancji naruszyły jednak prawo materialne w
stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a PostAdmU).
SKO trafnie podkreśliło fakt zmiany stanu prawnego, do jakiej doszło pomiędzy jednym a drugim wnioskiem
Skarżących - że mianowicie z dniem 08 czerwca 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 kwietnia 2012 r. o
zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (dalej: "ustawa
zmieniająca z 2012 r."). Ustawa ta m.in. uchyliła ustęp 3 w art. 83 WspRodzU11, który stanowił, że środki
finansowe, o których mowa w art. 83 ust. 2 WspRodzU11, starosta jest zobowiązany przyznać rodzinie zastępczej
zawodowej, w której umieszczono powyżej 3 dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy
zastępczej, o której mowa w art. 37 ust. 2 WspRodzU11, oraz jeżeli zasadność przyznania tych środków zostanie
potwierdzona w opinii organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Uszło jednak uwadze organów administracji, że tą
samą ustawą zmieniającą z 2012 r. dodano (w art. 1 pkt 39) do ustawy o wspieraniu rodziny przepis przejściowy art. 232b o następującej treści:
"1. Do dnia 31 grudnia 2014 r. na wniosek rodziny zastępczej zawodowej, w której przebywa więcej niż 3 dzieci
starosta:
1) zatrudnia osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich albo
2) przyznaje środki finansowe, o których mowa w art. 83 ust. 2, jeżeli zasadność przyznania tych środków
zostanie potwierdzona w opinii organizatora rodzinnej pieczy zastępczej.
2. Świadczenia, o których mowa w ust. 1, starosta, na wniosek rodziny, może przyznać łącznie.
3. Do osoby, o której mowa w ust. 1 pkt 1, przepisy art. 64 ust. 3-6 stosuje się odpowiednio."
Sąd ocenia, że redakcja art. 232b ust. 1 pkt 2 WspRodzU11, tj. sformułowanie: "przyznaje środki finansowe",
wyklucza uznaniowość organu. Jeżeli więc rodzina zastępcza zawodowa spełni przesłanki wskazane przez
ustawodawcę, Starosta nie może odmówić przyznania środków finansowych, o których mowa w art. 83 ust. 2
WspRodzU11.
Z uzasadnienia decyzji organu I instancji wynika, że w okresie, którego dotyczy wniosek, w rodzinie zastępczej
zawodowej, tworzonej przez Skarżących, zapewniana była opieka i wychowanie 4 dzieci, zatem organ winien
uwzględnić dyspozycję cytowanego art. 232b WspRodzU11. Fakt nie powołania tego przepisu w uzasadnieniu
zaskarżonych decyzji oraz brak w aktach administracyjnych sprawy opinii organizatora pieczy zastępczej,
wymaganej w świetle art. 232b ust. 1 pkt 2 WspRodzU11, świadczy, iż przepis ten został przez organy obu
instancji pominięty.
Opisane naruszenie prawa materialnego stanowiło samodzielny powód do uchylenia obu wydanych w sprawie
decyzji.
W związku z powyższym Sąd jedynie ubocznie wskazuje, że zgodnie z art. 41 ust. 1 WspRodzU11 rodzinę
zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim. Z akt
administracyjnych sprawy, w tym zwłaszcza z uzasadnienia decyzji Starosty, wynika, że rodzinę zastępczą
zawodową stanowią oboje Skarżący. Zatem stronami postępowania o pomoc finansową w ponoszeniu kosztów
utrzymania domu jednorodzinnego, w którym funkcjonuje taka rodzina, są oboje małżonkowie. W konsekwencji,
organ I instancji powinien doręczyć swoją decyzję obu osobom stanowiącym rodzinę zastępczą, pomimo tego, że
wniosek podpisała tylko Skarżąca. Tymczasem z naruszeniem przepisów postępowania Starosta doręczył decyzję
jedynie Wnioskodawczyni. SKO tylko częściowo wyeliminowało ten błąd, bowiem swoją decyzję doręczyło jedną
przesyłką adresowaną do obojga małżonków, zamiast do każdego z nich z osobna.
Mając wszystko to na uwadze Sąd, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a PostAdmU, orzekł jak w
sentencji wyroku, uchylając obie wydane w sprawie decyzje.
Sąd nie orzekł w przedmiocie wykonania zaskarżonej decyzji (art. 152 PostAdmU), ponieważ nie posiada ona jako decyzja odmowna - przymiotu wykonalności.