Raport z badania rynku 2006

Spis treści:
1. Summary .............................................................................................................................. 2
2. Wstęp .................................................................................................................................... 4
3. PołoŜenie i krótka charakterystyka obszarów objętych badaniem ............................... 8
4. Poziom i struktura osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w Powiatowych
Urzędach Pracy w powiatach objętych badaniem ............................................................. 12
5. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych
urzędach pracy w powiatach objętych badaniem .............................................................. 20
5.1 Pośrednictwo pracy ................................................................................................. 20
5.2 Szkolenia .................................................................................................................. 23
6. Opis doboru próby do badań ......................................................................................... 25
7. ZałoŜenia metodologiczne................................................................................................. 26
8. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw ................................................................ 28
8.1 Lokalizacja, czyli preferencje lokalizacyjne badanych przedsiębiorstw .......... 28
8. 2 Formy organizacyjno-prawne badanych przedsiębiorstw ................................. 30
8. 3 Działy gospodarki badanych przedsiębiorstw ..................................................... 32
8.4 Poziom zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach........................................ 36
8.5 Kondycja finansowa badanych przedsiębiorstw .................................................. 38
8.6 Charakter inwestycji przedsiębiorstw - obraz poziomu inwestycyjności
badanych przedsiębiorstw ..................................................................................................... 39
9. MoŜliwości zatrudnieniowe badanych przedsiębiorstw................................................. 42
10. Osoby niepełnosprawne i po przebytym kryzysie psychicznym na rynku pracy..... 52
10.1 Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w badanych przedsiębiorstwach........ 52
10.2 MoŜliwości zatrudnienia osób po przebytym kryzysie psychicznym ............... 62
11. Zainteresowanie przedsiębiorców pozyskiwaniem środków finansowych ................ 66
12. Podsumowanie ................................................................................................................. 71
Załącznik nr 1. ............................................................................................................... 73
1. Summary
The market research 2006 included preparation of the research executed by County
Labour Office in Suwałki (Poland) between 22nd May, 2006 and 15th July, 2006 within the
area of 4 counties and Suwałki town on the population of 240 employers. The preparation of
the research is a part of the project: „Partnership for Development „Entering, Staying At and
Returning to the Labour Market by Individuals Recovering from a Mental Disease”, which is
being implemented under EQUAL Programme. The execution of the task and
accomplishment of the objective of the research was supported by use of research tools:
survey questionnaire.
Objectives of the research:
- to obtain knowledge on employment opportunities for individuals recovering from mental
crises, provided by the labour markets of Suwałki county and Suwałki town, Augustów
county, Sejny county and Olecko county.
- identification of training demands among local employers from the point of view of
possibility of training for beneficiaries of EQUAL Programme: individuals recovering
from mental crises, aiming at conscious and professional preparation of this group for
entering the labour market, to be advantageous both for the employers and the final
beneficiaries.
The labour market research has revealed that 46.3% of all the employers approached
are willing to employ individuals recovering from mental crises in their companies. However,
and this must be emphasized, the will or declaration to give jobs does not mean that the
employers are ready to tackle the problems individuals suffering from mental crises might
cause. The employers raise certain conditions for employment of such individuals. First of all,
prior to employment the candidates for a job must obtain positive opinion, not only from a
labour medicine physician but from mental diseases specialists as well. Second of all, the
employers subject employment of individuals recovering from mental crises to receiving
financial support.
Clearly, the opinions expressed by the employers result from their lack of knowledge
regarding mental diseases. The employers confessed that they know either very little or
nothing about it. Therefore, prior to employment, they would like to learn more through
training. Some of them suggested employing a consultant or guardian, who would solve
arising problems on spot.
2
The research was also supposed to answer the question of training abilities of
individuals recovering from mental crises. It has been found that there is a demand for
specific professional groups and jobs/positions. The proposed subject matters of training for
individuals recovering from mental crises, resulting from the analysis of demands on the
labour markets under the research, list as follows:
1. Shop-assistant-salesman.
2. Gastronomy worker: cook, waiter, kitchen-maid
3. Production worker, production assistant, packing worker
4. Blue-collar worker in construction: bricklayer, plasterer, wall-painter
5. Guard, watchman
5. Joinery machines operator, joinery production assistant
6. Administration/office worker
Recruitment of participants of such training courses must take into consideration
predispositions and vocational preferences of the individuals recovering from mental crises,
bearing in mind that both the training and the prospective employment will be a chance for
proper rehabilitation, both social and vocational.
3
2. Wstęp
Zjawisko niepełnosprawności w Polsce jest problemem waŜnym społecznie i dość
wysokim biorąc pod uwagę jego wielkość. Coraz częściej dotyka osoby młode w wieku
mobilnym zawodowo. Powodując u tych osób czasowe lub trwałe kalectwo, które dla
większości oznacza utratę pracy zawodowej, moŜliwości uczciwego i godnego zarobkowania
oraz przynaleŜności do określonej grupy zawodowej.
Niepełnosprawność nie musi oznaczać końca wszystkiego. MoŜe być krokiem do
innego sposobu na Ŝycie i zarobkowanie. Osoby niepełnosprawne nie są niepełnosprawne we
wszystkich sferach Ŝycia społecznego w tym zawodowego. NaleŜy ułatwić tym osobom
wyjście z własnego, podświadomego świata niepełnosprawności. Pomóc pokonać przeszkody
i wspierać stwarzając moŜliwości, aby mogli poczuć, Ŝe są ludźmi wartościowi i mogli Ŝyć
godnie. Istnieją sposoby, które pozwolą wykorzystać ich kompetencje, wiedzę i
doświadczenie zawodowe. Współczesny świat pozwala przełamywać bariery nawet te z
pozoru nie do przejścia.
W nierównej pozycji na rynku pracy są osoby, które przeszły kryzys psychiczny. Ten
fakt stanowi dla nich dodatkowe obciąŜenie. Z tą sytuacją nie potrafią radzić one same, ich
rodziny, znajomi, przyjaciele, współpracownicy i pracodawcy. Większość z nas nie ma
wiedzy na temat chorób psychicznych. Często teŜ nie rozumie konsekwencji i ograniczeń,
które powodują kryzysy psychiczne.
Brak wiedzy, niezrozumienie powoduje w nas opór i strach przeciwko temu, co dla nas
samych jest nieznane. Zwykle boimy się tego, z czym nie umiemy i nie potrafimy sobie
radzić. Dlatego teŜ społeczeństwo spycha te osoby na margines Ŝycia społecznego.
Partnerstwo na Rzecz Rozwoju „Wchodzenie, utrzymanie, powrót na rynek pracy osób po
chorobie psychicznej” w ramach Programu EQUAL powstało z myślą o grupie osób
cierpiących na choroby psychiczne, które mogą i powinny wrócić do społeczeństwa i na
rynek pracy. Powrót ten jest warunkiem ich pomyślnej rehabilitacji zdrowotnej i zawodowej.
Chcąc zrozumieć jak waŜny jest to problem musimy dowiedzieć się czym są choroby
psychiczne. Wówczas bowiem mamy szansę zrozumieć cel i zasadność podejmowania
działań na rzecz tych ludzi.
Zatrudnienie osób po przebytym kryzysie psychicznym stwarza
moŜliwość
normalnego funkcjonowania w sferze społecznej oraz indywidualnej. Istnieją obawy, Ŝe bez
wsparcia ich powrót na rynek pracy byłby niemoŜliwy.
4
Choroby psychiczne są zaburzeniami psychicznymi, które stanowią przedmiot
zainteresowań psychiatrii ze względu na potrzebę leczenia. W rozumieniu tradycyjnym,
psychiatra zajmuje się tylko częścią zaburzeń psychicznych, która obejmuje psychozy.
Psychozy z kolei są grupą zaburzeń psychicznych, uwaŜanych za głębsze i cięŜsze.
Jako kryteria ich wyodrębnienia stosuje się wyraźne ograniczenia lub utratę zdolności
krytycznej oceny rzeczywistości (z powodu zaburzeń poznawczych typu – urojenia, omamy,
zaburzenia przytomności), dowiedzione lub hipotetyczne tło somatyczne oraz szczególnie
głęboka i całościowa dezorganizacja funkcjonowania psychicznego i społecznego.
Urojenia są objawami zaburzeń psychicznych. Jest to błędne przekonanie chorego,
narzucające mu z poczuciem zupełnej oczywistości i podtrzymywane przezeń mimo
nieodpartych dowodów ich fałszywości. Trzeba zauwaŜyć, iŜ przekonania te nie są w pełni
zwerbalizowane. Czasami wyraŜane są za pomocą specyficznego nastroju, niejasnego
zagroŜenia lub nadchodzącej zmiany bądź niejasno umotywowanych zachowań. Z
przekonaniami tymi często wiąŜą się mniej lub bardziej adekwatne uczucia działania. Treść
urojeń wskazuje
najczęściej na: zagroŜenie godności, zdrowia, Ŝycia (urojenia
prześladowcze), stwierdzenie nieistniejących lub negowanie istniejących związków między
chorym, a innymi ludźmi (urojenia odnoszące, ksobne), niepokojące zmiany we własnym
ciele lub psychice (urojenia zmiany osoby), albo teŜ
na wyraźnie zaniŜoną (urojenia
depresyjne) bądź zawyŜoną (urojenia wyŜszościowe) ocenę siebie lub swego postępowania.
NaleŜy takŜe podkreślić, Ŝe urojenia mogą układać się w mniej lub bardziej zwarty system
urojeń. Są one charakterystyczne dla psychoz urojeniowych, schizofrenii, rzadziej natomiast
występują w innych psychozach.
Innym objawem zaburzeń psychicznych są omamy-halucynacje. Są to spostrzeŜenia
zmysłowe powstające bez odpowiednich bodźców zewnętrznych, mające charakter realnych
doznań zmysłowych. Omamy mogą powstawać w zakresie kaŜdego zmysłu (omamy
słuchowe, wzrokowe, węchowe, smakowe, dotykowe, czucia wewnętrznego, równowagi) i
mogą mieć charakter spostrzeŜeń prostych (np. trzaski, błyski, szarpnięcia), złoŜonych (np.
głosy, postacie) lub nawet scenicznych. Istnieją takŜe omamy rzekome ( pseudohalucynacje) i
są one doznaniami o charakterze mniej wyraziście zmysłowym. Są one zlokalizowane
niezgodnie z naturą np. głosy w głowie, filmy w oczach. Omamy występują w psychozach, w
schizofrenii.
Schizofrenia inaczej psychoza schizofreniczna lub psychoza rozszczepienia jest jedną
z endogennych chorób psychicznych (lub grupą chorób).Cechuje ją występowanie objawów
specyficznej dezintegracji osobowości tzn. zmniejszenie lub utrata naturalnej spójności i
5
wzajemnej harmonii między składnikami budującymi Ŝycie psychiczne. Zewnętrznie
przejawia się to zmianami w zachowaniu chorego, które rozmijając się z wymogami
rzeczywistości (dereizm) i oczekiwaniami otoczenia (niedostosowanie) jest odbierane jako w
róŜnym stopniu niezrozumiałe, nieprzewidywalne i dziwaczne. Wewnętrznym przejawem
dezintegracji są róŜnorodne zniekształcenia (omamy, urojenia). Kolejnym objawem
schizofrenii jest dezorganizacja ( np.: rozkojarzenie myślenia) lub dysharmonia (np.
ambiwalencja) w przeŜywaniu świata i siebie. Towarzyszą temu często powaŜne kryzysy
toŜsamości, napięcia uczuciowe, gwałtowne zmiany i wyobcowanie motywów postępowania.
MoŜe pojawić się zobojętnienie (apatia), bezczynność (abulia) i wycofanie się chorych z
aktywnego współŜycia i współdziałania z otoczeniem w wewnętrzny świat przeŜyć
chorobowych (autyzm).
Tak, więc róŜne postacie schizofrenii cechuje względna przewaga pewnych objawów,
urojeń (schizofrenia paranoidalna), chaotycznego pobudzenia lub zahamowania (schizofrenia
katatoniczna), dezorganizacji i niedostosowania (schizofrenia hebefreniczna). Choroba ta
zaczyna się zwykłe w 2-3 dekadzie Ŝycia. Przebiega w postaci nawrotów oddzielonych
wykresami względnej poprawy. Dezintegracja postępuje w róŜnym tempie i osiąga róŜne
nasilenie. Przyczyny tych zaburzeń nie są znane. Występują przeciętnie u około1% populacji.
Przypuszcza się, Ŝe do wystąpienia schizofrenii konieczne jest współdziałanie odziedziczonej
lub wcześnie nabytej przydatności oraz indywidualnych lub środowiskowych czynników
wyzwalających. WaŜną rolę w leczeniu odgrywa psychofarmakoterapia, zwykle kojarzona z
psycho i socjoterapią. Leczenie wytrwałe i wszechstronne daje duŜe szanse na odwrócenie
nasilonych objawów oraz zmniejsza ryzyko nawrotu choroby i zapobiega powstawaniu
negatywnych następstw Ŝyciowych. MoŜna takŜe wspomnieć o zaburzeniach świadomości,
które powstają w wyniku zakłócenia poziomu i zakresu aktywacji mózgu. WyróŜniamy
zaburzenia świadomości ilościowe np. senność-sen patologiczny -śpiączka, jakościowe
(zamroczenie, zmącenie, majaczenie lub przymglenie-splątanie).
Zaburzenia psychiczne są więc zakłóceniem czynności organizmu, które
uniemoŜliwiają utrzymanie równowagi wewnętrznej lub zrównowaŜonej równowagi z
otoczeniem. Objawiają się w przeŜyciach i
zachowaniach. Pojawiają się wówczas
zniekształcone czynności lub mowa. Często towarzyszą temu kryzysy uznawanego dotąd
świata wartości, zakłócenia w pełnieniu ról społecznych oraz niezdolność do realistycznej
oceny rzeczywistości. Przyczyną zaburzeń psychicznych mogą być pierwotne lub wtórne
deficyty i dysfunkcje mózgu, wadliwe ukształtowanie osobowości bądź urazy psychiczne.
6
Zespół zaburzeń psychicznych – depresja objawia się depresyjnym nastrojem o
róŜnym nasileniu, zahamowaniami lub niepokojem psychicznym oraz długotrwałym lękiem.
Dodatkowo często współwystępują objawy somatyczne np: zaburzenia snu, obniŜone
łaknienie i libido, zaparcia).Depresja
moŜe mieć charakter depresji endogennych
występujących w przebiegu chorób afektywnych lub psychoz reaktywnych. Leczenie jest
trudne. W stanie depresyjnym często pojawiają się myśli samobójcze.
Istnieje takŜe depresja sezonowa nawracająca względnie regularnie w określonej porze roku
jej przyczyną jest zaburzenie rocznego rytmu biologicznego (analogia snu zimowego), brak
słońca *.
Doprowadzenie do zatrudnienia
psychicznych
i
szkolenia
osób
po przebytych kryzysach
to duŜe wyzwanie .Będą musieli z nim się zmierzyć beneficjenci
oraz
wszyscy partnerzy zaangaŜowani w realizację projektu w tym pracodawcy na badanych
rynkach pracy.
Reasumując opór w społeczeństwie i marginalizacja tych osób bierze się głównie z
niewiedzy, która powoduje lęk. Niski poziom świadomości tego zjawiska, jego przyczyn i
skutków kryzysów psychicznych to powody dla, których powstał projekt.
Celem badania było:
- uzyskanie wiedzy na temat moŜliwości zatrudnienia osób po przebytym kryzysie
psychicznym na rynkach pracy powiatu suwalskiego i miasta Suwałki, powiatu
augustowskiego, sejneńskiego i oleckiego.
-
rozpoznanie potrzeb szkoleniowych lokalnych pracodawców pod kątem moŜliwości
przeszkolenia beneficjentów programu EQUAL - osób po przebytym kryzysie
psychicznym, aby w sposób świadomy i profesjonalny przygotować tę grupę do wejścia na
rynek pracy przynosząc korzyści
zarówno dla pracodawców jak i beneficjentów
ostatecznych.
*
Na podstawie Nowej Encyklopedii PWN
7
3. PołoŜenie i krótka charakterystyka obszarów objętych badaniem
A. Powiat Suwalski oraz miasto Suwałki
W skład powiatu suwalskiego wchodzi dziewięć gmin:
-
Bakałarzewo
-
Filipów
-
Jeleniewo
-
Przerośl
-
Raczki
-
Rutka Tartak
-
Suwałki
-
Szypliszki
-
WiŜajny
W powiecie ziemskim zamieszkuje 35 2201osób, w
tym 18 007 męŜczyzn i 17 213 kobiet.
Jest to powiat typowo rolniczy poniewaŜ 79% jego
ogólnej powierzchni
zajmują
indywidualne gospodarstwa rolne. Tylko 11% ogółu ludności w wieku produkcyjnym pracuje
poza rolnictwem. W powiecie suwalskim w systemie REGON zarejestrowanych jest 16182
pracodawców z czego 1284 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Dominuje tu handel i przetwórstwo przemysłowe.
Miasto Suwałki jest miastem na prawach powiatu, połoŜonym w północno –
wschodniej części województwa podlaskiego, między Wigierskim Parkiem Narodowym, a
Suwalskim Parkiem Krajobrazowym. Największym w rejonie północno-wschodnim jest
przejście drogowe w Budzisku. W Suwałkach mieszka 69 268
1
osób w tym 33 215.
męŜczyzn i 36 053 kobiet. W systemie REGON zarejestrowanych jest 75012 pracodawców
w tym 6030 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
W mieście Suwałki dominuje handel, obsługa nieruchomości i firm, transport oraz
budownictwo i przetwórstwo przemysłowe. Najwięcej ludności pracuje w sektorze usług
oraz przemyśle i budownictwie.
1
2
- dane ludnościowe w powiatach –źródło Główny Urząd Statystyczny stan na 31.12.2005r.
- dane dotyczące podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie powiatów stan na 31.12.2004r.-źródło
Urząd Statystyczny w Białymstoku
8
B. Powiat sejneński
Powiat sejneński obejmuje miasto Sejny oraz gminy wiejskie:
-
Sejny
-
Giby
-
Krasnopol
-
Puńsk
Powiat Sejny leŜy na północno-wschodnim krańcu Polski,
w województwie podlaskim, na Pojezierzu Wschodnio
Suwalskim.
Teren powiatu sejneńskiego zamieszkuje 21 4521 osób, w
tym 10 729 męŜczyzn i 10 723 kobiety. 40% ludności
powiatu stanowią Litwini. Powiat sejneński jest regionem
rolniczym. Zdecydowana większość jego mieszkańców pracuje i utrzymuje się z rodzinnych
gospodarstw rolnych. Na ogólną liczbę 10,2 tysiąca osób pracujących tylko 3,1 tysiąca pracuje
poza rolnictwem indywidualnym.
WyróŜnikiem powiatu jest jego duŜa lesistość wynosząca 42% ogólnej powierzchni (35 733
ha) oraz duŜa ilość jezior (103). Obszar powiatu stanowi 2% ogólnej powierzchni lasów
Zielonych Płuc Polski.
W systemie REGON zarejestrowanych jest 12162 pracodawców w tym 948 osób fizycznych
prowadzących działalność gospodarczą. Na terenie powiatu brak jest duŜych zakładów
produkcyjnych i przemysłowych. Istniejące to w większości małe podmioty produkcyjnohandlowe i usługowe. Największym zakładem przemysłowym w powiecie jest mleczarnia w
Sejnach, posiadająca wytwórnię twardych serów. Ponadto działają drobne zakłady branŜy
rolno - spoŜywczej i drzewnej oraz placówki handlowo-usługowe.
Sejny leŜą nad rzeką Marychą. Od drogowego przejścia granicznego w Ogrodnikach
dzieli je 12 km, zaś 25 km od przejścia kolejowego w Trakiszkach oraz 15 km od lokalnego
przejścia drogowego w BerŜnikach. Miasto Sejny zamieszkuje 5 9711 osób 3 087 kobiet 2
884 męŜczyzn. W Sejnach rozwija się przemysł spoŜywczy. Największym zakładem tej
branŜy jest mleczarnia "Sejnmlek" z zakładem serowarskim i proszkownią. Ponadto mieści
się tu gorzelnia i zakłady drzewne.
9
C. Powiat augustowski
W skład powiatu augustowskiego wchodzą miasta Augustów i Lipsk oraz gminy:
-
Augustów
-
Bargłów Kościelny
-
Nowinka
-
Płaska
-
Sztabin
-
Lipsk
Powiat augustowski połoŜony jest na
Równinie
Augustowskiej
w
północno-
wschodniej części województwa podlaskiego,
przy granicy z Białorusią. NajbliŜsze przejście graniczne znajduje się na Kanale
Augustowskim w Rudawce na remontowanej obecnie śluzie w Kurzynie. Jest to przejście
rzeczne sezonowe. Północna część powiatu wchodzi w skład Wigierskiego Parku
Narodowego, natomiast południowa w skład Biebrzańskiego Parku Narodowego. Na terenie
powiatu rozciąga się Puszcza Augustowska - jeden z największych kompleksów leśnych w
Polsce. Powiat zamieszkuje 58 9951 osób, w tym 28 924 męŜczyzn 30 071 kobiet. Jest to
region turystyczny posiadający największą w województwie podlaskim bazę noclegową – 48
obiektów. Rozwija się tu agroturystyka. W systemie REGON zarejestrowanych jest 45312
pracodawców w tym 3749 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
Miasto Augustów połoŜone jest na skraju Puszczy Augustowskiej. Otoczone jest
trzema jeziorami (Necko, Białe, Sajno), a przecięte rzeką (Nettą) włączoną do systemu
Kanału Augustowskiego. Na terenie miasta Augustów mieszka 32 4711 tys. osób w tym
17 137 kobiet i 15 334. męŜczyzn. Największym przedsiębiorstwem jest British American
Tabacoo S.A. , funkcjonuje teŜ kilka duŜych stoczni jachtowych
10
D. Powiat olecki
W granicach administracyjnych powiatu znajduje się miasto Olecko oraz gminy:
-
Kowale Olecki
-
Olecko
-
Świętajno
-
Wiliczki
Powiat olecki połoŜony jest na terenie Pojezierza
Ełckiego. Na terenie powiatu oleckiego mieszka
34 2241 osób w tym 16 909
męŜczyzn 17 315
kobiet .
Powiat
olecki
jest
powiatem
typowo
rolniczym. Ponad połowę powierzchni powiatu stanowią uŜytki rolne. Podstawą rozwoju
gospodarczego powiatu jest produkcja rolnicza, przemysłowa, turystyka. W systemie
REGON
zarejestrowanych jest 26173 pracodawców w tym 2095 osób fizycznych
prowadzących działalność gospodarczą.
Miasto i gmina Olecko leŜy w północnej części Polski, w województwie warmińskomazurskim. Największymi zaletami jest wspaniały mikroklimat oraz duŜe obszary wodne i
leśne. Na terenie miasta Olecko mieszka 16 1551 tys. osób w tym 8 446 tys. kobiet i ponad
7 709 tys. męŜczyzn. 30,1% ludności miasta to osoby bezrobotne. Według ewidencji
działalności gospodarczej na terenie miasta Olecko istnieje 1443 podmiotów gospodarczych
prowadzących działalność gospodarczą jako osoby fizyczne. W Olecku dominują zakłady
branŜy drzewnej, stolarskiej, spoŜywczej, budowlanej.
3
– dane wg Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Olsztynie stan na koniec 31.12.2004r.
11
4.
Poziom i struktura osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w
Powiatowych Urzędach Pracy w powiatach objętych badaniem
Największy odsetek osób niepełnosprawnych na koniec grudnia 2005r. oraz na koniec
maja 2006r. odnotowano na terenie działania PUP w Suwałkach, najmniejszy zaś na terenie
działania PUP w Augustowie (tabela 1 wykres 1).
Tabela 1. Bezrobotni i osoby niepełnosprawne zarejestrowane w Powiatowych
Urzędach Pracy (wykres 1.)
Powiatowy
Stan na 31.12.2005r
Stan na 31.05.2006r
Lp.
Urząd
ogółem W tym
%
ogółem W tym % niepełno
Pracy
niepełnospra niepełnospra
niepełno sprawnych
wni
wnych
sprawni
1
Augustów
4973
98
2,0
4459
90
2,0
2
Olecko
3832
95
2,4
3537
96
2,7
3
Sejny
2193
65
3,0
1955
71
3,6
4
Suwałki
7121
305
4,2
6959
315
4,5
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja
2006r.
Wykres 1. Bezrobotni i osoby niepełnosprawne zarejestrowane urzędach pracy
Sejny
niepełnosprawni 31.05.06
Olecko
ogółem 31.05.06
niepełnosprawni 31.12.05
Augustów
ogółem 31.12.05
Suwałki
0
2000
4000
6000
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz maja
2006r.
12
Tabela 2. Stopa bezrobocia wg powiatów
POWIATY
% UDZIAŁU BEZROBOTNYCH W LICZBIE
CZYNNYCH ZAWODOWO
Stan na
31.12.2005.
Stan na
31.05.2006r.
POLSKA
17,6
16,5
Woj. podlaskie
15,5
14,4
augustowski
19,9
18,1
sejneński
23,4
21,3
suwalski
14,7
13,8
miasto Suwałki
18,4
18,2
Woj. Warmińskomazurskie
27,5
25,5
olecki
28,0
26,3
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja
2006r.
NajwyŜsza stopa bezrobocia (tabela 2) na koniec grudnia 2005 roku oraz na dzień 31
maja 2006r. występowała na terenie działania PUP w Olecku, natomiast najniŜsza w PUP
Suwałki. W stosunku do grudnia 2005r. stopa bezrobocia zmniejszyła się we wszystkich
powiatach. Najmniejszy spadek odnotowano w Mieście Suwałki, a największy w powiecie
sejneńskim.
Tabele nr 3, 4, 5, 6, 7 pokazują charakterystykę bezrobotnych w poszczególnych
powiatach według wieku i wykształcenia. Najliczniejszą grupę osób niepełnosprawnych w
kaŜdym urzędzie pracy stanowią osoby między 45 a 54 rokiem Ŝycia.
Natomiast analizując strukturę poziomu wykształcenia moŜemy stwierdzić, Ŝe
najwięcej bezrobotnych (w tym niepełnosprawnych) posiada wykształcenie gimnazjalne i
poniŜej. Oznacza to, Ŝe są to osoby o najniŜszych kwalifikacjach zawodowych i to
najprawdopodobniej stanowi podstawową przyczynę nie podejmowania zatrudnienia. Niskie
kwalifikacje zawodowe i wykształcenie sprawiają ,Ŝe osoby te są mniej mobilne zawodowo.
W sytuacji wysokiego bezrobocia osoby te przegrywają na rynku pracy z osobami o
wyŜszych umiejętnościach i wyŜszym wykształceniu.
Tabela nr 8 pokazuje stopnie niepełnoprawności wśród zarejestrowanych osób. W
urzędach pracy w Sejnach, Augustowie i Olecku dominują osoby z lekkim stopniem
niepełnosprawności. Natomiast w urzędzie pracy w Suwałkach osoby z umiarkowanym
stopniem.
13
Osoby posiadające orzeczenia z zakresu chorób psychicznych stanowią we wszystkich
urzędach niewielką grupę. Najwięcej osób z orzeczeniami z zakresu tych chorób występuje
w statystykach suwalskiego urzędu pracy. W porównaniu z grudniem 2005r. liczba os.
chorych psychicznie zwiększyła się
w PUP w Sejnach oraz w PUP w Suwałkach, a
zmniejszyła w PUP w Augustowie i w Olecku.
Liczba osób zarejestrowanych w poszczególnych urzędach pracy nie odzwierciedla
wielkości problemu z jakim mamy do czynienia. Przypuszcza się, Ŝe osoby z orzeczeniami
chorób psychicznych niechętnie rejestrują się w urzędach.
14
Tabela 3. Bezrobotni i osoby niepełnosprawne według wieku (stan na dzień 31.12.2005r)
Liczba bezrobotnych w powiecie
suwalskim
Liczba bezrobotnych w powiecie
sejneńskim
% ogółu W tym
%
bezrobo- niepełno- ogółu
tnych
sprawni
Grupa wieku
% ogółu W tym
bezrobo niepełno-tnych
sprawni
%
ogółu
Liczba bezrobotnych w powiecie
augustowskim
%ogółu W tym
bezrobo niepełno-tnych
sprawni
%
ogółu
Liczba bezrobotnych w powiecie
oleckim
% ogółu W tym
bezrobo niepełno-tnych
sprawni
%
ogółu
Wiek w latach
18-24
1.776
24,9
30
1,7
597
27,2
5
0,8
1258
25,3
12
0,9
922
24,1
8
0,9
25-34
1.764
24,8
51
2,9
645
29,4
14
2,2
1261
25,4
23
1,8
935
24,4
23
2,5
35-44
1.511
21,2
52
3,4
421
19,2
4
0.9
1043
20,9
22
2,1
808
21,1
10
1,2
45-54
1.690
23,7
117
6,9
417
19
20
4.8
1135
22,8
26
2,3
974
25,4
40
4,1
55-59
330
4,6
50
15,2
90
4,1
8
8,9
227
4,6
12
5,3
169
4,4
13
7,7
60-64
50
0,7
5
10
23
1,0
14
60,9
49
0,9
3
6,1
24
0,6
1
4,2
100
3832
100
95
100
Suma
7.121 100
305
100
2193 100
65
100 4973 100
98
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja 2006r.
15
Tabela 4 Bezrobotni i osoby niepełnosprawne według wieku (stan na dzień 31.05.2006r)
Liczba bezrobotnych w powiecie
suwalskim
Liczba bezrobotnych w powiecie
sejneńskim
% ogółu W tym
%
bezrobo niepełno- ogółu
-tnych
sprawni
Grupa wieku
%ogółu
bezrobotnych
W tym
niepełnosprawni
%
ogółu
Liczba bezrobotnych w powiecie
augustowskim
Liczba bezrobotnych w powiecie
oleckim
%ogółu W tym
%
bezrobo- niepełno- ogółu
tnych
sprawni
% ogółu W tym
%
bezrobo- niepełno- ogółu
tnych
sprawni
Wiek w latach
18-24
1569
22,5
22
1,4
536
27,7
9
1,7
1114 25
12
1,1
896
25,3
6
0,7
25-34
1755
25,2
62
3,5
537
27,5
14
2,6
1127 25,3
20
1,8
848
24,0
24
2,8
35-44
1509
21,7
56
3,7
353
18,1
6
1,7
907
20,3
24
2,6
726
20,5
11
1,5
45-54
1716
24,7
127
7,4
407
20,8
20
4,9
1007 22,6
19
1,9
878
24,8
40
4,6
55-59
356
5,1
38
10,7
98
5,0
8
8,2
255
5,7
11
4,3
166
4,7
11
6,6
60-64
54
0,8
10
18,5
24
1,2
14
58,3
49
1,1
4
8,2
23
0,7
2
8,7
100
3537
100
96
100
Suma
6.959 100
305
100
1955 100
71
100
4459 100
90
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja 2006r.
16
Tabela 5. Bezrobotni i osoby niepełnosprawne według poziomu wykształcenia (stan na 31.12.2005r.)
Liczba bezrobotnych w powiecie
suwalskim
Liczba bezrobotnych w powiecie
sejneńskim
% ogółu W tym
%
bezrobo niepełno- ogółu
-tnych
sprawni
Wykształcenie
WyŜsze
378
Policealne i śr.
Zawodowe
1893 26,6
Średnie
670
ogólnokształcące
5,3
9,4
Liczba bezrobotnych w powiecie
augustowskim
%ogółu W tym
bezrobo- niepełnotnych
sprawni
Liczba bezrobotnych w powiecie
oleckim
%ogółu W tym
bezrobo- niepełnotnych
sprawni
%
ogółu
%
ogółu
3,8
3
3,6
202 4,06
2
1
96
14
3.7
83
68
3.6
489 22,3
9
1,8
1215 24,4
19
1,6
23
3.4
315 14,3
3
1,0
428 8,6
13
% ogółu W tym
%
bezrogo- niepełno- ogółu
tnych
sprawni
2,5
5
5,2
848 22,1
13
1,5
3,03
278 7,3
7
2,5
Zasadnicze
zawodowe
1920 26,9
87
4.5
565 25,8
21
3,7
1600 32,1
28
1,8
1091 28,5
24
2,2
Gimnazjalne i
poniŜej
2255 31,6
113
5.0
741 33,8
29
3,9
1528 30,7
36
2,4
1519 39,6
46
3,02
7121 100
305
100
2193 100
65
100
4973 100
98
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja 2006r.
100
3832 100
95
100
17
Tabela 6. Bezrobotni i osoby niepełnosprawne według poziomu wykształcenia (stan na 31.05.2006r.)
Liczba bezrobotnych w powiecie
suwalskim
Liczba bezrobotnych w powiecie
sejneńskim
% ogółu W tym
%
bezrobo- niepełno- ogółu
tnych
sprawni
Wykształcenie
WyŜsze
365
Policealne i śr.
Zawodowe
1787 25,7
Średnie
659
ogólnokształcące
5,2
9,5
%ogółu W tym
bezrogo- niepełnotnych
sprawni
%
ogółu
Liczba bezrobotnych w powiecie
augustowskim
% ogółu W tym
bezrogo- niepełnotnych
sprawni
Liczba bezrobotnych w powiecie
oleckim
%
ogółu
% ogółu W tym
bezrogo- niepełnotnych
sprawni
%
ogółu
2,7
5
5,3
14
3,7
62
3,2
3
4,8
174 3,9
2
1,1
94
68
3,6
432
22,1
10
2,3
1050 23,5
18
1,7
807 22,8
14
1,7
23
3,4
303
15,5
7
2,3
428 9,6
13
3,03
256 7,2
6
2,3
Zasadnicze
zawodowe
1856 26,7
87
4,5
500
25,6
23
4,6
1373 30,8
27
2
988 27,9
21
2,1
Gimnazjalne i
poniŜej
2292 32,9
113
5,0
658
33,6
28
4,3
1434 32,2
30
2,1
1392 39,4
50
3,6
Suma
6959 100
315
100
1955 100
71
100
4459 100
90
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja 2006r.
100
3537 100
96
100
18
Tabela 7. Stopień niepełnosprawności
PUP Sejny
Stopień
niepełnosprawności
31.12.2005r
PUP Suwałki
31.05.2006r 31.12.2005r
.
PUP Augustów
PUP Olecko
31.05.2006r.
31.12.2005r
31.05.2006r.
31.12.2005r
31.05.2006r.
znaczny
25
31
7
7
5
14
2
2
umiarkowany
99
97
32
35
33
24
19
17
74
77
lekki
181
187
26
29
60
52
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja 2006r.
Tabela 8. Rodzaje niepełnosprawności
PUP Sejny
PUP Suwałki
PUP Augustów
PUP Olecko
Rodzaj niepełnosprawności
31.12.2005r
31.05.2006r.
31.12.2005r
31.05.2006r.
31.12.2005r
31.05.2006r.
31.12.2005r
31.05.2006r.
Upośledzenie umysłowe
2
3
6
6
0
0
4
6
Choroby psychiczne
7
8
51
57
12
8
10
8
Zaburzenia głosu, mowy i choroby
słuchu
5
7
19
14
0
1
5
5
Choroby narządu wzroku
6
7
47
43
4
8
7
8
Upośledzenie narządu ruchu
13
12
57
75
11
8
15
15
Epilepsja
0
0
2
2
0
1
2
3
Choroby układu oddechowego i układu
krąŜenia
1
2
25
36
8
6
12
15
Choroby układu pokarmowego
0
0
7
6
2
0
2
2
Choroby układu moczowo-płuciowego
1
1
5
5
1
2
1
1
Choroby neurologiczne
1
1
18
17
8
6
18
11
inne
11
13
30
24
5
8
11
12
nieustalona
18
20
33
30
47
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja 2006r.
42
9
9
19
5. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych zarejestrowanych
w powiatowych urzędach pracy w powiatach objętych badaniem
5.1 Pośrednictwo pracy
A. Oferty pracy zgłaszane do Powiatowego Urzędu Pracy w Suwałkach
W ostatnich latach podmioty działające w sektorze prywatnym generują najwięcej
miejsc pracy. Od początku 2005 roku pracodawcy zgłosili do urzędu 2.894 wolne miejsca
pracy, w tym 1.118 miejsc pracy subsydiowanej łącznie ze staŜami. Oferty pracy
subsydiowanej stanowiły 38,8% zgłoszonych miejsc pracy.
Oferty pracy zgłoszone dla osób niepełnosprawnych w 2005r.:
- robotnik gospodarczy, sprzątaczka, dozorca – 26 miejsc pracy
- branŜa stolarska (laminer, pomocnicy produkcji) – 10 miejsc pracy
- pracownicy biurowi – 10 miejsc pracy
- pomocnicy w branŜy spoŜywczej – 15 miejsc pracy
- branŜa handlowa(sprzedawca, magazynier) – 9 miejsc pracy
- pomocnicy mechaników samochodowych oraz maszyn i urządzeń – 10m.p
- inne (szwaczka, plastyk) 12 miejsc pracy
W 2005r. ogółem wyłączono z ewidencji z powodu podjęcia pracy 4256 osób w tym 100 osób
niepełnosprawnych.
Od początku 2006 roku do końca maja 2006r. pracodawcy zgłosili do urzędu 1.735
wolnych
miejsc pracy, w tym 782 miejsca pracy subsydiowanej łącznie ze staŜami
(analogicznie 2005r. 1.315 m.p.).
Oferty pracy zgłoszone dla osób niepełnosprawnych od stycznia 2006r. do końca maja
2006r.:
–
robotnik gospodarczy, sprzątaczka, dozorca – 15 miejsc pracy
–
branŜa stolarska (laminer, pomocnicy produkcji) – 2 miejsc pracy
–
pracownicy biurowi – 6 miejsc pracy
–
pomocnicy w branŜy spoŜywczej – 6 miejsc pracy
–
branŜa handlowa(sprzedawca, magazynier) – 6 miejsc pracy
–
pomocnicy mechaników samochodowych oraz maszyn i urządzeń – 3 mp.
–
inne (obsługa solarium, kierowca, pracownik obsługi obiektów) 12 miejsc pracy
Do końca maja 2006r. pracę podjęły 1852 osoby w tym 38 osób niepełnosprawnych.
20
B. Oferty pracy zgłaszane do Powiatowego Urzędu Pracy w Sejnach
W 2005 roku pracodawcy zgłosili do urzędu 820 wolnych miejsc pracy. Dla osób
niepełnosprawnych nie zgłoszono wolnych miejsc pracy. W 2005r. ogółem wyłączono z
ewidencji z powodu podjęcia pracy 1096 osób w tym 1 osobę niepełnosprawną.
Od początku 2006 roku do końca maja 2006r. pracodawcy zgłosili do urzędu 374
miejsca pracy w tym dla osób niepełnosprawnych – 1 miejsce pracy (sprzątaczka). W tym
okresie pracę podjęły 460 osób w tym nie wystąpiły osoby niepełnosprawne.
C. Ofert pracy zgłaszane do Powiatowego Urzędu Pracy w Olecku
W 2005 roku pracodawcy zgłosili do urzędu 1022 wolne miejsca pracy w tym dla
osób niepełnosprawnych zgłoszono 6 miejsc pracy
Oferty pracy zgłoszone dla osób niepełnosprawnych w 2005r.:
–
sprzątaczka –2 miejsca pracy
–
technik informatyk – 1 miejsce pracy
–
kosztorysant budowlany – 1 miejsce pracy
–
pracownik biurowy – 1 miejsce pracy
W 2005r. ogółem wyłączono z ewidencji z powodu podjęcia pracy 2265 osób w tym 7 osób
niepełnosprawnych.
Od początku 2006 roku do maja 2006r. pracodawcy zgłosili do Urzędu 363 miejsca
pracy w tym dla osób niepełnosprawnych – 2 miejsce pracy (dozorca). W tym okresie pracę
podjęło 1160 osób w tym 10 osób niepełnosprawnych.
D. Oferty pracy zgłaszane do Powiatowego Urzędu Pracy w Augustowie
W 2005 roku pracodawcy zgłosili do Urzędu 971 wolnych miejsc pracy w tym dla
osób niepełnosprawnych zgłoszono 10 miejsc pracy.
Oferty pracy zgłoszone dla osób niepełnosprawnych w 2005r.:
–
sprzątaczka
–
pracownik pomocniczy
–
sprzedawca
–
handlowiec
–
pomoc kuchenna
–
referent biurowy
21
–
pakowacz
–
referent administracyjno –gospodarczy
W 2005r. ogółem wyłączono z ewidencji z powodu podjęcia pracy 2133 osoby w tym 7 osób
niepełnosprawnych
Od początku 2006 roku do końca maja 2006r. pracodawcy zgłosili do urzędu 460
miejsc pracy w tym dla osób niepełnosprawnych 11 miejsc pracy.
Oferty pracy zgłoszone dla osób niepełnosprawnych od stycznia 2006r. do końca maja
2006r.:
-
sprzątaczka
-
pracownik ochrony
-
konserwator
-
handlowiec
-
informatyk
-
dozorca
-
obsługa komputera
Od początku 2006r. do końca maja 2006r. pracę podjęły 1131 osób w tym nie wystąpiły
osoby niepełnosprawne.
Sumaryczne zestawie ilości zgłaszanych ofert pracy dla osób bezrobotnych i
niepełnosprawnych w poszczególnych urzędach pracy przedstawia Tabela nr 9. Oferty dla
osób niepełnosprawnych we wszystkich urzędach stanowią niewielki odsetek ogółu
zgłaszanych ofert pracy. Oferty zgłaszane dla osób niepełnosprawnych dotyczą głównie
prostych, nieskomplikowanych prac, o niskich kwalifikacjach zawodnych. Zdarzają się i
oferty dla specjalistów tj. o określonych umiejętnościach, kwalifikacjach np.: informatyk,
kosztorysant budowlany, stolarz. Jest ich jednak niewiele.
22
Tabela 9. Oferty pracy zgłaszane dla osób bezrobotnych i niepełnosprawnych w
poszczególnych urzędach
Lp.
Powiatowy
Stan na 31.12.2005r
Stan na 31.05.2006r
Urząd
ogółem os. w tym
% niepełno- ogółem os. w tym
%
Pracy
bezrobotne niepełno- sprawnych bezrobotne niepełno- niepełnosprawni
sprawni sprawnych
1
Augustów
971
10
1,0
460
11
2,4
2
Olecko
1022
6
0,6
363
2
0,6
3
Sejny
820
0
-
374
1
0,3
4
Suwałki
2894
92
3,2
1735
50
2,9
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz maja
2006r.
5.2 Szkolenia
A. Szkolenia zawodowe organizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach
W 2005r. Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach zorganizował szkolenia dla 363 osób w tym
24 osób niepełnosprawnych.
Zorganizowano następujące szkolenia dla osób niepełnosprawnych:
–
kursy komputerowe
–
napełnianie zbiorników gazem LPG
–
transport drogowy taksówką
Do końca maja 2006r. Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach zorganizował szkolenie dla 117
osób.
W
wyŜej
wymienionym
okresie
nie
zorganizowano
szkoleń
dla
osób
niepełnosprawnych.
B. Szkolenia zawodowe organizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Sejnach
W 2005 r. Powiatowy Urząd Pracy w Sejnach zorganizował szkolenia dla 196 osób, a
do końca maja 2006r. dla 85 osób bezrobotnych.
W 2005r. oraz do końca maja 2006r. Powiatowy Urząd Pracy w Sejnach nie zorganizował
szkoleń dla osób niepełnosprawnych
C. Szkolenia zawodowe organizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Olecku
W 2005r. Powiatowy Urząd Pracy w Olecku zorganizował szkolenia dla 173 osób w
tym dla 6 osób niepełnosprawnych.
Zorganizowano następujące szkolenia dla osób niepełnosprawnych:
23
–
księgowość z komputerem od podstaw
–
prowadzenie działalności gospodarczej
–
nauka języka angielskiego z obsługą sprzętu biurowego
–
pracownik odpowiedzialny za konserwację dróg i poboczy
W okresie od stycznia 2006r. do końca maja 2006r. urząd zorganizował szkolenia dla 76 osób
bezrobotnych. Nie organizował szkoleń dla osób niepełnosprawnych.
D. Szkolenia zawodowe organizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Augustowie
W 2005r. Powiatowy Urząd Pracy w Augustowie zorganizował szkolenia dla 160 osób
bezrobotnych w tym dla 7 osób niepełnosprawnych.
Zorganizowano następujące szkolenia dla osób niepełnosprawnych:
-
pracownik ochrony osób i mienia – licencja I stopnia
-
operator wózków jezdniowych podnośnikowych
-
podstawy księgowości komputerowej
-
prawo jazdy (kat. B, C, C+E)
Od stycznia 2006r. do końca maja 2006r. urząd zorganizował szkolenia dla 70 osób
bezrobotnych w tym dla 1 osoby niepełnosprawnej (kierowca operator).
Sumaryczne zestawie szkoleń organizowanych przez poszczególne urzędy pracy
zawiera Tabela nr 10. W 2005r. w omawianych urzędach pracy przeszkolono łącznie 36 osób
niepełnosprawnych, co stanowi niewiele ponad 4 % ogółu przeszkolonych bezrobotnych. Do
końca maja 2006r. jedynie w Powiatowym Urzędzie Pracy w Augustowie przeszkolono jedną
osobę niepełnosprawną.
Tabela 10. Osoby skierowane na szkolenia w poszczególnych urzędach
Liczba os., które
Liczba os., które skorzystały
skorzystały ze szkoleń
ze szkoleń zawodowych od
zawodowych w 2005r.
01.01.2006r. do 31.05.2006r.
Powiatowy Urząd Pracy
ogółem os. osoby
ogółem os.
osoby
bezrobotne niepełno
bezrobotne
niepełno
sprawne
sprawne
Augustów
160
7
70
1
Olecko
173
6
76
0
Suwałki
363
24
117
0
Sejny
196
0
85
0
Źródło: Rynek pracy w powiecie augustowskim, sejneńskim, oleckim i suwalskim z grudnia 2005r. oraz z maja
2006r.
24
6. Opis doboru próby do badań
Poddano analizie bazy danych SI Puls Powiatowych Urzędów Pracy w Suwałkach,
Augustowie, Sejnach i Olecku, pod kątem ustalenia ilości podmiotów współpracujących z
tymi jednostkami. Wyeliminowano
pracodawców działających poza terenem
Ustalono wskaźniki doboru próby -proporcjonalnie dla
badania.
kaŜdego powiatu, co znalazło
odzwierciedlenie w liczbie ankiet przypadającej na poszczególne powiaty (Tabela11).
Tabela 11. Proporcje doboru próby do badania
Lp. Nazwa
Liczba podmiotów
powiatu
współpracujących z PUP
według stanu na dzień
27.04.2006
1
suwalski i
2.534
miasto
Suwałki
2
augustowski
1.268
Wskaźnik
procentowy
Ilość
ankiet
44,0 %
105
22,0 %
53
3
sejneński
422
7,0 %
17
4
olecki
1.549
27,0 %
65
5.773
100,0 %
240
ogółem
Źródło: Baza danych Urzędów Pracy 2006r. (system SI Puls)
Próba losowa (losowanie systematyczne) pobrana z
bazy danych systemu SI Puls
Powiatowych Urzędów Pracy w Suwałkach, Augustowie, Sejnach i Olecku w dniu
10.05.2006r .
Z uwagi na fakt, iŜ
dane Urzędów Pracy
nie podlegają aktualizacji, istniało
prawdopodobieństwo, Ŝe wylosowana próba moŜe być niewystarczająca, dlatego teŜ pobrano
próby rezerwowe do badań. Ustalono wielkość próby łącznie z rezerwą na poziomie 407
pracodawców. W wylosowanej próbie z około 25% przedsiębiorstw nie moŜna było się
skontaktować (ani telefonicznie, bądź teŜ nie istnieli pod wskazanym adresem), 8,8%
odmówiło udziału w badaniu (Wykres 2).
25
Wykres 2. Wielkość próby badawczej w ujęciu procentowym
nie istnieje
24,57%
brak kontaktu
odmowa
58,96%
7,62%
przeprowadzone ankiety
8,85%
Badanie przeprowadzono w terminie od 22.05.2006r. do 15.07.2006r. na terenie 4
powiatów i miasta Suwałki na populacji
240 pracodawców, co stanowi 58,9 % całej
wielkości próby:
•
105 - pracodawców z powiatu suwalskiego i miasta Suwałki, co stanowi 44,0% ogółu
badanych pracodawców.
•
53 - pracodawców z powiatu augustowskiego, co stanowi 22,0% ogółu badanych
pracodawców.
•
17 – pracodawców z powiatu sejneńskiego, co stanowi 7,0% ogółu badanych.
•
65 – pracodawców z powiatu oleckiego, co stanowi 27,0% ogółu badanych
pracodawców.
Pomysłodawcą i realizatorem badania był Powiatowy Urząd Pracy w Suwałkach w
ramach realizacji programu EQUAL. Zostało ono objęte klauzulą anonimowości i poufności
gwarantując respondentom - pracodawcom anonimowość i poczucie bezpieczeństwa.
Do realizacji zadania i celu badań wykorzystano narzędzie badawcze - kwestionariusz
ankiety, który jako narzędzie standaryzowane gwarantuje lepszą jakość wyników.
Narzędzie sprawdzono na losowo wybranej próbie pracodawców proporcjonalnie dla
kaŜdego powiatu. Badanie przeprowadzali ankieterzy. Byli nimi pracownicy Powiatowych
Urzędów Pracy z Suwałk, Augustowa , Sejn i Olecka z uwagi na znajomość problematyki
badania oraz wiedzę na temat lokalnych rynków pracy i pracodawców.
7. ZałoŜenia metodologiczne
Mając na uwadze problematykę badań uznano za celowe zdobycie wiedzy na temat
osób niepełnosprawnych (ich szans na zatrudnienie, przyczyn nie podejmowania zatrudnienia,
opinii na temat podejmowania pracy, czy finansowania zatrudnienia ,na jakich stanowiskach
26
były zatrudnione). PoniewaŜ osoby po kryzysach psychicznych to równieŜ mogą być osoby
niepełnosprawne. JednakŜe załoŜono ,Ŝe badani pracodawcy nie muszą utoŜsamiać osób po
przebytych kryzysach psychicznych z osobami niepełnosprawnymi. Stąd w badaniu znalazły
się pytania dotyczące osób niepełnosprawnych i osób po przebytych kryzysach psychicznych
.
Następnym załoŜeniem było wnioskowanie nie wprost na temat moŜliwości
szkoleniowych (kierunków szkoleń) osób niepełnosprawnych i po kryzysach psychicznych.
Dlatego teŜ celowo w badaniu nie postawiono pytania dotyczącego kierunków szkoleń dla
osób po przebytych kryzysach psychicznych uznając ,Ŝe najbardziej efektywne szkolenia
stanowią
odzwierciedlenie
zapotrzebowania
na
rynku
pracy.
Jeśli
więc
znamy
zapotrzebowania to moŜemy wnioskować odnośnie kierunków szkoleń. W ocenie badacza
dla pracodawcy nie powinno mieć znaczenia czy na konkretne stanowisko pracy potrzebuje
zatrudnić osobę bezrobotną, niepełnosprawną czy po kryzysach psychicznych. WaŜne jest aby
osoba spełniała wymagania kwalifikacyjne pracodawcy. Reszta natomiast nie powinna być
istotna takŜe z punktu widzenia równego dostępu do rynku pracy
wszystkich osób
zainteresowanych podjęciem pracy. Kodeks Pracy bowiem karze przejawy dyskryminacji na
rynku pracy.
Oczywiste jest takŜe ,Ŝe nie jest rolą badacza ustalenie wskazań czy teŜ
przeciwwskazań do zatrudnienia czy szkolenia osób po przebytych kryzysach psychicznych.
ZałoŜono takŜe, Ŝe takiej wiedzy nie musi posiadać pracodawca. Dlatego teŜ zastosowano
pytania filtrujące dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych i po kryzysach
psychicznych.
Zasadne jest takŜe wytłumaczenie stosowania pojęć „po przebytym kryzysie
psychicznym” czy teŜ zamiennie „po przebytej chorobie psychicznej”. Nazewnictwo takie
stanowi integralną część nazwy projektu realizowanego w ramach EQUAL. Stąd teŜ jego
stosowanie w pytaniach ankiety. Sformułowanie „po przebytej chorobie czy kryzysie
psychicznym” moŜe wprowadzać mylne przekonanie ,Ŝe choroba minęła, a jeśli minęła to
respondent ma prawo sądzić, Ŝe osoba jest juŜ zdrowa. Trzeba zauwaŜyć,Ŝe w przypadku
wszystkich chorób w tym chorób psychicznych, leczenie czy przebycie choroby
oznaczać wyleczenia. KaŜda choroba bowiem
pozostawia
nie musi
swoje skutki uboczne dla
organizmu i nie kaŜda choroba jest wyleczalna w 100,0%. NaleŜy pamiętać, Ŝe kaŜdy stan
chorobowy niesie konsekwencje, z którymi muszą się liczyć osoby leczone ich rodziny, takŜe
i pracodawcy.
Ze względu na złoŜoność chorób psychicznych sformułowanie „po przebytej
chorobie czy kryzysie psychicznym” w załoŜeniach
27
metodologii badań nie oznacza
całkowitego wyleczenia i pozbycia się problemów. Stąd teŜ uznano za zasadne uŜywanie na
potrzeby badań takiej terminologii. Przy czym
rozumieć sformułowania zgodnie z własną
kaŜdy z nas ma prawo interpretować i
intencją, definicją i wiedzą. Na to bowiem
badacz nie ma wpływu.
8. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw
8.1 Lokalizacja, czyli preferencje lokalizacyjne badanych przedsiębiorstw
Bardzo waŜny dla przedsiębiorcy jest wybór lokalizacji. Korzystna lokalizacja firmy
to taka, która umoŜliwia osiąganie maksymalnego zysku przy minimalnych stratach (Tabela
12, wykres 3) .
Tabela 12. Lokalizacja badanych przedsiębiorstw.
Kategoria
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
miasto
199
82,9%
wieś
41
17,1%
ogółem
240
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Wykres 3. Lokalizacja badanych przedsiębiorstw
17,1%
82,9%
W populacji badanych pracodawców dominowały przedsiębiorstwa, których firmy
zlokalizowane są na terenach miast - Suwałki, Augustowa, Sejn, Olecka - tj.199, co
stanowi
83% ogółu
badanych przedsiębiorstw. Podmioty zlokalizowane na trenach
wiejskich – 41, stanowiły 17% ogółu.
28
Wynika stąd, Ŝe miasta są lepszą bazą lokowania firm i dają większe moŜliwości
rozwoju. Istniejące w nich zaplecze, infrastruktura drogowa, komunikacyjna, technologiczna
i instytucje wspierają biznes i rozwój przedsiębiorczości. Dobra lokalizacja jest gwarantem
sukcesu przedsiębiorstwa.
O wyborze miejsca funkcjonowania przedsiębiorstwa decyduje takŜe łatwy dostęp
do zasobów siły roboczej - kadry potencjalnych pracowników. Znaczenie odgrywa tutaj
poziom wykształcenia, umiejętności, kompetencje, mobilność zawodowa ludności oraz
wysokość tzw. kosztów pracowniczych. W prawdzie mówi się, Ŝe tereny powiatów
suwalskiego i miasta Suwałki, augustowskiego, oleckiego i sejneńskiego są zapleczem taniej
siły roboczej (z uwagi na wysoki wskaźnik bezrobocia ) to jednak, a moŜe przede wszystkim
brakuje tu ludzi wykształconych, o wysokich kompetencjach i kwalifikacjach zawodowych.
Wydaje się, Ŝe
niskie koszty pracownicze powinny zachęcać potencjalnych
pracodawców do lokowania przedsiębiorstw na tych terenach. To jednak nie ma, aŜ tak
znaczącego wpływu na wybór lokalizacji .Przedsiębiorcom nie tylko chodzi o niskie koszty,
ale przede wszystkim o kadrę wysoko wykwalifikowanych
specjalistów, którzy będą
zabezpieczali właściwy rozwój przedsiębiorstwa.
System kształcenia wciąŜ nie moŜe dostosować się do potrzeb szybko zmieniającej się
gospodarki i rynku pracy. Szkolnictwo wyŜsze
zaczyna się rozwijać i
być moŜe w
perspektywie czasu przyniesie poŜądany efekt.
O lokalizacji decyduje poziom rozwoju gospodarczego, dobra infrastruktura drogowa,
łącznościowa itp. Stąd teŜ tereny objęte badaniem nie cieszą się popularnością na mapie
potencjalnych inwestorów. WciąŜ bowiem
są
to obszary zapóźnione gospodarczo.
Zapóźnienie to jest bardziej widoczne na obszarach wiejskich. Dlatego teŜ inwestycyjnie
odbiegają one od lokalizacyjnych standardów pracodawców.
Powiaty biorące udział w badaniu z wyłączeniem miast: Suwałki, Augustów, Sejny,
Olecko przegrywają konkurencję z miastem. ChociaŜ i miasta te nie są atrakcyjne dla
inwestorów zewnętrznych . Wieś tradycyjne w duŜej mierze utrzymuje się z działalności
rolniczej lub działalności pokrewnych rolnictwu np. agroturystyki . Wieś jednak nie jest w
stanie wchłonąć duŜej grupy pracowników najemnych.
Podsumowując badani pracodawcy decydując o lokalizacji swoich przedsiębiorstw
chętniej lokują je w miastach niŜ na wsiach, gminach (Wykres 3). Co z wielu wspomnianych
wyŜej względów jest zrozumiałe.
29
8. 2 Formy organizacyjno-prawne badanych przedsiębiorstw
Jedną z cech charakteryzujących badane przedsiębiorstwa jest forma organizacyjno prawna. Jej wybór dokonany na początku zakładania firmy ma znaczenie i wpływ
na
funkcjonowanie i moŜliwości rozwoju firmy.
UzaleŜniony
on jest
od posiadania
kapitału wyjściowego jakim dysponuje
przedsiębiorca, od wielkości firmy, rodzaju i charakteru działalności. Zawsze jednak forma
organizacji prawnej powinna przynosić korzyści zarówno dla pracodawcy jak i firmy. Zły
wybór to często skazanie przedsiębiorstwa na poraŜkę juŜ w chwili jego uruchomienia.
Tabela 13. Forma organizacyjno-prawna badanych przedsiębiorstw.
Kategorie
Ilość odpowiedzi
odpowiedzi
przedsiębiorstwo państwowe/jednostki budŜetowe
12
przedsiębiorstwo komunalne
1
osoba fizyczna
142
spółka jawna
9
spółka z o.o.
19
spółka cywilna
21
fundacja
2
spółdzielnia
10
inna
24
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
5,0
0,4
59,2
3,8
7,9
8,8
0,8
4,2
10,0
100,0
Wykres 4. Forma organizacyjno-prawna badanych przedsiębiorstw
59,2%
60%
50%
40%
30%
20%
10,0%
5,0%
10%
3,8%
0,4%
7,9%
8,8%
0,8%
4,2%
inna
spółdzielnia
fundacja
spółka cywilna
spółka z oo
spółka jawna
osoba fizyczna
komunalne
przedsiębiorstwo
budŜetowe
przedsiębiorstwo
państwowe/jednostki
0%
30
Wskaźnik
procentowy
Z analizy (Tabela 13, wykres 4) wynika, Ŝe 142 badanych pracodawców, co stanowi
59,2% ogółu prowadzi indywidualne działalności gospodarcze jako osoba fizyczna. Jest to
najpopularniejsza forma organizacji w badanej populacji poniewaŜ posiada wiele zalet:
- wielkość (rozmiar) prowadzonej działalności nie jest ograniczona,
- łatwo ją rozszerzyć lub zlikwidować,
- są niskie koszty uruchomienia firmy ,
- jest pełna swoboda w zakresie ustalania reguł firmy (właściciel sam podejmuje decyzje),
- na początku uruchomienia wymagany jest niewielki kapitał obrotowy,
- istnieje moŜliwość wyboru formy opodatkowania,.
- wypracowany zysk jest zyskiem właściciela,
Oczywiście ten typ działalności posiada takŜe swoje wady (pełna odpowiedzialność prawna,
problem ze zgromadzeniem kapitału).
Jest ich jednak znacznie mnie niŜ korzyści. To
tłumaczy tak duŜy odsetek wśród badanych
(59,2%) prowadzących indywidualne
działalności gospodarcze.
Z analizy wynika takŜe, Ŝe 49 pracodawców, co stanowi 20,5% ogółu z terenów
powiatów suwalskiego, augustowskiego, sejneńskiego i oleckiego na organizację – prawną
swoich przedsiębiorstw chętnie wybierają spółki . W ich ocenie ta forma posiada lepsze
uwarunkowania dla rozwoju ich przedsiębiorstw. W tej grupie spółki cywilne posiada 21
pracodawców, co stanowi 8,8% ogółu. Spółki z o. o. posiada 19 pracodawców, co stanowi
7,9%, natomiast spółki jawne posiada 9 pracodawców, co stanowi 3,8% .
Spółki cywilne i jawne zaliczają się do spółek osobowych. Wśród zalet tych form organizacji
prawnej moŜna wymienić:
-
równe prawa i obowiązki wspólników,
-
majątek firmy stanowi ich wspólną własność ,
-
kapitał spółek jest zmienny, a odpowiedzialność za zobowiązania,
-
spółki jest solidarna, zarówno z majątku spółki jak i z majątku własnego wspólników,
-
powstają one z chwilą zawarcia umowy spółki ,
-
dość prosto moŜna je załoŜyć,
-
są niskie koszty uruchomienia i rozruchu spółki ,
-
istnieją pewne korzyści podatkowe,
-
są źródłem kapitału inwestycyjnego ,
-
dają duŜe moŜliwości zarządzania.
Spółka z o.o. jest formą spółki kapitałowej (tak jak spółka akcyjna).Zaletą prowadzenia tej
formy jest fakt, Ŝe:
31
-
zazwyczaj Ŝaden udziałowiec nie moŜe być osobiście odpowiedzialny za długi firmy
czy jej zobowiązania ,
-
istnieją pewne korzyści podatkowe,
-
własność spółki jest łatwa do przekazania,
-
łatwiej jest uzyskać kapitał ,
-
spółka ma samodzielność prawną ,
-
zarządzanie spółką jest wyspecjalizowane.
Forma ta posiada wiele wad są nimi: ścisłe reguły funkcjonowania, problemy z załoŜeniem,
prowadzenie szczegółowej dokumentacji, ,podwójne opodatkowania zysków, istnieją sytuacje
kiedy akcjonariusz moŜe zostać pociągnięty do odpowiedzialności, restrykcyjność statusu
itp.). Biorąc pod uwagę wady i zalety organizacji spółek zarówno tych osobowych jak i
kapitałowych za najlepsze formy organizacji prawnej
przedsiębiorstw uznało je 20,5%
ogółu badanych pracodawców.
Przedsiębiorstwa państwowe/ jednostki samorządowe i budŜetowe w liczbie 12
stanowiły 5,0% ogółu badanych Spółdzielczością zajmuje się 10 pracodawców, co stanowi
4,2% ogółu.
Wśród
badanych 24 pracodawców, co stanowi 10,0% ogółu prowadzi swoje
przedsiębiorstwa na zasadach organizacyjno-prawnych innych niŜ wymienione np. spółki
akcyzowe.
Reasumując na terenach powiatów suwalskiego, miasta Suwałki, augustowskiego,
sejneńskiego i oleckiego dominującą formą organizacji przedsiębiorstw jest tzw. osoba
fizyczna z uwagi na nieskomplikowanie procedur związanych z załoŜeniem tej działalności,
korzystne przepisy prawne i rozliczenia fiskalne. Ma to równieŜ swoje odzwierciedlenie w
podziale podmiotów gospodarczych funkcjonujących na tych obszarach według PKD.
8. 3 Działy gospodarki badanych przedsiębiorstw
Gospodarka z definicji jest całokształtem działalności gospodarczej prowadzonej na
danym terenie, w danym regionie, kraju (gospodarka narodowa) , świecie (gospodarka
światowa).
Zgodnie z załoŜeniem definicyjnym działalność ta polega na wytwarzaniu dóbr i
świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności. Najprostszy podział wyróŜnia 3 sfery
działalności ludzkiej : rolnictwo, przemysł, usługi. (Tabela 14, wykres 5).
32
Tabela 14. Działy gospodarki badanych przedsiębiorstw
Kategorie
Ilość
odpowiedzi
odpowiedzi
Przetwórstwo/przemysł
transport (gospodarka magazynowa)
Budownictwo
łączność/telekomunikacja
pośrednictwo finansowe
rolnictwo/leśnictwo
edukacja
administracja publiczna (obrona,
ubezpieczenia)
ochrona zdrowia
pozostała działalność handlowa, usługowa ,
komunalna, socjalna i gospodarcza
inna
Ogółem
Wskaźnik
procentowy
18
5
18
1
3
6
23
7,5
2,1
7,5
0,4
1,3
2,5
9,6
10
3
4,2
1,3
135
18
240
56,3
7,5
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Wykres 5. Działy gospodarki badanych przedsiębiorstw
budow nictw o
7,5%
transport
gospodarka
m agazynow a
2,1%
przem ysł
,przetw órstw o
7,5%
inna
7,5%
łączność
telekom unikacja
0,4%
pośrednictw o
finansow e
1,3%
pozostała
działalność usługi
kom unalna socjalna
i handel
56,3%
adm inistracja
publiczna obrona
ubezpieczenia
4,2%
ochrona zdrow ia
1,3%
rolnictw o leśnictw o
2,5%
edukacja
9,6%
PrzynaleŜność do określonego działu gospodarki jest więc trzecim
czynnikiem
charakteryzującym badanych pracodawców i ich przedsiębiorstwa.
Z powyŜszych danych wynika, Ŝe najwięcej spośród badanych pracodawców 135, co
stanowi 56,3% ogółu zajmowało się prowadzeniem pozostałej działalności handlowej,
usługowej, itp. W tej grupie dominowały działalności handlowe.
33
Usługi z definicji
obejmują
działalność gospodarczą, która nie polega na
wytwarzaniu dóbr materialnych, ale ma charakter świadczeń osób fizycznych i prawnych na
rzecz innych. Konsumenci nabywają coś co jest niematerialne. Towarem jest akt, czyn,
działanie lub wysiłek. Usługi stwarzają szanse zatrudnienia dla wielu osób w tym takŜe
handlowców, sprzedawców i pokrewnych, ale takŜe i innych specjalistów.
Wśród badanych edukacją zajmuje się 23 pracodawców, co stanowi 9,6% ogółu.
Były to głównie placówki szkolne i przedszkolne. Edukacja daje moŜliwości zatrudnienia
wąskiej grupie specjalistów o wysokich kwalifikacjach.
Pracodawcy zajmujący się przetwórstwem przemysłowym/produkcją w liczbie 18
stanowili 7,5 % ogółu. Przemysł z definicji jest działem gospodarki, który zajmuje się
przetwarzaniem zasobów w dobra, które mają zaspokajać potrzeby ludzi. Zwykle
działalnością przetwórczą zajmują się większe przedsiębiorstwa. Stosuje się tu podział pracy i
wykorzystuje róŜnego rodzaju maszyny i urządzenia. Rozwój tej gałęzi ma wpływ na tempo i
poziom rozwoju gospodarczego. PoniewaŜ przemysł jest jedynym działem wytwarzającym
dobra inwestycyjne. Przemysł stwarza duŜe moŜliwości zatrudnieniowe dla ludzi róŜnych
kwalifikacji i wykształcenia.
Wśród badanych taki sam udział po 18, co stanowi po 7,5% ogółu zajmowali
pracodawcy trudniący się budownictwem i innymi działami gospodarki nie wymienionymi
w kafeterii. Budownictwo z definicji jest działem gospodarki związanym z budową,
wznoszeniem, konserwacją, remontem i rekonstrukcją. Budownictwo dzielimy na: ogólne,
przemysłowe, komunikacyjne, sanitarne, energetyczne, wiejskie i sakralne itp. Jest to dział,
który wymaga współdziałania wielu
inwestorów i specjalistów np. projektantów
(architektów, konstruktorów), producentów i dostawców materiałów budowlanych, wyrobów,
wyposaŜenia wykonawców budowlanych, transportowców, pracowników budowlanych
niŜszych i wyŜszych kwalifikacji ,urbanistów itp. Budownictwo stwarza duŜe moŜliwości
zatrudnieniowe.
Administracja publiczna (obrona, ubezpieczenia) w liczbie 10 instytucji, stanowiła
4,2% ogółu badanych .W tej dziedzinie podobnie jak w edukacji moŜliwości zatrudnienia są
ograniczone. Stąd teŜ zatrudnienie znajduje tu niewielka grupa specjalistów z wykształceniem
wyŜszym.
Rolnictwem/ leśnictwem zajmuje 6 pracodawców, co stanowi 2,5% ogółu badanych
przedsiębiorstw. Rolnictwo jest najstarszą i podstawową dziedziną gospodarki. Celem jego
jest dostarczenie człowiekowi Ŝywności do bezpośredniej konsumpcji lub do przetworzenie
w zakładach przetwórczych. Rolnictwo produkuje takŜe surowce przemysłowe (włókna
34
roślinne, skóry, uŜywki itp), aby zaspokoić nieŜywnościowe potrzeby ludzi. JednakŜe na
terenach objętych badaniem rolnictwo jest działem gospodarki produkującym w duŜej mierze
na własne potrzeby.Dominują tu małe gospodarstwa o niskim poziomie specjalizacji. Ma to
związek z jakością gleb występujących na tych obszarach i nakładami finansowymi, które
mają do dyspozycji rolnicy. Rolnictwo
praktycznie nie generuje miejsc pracy dla
pracowników najemnych.
Transportem (gospodarką magazynową) zajmuje się 5 pracodawców, co stanowi
2,1% ogółu. Transport związany jest z przemieszczaniem osób i dóbr przy uŜyciu środków
transportu. W takie rozumienie transportu wchodzą takŜe czynności ładunkowe (załadunek,
przeładunek, wyładunek), a takŜe czynności manipulacyjne (opłaty). Na obszarach objętych
badaniem mamy głównie do czynienie z transportem lądowym. Przy czym i co naleŜy
podkreślić nie ma tutaj dobrej infrastruktury do rozwoju transportu – kolejowego czy
drogowego. ChociaŜ są to tereny przygraniczne. Ma to wpływ na poziom rozwoju regionu
oraz
na rozwój turystyki. Transport jako dział gospodarki tworzy
zapotrzebowanie na
określone grupy zawodowe (mechanicy, kierowcy, magazynierzy i pokrewne).
Po 3 spośród ogółu badanych pracodawców, co stanowi po 1,3% prowadzi firmy
zajmujące się pośrednictwem finansowym i ochroną zdrowia. RównieŜ i w tych sferach
polokowane są potencjalne miejsca pracy na określonych specjalistów (lekarze,
ekonomiści, bankowcy, psycholodzy, farmaceuci, księgowi )
Reasumując
rozkład populacji badanych pracodawców
uwzględniający działy
gospodarki jest doskonałym odzwierciedleniem charakteru i branŜowości rynków pracy
powiatów suwalskiego i miasta Suwałki, augustowskiego, sejneńskiego i oleckiego. Co
równieŜ powinno mieć przełoŜenie na zapotrzebowanie i chłonność lokalnych rynków na
określone grupy zawodów i specjalności. Logiczne więc jest, Ŝe takie są potrzeby
zatrudnieniowe jakiego rodzaju przedsiębiorstwa działają danym na tym terenie. Jest to silna
zaleŜność.
Współczesna gospodarka stawia na rozwój działalności usługowych. Są one źródłem
wielu moŜliwości zarobkowania. To właśnie w tej sferze istnieje potencjał zatrudnieniowy,
wolne miejsca pracy. Rola usług rośnie wraz z rozwojem gospodarczym. Są szansą na
likwidację bezrobocia. Zarówno dla osób, które poszukują wolnego miejsca pracy jak i dla
osób ,które zamierzają rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Usługi
pozwalają bowiem zaspokoić gusta odbiorców oraz dają szerokie moŜliwości wykorzystania
potencjału ludzkiego tzn.: kwalifikacji, wykształcenia, umiejętności cech osobowości. Usługi
są
szansą na wzrost gospodarczy regionu poniewaŜ potrzeby ludzkie, które mogłyby
35
zaspokajać tak naprawdę są nieograniczone. Ogranicza je jedynie prawo. Jednak pole do
manewru jest duŜe.
Podsumowując lokalne rynki pracy są zagłębiem usługowym dla ludności tych
powiatów i jak i dla turystów. Powinny jeszcze stać się potencjałem zatrudnieniowym,
odpowiednio wykorzystując najcenniejsze walory tych regionów, co przy wzroście
gospodarczym i rozwoju regionu ma szansę na powodzenie.
8.4 Poziom zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach
Poziom
zatrudnienia
jest
czwartym
czynnikiem
charakteryzującym
badane
przedsiębiorstwa . Od wielkości liczby zatrudnionych będą zaleŜały moŜliwości rozwoju
firmy (Tabela 15).
Tabela 15 Wielkość zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach
Kategorie
odpowiedzi
Ilość odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
Zatrudniający powyŜej51
19
7,9
pracowników
Zatrudniający od 21 do 5028
11,7
pracowników
Zatrudniający od 11 do 2024
10,0
pracowników
Zatrudniający od6 do 1039
16,3
pracowników
Zatrudniający od 1do 5
118
49,2
pracowników
nie zatrudniający pracowników 12
5,0
ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
W badanej populacji (tabela 15) dominowali właściciele
firm zatrudniający od 1
do 5 pracowników było ich 118, co stanowi 49,2% ogółu badanych. Przedsiębiorstwa
zatrudniające od 6 do 10 pracowników stanowiły 16,3% ogółu. Są to więc
mikroprzedsiębiorstwa . Natomiast przedsiębiorstwa
pracowników stanowiły 11,7%
zatrudniające od 21 do 50
ogółu badanych. Podmioty, które zatrudniają do 20
pracowników stanowią 10,0%. W całej populacji badanych firmy, zatrudniające powyŜej 51
pracowników stanowią 7,9%. NaleŜy takŜe zaznaczyć, Ŝe w badaniu wzięło udział po
jednym przedsiębiorstwie zatrudniającym powyŜej 600 pracowników,
powyŜej 200
i
powyŜej 100. Podmioty te zostały uwzględnione w populacji powyŜej 51 pracowników. Z
definicji małych i średnich przedsiębiorstw moŜna stwierdzić, Ŝe są to średnie
przedsiębiorstwa. Jednak ,aby mieć pewność, Ŝe klasyfikacja ta jest właściwa
36
naleŜało
zbadać dane dotyczące przychodów netto tych przedsiębiorstw. A takich moŜliwości to
badanie nie przewidywało. Pytanie o przychód firmy, roczny obrót netto – uznano za pytanie
draŜliwe z uwagi na niechęć ze strony pracodawców do udzielania odpowiedzi na pytania o
finanse. Stąd teŜ zastąpiono je pytaniem bardziej ogólnym o kondycję finansową. Jednak
wnioski z tego pytania nie mają przełoŜenia na określenie czy jest to mikro ,małe, czy średnie
przedsiębiorstwo. ZagroŜeniem dlatego typu pytań jest teŜ niska wiarygodność udzielonych
odpowiedzi oraz brak obiektywizmu badanych podmiotów .
Podsumowując na terenach 4 powiatów suwalskiego ,augustowskiego, sejneńskiego i
oleckiego, dominują
mikroprzedsiębiorstwa
zatrudniające do 10 pracowników, co
stanowi 65,5% całej populacji badanych . Małe przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niŜ
50 pracowników stanowią 21,7% ogółu
badanych przedsiębiorstw. Podmioty nie
zatrudniające pracowników w liczbie 12 stanowiły 5,0%. Są to małe firmy, bazujące głównie
na „pracownikach” rekrutujących się spośród członków swojej rodziny.
Dodatkowo w badaniu uwzględniono pytanie dotyczące spadku zatrudnienia (tabela
16).
Tabela 16. Przedsiębiorstwa , w których nastąpił spadek liczby zatrudnionych
Kategorie odpowiedzi
Ilość odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
tak
nie
brak odpowiedzi
49
187
4
20,4
77,9
1,7
ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Wśród badanych 187 podmiotów , co stanowi 77,9% ogółu w ciągu ostatnich 2 lat
nie odnotowało spadku zatrudnienia w swojej firmie. MoŜe to świadczyć o stabilności
zatrudnieniowej i być efektem dobrej koniunktury finansowej badanych przedsiębiorstw. Na
240 badanych podmiotów tylko 49, co stanowi
20,4% ogółu odnotowało w ostatnich 2
latach spadek zatrudnienia. Spośród badanych 4 pracodawców , co stanowi
1,7% nie
udzieliło odpowiedzi na to pytanie.
Wydaje się, Ŝe pracodawcy
zaczynają doceniać jak waŜna dla dobrego rozwoju
przedsiębiorstwa jest stabilna załoga, która zna swoją pracę, stanowisko i cele firmy.
Pewność zatrudnienia i poczucie bezpieczeństwa wiąŜe pracownika z firmą i motywuje do
lepszej pracy.
37
8.5 Kondycja finansowa badanych przedsiębiorstw
Bardzo istotna z punktu widzenia moŜliwości rozwojowych czy teŜ zatrudnieniowych
badanych przedsiębiorstw jest ocena
kondycji finansowej . PoniewaŜ jakość badanych
przedsiębiorstw i stan finansowy pozwala określić na jakim etapie rozwoju znajdują się
badane przedsiębiorstwa. A to z kolei ma wpływ na ich moŜliwości zatrudnieniowe (Tabele
17, 18).
Tabela 17. Kondycja finansowa badanych przedsiębiorstw
Kategorie
odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
bardzo dobrze
dobrze
źle
trudno ocenić
brak odpowiedzi
14
176
17
33
0
5,8%
73,3%
7,1%
13,8%
0,0%
ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
W populacji badanych (Tabela 17) 176, co stanowi 73,3 % ogółu ocenia kondycję
finansową swojego przedsiębiorstwa
na poziomie dobrym. Pracodawcy oceniający
kondycję finansową swojego przedsiębiorstwa na poziomie bardzo dobrym w liczbie 12
stanowili 5,8% ogółu. Oznacza to, Ŝe na obszarach objętych badaniem
istnieją warunki i
okoliczności do zarabiania, wypracowywania zysków. Lokalne podmioty znajdują się w
dobrej i bardzo dobrej sytuacji finansowej. Tym samym istnieje klimat do rozwoju małej i
średniej przedsiębiorczości. Mamy takŜe nadzieję, Ŝe sytuacja ta znajdzie swoje
odzwierciedlenie w zwiększeniu liczby osób zatrudnionych , a więc będzie miała wpływ na
wzrost zapotrzebowania.
Tylko 17 pracodawców, co stanowi 7,1% ogółu badanych uwaŜa, Ŝe kondycja
finansowa ich przedsiębiorstw jest zła (Tabela 18).
Tabela 18. Przyczyny złej kondycji finansowej w badanych przedsiębiorstwach
Kategorie
odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
nieopłacalność produkcji
konkurencja
niedoinwestowanie
nie wiem
nie dotyczy
8
1
5
0
226
3,3%
0,4%
2,1%
0,0%
94,2%
ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
38
Na pytanie o przyczynę złej kondycji finansowej (tabela 18) - 8 pracodawców, co
stanowi 3,3% wskazuje, Ŝe jest nią nieopłacalność produkcji. Natomiast 5 pracodawców,
co stanowi 2,1% twierdzi, Ŝe na złą sytuację ma wpływ niedoinwestowanie
przedsiębiorstwa. Tylko 1 pracodawca, co stanowi 0,4% wskazuje, Ŝe przyczyną złej
sytuacji finansowej jest konkurencja.
Wśród badanych pracodawców 33, co stanowi 13,8% ogółu
nie potrafi ocenić
kondycji finansowej swojego przedsiębiorstwa. Prawdopodobnie pracodawcy ci nie chcą z
róŜnych względów dokonywać takiej oceny.
Podsumowując przedsiębiorstwa działające w powiecie suwalskim i mieście Suwałki,
augustowskim, sejneńskim, oleckim
znajdują się w dobrej i bardzo dobrej kondycji
finansowej jest ich 190, co stanowi 79,1 % ogółu badanych pracodawców. Świadczy to o
dobrej koniunkturze gospodarczej na badanych rynkach.
8.6 Charakter inwestycji przedsiębiorstw - obraz poziomu inwestycyjności badanych
przedsiębiorstw
W zasadniczej ocenie jakości, moŜliwości zatrudnieniowych i szkoleniowych
badanych pracodawców, waŜne jest uzyskanie informacji na temat podejmowanych przez
nich inwestycji, których poziom i zaawansowanie świadczą o rozwoju przedsiębiorstwa i jego
zdolnościach finansowych. Inwestycje z definicji są to nakłady ponoszone w celu stworzenia
lub zwiększenia środków trwałych, które przyczyniają się do wytworzenia dla przyszłego
spoŜycia strumienia dóbr i usług. O znaczeniu inwestycji decyduje osiągane w ich wyniku
zwiększenie produkcji
i usług. Oczywiste jest, Ŝe kaŜdą decyzję o podjęciu inwestycji
powinna poprzedzać analiza jej celowości oraz analiza techniczno - ekonomiczna, która
umoŜliwia właściwą ocenę efektywności zamierzeń inwestycyjnych. Inwestycje moŜna
podzielić na inwestycje produkcyjne (przemysłowe, budowlane, rolne, leśne, w dziedzinie
komunikacji, handlu) ich skutkiem jest zwiększenie dochodu narodowego, inwestycje
nieprodukcyjne (budownictwo mieszkaniowe, komunalne, urządzenia socjalne i
kulturowe). Inwestycje rozwojowe mają na celu powiększenie majątku trwałego poprzez
budowę nowych obiektów lub rekonstrukcję, remont. Inwestycje restytucyjne inaczej
odtworzeniowe polegają na podejmowaniu nakładów inwestycyjnych, których celem jest
zastąpienie lub odtworzenie zuŜytych urządzeń, maszyn produkcyjnych lub usługowych,
aby utrzymać poziom wartości środków trwałych.
39
Tabela 19. Czy badane przedsiębiorstwa inwestują w rozwój swojej firmy ?
Kategorie
odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
tak
196
nie
43
brak odpowiedzi
1
ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
81,7
17,9
0,4
100,0
Tabela 20. Rodzaje inwestycji
Kategorie
Odpowiedzi
Ilość
Odpowiedzi
rozbudowa, modernizacja remont,
64
zakup nieruchomości
zakup maszyn, urządzeń, sprzętu,
119
wyposaŜenia,
inwestycje np.: wodociągi ogólne
7
trudno powiedzieć
6
nie dotyczy
44
ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Wskaźnik
procentowy
26,7
49,6
2,9
2,5
18,3
100,0
W populacji badanych (Tabele 19, 20 ) 196 pracodawców, co stanowi 81,7% ogółu
inwestuje w rozwój swojego przedsiębiorstwa. Głównie są to inwestycje restytucyjne
związane z zakupem maszyn, urządzeń, sprzętu, wyposaŜenia tak twierdzi 119 pracodawców,
co stanowi 49,6% ogółu. Inwestycje rozwojowe polegające na rozbudowie, modernizacji remontach, zakupie nieruchomości podejmuje 64 pracodawców, co stanowi 26,7% .
Inwestycje produkcyjne realizuje 7 pracodawców, co stanowi 2,9% ogółu .
Wśród badanych tylko 6 pracodawców, co stanowi 2,5% nie potrafi podać
rodzaju podejmowanych inwestycji. Z analizy (Tabela 19) wynika, Ŝe 43 pracodawców,
co stanowi 17,9% ogółu nie inwestuje w rozwój firmy .
Tabela 21. Przyczyny nie inwestowania w rozwój przedsiębiorstwa
Kategorie
odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
brak środków finansowych
16
nie ma takiej potrzeby
15
zła kondycja firmy
4
trudno ocenić
6
nie dotyczy
199
ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006r.
40
Wskaźnik
procentowy
6,7
6,3
1,7
2,5
82,9
100,0
Na pytanie o przyczynę nie inwestowania (Tabela 21) 16 pracodawców, co stanowi
6,7% podaje brak środków finansowych. Pracodawcy w liczbie 15, co stanowi 6,3% nie
widzi potrzeby inwestowania w rozwój przedsiębiorstwa. Trudno ocenić dlaczego nie
podejmuje działań inwestycyjnych twierdzi 6, co stanowi 2,5%. Tylko 4 pracodawców, co
stanowi 1,7% uwaŜa, Ŝe przyczyną nie podejmowania działań inwestycyjnych jest i tak
juŜ zła kondycja przedsiębiorstwa. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe Ŝaden z badanych pracodawców
nie wskazał, iŜ inwestycje w rozwój firmy związane są z inwestycjami w kadrę pracowniczą
przedsiębiorstwa chociaŜ i tak pośrednio ma to miejsce.
Podsumowując moŜna stwierdzić, Ŝe 81,7% ogółu badanych pracodawców jest
zainteresowanych rozwojem własnej firmy i podejmuje działania inwestycyjne, aŜ 49,6%
spośród nich doinwestowuje przedsiębiorstwo dokonując zakupu nowego sprzętu, maszyn,
urządzeń i wyposaŜenia - inwestycje restytucyjne. Związane jest to z dostosowywaniem
przedsiębiorstw do nowych wymagań współczesnej gospodarki. KaŜda inwestycja w rozwój
firmy w konsekwencji przynosi zyski. Często jest to zysk bardzo wymierny finansowo.
W dobie wysokiej konkurencji podejmowane inwestycje poprawią konkurencyjność
firmy na rynku i jej wizerunek. Dodatkowo oczywiście podejmowane inwestycje stwarzają
miejsca pracy – moŜliwości zatrudnienia. ChociaŜ o tym wprost nie mówią pracodawcy
Istnieje silny związek pomiędzy oceną sytuacji finansowej badanych pracodawców,
a podejmowaniem przez nich działań inwestycyjnych. Oznacza to, Ŝe dobra kondycja
finansowa badanych podmiotów ma przełoŜenie na podejmowanie działań inwestycyjnych,
aby zabezpieczyć właściwy rozwój przedsiębiorstwa i sprostać wysokim wymaganiom
konkurencji. Zastanawia jednak podejście niektórych
pracodawców, którzy
mając
świadomość złej kondycji własnej firmy nie podejmują działań związanych z ratowaniem
przedsiębiorstwa. MoŜe właśnie w takich przypadkach inwestowanie w firmę ma sens.
Trudno teŜ jednoznacznie stwierdzić czy zła kondycja to wynik braku środków finansowych,
które przecieŜ moŜna pozyskać z róŜnych źródeł, czy teŜ moŜe efekt ogólnie złej inwestycji
w przedsiębiorstwo bez głębszej analizy potrzeb rynkowych i braku umiejętności zarządzania
oraz złej strategii marketingowej .
41
9. MoŜliwości zatrudnieniowe badanych przedsiębiorstw
Badane przedsiębiorstwa mają wszelkie podstawy, aby zatrudniać pracowników w
swoich firmach. PoniewaŜ znajdują się w dobrym momencie rozwoju, mają dobrą kondycję
finansową. Częściej równieŜ podejmują działania inwestycyjne i co jest najwaŜniejsze swoje
działania opierają na stabilnej załodze. Dzisiejsza dobra koniunktura gospodarcza w kraju i na
terenach objętych badaniem sprzyja rozwojowi, a co za tym idzie zwiększaniu zatrudnienia.
Podejmowane przez podmioty inwestycje same w sobie wymuszają zatrudnienie większej
ilości pracowników. Coraz częściej teŜ być moŜe będziemy zauwaŜać ogólny trend, który juŜ
w kraju zaczynają odczuwać przedsiębiorcy. Chodzi tutaj o to, Ŝe nawet przy chęciach i
moŜliwościach zatrudnieniowych przedsiębiorstwa rynek nie będzie w stanie zaspokoić
potrzeb zatrudnieniowych pracodawców z uwagi na brak ludzi o kwalifikacjach na które
istnieje zapotrzebowanie na rynku pracy. Powody takiej sytuacji są bardzo złoŜone i nie ma
prostych uzasadnień . Z jednej strony bowiem firmy chcące zatrudniać pracowników oferują
im wynagrodzenie za pracę poniŜej ich oczekiwań i kosztów, na co osoby poszukujące
zatrudnienia nie chcą się godzić. Z drugiej zaś strony i co często jest zrozumiałe w przypadku
mikro i małych przedsiębiorców , a przecieŜ tacy dominują na obszarach objętych badaniem,
nie stać ich na wysokie płace pracowników. Jest więc konflikt róŜnicy interesów . Pracownik
jest gotów podjąć pracę, ale za wyŜszą stawkę, natomiast pracodawca chciałby zatrudnić
pracownika o poszukiwanych kwalifikacjach , ale za jak najniŜszą stawkę. Stąd na rynku
pracy pojawiają się przy wysokim wskaźniku bezrobocia niedobory siły roboczej. Finanse
stają się takŜe głównym powodem migracji zarobkowej pracowników wykwalifikowanych .
Jeśli
więc
poprawia
się
koniunktura
gospodarcza
regionu,
podmiotów
funkcjonujących to oczywiste jest , Ŝe ową poprawę kaŜdy pracownik chciałby odczuć w
lepszej zasobności swojego portfela. Po otwarciu rynków unijnych dla Polaków, polscy
pracownicy mają juŜ moŜliwości wyboru. Jeśli nie chcą pracować w Polsce mogą wyjechać
za granicę. I coraz częściej to czynią. Tak więc rynek pracy w Polsce zaczyna odczuwać
niedobory pracowników.
W badanej populacji
(Tabela 22, wykres 6) plany związane ze zwiększeniem
zatrudnienia posiada 104 pracodawców, co stanowi 43,3% ogółu badanych.
42
Tabela 22. Plany zwiększenia zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach.
Kategorie
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
Ilość
odpowiedzi
tak
43,3
nie
45,4
trudno ocenić
11,3
ogółem
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
104
109
27
240
Wykres 6. Plany zwiększenia zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach
50%
45,4%
45%
43,3%
40%
35%
30%
25%
20%
11,3%
15%
10%
5%
0%
tak
nie
trudno
ocenić
Natomiast 109 pracodawców, co stanowi 45,4% ogółu
nie planuje
zwiększać
zatrudnienia w swoim przedsiębiorstwie. Nie posiadanie planów zwiększenia zatrudnienia nie
musi oznaczać, Ŝe w przedsiębiorstwach tych nie ma moŜliwości zatrudnieniowych. Bowiem,
aby zatrudniać nie potrzeba zwiększać ilości stanowisk, moŜna przecieŜ wymieniać
pracowników, zastępować ich innymi (rotacja zatrudnieniowa). W firmach często mamy do
czynienie z ruchami kadrowymi, które nie wymagają zwiększania ilości stanowisk pracy czy
teŜ ilości osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie. Dlatego teŜ prawdopodobnie i ci
pracodawcy są takŜe źródłem
moŜliwości zatrudnieniowych. Czasami teŜ zatrudnienie
wymusza aktualna sytuacja przedsiębiorstwa czy zmiany w obowiązujących przepisach
prawnych. WaŜne jest takŜe i to ,Ŝe generalnie polskie firmy zarówno te z obszarów objętych
badaniem jak i ogólnie nie są skłonne do planowania. Tworzenia
perspektywicznych i
dalekosięŜnych strategii rozwoju w oparciu o plan zatrudnienia, szkolenia, itp. Planowanie
bowiem nie leŜy w naszej polskiej naturze. Być moŜe takŜe jest to wynik pewnego buntu
43
przeciwko czasom, w których planowanie było podstawą gospodarki (plany 1,5,10-letnie,
plany norm itp.). Stąd teŜ tak duŜy odsetek podmiotów, które takich czy teŜ innych planów
nie posiada. Z drugiej zaś strony wydaje się, Ŝe w dzisiejszych czasach, dobre zarządzanie
przedsiębiorstwem musi uwzględniać
planowanie. A moŜe takŜe na braki planów
jakiegokolwiek rodzaju wpływ ma wielkość firmy. Pamiętajmy, Ŝe w populacji dominują
mikro i małe przedsiębiorstwa.
Reasumując plany związane ze zwiększeniem zatrudnienia posiada 104 spośród
badanych pracodawców, co stanowi 43,3% ogółu. Oznacza to, Ŝe
na rynkach pracy
powiatów suwalskiego i miasta Suwałki, augustowskiego, sejneńskiego i oleckiego są duŜe
moŜliwości zatrudnienia. Tak więc
prawdopodobnie spadnie teŜ wskaźnik
ilości osób
bezrobotnych.
Szansą na zatrudnienie są takŜe miejsca u 27 badanych pracodawców, co stanowi
11,3% ogółu, którzy
nie potrafią ocenić planów zatrudnieniowych swojej firmy. MoŜna
przypuszczać, Ŝe moŜliwości zatrudnieniowe w tych firmach raczej są otwarte. W takiej
sytuacji duŜo bowiem
zaleŜy od tych ,którzy poszukują pracy: ( na ile będą potrafili
przekonać potencjalnych pracodawców, Ŝe ich zatrudnienie jest niezbędne dla właściwego
rozwoju firmy , Ŝe posiadają
odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe i
odpowiednią motywację do podjęcia pracy) oraz
od koniunktury gospodarczej na tych
obszarach i kondycji przedsiębiorstwa.
Na badanych rynkach pracy istnieją moŜliwości zatrudnieniowe, co oznacza, Ŝe
istnieje szansa na podjecie zatrudnienia dla osób bezrobotnych w tym dla osób po przebytym
kryzysie psychicznym.
Największe zatem moŜliwości na znalezienie pracy w powiecie suwalskim, mieście
Suwałki, augustowski, sejneńskim i oleckim mają
osoby posiadające kwalifikacje i
wykształcenie odpowiadające zapotrzebowaniu lokalnych pracodawców (Tabela 23) .
Tabela 23. Zapotrzebowanie na określone grupy zawodowe/ stanowiska
Kategorie
Odpowiedzi
specjaliści z wykształceniem
wyŜszym
pracownicy administracyjno –
biurowi
pracownicy fizyczni i produkcyjni
Kierowcy ,mechanicy i pokrewni
Sprzedawcy ,handlowcy ,
fakturzyści, magazynierzy i
pokrewni
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
18
7,5
12
5,0
14
8
26
5,8
3,3
10,8
44
pozostali pracownicy
17
wykwalifikowani –fryzjerzy
,kosmetyczki ,elektrycy i inni
inne jakie
6
nie wiem
1
nie dotyczy
138
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
7,1
2,5
0,4
57,5
100,0
Wzrost zatrudnienia deklarowało 43,3% ogółu pracodawców. Jednak juŜ z analizy
zapotrzebowania (Tabela 23) wynika, Ŝe tylko 42,4% badanych podmiotów potrafi wskazać
zapotrzebowanie na określone grupy zawodowe czy stanowiska pracy. Wśród badanych
podmiotów
138, co stanowi 57,5% ogółu
są to pracodawcy, którzy nie zamierzają
zwiększać zatrudnienia. W tej grupie znaleźli się więc pracodawcy, którzy na pytanie o plany
zwiększenia zatrudnienia odpowiadali trudno ocenić (stanowili oni 11,3% ogółu badanych).
Oznacza to, Ŝe pracodawcy ci bardziej zdecydowani są nie zwiększać zatrudnienia w swojej
firmie niŜ zatrudniać nowych pracowników.
Około 60% ogółu badanych podmiotów z powiatu suwalskiego i miasta Suwałki,
augustowskiego, sejneńskiego i oleckiego nie zamierza zwiększać zatrudnienia w swoich
przedsiębiorstwach. Ten fakt budzi pewne obawy. Wśród pracodawców zdecydowanych
na zwiększenie zatrudnienia ( 42,4% ogółu) najwięcej bo 26 pracodawców, co stanowi
10,8% ogółu zapotrzebowania poszukuje pracowników w zawodach:
•
sprzedawca, handlowiec,
•
fakturzysta ,
•
magazynier,
•
akwizytor,
•
przedstawiciel handlowy i pokrewnych.
Znajduje to odzwierciedlenie w dominującej branŜowości badanych przedsiębiorstw
oraz zapotrzebowaniu zgłaszanym do urzędów pracy. Wśród badanych 18 podmiotów, co
stanowi 7,5% ogółu zapotrzebowania na badanych rynkach pracy poszukuje specjalistów z
wykształceniem wyŜszym - w tej grupie znaleźli się:
•
nauczyciele, pedagodzy,
•
psycholodzy,
•
pracownicy socjalni,
•
terapeuci,
45
•
prawnicy,
•
architekci,
•
księgowi,
•
ekonomiści,
•
logopedzi ,
•
pedagodzy ,
•
lekarze,
•
farmaceuci i inni.
Istnieje silny związek pomiędzy rodzajem zapotrzebowania , a branŜowością czy teŜ
działem gospodarki do których naleŜą badane przedsiębiorstwa.
Pracowników wykwalifikowanych zatrudniłoby 17 pracodawców, co stanowi 7,1%
ogółu zapotrzebowania. W tej grupie znaleźli się :
•
kucharze ,
•
kelnerzy
•
fryzjerzy ,
•
kosmetyczki,
•
stolarze,
•
elektrycy,
•
operatorzy maszyn i itp.
Zatrudnienie pracowników fizycznych i produkcyjnych deklaruje 14 pracodawców,
co stanowi 5,8% ogółu zapotrzebowania . W tej grupie znaleźli się:
•
pomocnicy produkcji,
•
sprzątaczki ,
•
szwaczki ,
•
pracownicy budowlani: murarze ,tynkarze , glazurnicy,
•
pracownicy porządkowi, pakowacze i pokrewni.
Pracowników
administracyjno-biurowych zatrudniłoby 12 pracodawców, co
stanowi 5,0% ogółu zapotrzebowania. Natomiast 8 pracodawców, co stanowi 3,3% ogółu
zapotrzebowania zatrudniłoby pracowników w zawodach:
•
kierowca ,
•
serwisant ,
•
mechanik i pokrewnych .
46
Zasadniczo potrzeby kadrowe, które zabezpieczałyby właściwy rozwój
badanych
podmiotów powinny odzwierciedlać zapotrzebowanie na określone grupy zawodowe i
specjalności. Stąd teŜ, aby potwierdzić wcześniej uzyskane wyniki zadano pytanie kontrolne
o pracowników, którzy zabezpieczaliby właściwy rozwój przedsiębiorstwa (Tabela 24).
Tabela 24. Potrzeby kadrowe badanych przedsiębiorstw
Kategorie
odpowiedzi
pracownicy o określonych cechach
osobowości
pracowników ze znajomością języków
obcych
stolarzy ,pracowników obróbki drewna
pracowników
fizycznych/produkcyjnych
specjalistów z wykształceniem
wyŜszym/lekarze, prawnicy,
ekonomiści nauczyciele,
psycholodzy, projektanci, farmaceuci
pracownicy gastronomii, hotelarstwa i
handlu -kucharzy/kelnerów
/sprzedawców, recepcjonistów
Informatyków
nie potrzebuję pracowników
inne, jakie
nie wiem
brak odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
71
29,6%
4
7
1,7%
2,9%
10
4,2%
28
11,7%
33
6
26
51
3
1
13,8%
2,5%
10,8%
21,3%
1,3%
0,4%
Ogółem
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Analizując dane
240
(Tabela 24) wynika, Ŝe 213 spośród badanych podmiotów, co
stanowi 87,5% poszukuje pracowników do pracy. To z kolei moŜe potwierdzać fakt, Ŝe
pracodawcy aby zatrudniać nie muszą mieć planów szkoleniowych i zwiększać zatrudnienia.
ZaleŜy im bowiem na tym, aby pracownik zabezpieczał rozwój przedsiębiorstwa i spełniał ich
oczekiwania. Tak więc badane rynki pracy stwarzają bardzo duŜe moŜliwości zatrudnieniowe
dla ludzi róŜnych zawodów i specjalności.
W populacji 71 pracodawców, co stanowi 29,6% ogółu zapotrzebowania deklaruje,
Ŝe do właściwego rozwoju firmy potrzebuje pracowników o określonych cechach
osobowości. Głównie cenią oni takie cechy jak:
•
odpowiednią motywację do pracy (chęci do pracy),
•
pracowitość,
•
spryt, chytrość,
•
komunikatywność,
•
uczciwość,
47
•
umiejętność pracy w zespole,
•
elastyczność,
•
kreatywność itp.
Pracodawcy zaczynają doceniać potencjał osobowościowy kandydatów do pracy.
Bowiem waŜne jest aby kandydat osobowościowo odpowiadał wymaganiom zespołu i kadry
zarządzającej. Dopasowanie osobowościowe zapewnia większą przydatność i efektywność.
Bowiem osobowość jest zbiorem stałych dla jednostki właściwości (cech) psychicznych,
które warunkują stałość jej zachowania, postaw, toŜsamości, sposobu przystosowania się do
otoczenia czyli moŜliwości adaptacji itp. Osobowość obejmuje więc całość warunków
biopsychicznych, od których zaleŜy zachowanie oraz zdolność człowieka do kierowania
samym sobą .Z tych teŜ względów potencjał osobowościowy
(częściowo wrodzony, a
częściowo utrwalany w procesie socjalizacji-społecznego uczenia się) tkwiący w kaŜdym z
nas jest waŜny dla tak duŜej grupy pracodawców.
Patrząc na deklaracje zapotrzebowania z innej perspektywy moŜna odnieść wraŜenie,
Ŝe zapotrzebowanie na pracowników o określonych cechach osobowości świadczy o braku
znajomości własnego przedsiębiorstwa. Innymi słowy
pracodawcy nie wiedzą w jakich
zawodach potrzebują pracowników. Dlatego teŜ stosują wybiegi odwołujące się do cech
osobowości, które jak się wydaje powinny być wspomagające kwalifikacje i wykształcenie
kandydatów do pracy, a nie jedynie istotnym i koniecznym warunkiem zatrudnienia. CóŜ
bowiem z tego, Ŝe osobowościowo ktoś jest idealnym kandydatem, jeśli kwalifikacyjnie jest
nie przydatny?
Spośród
badanych
pracodawców
51,
co
stanowi
21,3%
zapotrzebowania
zabezpieczającego rozwój przedsiębiorstwa, zatrudniłoby tzw. pracowników innych. W tej
grupie zaleźli się:
•
kierowcy,
•
elektrycy,
•
dozorcy,
•
mechanicy,
•
fryzjerzy,
•
murarze, tynkarze, pracownicy budowlani,
•
operatorzy maszyn itp.
NaleŜy zaznaczyć iŜ praca w tych zawodach wymaga posiadania najprostszych kwalifikacji i
wykształcenia na poziomie zasadniczym zawodowym.
48
Wśród badanej populacji 33 pracodawców, co stanowi 13,8% ogółu zapotrzebowanie
potrzebuje zatrudnić pracowników gastronomii, hotelarstwa i handlu. W tej grupie znaleźli
się:
•
sprzedawcy ,
•
handlowcy,
•
przedstawiciele handlowi,
•
akwizytorzy ,
•
pracownicy gastronomii,
•
kucharze,
•
kelnerzy ,
•
pomoce kuchenne ,
•
pracowników obsługi turystycznej i hotelarskiej .
Natomiast
8 pracodawców, co stanowi 11,7%
do właściwego rozwoju firmy
potrzebuje zatrudnić specjalistów z wykształceniem wyŜszym:
•
lekarzy, psychologów, farmaceutów , terapeutów, pracowników socjalnych,
•
architektów, projektantów,
•
prawników, ekonomistów,
•
nauczycieli, pedagogów, i innych.
Spośród badanych pracodawców 10, co stanowi 4,2% zapotrzebowania zatrudniłoby
pracowników fizycznych i produkcyjnych. Informatyków zatrudniłoby 6 spośród badanych
pracodawców, co stanowi 2,5% zapotrzebowania. Pracowników ze znajomością języków
obcych potrzebuje zatrudnić 4 pracodawców, co stanowi 1,7% ogółu.
Nie potrzebuje zatrudniać pracowników ,aby zabezpieczyć rozwój firmy aŜ 26 spośród
badanych pracodawców, co stanowi 10,8% .
Podsumowując zapotrzebowanie na określone grupy zawodowe i stanowiska stanowi
odzwierciedlenie zapotrzebowania zabezpieczającego właściwy rozwój przedsiębiorstwa
.Bardziej optymistyczny dla badanych rynków jest fakt, Ŝe 87,5% badanych pracodawców
potrzebuje zatrudniać pracowników. Są to więc duŜe moŜliwości dla osób bezrobotnych,
niepełnosprawnych i osób po kryzysach psychicznych. W prawdzie
wśród zawodów
dominuje zapotrzebowanie na pracowników handlu i pokrewnych to jednak jest teŜ duŜy
wybór pozostałych zawodów i specjalności.
Zapotrzebowanie jest więc zróŜnicowane na tyle na ile zróŜnicowana jest branŜowość
lokalnych podmiotów. Nikogo dzisiaj nie dziwi fakt ,Ŝe pracownicy i osoby poszukujące
49
pracy muszą, a nawet powinni dbać o podnoszenie swoich kwalifikacji. Dbać takŜe o to, aby
te które posiadają nie uległy dezaktualizacji. To podstawowa przyczyna rozkwitu rynku
usług szkoleniowych. Ciągłe doskonalenie wymusza gospodarka i zmiany w niej zachodzące.
Rozwój niektórych dziedzin, zawodów i specjalności powoduje, Ŝe aby sprostać wymaganiom
rynku pracy i konkurencji musimy doskonalić to co jest naszym największym potencjałem, a
mianowicie swoje umiejętności i kwalifikacje zawodowe.
Jak pokazują wyniki badań (Tabela 25, wykres 7), aŜ 204 pracodawców, co stanowi
85,0% ogółu badanych
jest zainteresowanych podnoszeniem kwalifikacji zawodowych
przez swoich pracowników.
Tabela 25. Zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji zawodowych.
Kategorie
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
tak
nie
brak odpowiedzi
204
34
2
85,0
14,2
0,8
Ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Wykres 7. Zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji zawodowych
brak
odpowiedzi
0,8%
nie
14,2%
tak
85,0%
Tylko 34 pracodawców, co stanowi 14,2% ogółu nie jest zainteresowana
podnoszeniem kwalifikacji przez pracowników. Dlaczego więc tak duŜe zainteresowanie
podnoszeniem kwalifikacji
nie znajduje odzwierciedlenia w posiadaniu przez badane
podmioty planów szkoleniowych swojej kadry pracowniczej (Tabela 26, wykres 8) .
50
Tabela 26. Ilość przedsiębiorstw posiadających plany szkoleniowe pracowników.
Kategorie
odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
70
168
2
29,2
70,0
0,8
tak
nie
brak odpowiedzi
Ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Wykres 8. Ilość przedsiębiorstw posiadająca plany szkoleniowe
brak odpowiedzi
0,8%
70,0%
nie
29,2%
tak
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Tylko 70 pracodawców, co stanowi 29,2% ogółu badanych pracodawców posiada
plany szkoleniowe swoich pracowników i głównie są to przedsiębiorstwa państwowe,
jednostki budŜetowe, samorządowe, administracja, edukacja, ochrona zdrowia. WiąŜe się z
obowiązkiem posiadania planów szkoleniowych kadry pracowniczej. Pracownicy tych
instytucji są zobligowani ustawowo do ciągłego doskonalenia i podnoszenia kwalifikacji
zawodowych.
Brak zainteresowania ze strony pracodawców podnoszeniem kwalifikacji przez
swoich pracowników moŜna tłumaczyć tym, Ŝe albo posiadają oni kadrę pracowników o
wystarczających kwalifikacjach, albo teŜ rodzaj i charakter pracy oferowanej przez nich nie
wymaga procesu dalszego kształcenia w formie szkoleń. Bądź teŜ nie interesują się tym
poniewaŜ jest to problem pracownika, który sam finansuje koszty związane z podnoszeniem
kwalifikacji chcąc utrzymać pracę.
51
Część pracodawców wymaga od pracownika posiadania róŜnego rodzaju szkoleń,
które są niezbędne do podjęcia zatrudnienia, ale niechętnie przeznacza na ten cel finanse
firmy. W takich sytuacjach koszty ponosi sam pracownik lub w przypadku kiedy są to osoby
bezrobotne, kieruje się je do urzędów pracy, aby te pokryły koszty szkolenia. Świadczą o tym
uzyskane wyniki badania. Bowiem, 168 badanych pracodawców, co stanowi 70,0% ogółu
nie posiada planów szkoleń swoich pracowników .
10. Osoby niepełnosprawne i po przebytym kryzysie psychicznym na rynku
pracy
10.1 Zatrudnienie osób niepełnosprawnych w badanych przedsiębiorstwach
Z danych
rządowych wynika, Ŝe obecnie w Polsce pracuje co 6 osoba
niepełnosprawna. W tym względzie odbiegamy od krajów Unii Europejskiej.
Zatrudnienie osób niepełnosprawnych reguluje ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji
zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Pracodawcy muszą mieć świadomość, Ŝe
przy zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej nie chodzi o to, aby dać pracodawcom pakiet
przywilejów, ale przede wszystkim chodzi o społeczną rehabilitację osób niepełnosprawnych
z róŜnych przyczyn. Stąd teŜ poza przywilejami dla pracodawców (zwrot kosztów
poniesionych, dofinansowanie składek ZUS, dofinansowanie do wynagrodzeń i szkoleń itp.),
ustawodawca nałoŜył na pracodawcę obowiązki, które wynikają z takiego zatrudnienia (limit
zatrudnienia, obowiązkowy wskaźnik zatrudnienia itp.). Pracodawca przyjmując osobę
niepełnosprawną do pracy musi uwzględnić posiadany przez nią stopień niepełnosprawności
oraz wynikające z niego ograniczenia i przywileje (wymagany wymiar czasu pracy,
dodatkowy urlop, płatne zwolnienia z pracy).Interpretacja jest więc bardzo prosta, a
mianowicie, aby pracodawca mógł coś dostać musi takŜe coś dać.
Tabela 27. Czy osoby niepełnosprawne powinny pracować zawodowo
Ilość
Kategorie
odpowiedzi
tak
nie i dlaczego
nie mam zdania
odpowiedzi
232
4
4
Wskaźnik
procentowy
96,7%
1,7%
1,7%
Ogółem
240
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
52
Wykres 9. Opinie na temat zatrudnienia osób niepełnosprawnych
nie mam zdania
1,7%
nie
1,7%
tak
96,7%
Zdaniem 232 badanych pracodawców, co stanowi 96,7%
ogółu osoby
niepełnosprawne powinny mieć moŜliwość podejmowania pracy zawodowej (Tabela 27,
wykres 9). Tylko 4 pracodawców, co stanowi 1,7% ogółu uwaŜa, Ŝe osoby niepełnosprawne
nie powinny pracować zawodowo. Nie ma zdania na ten temat 4 pracodawców, co stanowi
1,7%. Wybieg słowny nie mam zdania zawsze jest uŜywany wtedy kiedy z róŜnych przyczyn
osoby odpowiadające nie chcą wyraŜać prawdziwych opinii.
Według 1,7% badanych pracodawców osoby niepełnosprawne nie powinny pracować
zawodowo poniewaŜ na lokalnych rynkach
nie ma moŜliwości zatrudnienia dla ludzi
zdrowych, dla których praca jest jedynym źródłem dochodów. Natomiast osoby
niepełnosprawne mają źródło utrzymania w postaci świadczenia rentowego, a więc mają
zabezpieczony byt.
Podsumowując moŜna stwierdzić, Ŝe zdaniem badanych pracodawców (96,7%) osoby
niepełnosprawne powinny mieć moŜliwość podejmowania pracy zawodowej. NaleŜałoby je w
dostępie do rynku pracy traktować tak samo jak osoby sprawne. JednakŜe trudno stwierdzić
czy z taką interpretacją zgadzają się sami pracodawcy.
Decydując się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych badani pracodawcy mają
świadomość, Ŝe zatrudnienie tych osób nakłada na nich róŜnego rodzaju obowiązki m.in.
dotyczące organizacji stanowiska, likwidacji barier architektonicznych, wyposaŜenia w
sprzęt itp. Świadomość taką posiada 177 pracodawców, co stanowi 73,8% ogółu badanych.
53
Tabela 28. Czy zatrudnienie osoby niepełnosprawnej wymaga
stworzenia specjalnych warunków ?
Kategoria
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
tak
nie
trudno powiedzieć
177
26
37
73,8%
10,8%
15,4%
Ogółem
240
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Zatrudnienie osób niepełnosprawnych nie ma wpływu na sytuację zakładu pracy,
firmy, nie wymaga zmian, dostosowania - tak twierdzi 26 pracodawców, co stanowi 10,8%
ogółu badanych. Według nich osoby niepełnosprawne naleŜy traktować tak samo jak
pozostałych pracowników, i nie ma potrzeby tworzenia specjalnych warunków. Jest rzeczą
oczywistą, Ŝe jeŜeli niepełnosprawność nie wymaga od pracodawcy podejmowania
dodatkowych działań ułatwiających funkcjonowanie takiej osoby w środowisku pracy, to
nienaleŜny dla dobra tych osób traktować ich z jakimś szczególnym wyróŜnieniem.
Korzystniej jest
traktować je tak samo jak wszystkich pozostałych pracowników
zatrudnionych w firmie. Przy czym nie naleŜy zapominać o przywilejach wynikających z
umowy o pracę dla osoby niepełnosprawnej i respektować je. Nie ma zdania na ten temat 37
pracodawców, co stanowi 15,4% ogółu badanych pracodawców .
Jeśli badani pracodawcy są otwarci na zatrudnienie osób niepełnosprawnych
twierdząc, Ŝe powinny one mieć moŜliwość podejmowania pracy zawodowej (96,7 % ogółu
badanej populacji) to waŜne, z punktu realizacji celu badań, jest ustalenie na ile taka
deklaracja tolerancji ma odzwierciedlenie w zatrudnieniu w swoim przedsiębiorstwie osób
niepełnosprawnych (Tabela 29, wykres 10).
Tabela 29. Czy badani pracodawcy zatrudniają bądź zatrudniali
osoby niepełnosprawne ?
Kategoria
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
tak
64
26,7
nie
176
73,3
Ogółem
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
54
Wykres 10. Czy badani pracodawcy zatrudniają bądź zatrudniali osoby
niepełnosprawne ?
80%
73,3%
70%
60%
50%
40%
26,7%
30%
20%
10%
0%
tak
nie
Z analizy danych (Tabela 29) wynika, Ŝe 176 pracodawców, co stanowi 73,3% ogółu
badanych
pracodawców
nie
zatrudniało
w
swoich
przedsiębiorstwach
osób
niepełnosprawnych. Nie mają w związku z tym faktem, Ŝadnego doświadczenia, ani wiedzy.
W duŜej mierze są to pracodawcy, którzy uwaŜają, Ŝe zatrudnienie takich osób nakłada na
nich obowiązek tworzenia specjalnych warunków do pracy dla osób niepełnosprawnych. W
populacji badanych pracodawców osoby niepełnosprawne zatrudniało 64 pracodawców, co
stanowi 26,7% ogółu. Oznacza to, Ŝe w tej grupie znaleźli się takŜe pracodawcy, którzy „nie
mieli zdania” udzielając odpowiedzi na pytanie dotyczące tworzenia przy zatrudnieniu osób
niepełnosprawnych specjalnych warunków pracy.
Analizując stanowiska pracy na jakich zatrudnione były
osoby niepełnosprawne
(Tabela 30) musimy pamiętać, Ŝe zatrudniani oni byli tylko przez 26,7% ogółu badanych.
55
Tabela 30. Stanowiska pracy na których były zatrudnione osoby niepełnosprawne
Kategoria
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
specjaliści z wykształceniem wyŜszym
4
1,7%
pracownicy administracyjno -biurowi
18
7,5%
pracownicy fizyczni i produkcyjni
9
3,8%
Kierowcy ,mechanicy i pokrewni
2
0,8%
Konserwatorzy ,serwisanci , dozorcy
9
3,8%
pozostali pracownicy wykwalifikowani
5
2,1%
pracownicy obsługi maszyn i urządzeń
6
2,5%
inne
9
3,8%
nie dotyczy
178
74,2%
Ogółem
240
100,0%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Z danych wynika, Ŝe najwięcej osób pracowało w charakterze pracownika biurowego,
co stanowi 7,5% ogółu zatrudnienia. Pozostałe osoby pracowały na
stanowiskach
produkcyjnych, fizycznych: woźna, sprzątaczka szatniarz, pomoc kuchenna, pakowacz,
pracownik fizyczny - co stanowi 3,8% ogółu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W
charakterze konserwatorów, serwisantów, dozorców pracowało, co stanowi 3,8% ogółu
zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Pracownicy wykwalifikowani - stanowili 2,1%
ogółu zatrudnienia osób niepełnosprawny wykonywali oni pracę w charakterze kucharzy,
magazynierów, sprzedawców, wulkanizatorów, kelnerów, handlowców, szwaczek itp. Pracę
związaną z obsługą maszyn i urządzeń np. stolarzy, operatorów produkcji stolarskiej,
ślusarzy. operatorów agregatów, szlifierzy narzędziowych, serwisantów, wiertaczy,
opiekunek itp. wykonywało 2,5% ogółu zatrudnionych osób niepełnosprawnych.
MoŜna
zatem
stwierdzić,
Ŝe
12,2%
wszystkich
zatrudnionych
osób
niepełnosprawnych w badanych firmach wykonywało proste prace, fizyczne, produkcyjne,
porządkowe i usługowe, które nie wymagają wysokiego poziomu wykształcenia i
umiejętności zawodowych. Zatrudnienie na tych stanowiskach
wymaga najniŜszego lub
zawodowego poziomu wykształcenia, ogólnie dobrego stanu zdrowia i braku przeciwwskazań
do wykonywania cięŜkiej pracy fizycznej .
Dlaczego tak kształtuje się struktura zatrudnienia osób niepełnosprawnych? Po
części prawdopodobnie jest to wynik polityki prowadzonej przez instytucje zajmujące się
orzecznictwem, które z uwagi na rodzaj schorzenia, posiadany zawód, kwalifikacje i
doświadczenie zawodowe, częściej orzekają stopień niepełnosprawności w przypadku osób o
niskich kwalifikacjach zawodowych niŜ w stosunku do osób o wysokich kwalifikacjach. Z
56
drugiej zaś strony specyfika wykonywanej pracy głównie cięŜkiej, fizycznej, w trudnych
warunkach częściej niŜ u innych osób zwiększa ryzyko zachorowań na „choroby zawodowe”
doprowadzając
do
niepełnosprawnością.
uszkodzenia
organizmu.
Co
MoŜe o tym świadczyć takŜe i
w
konsekwencji
skutkuje
ten fakt, Ŝe na stanowiskach
wymagających wykształcenia wyŜszego zatrudnionych było 1,7% ogółu niepełnosprawnych.
WaŜne jest takŜe ustalenie przyczyn dla, których pracodawcy nie decydują się na
zatrudnianie osób niepełnosprawnych (Tabela 31, wykres 11),
wówczas łatwiej będzie
zrozumieć dlaczego tak mały odsetek osób niepełnosprawnych podejmuje pracę zawodową ?
Tabela 31. Przyczyny nie zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Kategoria
Ilość
odpowiedzi
odpowiedzi
wysokie koszty utrzymania pracownika
nie było takiej potrzeby/pracowników
specyfika firmy nie pozwala na zatrudnienie
trudno powiedzieć
nie dotyczy
6
108
56
3
67
Wskaźnik
procentowy
2,5%
45,0%
23,3%
1,3%
27,9%
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0%
Wykres 11. Przyczyny nie zatrudniania osób niepełnosprawnych
brak odpow iedzi
27,9%
w ysokie koszty
utrzym ania
pracow nika
2,5%
trudno pow iedzieć
1,3%
nie było takiej
potrzeby/pracow ni
ków
45,0%
specyfika firm y
nie pozw ala na
zatrudnienie
23,3%
Wśród populacji badanych pracodawców, aŜ 73, 3% nie zatrudniało w swoich
przedsiębiorstwach osób niepełnosprawnych z róŜnych przyczyn. Za najwaŜniejsze z nich
108 pracodawców, co stanowi 45,0% uwaŜa, Ŝe nie zatrudniało osób niepełnosprawnych
57
poniewaŜ nie było takiej potrzeby co jest równoznaczne ze stwierdzeniem, Ŝe nie było
takich osób czy teŜ osoby niepełnosprawne nie poszukiwały zatrudnienia w ich firmach.
Pojawia się inny obraz bezrobocia osób niepełnosprawnych. Ludzie ci rzadko sami
wychodzą na przeciw problemom, rzadko teŜ aktywnie i samodzielnie poszukują pracy. Po
części jest to wynikiem izolacji społecznej tych osób, ale i zamknięcia we własnych czterech
ścianach. Wolą ukrywać swoją niepełnosprawność przed światem bojąc się odrzucenia.
Dlatego teŜ tak niewielki odsetek osób niepełnosprawnych w Polsce podejmuje zatrudnienie.
Jakiś procent tych osób pewnie wyznaje pogląd ,Ŝe skoro nie ma pracy dla osób zdrowych
(wysoki wskaźnik bezrobocia ) to tym bardziej nie ma pracy dla osób niepełnosprawnych tym
samym świadomie wycofują się z rynku pracy. Na pewno na ten stan wpływ miały likwidacje
zakładów pracy chronionej gdzie osoby niepełnosprawne mogły podejmować zatrudnienie Z
drugiej zaś strony Polska w tym powiaty objęte badaniem nie jest dostosowana do potrzeb
osób niepełnosprawnych. Kwestia barier, które takie osoby napotykają na kaŜdym kroku
autobusy, chodniki, brak dostępu do instytucji itp., niska świadomość ludzi, znieczulica
społeczna, brak wiary we własne moŜliwości to wszystko powoduje, Ŝe osoby te trudniej się
uaktywniają na rynku pracy. W pewnym sensie tłumaczy to dominującą przyczynę nie
zatrudniania osób niepełnosprawnych przez badanych pracodawców. Nie zatrudniali bo takie
osoby do nich nie przyszły ubiegać się o pracę. Stąd teŜ nie było takiej potrzeby.
Z drugiej zaś strony pracodawcy ci nigdy nie pomyśleli Ŝe mogą zatrudnić osoby
niepełnosprawne wychodząc im naprzeciw. W ich odczuciu nie było potrzeby zatrudnienia
osób niepełnosprawnych. Zastanawiające jest więc w jakich okolicznościach taka potrzeba się
pojawia? I jak do tego się ma deklaracja ponad 90% badanych, Ŝe osoby niepełnosprawne
powinny mieć moŜliwość podejmowania pracy zawodowej? Najprawdopodobniej osoby
takie
powinny
pracować
w
myśl
deklaracji
pracodawców,
ale
nie
w
ich
przedsiębiorstwach, gdyŜ zatrudnienie tych osób to dodatkowe obowiązki. MoŜe właśnie
takie postępowanie jest rzeczywistym obrazem rynku pracy dla osób niepełnosprawnych.
MoŜe właśnie
to jest przejawem dyskryminacji tych osób i ich nierównego dostępu do
rynku pracy.
Kiedy dodamy do tego deklaracje 56 pracodawców, co stanowi 23,3% badanych,
którzy nie zatrudniają osób niepełnosprawnych poniewaŜ specyfika ich przedsiębiorstwa nie
pozwala na zatrudnianie, to stwierdzamy, Ŝe 68,3% spośród badanych pracodawców nigdy
nie miało i nie ma zamiaru zatrudniać osób niepełnosprawnych, a powód zawsze jakiś się
znajdzie.
58
Tylko 6 pracodawców, co stanowi 2,5% badanych pracodawców stwierdza, Ŝe nie
zatrudnia osób niepełnosprawnych, poniewaŜ zatrudnienie to jest związane z wysokimi
kosztami utrzymania pracownika. A przecieŜ zatrudnienie osób niepełnosprawnych w
przedsiębiorstwach jest zatrudnieniem subsydiowanym ze środków państwowych. Skąd więc
tak wysokie koszty? Wydaje się, Ŝe wysokie koszty utrzymania pracownika są jednym z
podstawowych stwierdzeń uŜywanych przez pracodawców, aby nie zwiększać zatrudnienia.
Tabela 32. Warunki jakie muszą zostać spełnione przy zatrudnieniu osoby
niepełnosprawnej (wykres 19)
Kategorie
Wskaźnik
Ilość
odpowiedzi
procentowy
odpowiedzi
dobra kondycja finansowa firmy
dobry stan zdrowia-pozytywna
opinia lekarza o przydatności do pracy/stanowiska/
osoba wyleczona
Odpowiedni stopień niepełnosprawności
posiadanie odpowiednich kwalifikacji ,doświadczenie
zawodowe
tworzenie specjalnego stanowiska , miejsca pracy
dofinansowanie do stanowiska, sprzętu, wyposaŜenia
ze względu na specyfikę firmy nie zatrudniłbym takich osób
Ŝadne
inne jakie
nie wiem
brak odpowiedzi
7
2,9%
28
7
11,7%
2,9%
15
30
55
39
7
19
30
3
6,3%
12,5%
22,9%
16,3%
2,9%
7,9%
12,5%
1,3%
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0%
Na pytanie o powody dla których pracodawcy zdecydowaliby się na zatrudnienie
osób niepełnosprawnych w swoich przedsiębiorstwach (tabela 32), 55 pracodawców, co
stanowi 22,9% ogółu badanych zdecydowałoby na zatrudnienie takich osób po otrzymaniu
dofinansowania do stanowiska, sprzętu i wyposaŜenia. Ze względu na specyfikę
przedsiębiorstwa tj. 39, co stanowi
16,3% nie zatrudniłoby osób niepełnosprawnych.
Utworzyć specjalne stanowisko pracy, miejsce pracy zatrudniając osoby niepełnosprawne
musiałoby 30 pracodawców, co stanowi 12,5% ogółu badanych pracodawców.
Nie zna powodów dla których zatrudniłoby osoby niepełnosprawne 30 pracodawców,
co stanowi 12,5% badanych pracodawców. Zatrudnienie takich osób dopiero po uzyskaniu
opinii lekarza stwierdzającej przydatność do pracy - wyleczenie takich osób deklaruje 28
pracodawców , co stanowi 11,7% badanych pracodawców.
Trudno zrozumieć tok myślenia pracodawców poniewaŜ stwierdzenie wyleczenie osób
niepełnosprawnych oznacza utratę orzeczonego stopnia niepełnosprawności, a wraz z nim
59
utratę przywilejów związanych z finansowaniem zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Tak
więc moŜna stwierdzić, Ŝe 11,7% ogółu badanych pracodawców nie zatrudniłoby osób
niepełnosprawnych lecz osoby zdrowe i gotowe do pracy.
Przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych waŜne jest posiadanie przez pracodawców
wiedzy na temat moŜliwości wspierania zatrudnienia, poniewaŜ środki finansowe mogą
motywować pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych (Tabela 33, wykres 12).
Tabela 33. Czy przedsiębiorcy mają wiedzę na temat moŜliwości wspierania
zatrudnienia osób niepełnosprawnych
Kategorie
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
tak
nie
78
162
32,5%
67,5%
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0%
Wykres 12. Wiedza przedsiębiorcy na temat moŜliwości wspierania zatrudnienia osób
niepełnosprawnych
tak
33%
nie
67%
W badanej populacji 162 pracodawców, co stanowi 67,5% nie ma wiedzy na temat
moŜliwości wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Taką wiedzę posiada 32,5%
ogółu badanych pracodawców. Brak wiedzy jest wynikiem nie zatrudniania osób
niepełnosprawnych. Jeśli nie było potrzeby zatrudnienia takich osób, specyfika firmy nie
pozwala na zatrudnienie takich osób to pracodawca ma prawo nie posiadać wiedzy na temat
moŜliwości wspierania zatrudnienia, lub teŜ moŜna to tłumaczyć i tym, Ŝe być moŜe nie on
sam powinien taka wiedzę posiadać w swojej firmie, ale osoby, które odpowiadają za kadry i
sprawy płacowe: księgowi, kadrowcy. Z tych teŜ przyczyn pracodawcy nie czują się w
obowiązku posiadania takiej wiedzy.
60
Tabela 34. Czy rodzaj schorzenia ma wpływ na zatrudnienie osób niepełnosprawnych ?
Kategorie
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
tak
nie
brak odpowiedzi
230
9
1
95,8
3,8
0,4
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0
Wykres 13. Czy rodzaj schorzenia ma wpływ na zatrudnienie osób niepełnosprawnych?
nie
3,8%
brak odpowiedzi
0,4%
tak
95,8%
Badani pracodawcy uwaŜają, Ŝe na zatrudnienie osób niepełnosprawnych ma wpływ
rodzaj schorzenia (Tabela 34, wykres 13). Twierdzi tak, aŜ 230 pracodawców, co stanowi
95,8% ogółu badanych pracodawców.
Tylko 9 pracodawców, co stanowi 3,8% ogółu
badanych uwaŜa, Ŝe rodzaj schorzenia nie ma wpływu na zatrudnienie. Natomiast
1
pracodawca, co stanowi 0,4% badanych nie udzielił odpowiedzi. Jeśli więc rodzaj schorzenia
decyduje o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych to moŜe oznaczać, Ŝe osoby takie są
dyskryminowane na rynku pracy ze względu na stan zdrowia i chorobę. To z kolei
tłumaczyłoby rozkład odpowiedzi na pytanie o przyczyny nie zatrudniania osób
niepełnosprawnych. Wprawdzie nie ma tam stwierdzeń odnoszących się do rodzaju
schorzenia, ale rozumując nie wprost moŜna dojść do takich wniosków. Ciekawe byłoby
pogłębienie pytania
z którym schorzeniem najtrudniej jest dostać pracę, a z którym
najłatwiej?
Pracodawcy to ludzie pragmatyczni, którzy podczas badania chcą wypaść jak
najlepiej. MoŜna odnieść wraŜenie, Ŝe wyznają oni opinie nie dlatego, Ŝe tak myślą, ale
dlatego, Ŝe tak wpada. To tłumaczy tak dobry obraz deklaracji podjęcia pracy przez osoby
61
niepełnosprawne. Być moŜe jest i tak, Ŝe opinie dotyczące podejmowania pracy przez osoby
niepełnosprawne wyraŜali oni jako osoba prywatna. Co oznacza, Ŝe
prywatnie są
tolerancyjni. Jednak juŜ jako właściciele firm podchodzą do tej kwestii bardziej restrykcyjnie
i dystansem.
MoŜe to budzić
obawy o to w jaki sposób będą oni podchodzić do osób
niepełnosprawnych po chorobach psychicznych na rynku pracy. Zatrudniać czy teŜ moŜe
odmawiać im zatrudnienia w swoich firmach?
10.2 MoŜliwości zatrudnienia osób po przebytym kryzysie psychicznym
Analogicznie
jak
w
przypadku
osób
niepełnosprawnych
zadano
badanym
pracodawcom pytania dotyczące osób po przebytych kryzysach psychicznych, aby osiągnąć
załoŜony cel badań .
Tabela 35. Opinie pracodawców dotyczące zatrudnienia osób po przebytym kryzysie
psychicznym
Kategorie
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
dać szansę stwarzając odpowiednie warunki i
klimat do zatrudnienia
boję się zatrudniać takie osoby, jestem
ostroŜny
nie zatrudniłbym takich osób
nie mam zdania, nie wiem
brak odpowiedzi
144
60,0
31
22
36
7
12,9
9,2
15,0
2,9
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0
Wykres 14. Opinie pracodawców dotyczące zatrudnienia osób po przebytym kryzysie
psychiczny
nie m am zdania,
nie w iem
15,0%
brak odpow iedzi
2,9%
nie zatrudniłbym
takich osób
9,2%
dać szansę
stw arzając
odpow iednie
w arunki i klim at
do zatrudnienia
60,0%
boję się zatrudniać
takie osoby,
jestem ostroŜny
12,9%
62
Badani
pracodawcy (Tabela 35, wykres 14)
wyraŜając swoje opinie
na temat
zatrudnienia osób po przebytym kryzysie psychicznym uwaŜają, Ŝe naleŜy dać szanse takim
osobom
stwarzając im odpowiednie warunki do pracy.
Ten pogląd wyznaje 144
badanych pracodawców, co stanowi 60,0% ogółu. Lęki, obawy związane z zatrudnieniem
osób po przebytym kryzysie psychicznym oraz ostroŜność deklaruje 31 pracodawców, co
stanowi 12,9% ogółu badanych. WaŜne jest, Ŝeby zarówno deklaracji związanych z
podejmowaniem pracy przez osoby niepełnosprawne jak i deklaracji dotyczącymi
zatrudnienia osób po przebytych kryzysach psychicznych nie
interpretować jako wolę
zatrudniania . Lęk , obawy ze strony pracodawców są zupełnie normalne i cenne zwłaszcza,
Ŝe deklarowane wprost . Potęgowane są przez brak wiedzy na temat chorób psychicznych ,
myślenie o tych osobach w sensie potocznym . Niechęć do zatrudnienia takich osób deklaruje
22 badanych pracodawców ,co stanowi
9,2% ogółu. Tak więc 22,1% ogółu badanych
pracodawców nie zatrudniłoby w swoich przedsiębiorstwach osób po przebytym kryzysie
psychicznym. Nie ma zdania na ten temat 36 pracodawców, co stanowi 15,0% badanych.
Odmowę udzielenia odpowiedzi zadeklarowało7 pracodawców, co stanowi 2,9% ogółu.
Oznacza to, Ŝe pracodawcy Ci bardziej skłonni są nie zatrudniać takich osób niŜ je zatrudniać.
Podsumowując 60% badanych pracodawców uwaŜa, Ŝe osoby po przebytym kryzysie
psychicznym powinny mieć szanse podejmowania pracy zawodowej i naleŜy stwarzać tym
osobom odpowiednie warunki pracy. Znowu więc mamy do czynienie z poglądem tolerancji
na rynku pracy. Problem polega tylko na tym czy nie jest to tylko i wyłącznie tolerancja
deklarowana?
Tabela 36. MoŜliwości zatrudnienia osób po przebytym kryzysie psychicznym
Kategorie
odpowiedzi
tak
nie
trudno powiedzieć
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
111
46
83
46,3
19,2
34,6
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
63
100,0
Wykres 15. MoŜliwości zatrudnienia osób po przebytym kryzysie psychicznym
trudno
powiedzieć
34,6%
tak
46,3%
nie
19,2%
Na pytanie (Tabela 36, wykres 15) czy zatrudniłby Pan osobę po przebytym kryzysie
psychicznym? Wśród badanych pracodawców 111 ,co stanowi 46,3% ogółu deklaruje chęć
zatrudnienia w swojej firmie osób po przebytym kryzysie psychicznym. Nie zatrudniłoby
takich osób 46 pracodawców, co stanowi
19,2% ogółu badanych. Pracodawców nie
mających zdania na ten temat było 83 , co stanowi 34,9% ogółu.
Reasumując 46,3% badanych pracodawców jest skłonnych do zatrudnienia osób
po przebytym kryzysie psychicznym, pomimo Ŝe wcześniej aŜ 60,0 % deklarowało, Ŝe
osoby te powinny pracować, Ŝe naleŜy dać im szanse. MoŜna stwierdzić, Ŝe analogicznie
jak w sytuacji osób niepełnosprawnych, osoby po przebytych kryzysach psychicznych
powinny mieć moŜliwość podejmowania pracy, ale nie w firmach badanych pracodawców. U
innych tak, ale nie u mnie. Mogę mieć róŜne poglądy, opinie na róŜne kwestie, mogę być
nawet tolerancyjny w sytuacjach, które nie dotyczą mnie bezpośrednio. Jednak jestem
zdecydowanie ostroŜniejszy w sytuacjach, które dotyczą mnie i mojego przedsiębiorstwa. Tak
zachowują się badani pracodawcy.
Zastanawia tak duŜy odsetek pracodawców (34,6% ogółu) nie mających zdania na
ten temat, kiedy zatrudnienie deklaruje tylko 46,3% ogółu badanych.
Na pytanie o opinie na temat zatrudnienia osób po przebytym kryzysie psychicznym
zdania nie miało tylko 15%
badanych. Z analizy wynika więc, Ŝe 34,6% stanowią
pracodawcy, którzy na pytanie wcześniejsze deklarowali, mniej lub bardziej wprost, Ŝe osoby
po przebytych kryzysach psychicznych nie powinny pracować. Skoro więc nie powinny
64
pracować zawodowo to z całą pewnością nie będą równieŜ pracować w ich firmach. Jest to
logiczne.
Jeśli
46,3% badanych deklaruje wolę zatrudnienia w swoich firmach osób po
przebytych kryzysach psychiczny to istotne są powody dla których zdecydowaliby się na ten
krok (Tabela 37).
Tabela 37. Jakie warunki muszą być spełnione, aby zatrudnić os. po przebytym
kryzysie psychicznym
Kategorie
odpowiedzi
uzyskanie pozytywnej opinii 3 lekarzy medycyny
pracy, psychiatry , psychologa- o przydatności do
wykonywania pracy =osoba wyleczona
zatrudnienie po uzyskaniu dofinansowania do
stanowiska ,wyposaŜenia i sprzętu
pozytywnie przejść rozmowę wstępną
mieć odpowiednie doświadczenie zawodowe ,
kwalifikacje i wykształcenie
posiadanie stopnia niepełnosprawności
utworzenie specjalnego stanowiska pracy/wiedza o
chorobach psychicznych
pewność ,Ŝe nie nastąpi kryzys i nawrót choroby
warunki socjalne i atmosfera międzyludzka
aktualnie nie mam moŜliwości zatrudnienia takich
osób/ nie zatrudniłbym takich osób
nie wiem
brak odpowiedzi
Ogółem
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
59
24,6
51
10
21,3
4,2
18
2
7,5
0,8
11
3
2
4,6
1,3
0,8
43
36
5
17,9
15,0
2,1
240
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Z danych zawartych w (Tabeli 37)
wynika, Ŝe spośród
240 badanych
pracodawców, aŜ 59, co stanowi 24,6% ogółu uzaleŜnia zatrudnienie osób po przebytym
kryzysie psychicznym od uzyskania pozytywnej opinii lekarza medycyny pracy,
psychologa i psychiatry o przydatności do wykonywanej pracy. Dla respondentów to
stwierdzenie jest toŜsame ze stwierdzeniem, Ŝe osoba taka jest wyleczona. W badanej
populacji 51 pracodawców, co stanowi 21,3% ogółu zatrudniłoby takie osoby dopiero po
uzyskaniu dofinansowania do stanowiska pracy, wyposaŜenia i sprzętu. Nie widzi
moŜliwości zatrudnienia takich osób 43 pracodawców, co stanowi 17,9% ogółu,
stwierdzając, Ŝe aktualnie nie ma takich moŜliwości lub wprost nie zatrudniłbym takich
osób w swojej firmie. Nie jest w stanie podać Ŝadnych warunków czy teŜ powodów dla
których byłoby skłonnych
zatrudnić osoby po przebytym kryzysie psychicznym aŜ 36
badanych pracodawców ,co stanowi 15,0% ogółu .
65
Zatrudnienie tych osób uzaleŜnia od posiadanego stopnia niepełnosprawności 18
pracodawców, co stanowi 7,5% ogółu. Natomiast 11 pracodawców, co stanowi 4,6%ogółu
uzaleŜnia zatrudnienie od uzyskania pewności, Ŝe nie nastąpi kryzys, nawrót choroby.
Tylko 3 pracodawców, co stanowi 1,3% ogółu uwaŜa, Ŝe aby zatrudniać takie osoby muszą
mieć odpowiednie warunki socjalne i musi istnieć w przedsiębiorstwie dobra atmosfera
międzyludzka, klimat i zgoda społeczna na zatrudnienia takich osób. Tylko 5 badanych
pracodawców, co stanowi 2,1% odmówiło udzielenia odpowiedzi na to pytanie.
Podsumowując badani pracodawcy skłonni byliby do zatrudnienia osób po przebytym
kryzysie psychicznym pod warunkiem uzyskania przez te osoby pozytywnej opinii trzech
lekarzy specjalistów: lekarza medycyny pracy, psychiatry i psychologa stwierdzającej
przydatność do pracy oraz fakt wyleczenia czyli, Ŝe osoba ma juŜ za sobą kryzys psychiczny i
moŜe bez przeszkód funkcjonować w środowisku pracy i nie tylko. Drugim z powodów dla
których zdecydowaliby się na zatrudnienie jest moŜliwość uzyskania dofinansowania do
stanowiska pracy, sprzętu, wyposaŜenia. Tak więc przy zatrudnianiu takich osób waŜny jest
czynnik medyczny- brak przeciwwskazań do pracy,
dobry stan zdrowia oraz czynnik
finansowy .
11. Zainteresowanie przedsiębiorców pozyskiwaniem środków finansowych
We współczesnej
gospodarce bardzo cenna jest umiejętność pozyskiwania przez
przedsiębiorstwa dodatkowych środków finansowych, aby poprawić konkurencyjność firmy
na rynku i móc realizować nowe inwestycje.
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej modne i powszechne stało się aplikowanie po
środki unijne, których zadaniem jest
poprawa sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa
(Tabela 38, wykres 16).
Tabela 38. Zainteresowanie pracodawców środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej
Kategorie
Ilość
Wskaźnik
odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
Tak
180
75,0
nie
nie wiem
brak odpowiedzi
32
17
11
13,3
7,1
4,6
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
W badanej populacji
100,0
dominują pracodawcy 180 (75,0% ogółu), którzy są
zainteresowani otrzymaniem wsparcia finansowego ze środków Unii Europejskiej, tylko 32
66
badanych pracodawców, co stanowi 13,3% ogółu nie jest zainteresowana Funduszami
pochodzącymi z Unii.
Wykres 16. Zainteresowanie pracodawców środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej
nie wiem
7,1%
brak odpowiedzi
4,6%
nie
13,3%
tak
75,0%
PoniewaŜ badana populacja to pracodawcy współpracujący z urzędami pracy stąd teŜ
zadano im pytanie dotyczące otrzymania dofinansowania ze środków Funduszu Pracy i z
PFRON (Tabela 39, wykres 17).
Z analizy wynika, Ŝe 146 badanych pracodawców, co stanowi 60,8% ogółu jest
zainteresowanych otrzymaniem wsparcia finansowanego ze środków PFRON. Wśród
badanej populacji 54 pracodawców, co stanowi 22,5% nie jest zainteresowanych środkami
finansowymi z PFRON.
Tabela 39. Zainteresowanie otrzymaniem wsparcia finansowanego z PFRON
Kategorie
odpowiedzi
tak
nie
nie wiem
brak odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
146
54
13
27
60,8
22,5
5,4
11,3
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
67
100,0
Wykres 17. Zainteresowanie otrzymaniem wsparcia finansowanego z PFRON
brak
odpowiedzi
11%
nie wiem
5,4%
nie
23%
tak
61%
Wśród badanych pracodawców (tabela 40) dominują pracodawcy 180, co stanowi 75% ogółu
zainteresowani otrzymaniem środków finansowych z Funduszu Pracy.
Tabela 40. Zainteresowanie otrzymaniem wsparcia finansowanego z Funduszu Pracy
Kategorie
odpowiedzi
Ilość
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
tak
nie
nie wiem
brak odpowiedzi
180
30
16
14
75,0
12,5
6,7
5,8
ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0
Pozyskując środki finansowe pracodawcy chcą je przeznaczyć na realizację
konkretnych celów (Tabela 41). Najwięcej bo, aŜ 71 pracodawców, co stanowi 29,6% chce
przeznaczyć pozyskane środki finansowe na rozwój, poprawę konkurencyjności firmy i
szkolenia. Utworzyć z otrzymanych środków stanowisko pracy zamierza 52 badanych
pracodawców, co stanowi 21,7% ogółu. Inwestycje remonty, modernizację z pozyskanych
środków chce zrealizować 48 badanych pracodawców, co stanowi 20,0% ogółu. Tylko 25
spośród badanych pracodawców, co stanowi 10,4 % ogółu zamierza przeznaczyć pozyskane
środki finansowe na zakup sprzętu, maszyn, urządzeń i wyposaŜenia.
68
Tabela 41. Sposoby rozdysponowania pozyskanych środków
Kategorie
Ilość
odpowiedzi
odpowiedzi
Wskaźnik
procentowy
rozwój poprawa konkurencyjności firmy, szkolenia
71
29,6
20,0
inwestycje, remonty modernizacje
48
utworzenie, utrzymanie, dostosowanie stanowiska pracy,
52
25
44
zakup sprzętu, maszyn, urządzeń, wyposaŜenia
nie dotyczy
21,7
10,4
18,3
Ogółem
240
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
100,0
Mając na uwadze realizację zadań określonych w Partnerstwie programu EQUAL
badanym pracodawcom zadano pytania dotyczące znajomości SOD oraz moŜliwości
uczestniczenia w szkoleniu SOD (Tabele 42 i 43).
Tabela 42. Znajomość Systemu Obsługi Dofinansowania wśród badanych pracodawców
Ilość
Wskaźnik
Kategorie odpowiedzi
odpowiedzi
procentowy
tak
nie
trudno powiedzieć
24
207
9
10,0
86,3
3,8
Ogółem
240
100,00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
W badanej populacji dominują pracodawcy, którzy nie znają Systemu Obsługi
Dofinansowania stanowią oni 86,3% ogółu. Wiedzę na ten temat posiada 10 % badanych.
Zainteresowanie udziałem w szkoleniu SOD deklaruje 66,3% badanych, natomiast 27,1 %
nie jest zainteresowanych udziałem w takim szkoleniu.
Tabela43.Zainteresowanie udziałem w szkoleniu SOD
Kategorie odpowiedzi
tak
nie
nie wiem
brak odpowiedzi
ogółem
Ilość odpowiedzi
159
65
15
1
240
Wskaźnik
procentowy
66,3
27,1
6,3
0,4
100,0
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań rynku 2006
Z analizy danych zawartych w tabelach (Tabele 42,43, wykres 18) wynika, Ŝe zasadne
jest
organizowanie szkoleń dla pracodawców, których celem jest przekazanie wiedzy i
69
informacji na temat chorób psychicznych, a takŜe przeszkolenie ich z Systemu Obsługi
Dofinansowania. Takie działania są odpowiedzią na potrzeby pracodawców.
Wykres 18. Zainteresowanie
Dofinansowania
udziałem
w
szkoleniu
66,3%
dot.
70%
60%
50%
40%
30%
27,1%
20%
6,3%
0,4%
10%
0%
tak
nie
nie
wiem
70
brak
odpowi
edzi
Systemu
Obsługi
12. Podsumowanie
Badania rynku pracy przeprowadzone w 4 powiatach: augustowskim, sejneńskimi,
oleckim suwalskim i mieście Suwałki, wykazały, Ŝe 46,3% ogółu badanych pracodawców
jest skłonnych zatrudnić osoby po przebytym kryzysie psychicznym w swoim
przedsiębiorstwie. Są to duŜe moŜliwości zatrudnieniowe.
JednakŜe i co naleŜy podkreślić wola czy teŜ deklaracja zatrudnienia nie oznacza, Ŝe
pracodawcy są juŜ gotowi do zmierzenia się z problemem osób po przebytym kryzysie
psychicznym. Deklaracja ta nie jest równieŜ ofertą pracy w rozumieniu Ustawy o Promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Badanie pokazało, Ŝe na badanych rynkach pracy są
moŜliwości zatrudnieniowe. Pracodawcy uwaŜają, Ŝe naleŜy zatrudniać takie osoby dając im
szansę powrotu na rynek pracy, stwarzać odpowiednie warunki pracy, aby nie nastąpił nawrót
choroby. Oczywiste jest, Ŝe istnieją obawy przed zatrudnieniem takich osób
stąd teŜ
zapobiegliwość ze strony pracodawców, aby osoby te uzyskały przed podjęciem pracy
pozytywne opinie nie tylko lekarza medycyny pracy ale i specjalistów chorób psychicznych.
WaŜne jest takŜe spełnienie pozostałych oczekiwań i wymagań pracodawcy np.: przejście
pozytywnie rozmowy wstępnej, posiadanie odpowiednich kwalifikacji i wykształcenia itp.
Uzyskanie przez osoby po przebytym kryzysie psychicznym pozytywnej opinii
lekarza, psychiatry i psychologa dotyczące braku przeciwwskazań do wykonywania pracy
oznacza dla pracodawcy, Ŝe osoba jest wyleczona. Dzieje się tak poniewaŜ pytanie dotyczyło
zatrudnienia osób „po przebytym” kryzysie psychicznym co dla pracodawców jest to
równoznaczne, Ŝe osoba taka problem ma juŜ za sobą .
Z całą pewnością problemem wynika z
braku wiedzy
na temat schorzeń
psychicznych wśród badanych pracodawców. Pracodawcy sami zwracali uwagę, Ŝe mają
zbyt małą wiedzę na temat albo nie mają jej wcale. Dlatego teŜ przed zatrudnieniem skłonni
byliby do zdobycia takiej wiedzy w formie szkolenia.
Część z nich sugerowała wolę
zatrudnienia tzw. konsultanta czy teŜ opiekuna, który rozwiązywałby pojawiające się
problemy .
Przy zatrudnieniu osób niepełnosprawnych waŜną rolę odgrywa czynnik finansowy –
dofinansowanie, a dopiero potem dobry stan zdrowia. Jest on podstawowym motywatorem
zatrudnienia. W przypadku osób po przebytym kryzysie psychicznym zatrudnienie
uzaleŜnione jest od uzyskania pozytywnej opinii przynajmniej 3 lekarzy, którzy stwierdziliby
brak przeciwwskazań. Dopiero na drugim miejscu pracodawcy stawiają otrzymanie wsparcia
finansowego.
71
Badanie miało takŜe dać odpowiedzi na pytanie o moŜliwości szkoleniowe osób po
przebytym kryzysie psychicznym. Zgodnie więc z załoŜeniami metodologicznymi badania jeśli istnieje wola zatrudnienia, a wraz z nią zapotrzebowanie na określone grupy zawodowe
czy stanowiska pracy istnieją więc moŜliwości szkoleniowe dla tych osób. PoniewaŜ
szkolenia mają sens wtedy, kiedy są odzwierciedleniem zapotrzebowania na lokalnym rynku
pracy. W ten sposób zwiększa się równieŜ ich efektywność.
Ustalono, Ŝe istnieje zapotrzebowanie na określone grupy zawodowe i stanowiska
pracy. Szczegółowy wykaz zapotrzebowania w rozbiciu na poszczególne stanowiska pracy i
powiaty znajduje się w załączniku nr 1 do raportu.
Biorąc pod uwagę powyŜsze oraz
uwzględniając stanowiska pracy na jakich
zatrudniane były osoby niepełnosprawne moŜna zaproponować kierunki szkoleń bardziej o
charakterze jednostkowym, stanowiskowym i niŜ szkolenia grupowe dla osób po przebytym
kryzysie psychicznym.
Proponowane kierunki szkoleń dla osób po przebytych kryzysach psychicznych wynikające z
analizy zapotrzebowania na badanych rynkach pracy:
1. Sprzedawca- handlowiec.
2. Pracownik gastronomii: kucharz, kelner, pomoc kuchenna.
3. Pracownik produkcyjny, pomocnik produkcji, pakowacz.
4. Pracownik fizyczni w budownictwie: murarz, tynkarz, malarz.
5. Pracownicy porządkowi, dozorcy.
5.Operator maszyn stolarskich, pomocnik produkcji stolarskiej.
6. Pracownik administracyjno-biurowy.
W doborze osób do kierunków szkoleń naleŜy takŜe uwzględnić predyspozycje i
preferencje zawodowe osób po przebytym kryzysie psychicznym. Pamiętając, Ŝe szkolenie i
ewentualne zatrudnienie jest szansą na właściwą rehabilitację społeczną i zawodową.
72
Załącznik nr 1.
Tabela 1. Rodzaje stanowisk na jakie jest zapotrzebowanie
w firmach suwalskich
Rodzaj stanowiska
Liczba deklaracji **
Sprzedawca
Handlowiec - akwizytor
Pracownik biurowy
Mechanik samochodowy
Stolarze
Pracownik fizyczny
Informatyk
Pracownik budowlany
Kierowcy
Fryzjer
Blacharz-lakiernik
Referent ds. Księgowości / księgowa
Klener/barman
Psycholog
Terapeuta
Wychowawca
Funkcjonariusze
Operatorzy sprzętu
Geodeta
Serwisant
Recepcjonistka
Kierownik hotelu
Personel hotelu
MenadŜer
Mgr farmacji
Projektant ogrodów
Murarze
Tynkarze
Nauczyciel
Technik budowlany
Spawacz
Dozorca - palacz
Ostrzenie narzędzi stolarskich
Pracownik magazynowy
Kosmetyczka
Robotnik leśny
Pilarz
Kadra kierownicza
Kamieniarz
malarz
pomocnik ogrodnika
14
6
5
4
4
3
3
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1***
1***
**
- ilość deklaracji nie oznacza ilości zapotrzebowania na określone stanowiska pracy
***- Zapotrzebowanie zgłoszone przez pracodawcę bezpośrednio do urzędu pracy w okresie przeprowadzania badań
73
Tabela 2. Rodzaje stanowisk na jakie jest zapotrzebowanie
w firmach augustowskich
Rodzaj stanowiska
Liczba deklaracji
Rejestratorka medyczna
5
Sprzedawca
4
Recepcjonista - 4 os
4
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej
3
Kucharz
3
Ratownik wodny - 3os
3
Informatyk
2
Pokojowa
2
Pracownik biurowy
2
Pracownik socjalny
2
Pracownicy produkcji
1
Operator maszyn papierowych
1
InŜynier projektowy
1
Magazynier - kierowca
1
Technik elektryk
1
Wulkanizator
1
Masarz
1
Ślusarz
1
Spawacz
1
Malarz
1
Kadra inŜynieryjno - techniczna
1
Kelner/barman
1
Specjalista ds. Turystyki
1
Sprzedawca - magazynier
1
Dozorca
1
Fotograf - laborant
1
Pracownik biurowy-agent ubezpieczeniowy
1
Konserwator
1
Fryzjer
1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
Tabela 3. Rodzaje stanowisk na jakie jest zapotrzebowanie
w firmach sejneńskich
Rodzaj stanowiska
Liczba deklaracji
Sprzedawca
2
Kierowca
1
Mechanik
1
Psycholog
1
Pracownik obsługi informacji turystycznej
1
Nauczyciel
1
Robotnicy wykwalifikowani
1
Pracownik budowlany
1
Murarz - tynkarz
1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
74
Tabela 4. Rodzaje stanowisk na jakie jest zapotrzebowanie
w firmach oleckich
Rodzaj stanowiska
Liczba deklaracji
Pracownicy fizyczni
4
Pracownik administracyjno biurowy
3
Kucharz
3
Mechanik
2
Kelner/barman
3
Pracownik budowlany
1
Monter instalacji CO i wodno kanalizacyjnej
1
Psycholog
1
Terapeuta
1
Kierowca
1
Pracownicy techniczni
1
Robotnicy wykwalifikowani
1
Zootechnik
1
Stolarze
1
Prawnik
1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
75
Tabela 5. Wykaz pracowników do zatrudnienia od których firmy
suwalskie uzaleŜniają swój rozwój
Liczba
deklaracji
Rodzaj pracownika
Pracownik posiadający odpowiednie cechy osobowości
sprzedawca
handlowiec
Pracownik biurowy
Informatyk (programista)
Księgowa ( pomoc księgowej, ref. do spraw księgowości)
Stolarz z umiejętnością czytania rysunku technicznego
Mechanik samochodowy
Pracownik fizyczny
psycholog
nauczyciel
Sprzedawca - kierowca
Spawacz z uprawnieniami
Kelner (barman)
kucharz
Projektant (ogrodów)
kosmetyczka
Magazynier(pracownik magazynowy)
prawnik
funkcjonariusz
fakturzysta
menadŜer
Kierownik budowy z uprawnieniami
fryzjerka
Pomoc kucharki
piekarz
Serwisant z doświadczeniem
Doradca rolniczy
Lakiernik samochodowy
Uprawnienia SEP
Specjalista do zajęć rytmicznych
Gimnastyka korekcyjna
Nauka języka
Obsługa stacji paliw
Mgr farmacji
sprzątaczka
Pracownik budowlany
Specjalista do spraw marketingu
Nauczyciel muzyki , plastyki tańca
stomatolog
Logopeda
Pracownicy wykwalifikowani
Specjalista
znajomość
języków
obcych,
handlu
zagranicznego)
Serwisant z doświadczeniem
76
17
13
7
6
5
5
4
4
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
konserwator
rehabilitant
dozorca
placowy
Instruktor nauki jazdy
kierowca
Kadra kierownicza
Operator sprzętu budowlanego
kamieniarz
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tabela 6 Wykaz pracowników do zatrudnienia od których firmy
oleckie uzaleŜniają swój rozwój
Rodzaj pracownika
Liczba
deklaracji
Pracownicy posiadający odpowiednie cechy
osobowościowe
Pracownik wykwalifikowany/specjalista
Elektryk/ elektromonter
Kucharz
Pracownik obróbki drewna/ stolarze
Nauczyciele wykwalifikowani
Pracownicy fizyczni
Znający języki obce
kelner
Pracownik budowlany
Operator sprzętu budowlanego
Nauczyciel języka angielskiego
Konserwator
Pracownicy administracyjno - biurowi z wiedzą prawniczą
Kierowcy
Pracowników pomocy społecznej
Ekonomista
Instruktorzy jazdy
Prawnik
Specjaliści z wykształceniem pedagogicznym
Mechanik
Sprzedawcy
Woźna oddziałowa
Pracownik administracyjno - biurowy
Informatyk
MenadŜer
Hydraulik
Operatorzy maszyn stolarskich
Technolodzy drewna
Pracownik ds. Finansowych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
77
14
11
4
3
3
3
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tabela 7 Wykaz pracowników do zatrudnienia od których firmy
augustowskie uzaleŜniają swój rozwój
Liczba
deklaracji
Rodzaj pracownika
Pracownicy posiadający odpowiednie cechy osobowości
Pracownicy wykwalifikowani
Sprzedawca
Informatyk
Pracownicy administracji
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej
Rejestratorka medyczna
Pracownik produkcji
Operator maszyn papierowych
InŜynier projektowy
Magazynier z umiejętnością obsługi komputera
Spawacz
Ślusarz
Malarz
Kadra inŜynieryjno - techniczna
MenadŜer ds. Sportu i hotelarstwa
Gospodarz obiektu
Pracownik księgowości
Recepcjonista
Fryzjerka
Architekt z uprawnieniami
Pracownicy fizyczni
Ratownik wodny
Pracownik socjalny
Personel medyczny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
25
5
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tabela 8 Wykaz pracowników do zatrudnienia od których firmy
sejneńskie uzaleŜniają swój rozwój
Liczba
deklaracji
Rodzaj pracownika
Mechanik
Agent ubezpieczeniowy
Kierowca
Sprzedawca
Osoby posiadające odpowiednie cechy osobowościowe
Pracownik fizyczny
Obsługa punktu informacji turystycznej
Zaopatrzeniowiec
Pracownik wykwalifikowany
Pracownik administracyjno - biurowy
Murarz - tynkarz
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
78
3
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1