Show publication content!
Transkrypt
Show publication content!
Monika ODLANICKA - POCZOBUTT Jacek CHOLEWA Michał BARTNICKI Katedra Organizacji Produkcji Politechnika Śląska Quick Response - SYSTEMY SZYBKIEGO REAGOWANIA W ostatnich latach, w w yniku m ożliw ości stw arzanych przez postęp techniczny w dzied zin ie inform atyki i telekom unikacji o raz w konsekw encji rozpowszechniającej się koncepcji dostaw „dokładnie na czas” (ang. ju s t-in time), pojaw iły się tzw . logistyczne system y szybkiego reagow ania (ang. Q u ick Response L o gistics). Szybkie reagow anie to oferow anie w łaściw ego produktu, we właściwym m iejscu, w e w łaściw ym czasie i po w łaściw ej cenie. [1] W edług N. A. H untera je s t to filozofia działania i zestaw procedur, m ających na celu maksymalizację zy sków na całej drodze przepływ u produktu. [2] Pojaw ienie się tej koncepcji w iązało się ze św iadom ością, iż uzyskanie przewagi konkurencyjnej na rynku je s t w dużym stopniu uw arunkow ane rozwijaniem sy stem ów inform acyjnych, um ożliw iających szy b k ą reakcję na pojawiające się potrzeby klientów . D ostaw ca m usi być w stanie spełnić dokładnie sp recy zo w an e w ym agania klientów w znacznie krótszym niż kiedykolwiek czasie. To klient końcow y przez złożenie zam ów ienia zgłasza swój konkretny popyt na konkretny produkt. M a on w ten sposob decydow ać o pozyskaniu surow ców , w szczęciu produkcji i dostarczeniu do niego gotow ego wyrobu, co oznacza, że cały łańcuch logistyczny funkcjonuje w ram ach ograniczeń o k reślonych przez końcow ego odbiorcę. S trategia szybkiego 'eagowania o d g ry w a o b ecnie ta k ą rolę, ja k ą odegrała w latach osiem dziesiątych koncepcja JIT, a w latach siedem dziesiątych M R P. [3] Zdolność do szybkiego poruszania się i szybszego zaspokojenia potrzeb klienta (ang. ag ility - ruchliw ość) je s t w rzeczyw istości bardziej istotna od tradycyjnie p ojm ow anego długofalow ego planow ania strategicznego. Jeżeli nie ma pewności co do kształtu popytu w przyszłości, to proces planow ania staje się niezwykle trudny i n iebezpieczny w realizacji. M ożliw ość działania w oparciu o P°pyt a nie prognozy stw arza osiągnięcie w yższej ruchliw ości w ram ach całego łańcucha dostaw . „Szybkie reag o w an ie” je s t szerokim term inem używ anym przy charakteryzowaniu strategii logistycznych, których celem je s t precyzyjne 445 spełnienie w ym agań klienta w krótkim przedziale czasow ym i przy minimalnym poziom ie zapasów . W istocie strategie te b azują na idei „substytucji zapasów przez inform ację” . W tym przypadku krytyczne zasoby inform acji odnoszą się do rzeczyw istego popytu na rynku i w yzw aniem je s t stw orzenie środków do dokładnego uchw ycenia tego popytu oraz przekazania go w górę łańcucha dostaw tak szybko, ja k to je s t m ożliw e. O w o konkurow anie czasem oddaje istotę zarządzania logistyką. K ażdy dzień przebyw ania produktu w obrębie łańcucha dostaw oznacza podw yższenie kosztów utrzym ania zapasów , a długi czas realizacji zam ów ienia to w olniejsze tem po reakcji na w ym agania klientów. Szybkie reagow anie je s t m etodą m aksym alizacji efektyw ności łańcucha dostaw poprzez ograniczenie nakładów na zapasy. P odobnie ja k system JIT działa na rzecz zm niejszania tych nakładów u producentów , poprzez opracow yw anie harm onogram ów dostaw produktów na linię montażową. Szybkie reagow anie polega w przybliżeniu na robieniu tego sam ego przez producentów, hurtow ników i detalistów . [4] Jed n ą z głów nych przyczyn, dla których przedsiębiorstw o utrzymuje zapasy bezpieczeństw a, je s t niepew ność. M oże to być niepew ność związana z rzeczywistym kształtem popytu w przyszłości, ze zd o ln o ścią dostawcy do realizacji dostaw y zgodnie z um ow ą lub z ja k o śc ią surow ców i k o m p on en tów . Znacząca popraw a w sferze niezaw odności m oże być je d y n ie osiągnięta poprzez przeprojektow anie procesów w pływ ających na w yniki działalności. Najlepszym sposobem popraw y jak ości produktu je s t kontrola procesu, a nie kontrola jakości w postaci inspekcji. W niosek ten odnosi się w rów nym stopniu do niezaw odności systemu logistycznego. K luczem do sukcesu w popraw ie niezaw odności procesów logistycznych jest uspraw nienie przejrzystości łańcucha. W iedza na temat popytu na końcu łańcucha dostaw je s t ograniczona. P roblem ten pogłębia się wraz z oddaleniem organizacji lub elem entu łańcucha od ostatecznego konsum enta. Jeśli uda się znaleźć sposoby uspraw nienia przepływ u inform acji, które spow odują m ożliw ość pełnego uw idocznienia zachodzących w nim procesów od jeg o początku do końca, w tedy też niezw łocznie popraw i się niezawodność w reakcji na potrzeby klienta. Zarządzanie łańcuchem dostaw je s t zarządzaniem stosunkam i w ramach złożonej sieci niezależnych z praw nego punktu w idzenia firm , które " rzeczywistości są od siebie silnie zależne. Sukces danego łańcucha dostaw zależy od tego czy je g o uczestnicy b ęd ą stale poszukiw ać wzajemnie korzystnych rozw iązań opartych na zaufaniu. P o d sta w ą tak realizowanej strategii je st zasada, iż stosunki pom iędzy nabyw cam i i dostaw cam i powinny być oparte na partnerstw ie. Do zalet takiego rozw iązania zalicza się: poprą"? jakości, dzielenie się innow acjam i, obniżkę kosztów oraz zintegrowanie harm onogram ów produkcji i dostaw . C oraz w ięcej firm odkryw a korzyści, jakie drzem ią w poszukiw aniu w zajem nie korzystnych i długoterm inow ych relacjach 446 z dostawcami. Z punktu w idzenia dostaw cy, partnerstw o takie m oże stanow ić trwałą barierę w ejścia dla konkurencji. Im w ięcej pow iązań w procesach pomiędzy d o staw cą i nabyw cą, tym w iększa w spółzależność pom iędzy tym i podmiotami i tym sam ym m niejsza m ożliw ość przełam ania tych zw iązków przez konkurencję. Z agadnienia szybkiego reagow ania, niezaw odności i partnerstw a stan o w ią fundament sukcesu w zarządzaniu logistyką i łańcuchem dostaw . Szybkie reagowanie k o rzysta z system ów inform acyjnych i system ów logistycznych opartych na JIT , których celem je s t dostarczenie „w łaściw ego produktu na właściwe m iejsce w e w łaściw ym czasie” . [5] N ow oczesne system y informacyjne w p ły w a ją na doty ch czaso w ą organizację przedsiębiorstw , a także ich wzajemne pow iązania. Inform acja zaw sze stanow iła podstaw ę efektyw nego zarządzania logistyką, je d n a k teraz, dzięki now oczesnym technologiom , stała się siłą napędow ą przedsiębiorstw a. Poniew aż rynek żąda je sz c z e lepszego poziom u obsługi i jak o ści przedsiębiorstwa m a ją m ałe szanse na utrzym anie konkurencyjności w now ych warunkach, jeżeli nie tow arzyszy tem u procesow i odpow iednia zm iana sieci i systemów d o staw y pro duktów do klienta. R olę logistyki m ożna postrzegać jako rozw ijanie system ów i w spierających procesów koordynujących, których celem je st zgodna z założeniam i obsługa klienta. S posobem realizacji zdefiniowanych celó w obsługi klienta m oże stać się w ykorzystanie strategii szybkiego reag o w an ia w dystrybucji. Firma, poza an alizą w łasnego łańcucha w artości, pow inna także przyjrzeć się źródłom przew agi konkurencyjnej w łańcuchu w artości sw oich dostaw ców , dystrybutorów, a także klientów . P rzedsiębiorstw a naw iązując stosunki partnerskie z innym i ogniw am i łańcucha dostaw p o p ra w iają w yniki funkcjonowania całego system u dostarczającego klientow i o k re ślo n ą w artość. [6] Przykładem firm y stosującej system szybkiego reagow ania m oże być znany producent dżinsów Levi Strauss. D zięki elektronicznej w ym ianie inform acji Levi Strauss d o w iad u je się o rozm iarach i fasonach sw oich dżinsów , które zostały sprzedane p rzez je g o głów nych dystrybutorów i m oże zam ów ić p o cz tą elektroniczną m ateriał ju ż na następny dzień od sw ego dostaw cy. W ten sposób, wszyscy partnerzy łań cucha dostaw po słu g u ją się najbardziej aktualną wformacją d o ty czącą w ielkości sprzedaży. P ozw ala im to w yprodukow ać eokładnie te produkty, które są poszukiw ane na rynku oraz uniknąć produkcji łych wyrobów, na które nie ma aktualnego zapotrzebow ania. P rodukcja je s t «ciągnięta” przez popyt, a nie „tłoczona” przez dostaw ców . K onkurencyjna walka obejm uje c a łą sieć strateg iczn ą przedsiębiorstw , a nie tylko firm y produkcyjne. O rganizacja cech u jąca się zd o ln o ścią szybkiego reagow ania nie tylko stara się postaw ić klienta w centrum zainteresow ania, ale także projektuje wszystkie system y i pro cedury w jed n y m celu - zw iększenia tem p a reakcji 447 i niezawodności tem pa tej reakcji. B rak tej zdolności m oże doprow adzić do upadku wielu firm w- m om encie w ejścia Polski w struktury U nii Europejskiej. C zynnikiem um ożliw iającym stosow anie system u szybkiego reagowania był rozwój now oczesnych technologii inform atycznych, szczególnie elektronicznej w ym iany danych (ang. eleclronic da ta interchange EDI), w dziedzinie pozyskiw ania i obróbki inform acji o fizycznych przemieszczeniach tow arów od pozyskania surow ca, poprzez produkcję i przetw arzanie do sprzedaży konkretnego w yrobu klientow i. Innym i uw arunkow aniam i są tutaj: oznakow ania tow arów kodam i kreskow ym i oraz kasy fiskalne z laserowymi czytnikam i (ang. eleclronic p o in t o f sa le EPO S). W szystkie te elementy pozw alają na niezw łoczne uchw ycenie inform acji o popycie ze strony końcow ego odbiorcy. [7] Praw idłow a realizacja zaopatrzenia rynku m usi odbyw ać się z zastosow aniem now oczesnych standardów i technologii, takich jak: — m iędzynarodow e standardy identyfikacji tow arów , usług i m iejsc lokalizacji, — autom atyczną identyfikację, — elektroniczną w ym ianę danych (E D I1), — kom puteryzację i inform atyzację punktów sprzedaży (EPO S"), — zintegrow ane system y inform atyczne (ZSI), — przeładunek kom pletacyjny (ang. cross - docking). [8] B udow anie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw a na rynku poprzez szybkie reagow anie na oczekiw ania klientów sprow adza się do spełnienia przez każde ogniw o łańcucha następujących w arunków : • ciągłego doskonalenia, • dazenia do elim inacii strat, • wysokiej jakości, • zw iększenia kom petencji pracow ników . Celem je s t synchronizacja prognozow anego i realnego popytu z potencjałem produkcyjnym i logistycznym . Jeżeli producentow i są znane obecne i przyszłe oczekiw ania klientów , to nioze on tak zaplanow ać działania w obszarze produkcji i logistyki, aby uw zględnić w ym ogi dalszych ogniw łańcucha dostaw . Chodzi przede w szystkim o elim inację w sz e lk ic h nieprzew idzianych zdarzeń poprzez stw orzenie ściśle współpracującego systemu, zdolnego do szybkich zm ian. Przedsiębiorstw a, które ze so b ą ryw alizow ały, zw racają się stopniowo ku swoistej w spółpracy. W przeszłości, przedsiębiorstw a traktow ały swoich ' E D I (an g . E le ctro n ic D ata In te rc h a n g e ) - E le k tro n ic z n a W y m ia n a D o k u m e n tó w j e s t m ożliw ością p o ro zu m iew an ia sie ró żn y ch s y s te m ó w k o m p u te ro w y c h w ce lu w y m ia n y d o k u m e n tó w (np. handlo w y ch ) w po staci sta n d a rd o w y c h k o m u n ik a tó w e le k tro n ic z n y c h p rz e k a z y w a n y c h z a pośrednictwem sieci telein fo rm aty czn y c h . ' E P O S (an g . E le ctro n ic p o in t o f S ale) - k o m p u te ro w e sta n o w isk a k a s o w e p o łą c z o n e z sie cią in fo rm aty czn ą p lacó w k i h an d lo w ej. 448 dostawców i dystry b u to rów głów nie ja k o spraw ców kosztow , często w ręcz ja k o przeciwników. O becnie ostrożnie d o b ierają partnerów , próbując realizow ać wzajemnie korzystne strategie. W kształtow aniu system u dostarczania w artości klientowi, k o n k u ren cja nie rozgryw a się ju ż pom iędzy pojedynczym i ryw alam i, a raczej pom iędzy konkurencyjnym i system am i o różnej efektyw ności. Jeżeli firma zbuduje potężniejszy system dostarczania w artości, to będzie m ogła zdobyć w iększy udział w rynku i tym sam ym osiągnąć w iększy zysk. [6] W rzeczyw istości szybkie reagow anie je s t bardzo efektyw nym , w zględnie nowym pom ysłem sy nchronizacji przepływ u produktu i inform acji w sieci logistycznej. Istota Q R p o lega na partnerstw ie, w którym dostaw ca zobow iązuje się do spełnienia określonych w ym ogow w zakresie obsługi, a zw łaszcza długości cyklu realizacji zam ów ień, poziom ów obsługi klienta i w skaźnika realizacji zam ów ień, kom unikacji za po m o cą EDI i ew entualnego zastosow ania systemu zarząd zan ia zapasam i przez dostaw cę / sprzedaw cę przy ustalonych wskaźnikach obrotów . [9] S przedaw ca zobow iązuje się do zapew nienia terminowej, dokładnej inform acji o popycie i w yróżnienia danego w ytw órcy spośród innych, w zw iązku z czym w ym agania w obec niego są znacznie poważniejsze. Horyzont czasow y I I Operacje w ytw órcze R elacje dostawca/producent Zmiana kultury / filozofii Rys. 1. P od staw o w e założenia koncepcji szybkiego reagow ania. Źródło: C oyle John J., Bardi Edward J.. Langley Jr. C. John, Z arządzan ie logistyczne, PWE, W arszawa 2 0 0 2 , s. 280. Podstaw ow e zało żenia koncepcji szybkiego wymagające specyficznych zdolności działania to: reagow ania (rys nr 1), 449 > krótsze, „zagęszczone” horyzonty czasow e, > dostępne w czasie realnym inform acje o jed n o stce składow ania zapasu, > jednolite, zintegrow ane sieci logistyczne, które za le żą od szybko docierają cego transportu, strategicznych operacji cross - d ockingu i sprawnych system ów przyjm ow ania tow arów do sklepów i system ów dystrybucji, > stosunki partnerskie pom iędzy producentam i i detalistam i, łącznie ze w zajem nym dopuszczaniem do inform acji i w spółpracy, > przeprojektow anie procesów w ytw órczych ze w zględu na zmniejszenie w ielkości partii dostaw i czas przestaw iania produkcji, zwiększenie elastyczności i w rażliw ości oraz w celu skoordynow ania głów nych harmono gram ów produkcji z prognozam i i bieżącym i zam ów ieniam i klientów , > zobow iązanie do kom pleksow ego zarządzania ja k o ś c ią (T Q M ), doskonalenia procesu i „logistyki w rażliw ej obsługi” . [4] • • • • Korzyści z szybkiej reakcji na potrzeby klientów : duża konkurencyjność na rynku, osiągnięta przez połączenie wysokiej jakości obsługi klienta z niższym i kosztam i logistycznym i; stosow anie konkurencyjnych cen przy zachow aniu odpow iednich marż; obniżanie kosztów przez skracanie czasu przetw arzania, zmniejszanie zapasów buforow ych w łańcuchu; optym alne w ykorzystanie zasobów produkcyjnych. [ 10] Zapasy Koszt P oziom ob słu gi Rys. 2. System szybkiego reagow ania w porów naniu z tradycyjny!" system em utrzym ania zapasów Żródlo: M. Christopher, „Logistyka i zarządzanie łańcuchem d ostaw ”, wydanie II, Polskie Centrum Doradztwa L ogistycznego 2 0 0 0 , str. 180 450 Istotą szybkiego reagow ania je s t uchw ycenie popytu niem al w czasie rzeczywistym i tak blisko ostatecznego konsum enta ja k to m ożliw e - w w yniku przekazu inform acji natychm iast podejm ow ane s ą odpow iednie decyzje logistyczne. D ziałan ie system u szybkiego reagow ania zapew nia, iż odpow iedź systemu logistycznego, czyli dostaw a, będzie w ów czas bezpośrednim rezultatem inform acji o faktycznym popycie. [7] Inw estow anie w rozw ój systemów inform atycznych przynosi znaczne korzyści - w prow adzenie systemów szybkiego reagow ania zw raca się w czasie krótszym niż dw a lata. [5] G łów nym i zaletam i szybkiego reagow ania są: > zastąpienie zap asó w inform acją, > wzrost poziom u obsługi, > skrócenie czasu realizacji zam ów ienia. O m aw iany system je s t przykładem zastępow ania zapasów w łaściw ą informacją. Jak w y k a z u ją dośw iadczenia zachodnie, przy niższym poziom ie obsługi klienta sto sow anie system u szybkiego reagow ania je s t kosztow niejsze od zapasów, je d n a k przy w zroście tego poziom u sytuacja ulega zm ianie. Sytuację tą obrazuje rysunek nr 2. K on sek w en cją przyspieszenia procesów logistycznych je s t redukcja łącznych czasó w opóźnień, ' co prow adzi do skrócenia czasu realizacji zamówienia i o b n iżen ia poziom u zapasów , a co za tym idzie dalszego skrócenia czasu reakcji. Pow oduje to pow stanie kręgu korzyści w logistyce, (rysunek nr 3.) S zy b k ie rea g o w a n ie S k ró co n y czas rea liza cji z a m ó w ien ia O g ra n iczen ie błęd ów w p rogn ozach Rys. 3. K rąg korzyści w logistyce Źródło: opracow anie w łasne na podstaw ie M. Christopher, „L ogistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw ”, w ydanie II, Polskie Centrum Doradztwa L ogistyczn ego 2 0 0 0 451 Podsumowanie System y szybkiego reagow ania zn ajd u ją zastosow anie w szędzie tam, gdzie koszty tradycyjnego utrzym yw ania zapasów , których w ielkość określana je st na podstaw ie prognozy w cześniejszych decyzji klientów (system tłoczenia) dotyczących zakupu s ą znaczne. Z w prow adzenia system u w ram ach całego łańcucha dostaw k o rzystają w szystkie zainteresow ane strony. Stosow anie system u szybkiego reagow ania przynosi uczestnikom łańcucha podaży w iele korzyści, przy czym są to nie tylko bezpośrednie efekty finansow e. [7] System ten służy rów nież w zm ocnieniu pow iązań sprzedawców detalicznych z producentam i. Inform acje na tem at popytu uzyskuje się w punkcie sprzedaży i szybko przesyła w górę łańcucha zaopatrzenia, przez co skraca się czas realizacji zam ów ienia i poziom zapasów . Przejście do szybszego składania zam ów ień i krótszych cykli realizacji zamówień m oże spow odow ać zm niejszenie zapasów bezpieczeństw a, a ponadto w połączeniu z lepiej ustalonym i, skróconym i cyklam i doprowadzi do m niejszego zapotrzebow ania na ich tw orzenie. Szybka o d pow iedź na zmiany w sprzedaży zm niejszy obniżki cen i spow oduje w zrost sprzedaży, co oznacza w yzszą rentow ność i m niejsze koszty całkow ite w kanale logistycznym . Literatura [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] 452 A ndersen C onsulting, Q uick R esponse: Is it R ight f o r Your Company?, Logistics Perspectives 4, jesień 1991. s. 2 za C oyle John J., Bardi Edward J., Langley Jr. C. John, Z arządzanie logistyczne, PW E, W arszaw a 2002. Hunter N. A., O iuck R esponse in A p p a rel M anufacturing: A Survey o f the A m erican Scene, T he T extile Institute, M anchester, U K 1990 za Coyle John J., Bardi Edward J., Langley Jr. C. John, Z arządzanie logistyczne, PW E, W arszaw a 2002. K om pendium w iedzy o logistyce, red. E. G ołem bska, Wydawnictwo N aukow e PWN SA, W a rs z a w a - Poznań 1999. A ckerm an K. B., Q uick R esponse - Its M ea n in g f o r Warehouse M anagers, A ckerm an W arehousing Forum 8, 1993, luty nr 3, s. 1-3. za C oyle John J., Bardi Edw ard J., Langley Jr. C. John, Z arządzanie logistyczne, PW E. W arszaw a 2002. C hristopher M., „Logistyka i zarządzanie łańcuchem d o staw ”, w y d a n ie II, Polskie C entrum D oradztw a Logistycznego 2000. Kotler Ph., M arketing. A naliza, planow anie, w drażanie i kontrola. G ebethner i Ska, W arszaw a 1994. Sarjusz - W olski Z., E fektyw na obsługa klien ta - idea, strategie system). G ospodarka M ateriałow a i L ogistyka nr 7-8/1999. [8] D em biński A., L anger J.: „R ola inform acji w system ach opakow ań tran sp o rto w y ch ”, m ateriały kongresow e P olskiego K ongresu L ogistycznego L ogistics 2000, Poznań [9] C oyle John J., B ardi Edw ard J., L angley Jr. C. John, Z arządzanie logistyczne, PW E, W arszaw a 2002, S arjusz - W olski Z., E fektyw n a obsługa klien ta - idea, strategie system y, G ospodarka M ateriałow a i L ogistyka nr 7-8/1999 [10] Górski J.: ’’B udow anie zw iązków partnerskich ja k o narzędzie obniżania kosztów lo g isty cznych” , m ateriały kongresow e P olskiego K ongresu L ogistycznego L ogistics 2000, Poznań S tre s z c z e n ie Z m iany za ch o d zą ce w d zia ła ln o ści p rzed sięb io rstw s ą w dużym sto p n iu zdeterminowane zn a czą cym p o stęp em telekom unikacyjnym , w szech o b ecn ym i technologiami ko m p u tero w ym i i w ykorzystaniem m ultim ediów . P ozycja strategiczna, j a k ą fir m a osiągnie w p rzyszłości, za leży o d j e j obecnego potencjału ko n ku ren cyjnego i o d strategii, któ rą na leży traktow ać ja k o sposób zamiany za so b ó w tw o rzących p o te n c ja ł stra teg iczn y na p o zy c ję stra teg iczn ą firmy. P ropo n o w a n ą strategią, któ ra m oże sta ć się p o d sta w ą sukcesu fir m y je s t strategia szyb kieg o reagow ania. Stosow anie tej strategii p rzy n o si uczestnikom łańcucha p o d a ży w iele korzyści, p r z y czym nie są to tylko bezpośrednie efekty finansowe. Szyb sze opracow yw anie, p rzyg o to w a n ie i w ysyłka za m ó w ień (krótsze cykle realizacji za m ó w ienia) m ogą spow odow ać redukcję w ielko ści za p a só w bezpieczeństwa i zm niejszenie kosztów całkow itych w całym kanale logistycznym . Quick Response Systems S u m m a ry C hanges o ccu rrin g in com panies are to a large extend determ inated by considerable progress in the field o f telecom unication, om nipresent co m puter technologie and, usage o f m ultim edia. A com petitive attitiude that com pany will attain in the future depends on its present com petitive potential and a strategy which should be treated as a w ay o f changing the resources that creates a strategic potential into the co m p an y ’s strategic position. T he proposal strategy, which could stay the basic for success, is Q uick R esponse. A dapting Q R gives the com petitors o f supply chain m any profits, not only financial. Q uicker order processing, preparation and shipm ent (shorter order re alizatio n ’s cycles) could bring out reducing o f safety stocks and low er costs in all logistic channel. 453