Rola pedagoga w edukacji kulturalnej współczesnego człowieka

Rola pedagoga w edukacji kulturalnej współczesnego człowieka

Rola pedagoga w edukacji kulturalnej współczesnego człowieka
Dzisiaj, w XXI wieku, w momencie integracji z innymi krajami Europy – uczenie dzieci i
młodzieży różnorodności wspólnej kultury europejskiej i jej szczególnych wartości
humanistycznych, wymaga propagowania naszej kultury narodowej, podkreślenie specyfiki polskiej
historii, a także naszych osiągnięć w dziedzinie kultury. W polityce społecznej państwa edukacja
powinna być jednym z najważniejszych czynników umożliwiających ludziom przygotowanie do
pełnienia ról społecznych i sprostania wymaganiom rzeczywistości.
We współczesnym świecie wszechobecna telewizja, internet zdominowały wszelkie formy
odbioru kultury i to zarówno wśród młodych jak i dorosłych. Czy tego chcemy, czy nie postęp
cywilizacyjny jest nieunikniony, niemniej niezwykle konieczny. Ważne jest, aby jego zdobycze
mądrze wykorzystywać.
Edukacja kulturalna jest obszarem zaniedbywanym w naszym kraju. Nakłady na edukację,
co roku maleją, a placówki kulturalne np. teatry, kluby osiedlowe, pałace młodzieży często muszą
radzić sobie same, borykając się wielokrotnie z problemami finansowymi.
Ogromna rola w przybliżaniu młodym ludziom kultury spoczywa na pedagogu. Nauczyciel
powinien na bieżąco interesować się tym, co dzieje się w najbliższym środowisku, mieście, kraju,
Europie i świecie. Szczególnie trudna rola spoczywa na ludziach pracujących na wsi i w małym
miasteczku. Brak dostępu do kina, teatru i innych ośrodków kulturalnych ogranicza i uniemożliwia
bezpośredni udział młodego pokolenia w kulturze. Jednak dla dobrego pedagoga te niedogodności
nie są przeszkodą w przybliżaniu dzieciom wiadomości z tego zakresu. Pełne uczestnictwo w
kulturze jest możliwe wtedy, gdy dysponujemy określonym systemem wartości, norm i zachowań
oraz gdy potrafimy interpretować i przeżywać sztukę. Wielu nauczycieli wykracza poza sugestie
programowe i tworzy własne programy , dostosowując treści w nich zawarte do aktualnych
wydarzeń społeczno - kulturalnych, możliwości wychowanków oraz miejsca, gdzie dany program
będzie realizowany. Zadaniem wychowania przez sztukę jest stopniowe i systematyczne
wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych, rozwijanie potrzeby kontaktu ze sztuką,
budzenie wiary we własne możliwości twórcze.
Wiek przedszkolny charakteryzuje się dużą chłonnością wiedzy, dlatego też jest najlepszym
momentem do wprowadzania edukacji ekologicznej. Pracując z maluchami zdaję sobie sprawę z
tego, iż nauczyciele stoją przed ogromnym zadaniem kształtowania nowych, przyjaznych naturze
postaw. Bezpośrednie obcowanie z przyrodą odgrywa ważną rolę w rozbudzaniu doznań
estetycznych dziecka, pozwala dostrzec piękno natury i otaczającego świata. Nieocenionym
doświadczeniem poznawczym są wycieczki – dzieci poznają swoje miasto, okolicę, zabytki,
pomniki, legendy, tradycje itd. Problem ochrony środowiska, przyrody, ekologii jest bardzo ważny
dla człowieka, dlatego od najmłodszych lat powinniśmy uczyć dziecka szacunku do przyrody i
świata, który nas otacza. Uważam, iż trzeba wdrażać dzieci do poprawnych zachowań w kontakcie
z przyrodą, ochrony jej, segregowania śmieci, wykorzystywania odpadów. Kiedy mały człowiek
zobaczy i nauczy się, że nieużytki można w różny sposób wykorzystywać, poczuje się częściowo
odpowiedzialny za naszą Ziemię i zrozumie, że każda istota żywa ma prawo do godnego życia.
Dziecko przyjmuje wzory, atmosferę, zwyczaje swojego otoczenia, dlatego szczególne
znaczenie dla jego rozwoju ma celowe i długotrwałe wychowanie przez sztukę. Zgodnie z
poglądem wielu pedagogów, w wieku przedszkolnym należy zacząć przygotowanie do świadomego
odbioru dzieł artystycznych, gdyż jest to ważne źródło inspirujące i zasilające samodzielną
twórczość dziecka.
Uwzględnienie w codziennej pracy treści przybliżających te zagadnienia to nie lada wyzwanie dla
nauczyciela. Nagromadzone w ciągu wielu lat doświadczenie pozwala mi stwierdzić, że aktywność
nauczyciela w tej dziedzinie preferuje ogromną aktywność dziecka. Chciałabym, by sztuka wrosła
w pejzaż i rytm dziecięcego rytmu życia, by wyzwalała wrażliwość na piękno i budziła pozytywne
emocje. To pragnienie skłania mnie do poszukiwania różnych dróg i tworzenia sytuacji
edukacyjnych sprzyjających aktywnemu kontaktowi ze sztuką. Staram się przybliżać ją dzieciom i
tak oddziaływać, by były świadomymi, a czasem krytycznymi jej odbiorcami, by umiały
powiedzieć – to jest piękne. Zachwyt, wzruszenie, dostrzeganie piękna wokół nas wpływają na
rozwój uczuć estetycznych i uczą świadomego odbioru sztuki. Dziecko trzeba więc zachęcać do
obserwacji, wyczuć moment, kiedy dzieło sztuki przyciąga jego uwagę i budzi radość, należy
pozwolić mu zachwycać się nim i wysłuchać komentarza. Sądzę, iż młody człowiek
nieprzygotowany do odbioru sztuki nie dostrzeże w dorosłym życiu jej walorów, nie odczuje
potrzeby wejścia do muzeum, galerii czy kina.
Zdaję sobie sprawę, że to nauczyciel musi być inicjatorem kontaktów z prawdziwą sztuką i
przewodnikiem po jej świecie. W swojej pracy uwzględniam ofertę różnych instytucji kulturalnych
znajdujących się w moim otoczeniu. Zgodnie z poglądem wielu pedagogów, w wieku
przedszkolnym należy zacząć przygotowanie do świadomego odbioru dzieł artystycznych, gdyż jest
to ważne źródło inspirujące samodzielną twórczość dziecka. Galerie i muzea umożliwiają kontakt
ze sztuką profesjonalną. Dzieci oglądają i dowolnie interpretują wytwory różnych artystów.
Szczególne miejsce w przybliżaniu sztuki odgrywają wernisaże i warsztaty edukacyjne,
przeznaczone dla przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych. Dzieci mają okazję
zaprezentowania swoich umiejętności, zdobywają wiadomości z zakresu technik plastycznych,
architektury, malarstwa, rzeźby itd. Spotkania z twórcami urozmaicone są interesującymi pokazami,
slajdami i pogadankami. Dziecko ze sztuką styka się nie tylko w galerii czy muzeum, lecz w całym
otaczającym je środowisku. To my, dorośli musimy pokazać mu, że warto rozejrzeć się wokół.
W dzisiejszych czasach, w dobie niezbyt częstego czytania książek, rozbudzanie
zainteresowań czytelniczych jest jednym z najważniejszych zadań edukacji kulturalnej. Pierwsze
kontakty z książką polegają na oglądaniu ilustracji oraz na słuchaniu tekstu czytanego przez
dorosłych. Dziecko w wieku przedszkolnym nie potrafi jeszcze samodzielnie przeczytać książki, ale
podejmowane w naszym przedszkolu działania do tego przygotowują. Inwencji nauczycieli
pozostawiamy wzbogacanie oferty zabaw i zajęć z dziećmi. Mam nadzieję, że zainteresowania
czytelnicze moich wychowanków przerodzą się w przyszłości w prawdziwą potrzebę kontaktu z
książką. Ogromną rolę w edukacji kulturalnej odgrywają rodzice, ściśle współpracujący z
nauczycielami. Tradycją wielu przedszkoli jest zapraszanie bliskich na uroczystości organizowane z
okazji Dnia Babci i Dziadka, Dnia Matki, Dni Rodziny, Świąt Wielkanocnych i Bożego
Narodzenia. Dzieci poznają i kultywują tradycje związane z tymi świętami. Ideą tych spotkań jest
wprowadzanie dzieci w świat kultury swoich przodków, podtrzymywanie tradycji i wzmacnianie
więzi rodzinnych. Dzieci dzielą się doświadczeniami i zwyczajami wyniesionymi ze swojego domu
rodzinnego. Chciałabym, aby takie działania na stałe znalazły miejsce w kalendarzu imprez
przedszkolnych, aby radość z ich przygotowania pozostawiła w pamięci trwały ślad i wyzwoliła
chęć kultywowania tradycji. Poprzez organizowanie różnorodnych zajęć w przedszkolu moi
wychowankowie:
• poznają różne formy działalności kulturalnej – teatr, film, czasopisma itd.,
• próbują własnych sił w takich dziedzinach jak recytacja, udział w przedstawieniach
teatralnych, przygotowywaniu plakatu, rysunku, przygotowaniu scenografii do spektaklu
teatralnego itp.
• odkrywają różne aspekty i strony teatru, wkraczają w dziedziny artystycznej działalności
człowieka pozornie mało związanej z teatrem,
• zapoznają się z pracą w redakcji prasowej i telewizyjnej, sposobem redagowania artykułów,
• odwiedzają muzea, skanseny, wernisaże, wystawy,
• poznają pracę ludzi promujących kulturę,
• uczestniczą w muzycznych koncertach, spektaklach teatralnych itp.
Edukacja kulturalna oprócz działalności wyżej wymienionej obejmuje współpracę z domami
kultury, lekcje muzealne, udział w szkolnych i pozaszkolnych konkursach. Dbając o edukację
kulturalną pedagog wdraża dzieci i młodzież do uczestnictwa w takich akcjach jak, miedzy innymi
Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Mikołajki dla domów
dziecka, Cała Polska czyta dzieciom, Książka dla szpitala.
Uważam, że dobry pedagog powinien być przewodnikiem wprowadzającym młodych ludzi
w świat kultury, w to co w nim najbardziej wartościowe i piękne. Przybliżając dzieciom kulturę i
wydarzenia z nią związane winien rozbudzać w nich odczucia estetyczne i pokazywać, co jest dobre
i piękne.
Opracowała Elżbieta Łukomska