podstawowe wiadomości z zakresu rzeczoznawstwa majątkowego

PODSTAWOWE WIADOMOŚCI Z ZAKRESU
RZECZOZNAWSTWA MAJĄTKOWEGO.
SYSTEM SZACOWANIA
prof. zw. dr hab. Andrzej Hopfer
Warszawa 2010
1
Spis treści
1.
Rzeczoznawstwo majątkowe
2. Cele szacowania
3. Standardy zawodowe
WIADOMOŚCI WSTĘPNE
2
USTAWA
z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami.
Art. 1. Ustawa określa zasady:
1) gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność
jednostek samorządu terytorialnego,
2) podziału nieruchomości,
3) scalania i podziału nieruchomości,
4) pierwokupu nieruchomości,
5) wywłaszczania nieruchomości i zwrotu wywłaszczonych nieruchomości,
6) udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej,
7) wyceny nieruchomości,
8) działalności zawodowej, której przedmiotem jest gospodarowanie nieruchomościami
SŁOWNICZEK POJĘĆ
3
1)nieruchomości
gruntowej - należy przez to rozumieć grunt wraz z częściami składowymi, z
wyłączeniem budynków i lokali, jeżeli stanowią odrębny przedmiot własności,
2) zasobie nieruchomości - należy przez to rozumieć nieruchomości, które stanowią
przedmiot własności Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa, oddane w
użytkowanie wieczyste oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego
Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa,
1)działce
gruntu - należy przez to rozumieć niepodzieloną, ciągłą część powierzchni ziemskiej
stanowiącą część lub całość nieruchomości gruntowej,
1)działce
budowlanej - należy przez to rozumieć zabudowaną działkę gruntu, której wielkość,
cechy geometryczne, dostęp do drogi publicznej oraz wyposażenie w urządzenia
infrastruktury technicznej umożliwiają prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków i
urządzeń położonych na tej działce,
2)
zbywaniu albo nabywaniu nieruchomości - należy przez to rozumieć dokonywanie
czynności prawnych, na podstawie których następuje przeniesienie własności nieruchomości
lub przeniesienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej albo oddanie jej
w użytkowanie wieczyste,
3) poprzednim właścicielu - należy przez to rozumieć osobę, która została pozbawiona prawa
własności nieruchomości wskutek jej wywłaszczenia albo przejęcia na rzecz Skarbu
Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego na podstawie innych tytułów,
4)planie
miejscowym - należy przez to rozumieć miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego, o którym mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym,
5)
wycenie nieruchomości - należy przez to rozumieć postępowanie, w wyniku którego
dokonuje się określenia wartości nieruchomości,
6)określaniu
wartości nieruchomości - należy przez to rozumieć określanie wartości
nieruchomości jako przedmiotu prawa własności i innych praw do nieruchomości,
4
7)powszechnej
taksacji nieruchomości - należy przez to rozumieć wycenę nieruchomości, w
wyniku której następuje ustalenie wartości katastralnej nieruchomości,
8)szacowaniu
nieruchomości - należy przez to rozumieć czynności związane z określaniem
wartości nieruchomości,
12) właściwym organie - należy przez to rozumieć, z zastrzeżeniem art. 60, starostę,
wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, w odniesieniu do nieruchomości
stanowiących własność Skarbu Państwa oraz organ wykonawczy gminy, powiatu i
województwa w odniesieniu do nieruchomości stanowiących odpowiednio własność gminy,
powiatu i województwa,
13) samorządowej osobie prawnej - należy przez to rozumieć osoby prawne powoływane lub
tworzone przez organy jednostek samorządu terytorialnego,
14) jednostce samorządu terytorialnego - należy przez to rozumieć gminę, powiat lub
województwo,
15)
staroście - należy przez to rozumieć również prezydenta miasta na prawach powiatu,
16)właściwym
urzędzie - należy przez to rozumieć starostwo powiatowe, w którym
wykonywane są zadania z zakresu administracji rządowej dotyczące gospodarki
nieruchomościami Skarbu Państwa, albo odpowiednio urząd gminy, starostwo powiatowe
lub urząd marszałkowski, w których prowadzone są sprawy gospodarki nieruchomościami
stanowiącymi własność jednostek samorządu terytorialnego,
17)
radzie lub sejmiku - należy przez to rozumieć radę gminy lub radę powiatu oraz sejmik
województwa,
18)jednostce
organizacyjnej - należy przez to rozumieć państwową lub samorządową jednostkę
organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej,
19)opłacie
adiacenckiej - należy przez to rozumieć opłatę ustaloną w związku ze wzrostem
wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej z
5
udziałem środków Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego albo scaleniem
i podziałem nieruchomości, a także podziałem nieruchomości,
20)spółce
- należy przez to rozumieć spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością,
21)osobie
bliskiej - należy przez to rozumieć zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci
rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione, oraz osobę, która
pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu,
22)standardach
zawodowych - należy przez to rozumieć reguły postępowania przy
wykonywaniu
zawodu
rzeczoznawcy
majątkowego,
pośrednika
w
obrocie
nieruchomościami, zarządcy nieruchomości, ustalone zgodnie z przepisami prawa,
23) organizacjach zawodowych - należy przez to rozumieć utworzone, zgodnie z przepisami o
stowarzyszeniach, stowarzyszenia i związki stowarzyszeń zrzeszające osoby zawodowo
wykonujące czynności odpowiednio rzeczoznawcy majątkowego, pośrednika w obrocie
nieruchomościami lub zarządcy nieruchomości,
24) nieruchomości podobnej - należy przez to rozumieć nieruchomość, która jest
porównywalna z nieruchomością stanowiącą przedmiot wyceny, ze względu na położenie,
stan prawny, przeznaczenie, sposób korzystania oraz inne cechy wpływające na jej wartość,
25)stanie
nieruchomości - należy przez to rozumieć stan zagospodarowania, stan prawny, stan
techniczno-użytkowy, a także stan otoczenia nieruchomości, w tym wielkość, charakter i
stopień zurbanizowania miejscowości, w której nieruchomość jest położona.
6
Nieruchomość – stanowi część powierzchni ziemi, łącznie z elementami składowymi trwale z
nią związanymi (budynki, budowle, urządzenia, nasadzenia), tworząc całość oznaczona
granicami i będąca przedmiotem odrębnej własności, a także budynek lub lokal jeśli stanowią
odrębną własność.
Nieruchomość nie ma w sobie wartości
ale może ją uzyskać w wyniku prowadzonej na niej działalności gospodarczej lub w wyniku
innych korzyści, które przynosi lub może przynosić w przyszłości.
Wartość nieruchomości najwyraźniej ujawnia się na rynku, gdzie występuje ona jako towar
i pełni różnorodne funkcje, jak np.:

stanowi przedmiot transakcji rynkowych,

stanowi źródło dochodu dla ich właścicieli – osób prawnych i fizycznych – z tytułu umowy
najmu lub dzierżawy (czynsz), a w przypadku Skarbu Państwa i gminy – także z tytułu
opodatkowania,

stanowić może lokatę kapitału, nie podatną na działanie stopy inflacji,

pozwala na zabezpieczenie na niej kredytów bankowych.
7
RZECZOZNAWSTWO MAJĄTKOWE
Zasady zdobywania uprawnień zawodowych
Regulacje prawne i normatywne zawodu rzeczoznawcy majątkowego w Polsce
Rzeczoznawstwo majątkowe w Polsce istnieje od dawna – pod różnymi nazwami i
zgodnie z różnymi przepisami prawnymi.
Okres powojenny rzeczoznawstwa w Polsce dzieli się na dwa etapy:
Pierwszy z nich tzw. przed – rynkowy, trwał od roku 1989 i polegał na wykonywaniu
czynności rzeczoznawczych przez tzw. biegłych z list wojewódzkich, którzy zgodnie z
zasadami ustawowymi przez prezydia Wojewódzkich Rad Narodowych określali wartość
nieruchomości dla różnych, zwykle urzędowych, celów. Od roku 1990 rozpoczął się drugi etap
rozwoju rzeczoznawstwa w Polsce trwający do dziś.
Potrzeba ustanowienia tego zawodu wynikała głównie z potrzeby obsługi mienia Skarbu
Państwa i mienia samorządowego (tzw. komunalnego). Procedury formalne związane z
nadawaniem uprawnień zawodowych są wykonywane zgodnie z zapisem ustawy o gospodarce
nieruchomościami z 21.08.1997r., która w sposób kompleksowy i wyczerpujący uregulowała
cele wyceny nieruchomości, tryb nadawania
rzeczoznawców, oceny tej działalności
uprawnień a także
zasady działania
i wyciągania konsekwencji w przypadkach nie
wypełnienia lub niewłaściwego wypełnienia obowiązków. Podstawowe zapisy prawne w ww.
zawarte są głównie w Rozporządzeniu
Rady Ministrów z dn. 15.02.2008r. w sprawie
nadawania uprawnień i licencji zawodowych w dziedzinie gospodarowania nieruchomościami
oraz doskonalenia kwalifikacji zawodowych przez rzeczoznawców majątkowych, pośredników
w obrocie nieruchomościami i zarządców nieruchomości.
System zdobywania uprawnień zawodowych w zakresie wyceny nieruchomości
Kryteria wymagań kwalifikacyjnych wykonywania zawodu
Ustawa o gospodarce nieruchomościami z dn. 21.08.1997r. w art. 177.1. , uregulowała w
sposób następujący wykonywania zawodu rzeczoznawcy majątkowego w Polsce:
1) Uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości nadaje się osobie, która:
1. posiada pełną zdolność do czynności prawnych
2. nie była karana za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za
przestępstwa
gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych,
8
za przestępstwa skarbowe oraz za inne przestępstwa mające znaczenie ze względu na
wykonywany zawód,
3. posiada wyższe wykształcenie magisterskie,
4. ukończyła studia podyplomowe w zakresie wyceny nieruchomości,
5. odbyła praktykę zawodową w zakresie wyceny nieruchomości,
6. przeszła z wynikiem pozytywnym postępowanie kwalifikacyjne, w tym złożyła egzamin
dający uprawnienia w zakresie szacowania nieruchomości.
2) Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, nie dotyczy osoby, która ukończyła studia
wyższe, których program uwzględnia co najmniej minimalne wymogi programowe dla studiów
podyplomowych w zakresie wyceny nieruchomości.
3) Stwierdzenie, że program studiów wyższych uwzględnia minimalne wymogi programowe dla
studiów
4) Obowiązek, o którym mowa w ust. 1 p.4 nie dotyczy osoby, która ukończyła studia wyższe
o specjalności związanej z gospodarką nieruchomościami.
5) Osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego może otrzymać uprawnienia zawodowe w
zakresie szacowania nieruchomości po spełnieniu warunków wymienionych w ust. 1 oraz po
wykazaniu się biegłą znajomością języka polskiego.
Ważniejsze ustalenia wynikające z tego rozporządzenia przedstawiają się następująco:
Uprawnienia zawodowe rzeczoznawcy majątkowego nadaje Minister Infrastruktury
na podstawie postępowania
kwalifikacyjnego, które
przeprowadza
Państwowa Komisja
Kwalifikacyjna i które zostało zakończone wynikiem pozytywnym.
Państwową Komisję Kwalifikacyjną powołuje Minister Infrastruktury uwzględniając w
niej udział osób wskazanych przez organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych.
Nadaje uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości stwierdza się
świadectwem, natomiast odmowa nadania uprawnień następuje w drodze decyzji.
Osoby, którym nadano
uprawnienia podlegają
wpisowi do centralnych rejestrów
rzeczoznawców majątkowych. Rejestr ten prowadzi Minister Infrastruktury i ogłaszany jest w
dzienniku urzędowym
Ministerstwa Infrastruktury, natomiast
wojewodowie ogłaszają w
9
wojewódzkich dziennikach urzędowych wyciągi z centralnych rejestrów dotyczące
osób
zamieszkałych w tych województwach.
Praktyka zawodowa
Ustawa o gospodarce nieruchomościami ustala potrzebę odbywania praktyki zawodowej
przed uzyskaniem uprawnień rzeczoznawcy majątkowego oraz tryb i sposób doskonalenia
kwalifikacji rzeczoznawców majątkowych.
Organizatorem praktyki zawodowej są związki stowarzyszeń rzeczoznawców
majątkowych.
Wniosek o odbycie praktyki zawodowej i wydanie dziennika praktyki zawodowej
kandydat składa do organizatora praktyki.
Praktyki zawodowe mogą być prowadzone przez osoby uprawnione, tj. osoby
fizyczne posiadające uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości, jeżeli
osoby te wykonują działalność zawodową w zakresie: rzeczoznawstwa majątkowego –
nieprzerwanie przez okres przynajmniej pięciu lat poprzedzających organizację praktyki
zawodowej;
Praktykę może prowadzić również organizacja
zawodowa lub przedsiębiorca,
prowadzący działalność w zakresie wyceny nieruchomości.
Praktyka trwać musi co najmniej 12 miesięcy, jej przebieg jest dokumentowany w
dzienniczku praktyk, tak aby odpowiednie wpisy odzwierciedlały rodzaje wykonywanych
szczegółowych czynności zawodowych. Wpisów tych dokonuje osoba prowadząca praktykę,
poprzez złożenie podpisu przy każdym wpisie.
W ramach praktyki zawodowej, o której mowa w ust. 1, kandydat na rzeczoznawcę
majątkowego
uczestniczy
w
wykonywaniu
czynności
związanych
z
szacowaniem
nieruchomości, w szczególności określonych w art. 174 ust. 3 ustawy, oraz wykonuje co
najmniej piętnaście operatów szacunkowych, w których określa wartość nieruchomości przy
zastosowaniu różnych podejść, metod i technik wyceny.
Rozpoczęcie odbywania praktyki zawodowej polega na tym, iż osoba zainteresowana
składa wniosek o odbycie praktyki zawodowej
wskazując prowadzącego praktykę. W
przypadku wskazania prowadzącego praktykę, dołącza się do wniosku jego pisemną zgodę, a
także udokumentowanie posiadanych przez niego uprawnień.
W ramach praktyki zawodowej prowadzący praktykę zawodową umożliwia kandydatowi
na rzeczoznawcę majątkowego zapoznanie się ze sposobem korzystania, w szczególności z
rejestrów i ewidencji prowadzonych przez sądy, gminy oraz starostów, a także z innych
10
dokumentów znajdujących się w posiadaniu urzędów i instytucji, zawierających niezbędne dane
wykorzystywane przy szacowaniu nieruchomości, o których mowa w art. 155 ust. 1 ustawy.
Prowadzący praktykę zawodową umożliwia kandydatowi na rzeczoznawcę majątkowego,
na jego prośbę, oględziny nieruchomości, których wartość określa kandydat.
Wykonane przez kandydata na rzeczoznawcę majątkowego w ramach praktyki zawodowej
operaty szacunkowe podpisuje prowadzący praktykę zawodową. W przypadku gdy
prowadzącym praktykę jest przedsiębiorca lub organizacja zawodowa operaty podpisuje osoba
uprawniona, pod której kierunkiem kandydat je wykonywał.
Po zakończeniu praktyki, osoba zainteresowana
praktyk
w
celu
potwierdzenia
przedkłada wypełniony dzienniczek
spełnienia wymogów
formalnych
odbycia praktyki
zawodowej.
W ramach praktyki zawodowej wykonać należy operaty szacunkowe, w których zostanie
określona wartość:
1. dwóch różnych lokali stanowiących odrębne nieruchomości, w podejściu porównawczym,
metodą porównywania parami i
metodą
korygowania
ceny średniej
lub analizy
statystycznej rynku;
2. dwóch różnych nieruchomości zabudowanych w podejściu porównawczym, metodą
porównywania parami i metodą korygowania ceny średniej lub analizy statystycznej
rynku;
3. dwóch różnych nieruchomości komercyjnych w podejściu dochodowym przy zastosowaniu
techniki kapitalizacji prostej i techniki dyskontowania strumieni dochodów;
4. dwóch budynków w podejściu kosztowym, przy zastosowaniu dwóch różnych technik;
5. nieruchomości gruntowej w celu aktualizacji opłat rocznych z tytułu użytkowania
wieczystego;
6. dwóch nieruchomości gruntowych. Z których jedna przeznaczona na cele rolne, a druga na
cele leśne;
7. dwóch nieruchomości gruntowych w podejściu mieszanym, przy zastosowaniu metody
kosztów likwidacji i metody pozostałościowej;
8. nieruchomości gruntowej w celu naliczenia opłaty adiacenckiej;
9. wybranego ograniczonego prawa rzeczowego.
Po odbyciu
praktyki zawodowej
kandydat
do uzyskania
szacowania nieruchomości musi przejść procedurę kwalifikacyjną.
uprawnień w zakresie
Jest ona
opisana
w
11
regulaminie działania Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej. Procedurę tę prowadzi Państwowa
Komisja Kwalifikacyjna i składa się ona z następujących etapów:
1) etap pierwszy
a) przeprowadza się
na posiedzeniu zespołu kwalifikacyjnego bez udziału osób
zainteresowanych; przewodniczący zespołu może jednak wezwać osoby zainteresowane
( kandydatów) do udziału w tej części postępowania, jeżeli jest to konieczne ze względu
na udzielenie wyjaśnień,
b) zespół kwalifikacyjny podejmuje ustalenia dotyczące dopuszczenia lub niedopuszczenia
osoby zainteresowanej
do II etapu postępowania na podstawie badania wniosków
złożonych przez te osoby oraz dokumentów dołączonych do wniosków;
2) etap drugi
a) przygotowany jest z udziałem osób zainteresowanych w jednym określonym dniu i
czasie dla wszystkich postępowań kwalifikacyjnych wyznaczonych na ten dzień;
b) we
wskazanym w zatwierdzonym harmonogramie terminie zespół kwalifikacyjny
wyznaczony do przeprowadzenia postępowania sprawdza przygotowanie teoretyczne
osób zainteresowanych przez przeprowadzenie egzaminu pisemnego;
c) W stosunku do osób które uzyskały pozytywny wynik z egzaminu pisemnego zespół
kwalifikacyjny
wyznaczony
do
przeprowadzenia
postępowania
sprawdza
przygotowanie praktyczne osób zainteresowanych przez przeprowadzenie egzaminu
ustnego.
Do wniosku o nadanie uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości
należy załączyć m.in. następujące dokumenty:
1) dokument potwierdzający wykształcenie,
2) oświadczenie o niekaralności za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom, za
przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków
urzędowych, za przestępstwa skarbowe oraz za inne przestępstwa mające znaczenie ze
względu na wykonywany zawód,
3) oświadczenie o posiadaniu zdolności do czynności cywilno-prawnych,
4) dziennik praktyk zawodowych i sprawozdanie z odbytej praktyki zawodowej w zakresie
szacowania nieruchomości
5) opis przebiegu dotychczasowej pracy zawodowej.
12
W etapie II postępowania kwalifikacyjnego zespół kwalifikacyjny przeprowadza egzamin
pisemny, który :
1)
polega na rozwiązaniu testu wielokrotnego wyboru, składającego się z 90 pytań oraz na
rozwiązaniu zadania praktycznego;
2)
trwa 135 minut, w tym 90 minut na rozwiązanie testu oraz 45 minut na rozwiązanie
zadania praktycznego.
Każde pytanie w teście oceniane jest w następujący sposób:
1) odpowiedź prawidłowa – 1 punkt, przy czym za prawidłową uznaje się odpowiedź
wskazującą wszystkie poprawne odpowiedzi cząstkowe;
2) odpowiedź nieprawidłowa lub brak odpowiedzi – 0 punktów.
Zadanie praktyczne, o którym mowa w ust. 1, oceniane jest w jedenastopunktowej skali od 0
do 10 punktów.
Wynik egzaminu stanowi sumę punktów uzyskanych przez kandydata za odpowiedzi na
poszczególne pytania, a w przypadku kandydata na rzeczoznawcę majątkowego– również
punktów za rozwiązane zadanie praktyczne.
Do części ustnej egzaminu mogą być dopuszczeni kandydaci, którzy uzyskali w części
pisemnej egzaminu co najmniej 70 punktów,
w tym co najmniej 5 punktów za zadanie
praktyczne.
W razie nie uzyskania przez kandydata w części pisemnej egzaminu co najmniej 70
punktów postępowanie kwalifikacyjne uznaje się za zakończone wynikiem negatywnym.
Operaty szacunkowe załączone do wniosku muszą spełniać następujące wymogi:
-
mogą być opracowaniami zespołowymi tylko w części
nie przekraczającej
5
operatów
-
muszą być aktualne lub posiadać notę aktualizacyjną tj. wskazanie, jakich zmian w
nich dokonać, aby spełniały wymogi aktualnych przepisów, jeżeli były wykonane
przed 1 stycznia 1998r.
-
powinny być zgodne z tematyką, która podano wyżej
W dalszej części postępowania kwalifikacyjnego zespół kwalifikacyjny po sprawdzeniu
operatów szacunkowych przeprowadza egzamin ustny, polegający na obronie przez osobę
13
zainteresowaną 3 wybranych przez zespół operatów. Część ustana polega na obronie przez
osobę zainteresowaną
odpowiedzi na pytania
sposobu
wykonania
operatów szacunkowych oraz na udzieleniu
zespołu kwalifikacyjnego co do
przyjętych podstaw prawnych,
zastosowanych podejść, metod i technik szacowania, źródeł informacji, analizy rynku
nieruchomości i innych zagadnień mających wpływ na wykonanie operatów. Pytania te
ustala przed obroną przewodniczący zespołu.
Liczba wszystkich zadanych pytań podstawowych nie może być mniejsza niż 6 i większa
niż 12, a liczba pytań adresowanych do poszczególnych operatów szacunkowych powinna być
jednakowa.
Członkowie zespołu kwalifikacyjnego mogą zadawać kandydatom pytania uzupełniające
w związku z udzielonymi przez nich odpowiedziami na pytania podstawowe.
Każda odpowiedź na zadane pytanie jest oceniana w czterostopniowej skali, od 0-3pkt.
Część ustna uznaje się za zakończona wynikiem pozytywnym, jeżeli kandydat uzyskał min 60
% punktów z ogólnej liczby punktów możliwych do uzyskania za obronę każdego oparatu .
W razie zakończenia części ustnej egzaminu wynikiem pozytywnym postępowanie
kwalifikacyjne uznaje się za zakończone wynikiem pozytywnym.
W razie zakończenia części ustnej egzaminu wynikiem negatywnym postępowanie
kwalifikacyjne uznaje się za zakończone wynikiem negatywnym.
Kandydat, który zakończył część ustną egzaminu wynikiem negatywnym, może, przed
upływem dwunastu miesięcy od dnia zakończenia części ustnej egzaminu wynikiem
negatywnym, złożyć wniosek o ponowne przystąpienie do części ustnej egzaminu.
14
RZECZOZNAWCA MAJĄTKOWY
1. Definicja rzeczoznawcy majątkowego.
1.1.
Rzeczoznawcą majątkowym jest osoba fizyczna posiadająca uprawnienia zawodowe w
zakresie szacowania nieruchomości, nadane przez Ministra Infrastruktury w trybie
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. (obecnie ustawa 24 sierpnia 2007r.) o gospodarce
nieruchomościami (Dz. U. z 2000r. Nr 46, poz. 543).
1.2.
Nie jest rzeczoznawcą majątkowym osoba, której nadano przed dniem 29 listopada 1991
r. uprawnienia do szacowania gruntów z wyłączeniem ich części składowych w trybie
ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. Nie wyłącza to
możliwości szacowania przez tę osobę wyłącznie gruntów, zgodnie z art. 231 ustawy o
gospodarce nieruchomościami. Osoba taka nie ma prawa używania pieczęci właściwej
dla rzeczoznawców majątkowych, której wzór zawarty jest w punkcie 1.7.
1.3.
Prowadzenie działalności zawodowej w zakresie rzeczoznawstwa majątkowego bez
stosownych uprawnień zagrożone jest karą grzywny przewidzianą w ustawie o
gospodarce nieruchomościami.
1.4.
Rzeczoznawca majątkowy uzyskuje prawo wykonywania czynności zawodowych od
dnia wpisu do Centralnego Rejestru Rzeczoznawców Majątkowych prowadzonego przez
Ministra Infrastruktury. Wyciągi z Centralnego Rejestru Rzeczoznawców Majątkowych
dotyczące rzeczoznawców majątkowych zamieszkałych w poszczególnych
województwach, ogłaszają wojewodowie w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
1.5.
Standardy zawodowe ustalają organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych w
uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i
mieszkaniowej. Komunikat o uzgodnieniu standardów zawodowych zamieszcza się w
Dzienniku Urzędowym Ministra Infrastruktury
1.6.
Przedsiębiorcy mogą prowadzić działalność w zakresie szacowania nieruchomości,
jeżeli czynności z tego zakresu będą wykonywane przez rzeczoznawców majątkowych.
1.7.
Rzeczoznawca majątkowy ma obowiązek posługiwać się jednolitą dla wszystkich osób
wykonujących ten zawód pieczęcią o treści: w otoku w części górnej
RZECZOZNAWCA MAJĄTKOWY, symetrycznie w części środkowej dwa logo
PFSRM, w części dolnej UPRAWNIENIA NR XXXX, w środkowym polu IMIĘ I
NAZWISKO (bez tytułów), ADRES, Nr tel., w nawiasach Nr rejestru pieczęci
prowadzonego przez PFSRM. Wymiary pieczęci i treść według wzoru poniżej w skali
1:1. Pieczęć ta powinna dawać odcisk tuszowy niebieski.
Wzór pieczęci:
15
1.8.
2.
Ilekroć w przepisach prawa jest mowa o biegłych lub innych osobach posiadających
uprawnienia do szacowania nieruchomości, w tym gruntów, części składowych tych
gruntów oraz budynków i lokali stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności,
należy przez to rozumieć wyłącznie osoby posiadające uprawnienia rzeczoznawcy
majątkowego, o którym mowa w punkcie 1.1.
Uprawnienia rzeczoznawcy majątkowego.
2.1.
Rzeczoznawca majątkowy jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia działalności
zawodowej na podstawie przepisów oraz standardów zawodowych.
2.2.
Rzeczoznawca majątkowy sporządza na piśmie opinię o wartości nieruchomości w
formie operatu szacunkowego.
2.3.
W wyniku wyceny nieruchomości rzeczoznawca majątkowy określa :
a) wartość rynkową nieruchomości,
b) wartość odtworzeniową nieruchomości ,
c) oraz ustala wartość katastralną.
2.4.
Rzeczoznawca majątkowy ma prawo do określania wartości nieruchomości a także
maszyn i urządzeń trwale związanych z nieruchomością, w szczególności:
a) dotyczy to wszystkich rodzajów nieruchomości i ich części składowych, bez
względu na ich rodzaj, położenie i przeznaczenie a także bez względu na podmiot
własności,
b) oprócz wyceny nieruchomości stanowiących przedmiot prawa własności albo prawa
użytkowania wieczystego, rzeczoznawca majątkowy ma prawo określania wartości
innych praw do nieruchomości, w tym ograniczonych praw rzeczowych i praw
zobowiązaniowych.
c) rzeczoznawca majątkowy określa także wartość szkód lub nakładów dotyczących
nieruchomości a także ich części składowych.
2.5.
Rzeczoznawca majątkowy jest uprawniony do określenia wartości nieruchomości w
zakresie wynikającym nie tylko z przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami
lecz także z innych przepisów, o ile wynika z nich potrzeba określenia wartości
nieruchomości.
2.6.
Wybór właściwego podejścia, oraz metody i techniki wyceny, z uwzględnieniem zasad
wynikających z art. 154 ustawy o gospodarce nieruchomościami, należy wyłącznie do
rzeczoznawcy majątkowego, chyba, że wynika on z wyraźnego przepisu prawa.
Rzeczoznawca nie jest związany w tym zakresie żądaniem zamawiającego wycenę.
2.7.
Rzeczoznawca majątkowy może żądać od właściwych organów i sądów udostępnienia
mu danych jakie zostały wymienione w art. 155
ustawy o gospodarce
nieruchomościami, niezbędnych do prawidłowego wykonywania jego zawodu.
2.8.
Rzeczoznawca majątkowy ma prawo do sporządzania wypisów i wyrysów z danych i
dokumentów, o których mowa w punkcie 2.7 a także poświadczania tych wypisów, lub
wyrysów, dla potrzeb wyceny.
2.9.
Rzeczoznawca majątkowy posiadający niezbędną wiedzę i kwalifikacje wymagane
odrębnymi przepisami może sporządzać nie stanowiące operatu szacunkowego:
16
a) Rynku nieruchomości oraz doradztwa w zakresie tego rynku,
b)
Efektywności inwestowania w nieruchomości i ich rozwoju,
c) Skutków finansowych uchwalania lub zmiany planów miejscowych,
d) Oznaczenia przedmiotu odrębnej własności lokali,
e) Bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości,
f) Określania wartości nieruchomości na potrzeby indywidualnego inwestora,
g) Wyceny nieruchomości zaliczanej do inwestycji w rozumieniu przepisów o
rachunkowości,
h) Wyceny nieruchomości jako środków trwałych jednostek w rozumieniu ustawy o
rachunkowości.
3. Obowiązki rzeczoznawcy majątkowego
3.1.
Rzeczoznawca majątkowy jest zobowiązany do wykonywania czynności związanych z
określaniem wartości nieruchomości:
•
zgodnie z przepisami prawa i standardami zawodowymi,
z zachowaniem reguł,
określonych w Kodeksie Etyki Zawodowej, przy zachowaniu szczególnej staranności
właściwej ze względu na zawodowy charakter jego czynności,
•
w sposób obiektywny i niezależny
3.2.
Rzeczoznawca majątkowy powinien odmówić wykonania wyceny lub czynności w
warunkach zagrażających jego obiektywizmowi, w szczególności wówczas, gdy
okoliczności wskazywałyby na konflikt interesów pomiędzy nim a zamawiającym
wycenę, lub też jeżeli ze strony zamawiającego lub osób trzecich wywierane byłyby na
rzeczoznawcę niedozwolone naciski.
3.3.
Szczególna staranność obowiązująca rzeczoznawcę co do wykonywania przez niego
działalności zawodowej polega zwłaszcza na:
a) dokonywaniu wszelkich czynności, jakie są niezbędne celem właściwego
wykonania obowiązków,
b) wykonywaniu tych czynności wnikliwie, w sposób wyczerpujący i przedstawienie
ich zamawiającemu w formie uporządkowanej, niezbędnej do przedstawienia toku
rozumowania rzeczoznawcy i przesłanek, które mają wpływ na wartość
nieruchomości,
c) wskazaniu przyczyn, z powodu których dana czynność nie została wykonana, lub też
została wykonana w ograniczonym zakresie,
d) uchyleniu się od dokonania w procesie wyceny czynności, które wymagają
wiadomości fachowych przekraczających jego wiedzę, po poinformowaniu o tym
zamawiającego, lub zażądaniu przedstawienia przez zamawiającego odpowiedniej
ekspertyzy.
17
3.4.
Rzeczoznawca obowiązany jest wykorzystywać dane, które uzyskał w trakcie
wykonywania przez siebie czynności, z zachowaniem zasady poufności.
3.5.
Udostępnianie tych danych osobom trzecim może mieć miejsce tylko wówczas, gdy
przepis prawa tego wymaga, jeżeli żąda tego sąd, lub inny właściwy organ a także w
postępowaniu przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej, Komisją Arbitrażową
PFSRM, lub w postępowaniu wewnątrz stowarzyszeniowym.
3.6.
Rzeczoznawca jest zobowiązany do stałego doskonalenia kwalifikacji zawodowych.
3.7.
Rzeczoznawca majątkowy przekazuje organom prowadzącym kataster nieruchomości
wyciągi z wykonywanych przez siebie operatów szacunkowych nieruchomości
stanowiących przedmiot prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego, o treści
przewidzianej przez właściwe przepisy i w sposób nie naruszający zasady poufności
uzyskanych przez niego danych.
3.8.
Rzeczoznawca majątkowy nie może odmówić pełnienia funkcji biegłego sądowego,
jednakże ma prawo uchylić się od wykonania opinii w konkretnej sprawie, jeżeli
zachodziłyby w stosunku do niego okoliczności przewidziane we właściwych
przepisach, upoważniające go do odmowy zeznań, jeżeli nie może wykonać opinii ze
względu na przeciążenie pracą, albo też jeżeli sporządzenie opinii w danej sprawie
wymagałoby wiadomości specjalnych, których rzeczoznawca nie posiada.
3.9.
W celu zabezpieczenia możliwości wykazania przez rzeczoznawcę majątkowego
prawidłowości czynności szacunkowych i sporządzenia operatu szacunkowego, zaleca
się archiwizowanie operatów szacunkowych oraz dokumentów stanowiących ich
podstawę w okresie trzech lat od daty sporządzenia operatu szacunkowego.
3.10.
Rzeczoznawca majątkowy a także przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie
szacowania
nieruchomości
podlega
obowiązkowemu
ubezpieczeniu
od
odpowiedzialności cywilnej za szkody, które mogą wyniknąć w związku z
wykonywaniem tych czynności oraz wyceny nieruchomości.
4. Odpowiedzialność zawodowa rzeczoznawcy majątkowego.
4.1.
Wobec rzeczoznawcy majątkowego może być wszczęte postępowanie wyjaśniające
przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej, powołaną przez Prezesa Urzędu
Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Tryb i szczegółowe zasady prowadzenia postępowania
przed tym organem określają stosowne przepisy.
4.2.
•
Wobec rzeczoznawcy majątkowego mogą być orzeczone, z tytułu odpowiedzialności
zawodowej, następujące kary dyscyplinarne:
upomnienie,
•
nagana,
•
zawieszenie wykonywania uprawnień zawodowych na okres od 6 miesięcy do 1 roku,
•
zawieszenie wykonywania uprawnień zawodowych do czasu ponownego złożenia
egzaminu z wynikiem pozytywnym,
18
•
pozbawienie uprawnień zawodowych z możliwością ubiegania się o ponowne ich
nadanie po upływie 3 lat od dnia ich pozbawienia.
4.3.
Rzeczoznawca majątkowy nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie operatu bez
jego zgody do innego celu niż cel, dla którego został sporządzony.
4.4.
Operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony,
przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany
uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, wpływających na wartość
nieruchomości.
4.5.
Operat szacunkowy może być wykorzystywany po upływie w/w okresu, po
potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego. Potwierdzenie
aktualności operatu następuje przez umieszczenie stosownej klauzuli w operacie
szacunkowym przez rzeczoznawcę, który go sporządził.
4.6.
Oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego dokonuje organizacja
zawodowa rzeczoznawców majątkowych w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od
dnia zawarcia umowy o dokonanie tej oceny.
4.7.
Sporządzenie przez innego rzeczoznawcę majątkowego wyceny tej samej nieruchomości
w formie operatu szacunkowego nie może stanowić podstawy oceny prawidłowości
sporządzenia operatu szacunkowego.
4.8.
W przypadku gdy operat szacunkowy jest wykorzystywany w postępowaniu przed
sądem powszechnym, o ocenę operatu może wnioskować tylko sąd.
4.9.
Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w przypadku rozbieżnych operatów
szacunkowych dotyczących wartości tej samej nieruchomości.
4.10.
Rzeczoznawcy majątkowi przekazują organom prowadzącym kataster nieruchomości
wyciągi z wykonanych przez siebie operatów szacunkowych, zawierające określenie
celu wyceny, opisy nieruchomości oraz ich wartości, w terminie 3 miesięcy od dnia ich
sporządzenia
5. Wynagrodzenie rzeczoznawcy majątkowego.
5.1.
Wynagrodzenie rzeczoznawcy majątkowego określa umowa z zamawiającym, z tym, że
wysokość tego wynagrodzenia powinna uwzględniać następujące czynniki:
a) charakter, wielkość i rodzaj części składowych nieruchomości stanowiącej przedmiot
wyceny,
b) nakład pracy rzeczoznawcy majątkowego niezbędny do wykonania czynności,
koniecznych dla właściwego przeprowadzenia procesu wyceny,
c) kwalifikacje rzeczoznawcy majątkowego, a w szczególności jego staż zawodowy,
ukończenie specjalistycznych studiów lub szkoleń w zakresie wyceny,
d) termin i warunki wykonania czynności szacunkowych,
e) koszty ponoszone przez rzeczoznawcę w związku z wykonanymi przez niego
czynnościami.
19
CELE
SZACOWANIA
Cele szacowania nieruchomości wynikają z potrzeb gospodarczych, rozwoju rynku i
unormowań prawnych. Biorąc pod uwagę główne powody szacowania można wyróżnić 5
następujących grup celów:
Wycena powszechna dla celów podatkowych i opłat na poziomie krajowym i lokalnym.
-
podatek od wartości nieruchomości
-
podatek od wzrostu wartości (rozwoju)
Wartość nieruchomości jest potrzebna m.in.:
-
aby naliczać od niej wysokość opodatkowania
-
aby wydzielić z nieruchomości wartość składników ulegających zużyciu np.: budynki, nie
podlegających amortyzacji np.: grunt i obliczyć odpowiedni stopień zużycia,
-
aby ustalić opodatkowanie od darowizny lub spadku,
-
do podziału majątku w przypadku rozwodu.
Transfer nieruchomości.
tj. kupno – sprzedaż, dzierżawa lub doprowadzenie do innej formy władania nieruchomością.
W przypadkach takich wartość służy m.in.:
-
jako pomoc nabywcy przy negocjowaniu racjonalnej ceny zakupu,
-
jako pomoc przyszłym sprzedającym przy ustalaniu możliwej do zaakceptowania ceny
sprzedaży,
-
jako wielkość wyjściowa do przetargu.
Finansowanie przedsięwzięć rozwojowych lub udzielanie kredytów
W tych przypadkach wartość jest określona:
aby określić wartość zabezpieczania pożyczki zaciągniętej pod zastaw hipoteczny,
aby dostarczyć inwestorowi przekonywujących danych do podjęcia decyzji - gdzie ulokować
kapitał – tj. w nabycie nieruchomości, obligacji lub innych papierów majątkowych.
Obliczanie odszkodowań:
20
W tych przypadkach wartość jest potrzebna aby ustalić wysokość:
- odszkodowania z tytuł wywłaszczenia nieruchomości,
- odszkodowania z tytułu zmiany środowiska,
- odszkodowania z tytułu decyzji planistycznych.
Wartość jest wykorzystana wówczas m.in.:
-
dla określania stanu nieruchomości przed wywłaszczeniem,
-
do określenia pozostałości wartości po wywłaszczeniu,
-
do określenia stopnia zniszczenia nieruchomości (obniżenia wartości),
-
określenia zmiany wartości nieruchomości przy zmianie zapisu planu
Doradztwo inwestycyjne i podejmowanie innych decyzji dotyczących nieruchomości.
Znajomość wartości jest potrzebna, bo pozwala:
-
na ustalenie opłaty dzierżawnej,
-
na określenie możliwości programu budowy lub renowacji obiektów,
-
na podjęcie decyzji ubezpieczycielom, rozstrzygającym spory i ubezpieczającym się,
-
developerom na sprawdzenie poprawności dokumentacji finansowej,
-
na poradę klientom w realizowaniu ich zamierzeń inwestycyjnych w przypadku możliwych
rozwiązań alternatywnych,
-
na przedstawienie m.in. urzędom, sądom i planistom prawdopodobnych efektów
zamierzonych do podjęcia decyzji,
-
na zbadaniu terenu podaży i popytu na rynku nieruchomości.
21
CELE SZACOWANIA WYNIKAJĄCE Z PODSTAWOWYCH
PRZEPISÓW
PRAWNYCH
I.
Cele wynikające z ustawy o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2000
r. Nr 46, poz. 543 z późn. zm.):
(w przypadku tego przepisu zostaną podane grupy celów i cele szczegółowe, w
pozostałych przypadkach tylko grupy celów).
Zestawienie grup celów:
•
do określania odszkodowań za wywłaszczenie nieruchomości,
•
do określania wartości nieruchomości do sprzedaży,
•
do określania wartości nieruchomości w celu określenia opłat z tytułu użytkowania
wieczystego, zarządu i innych opłat,
•
do określania wartości przy uwłaszczeniu osób prawnych,
•
do określania wartości przy ustalaniu opłat adiacenckich,
•
do określania wartości przy zwrocie nieruchomości wywłaszczonych.
II.
Cele wynikające z ustawy z
dnia 19 października 1991 r. o gos podarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz
o zmianie niektórych ustaw (tekst
jednolity: Dz. U. z 1995 r. Nr 57, poz. 299 z późn. zm.):
•
określenie wartości gruntów i budynków oraz wartości „produkcji w toku" (mienia
ruchomego) do sprzedaży,
•
określenie wartości gruntów i budynków, „produkcji w toku” (mienia ruchomego) przy
przekazywaniu w dzierżawę z zapewnieniem prawa kupna,
•
określenie wartości "produkcji w toku" (mienia ruchomego) przy przekazywaniu gruntów
i budynków w dzierżawę zwykłą.
III.
Cele wynikające z ustawy z dnia 9 września 2000 r. o opłacie
skarbowej
(Dz. U. Nr 86, poz. 960 z późn. zm.):
•
IV.
określenie wartości do ustalenia opłat od czynności cywilnoprawnych.
Cele wynikające z przepisów dotyczących zabezpieczenia wierzytelności:
22

z
ustawy
z
dnia
29
sierpnia
1997
r.
Prawo
bankowe
(Dz. U. Nr 140, poz. 939 z późn. zm.),
 z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych
(Dz. U. Nr 140, poz. 940 z późn. zm.),

z ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów
(Dz. U. Nr 149, poz. 703 z późn. zm.)
•
określenie wartości do ustalenia zdolności kredytowej (do zabezpieczenia kredytu),
•
określenie wartości bankowo-hipotecznej do ustalenia kredytu hipotecznego,
•
określenie wartości do ustanowienia hipoteki.
Cele wynikające z ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji
V.
przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 118, poz. 561 z późn. zm.):
•
określenie wartości do ustalenia ceny sprzedaży,
•
określenie wartości do opłat za korzystanie z przedsiębiorstwa,
•
określenie wartości do prywatyzacji lub do zbycia akcji SP w spółce.
Cele wynikające z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
VI.
przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717):
•
określenie wzrostu lub obniżenia wartości nieruchomości na skutek zmian wywołanych
ustaleniami planu miejscowego,
•
określenie wartości nieruchomości do wykupienia, odszkodowania lub przyznania
nieruchomości zamiennej, jeżeli ustalenia planu miejscowego spowodowały niemożność korzystania
w sposób dotychczasowy z nieruchomości.
Cele wynikające z ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
VII.
rolników (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25):
•
określenie wartości gospodarstwa przekazywanego do Skarbu Państwa w zamian za
emeryturę lub rentę.
VIII.
Cele wynikające z ustawy z dnia 25 września
1981 r. o przed siębiorstwach
państwowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80 z późn. zm.):
•
określenie wartości przy sprzedaży środków trwałych.
23
IX.
Cele wynikające z ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych
(Dz. U. Nr 16, poz. 78 z późn. zm.):
•
określenie wartości gruntów rolnych lub leśnych w celu ustalenia wysokości należności za
wyłączenie ich z produkcji,
•
określenie wartości drzewostanów na gruntach leśnych wyłączonych z produkcji w celu
ustalenia odszkodowania za przedwczesny ich wyrąb,
•
określenie obniżenia wartości produkcji rolnej lub leśnej lub też wartości
nieruchomości do sprzedaży z tytułu położenia w obszarach szczególnie chronionych lub
strefach ochronnych zakładów,
•
określenia obniżenia wartości użytkowej gruntów zdegradowanych podlegających
rekultywacji.
Cele wynikające z ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadku i darowizn (tekst
X.
jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514):
•
określenie wartości przedmiotu spadku lub darowizny w celu wymierzenia opłaty
skarbowej.
Cele wynikające z ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalnoś ci ubezpieczeniowej
XI.
(Dz. U. Nr 124, poz. 1151 z późn. zm.):
•
określenie wartości budynków do ich ubezpieczenia.
Cele wynikające z ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych
XII.
(Dz. U. Nr 127, poz. 627 z późn. zm.):
•
określenie wartości nieruchomości w pasie autostrady do negocjacji ceny nabycia lub
odszkodowania za wywłaszczenie,
•
określenie odszkodowania przysługującego gminie za nieruchomości stanowiące jej własność,
•
określenie wartości gruntów rolnych i lasów do obliczenia opłat za wyłączenie z produkcji,
•
określenie wartości poniesionych nakładów do określenia odszkodowania za rozwiązanie
użytkowania wieczystego, zarządu lub innych umów dotyczących nieruchomości leżących w pasie
autostrady.
XIII.
Cele wynikające z ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.):
•
określenie wartości w celu dokonania egzekucji z nieruchomości.
24
XIV.
Cele
wynikające
z
ustawy
z
dnia
28
września
1991
r.
o
lasach
(Dz. U. Nr 101, poz. 444 z późn. zm.):
•
określenie wartości nieruchomości nabywanych i zbywanych przez Lasy Państwowe.
Cele wynikające z ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwa terowaniu Sił Zbrojnych
XV.
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 86, poz. 433 z późn. zm.):
•
określenie wartości kwater i lokali do sprzedaży,
•
określenie wartości do wypłacenia ekwiwalentu za rezygnację z kwatery.
XVI.
Cele wynikające z ustawy z
dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(Dz.
U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.):
•
określenie wartości nieruchomości na terenach szczególnej ochrony środowiska i leżących na
terenach zanieczyszczonych do wykupienia lub odszkodowania.
XVII.
Cele wynikające z ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne
(Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.):
•
określenie wartości do odszkodowania za grunty zajęte wodami,
•
określenie wartości gruntów nabywanych do realizacji inwestycji hydrotechnicznych i
melioracji podstawowych.
XVIII.
Cele wynikające z ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o za gospodarowaniu
nieruchomości
Skarbu
Państwa
przejętych
od
wojsk
Federacji
Rosyjskiej
(Dz. U. Nr 79, poz. 363):
•
określenie wartości do sprzedaży w przetargu oraz najemcom i dzierżawcom.
XIX.
Cele wynikające z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
r. o ochronie przyrody
(Dz. U. Nr 92, poz. 880):
•
określenie szkód wyrządzonych przez żubry, wilki, bobry i niedźwiedzie.
XX.
Cele wynikające z ustawy z dnia 29 września 1994 r. o ra chunkowości
(Dz. U. Nr 121, poz. 591):
•
określenie wartości środków trwałych do ustalenia wartości początkowej.
25
STANDARDY ZAWODOWE
Standardy zawodowe rzeczoznawcy mają do spełnienia różne cele, a w szczególności:
1) ujednolicenie praktyki zawodowej osób, które zajmują się w Polsce wyceną mienia
i zrzeszone w stowarzyszeniach wchodzących w skład Polskiej Federacji
Stowarzyszeń rzeczoznawców Majątkowych,
2) harmonizowanie zasad prowadzenia działalności
w
zakresie wyceny przez
rzeczoznawców polskich z tymi, jakie obowiązują rzeczoznawców powszechnie w
krajach wysokorozwiniętej gospodarki rynkowej, a zwłaszcza w krajach Unii
Europejskiej,
3) promowanie
majątkowych
jednolitych,
obowiązujących
w
środowisku
reguł postępowania wpływających
rzeczoznawców
na ukształtowanie ich
odpowiedzialności zawodowej i cywilnoprawnej oraz zasad ich ubezpieczenia od tej
odpowiedzialności,
4) kształtowanie wymagań i oczekiwań zamawiających wyceny pod adresem osób je
sporządzających, oraz z drugiej strony tworzenie podstaw do oddziaływania przez
rzeczoznawców na treść umów w wycenie mienia,
5) umożliwianie dokonania oceny działalności konkretnego rzeczoznawcy
przy
zastosowaniu zobiektyzowanych kryteriów, jakimi są standardy,
6) zabezpieczenie interesów zamawiającego poprzez sformułowanie
wysokich wymogów jakim powinny odpowiadać wyceny
26
SPIS TREŚCI
Przedmowa do wydania ósmego poszerzonego.............................................................. 6
Wstęp ......................................................................................................................................
..8
I.
Zasady ogólne
Zasady stosowania standardów zawodowych ............................. STANDARD I.1
II. Rzeczoznawca majątkowy
Rzeczoznawca majątkowy .......................................................... STANDARD II.1
III. Podstawy wyceny
Wartość rynkowa jako podstawa wyceny .................................. STANDARD III.1
Koszt odtworzenia pomniejszony o zużycie
jako podstawa wyceny................................................................STANDARD III.2
Ustalanie stanu prawnego przedmiotu wyceny ...................... . STANDARD III.3
Zasady ustalania zużycia ........................................................... STANDARD III.4
Zasady ustalania powierzchni nieruchomości i kubatury
obiektów budowlanych .............................................................. STANDARD III.5
Wycena nieruchomości przy zastosowaniu
podejścia dochodowego............................................................. STANDARD III.6
Wycena nieruchomości przy zastosowaniu
podejścia porównawczego .....................................................STANDARD III.7(*)
IV Wyceny z uwzględnieniem uwarunkowań szczególnych
Wpływ czynników środowiskowych na
wycenę nieruchomości ..................................................................... STANDARD IV.1
Wycena mienia położonego za granicą ........................................... STANDARD IV.2
Wycena nieruchomości pozostawionych na terenach nie
wchodzących w skład obecnego obszaru państwa…………....……STANDARD IV.3
Wybrane ograniczone prawa rzeczowe i zobowiązaniowe.
Zasady wyceny …..............................................................………..STANDARD IV.4
V. Wyceny dokonywane dla celów specjalnych
Wycena nieruchomości dla zabezpieczenia
wierzytelności kredytodawcy ........................................................... STANDARD V. 1
27
Wycena nieruchomości pod autostrady ............................................. STANDARD V.2
Wycena nieruchomości zabytkowych ............................................... STANDARD V.3
Wycena nieruchomości rolnych ........................................................ STANDARD V.4
Wycena nieruchomości gruntowych zajętych pod
urządzenia elektryczne ...................................................................... STANDARD V.5
Określanie wartości nieruchomości leśnych
oraz zadrzewionych i zakrzewionych …..................................……..STANDARD V.6
Wycena nieruchomości gruntowych
położonych na złożach kopalin ..........................................................STANDARD V.7
Zasady określenia wartości szkód spowodowanych budową
infrastruktury podziemnej i nadziemnej ............................................STANDARD V.8
VI. Wycena maszyn i urządzeń
Wycena maszyn i urządzeń trwale związanych z nieruchomością...STANDARD VI.1
VII. Operat szacunkowy
Zasady sporządzania operatu szacunkowego ............................... STANDARD VII.1
Aktualizacja, opiniowanie lub ocena operatu szacunkowego ....... STANDARD VII.2
VIII. Kodeks etyki zawodowej rzeczoznawców majątkowych
ZASADY STOSOWANIA STANDARDÓW ZAWODOWYCH
1. Standardy zawodowe rzeczoznawców majątkowych stanowią normy zawodowe w
dziedzinie wyceny nieruchomości obowiązujące na mocy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000r. Nr 46, poz. 543). Rzeczoznawca
majątkowy jest zobowiązany, z uwzględnieniem punktu 5, do stosowania standardów
zawodowych w trakcie wykonywania czynności szacowania nieruchomości na równi z
przepisami prawa.
2. Standardy zawodowe obowiązują wszystkich rzeczoznawców majątkowych oraz osoby
o których mowa w art. 231 ustawy o gospodarce nieruchomościami.
3. Nie wypełnienie przez rzeczoznawcę majątkowego obowiązku stosowania standardów
zawodowych w swojej praktyce zawodowej jest zagrożone odpowiedzialnością zawodową i
zastosowaniem przez centralny organ administracji rządowej w sprawach gospodarki
nieruchomościami kar dyscyplinarnych przewidzianych w ustawie o której mowa w pkt.1.
28
4. W operacie szacunkowym rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest umieszczać
klauzulę o treści: Niniejszy operat szacunkowy sporządzony został zgodnie z przepisami
prawa i standardami zawodowymi rzeczoznawców majątkowych opracowanymi przez
Polską Federację Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych.
5. W przypadku rozbieżności pomiędzy treścią standardów a przepisami prawa
obowiązującymi w czasie wykonywania czynności przez rzeczoznawcę majątkowego lub w
dniu, na który określana jest wartość przedmiotu wyceny rzeczoznawca obowiązany jest
zastosować odpowiednie przepisy prawa. Rozbieżność taka powinna być ujawniona w
operacie szacunkowym poprzez zamieszczenie odpowiedniej klauzuli.
6. Załączone do standardów zawodowych komentarze nie mają charakteru wiążącego.
Zawierają one wyjaśnienia oraz rozwinięcie treści standardu, a także objaśnienia pojęć
użytych w tekście standardu.
7. Standardy zawodowe mają charakter otwarty i mogą podlegać modyfikacjom i
uzupełnieniom w związku ze zmianami przepisów prawa, stanem rynku nieruchomości,
rozwojem nauki i praktyki oraz potrzebami w zakresie wyceny. Z inicjatywą aktualizacji
lub opracowania standardu zawodowego mogą wystąpić sfederowane Stowarzyszenia,
organy statutowe Federacji, a także organ, o którym mowa w pkt. 8.
8. Standardy zawodowe przyjmuje się w drodze uchwały Rady Krajowej PFSRM na
wniosek Zarządu Federacji. Co najmniej dwa miesiące przed podjęciem uchwały projekt
standardu zawodowego Zarząd Federacji przedkłada celem zaopiniowania centralnemu
organowi administracji rządowej w sprawach gospodarki nieruchomościami.
9. Standard zawodowy wchodzi w życie z dniem ustalonym w uchwale, o której
mowa w pkt. 8, lecz nie wcześniej niż 2 miesiące od daty ogłoszenia w
wydawnictwie PFSRM „Rzeczoznawca Majątkowy”
29
KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ
RZECZOZNAWCÓW MAJĄTKOWYCH
Oszacowanie
wartości nieruchomości polega na przedstawieniu przez rzeczoznawcę
autorskiej opinii o tej wartości. Dotyczy to
w Polsce zwłaszcza
wartości rynkowej
nieruchomości, która jest definiowana jako najbardziej prawdopodobna cena , określana w
gotówce lub w jej ekwiwalencie, za którą prawa do tej nieruchomości mogą być sprzedane
w normalnej transakcji, tj. takiej gdzie kupujący i sprzedający
są od siebie niezależni,
gdzie zastosowano reguły i cele trwania marketingu, gdy obie strony są świadome stanu
faktycznego i prawnego nieruchomości i nie działają pod przymusem i gdy wartość
nieruchomości pozostaje zmienna w czasie przeznaczonym na wynegocjowanie warunków
sprzedaży.
Jest to więc w rezultacie pewna liczba, kwota, która zależy od stanu wycenianej
nieruchomości i lokalnego rynku danego rodzaju nieruchomości, od możliwości dotarcia do
odpowiednich informacji oraz wiedzy, doświadczenia a nawet intuicji rzeczoznawcy.
Wynika z tego więc , iż rzeczoznawca często faktycznie znajduje się pod wpływem
stron
zainteresowanych
wynikiem
szacowania, zwłaszcza
gdy
strony
te
znają
okoliczności , warunki i istotę procesu i wyniku szacowania.
Zawód rzeczoznawcy majątkowego jest
wymaga
od
jego
przedstawicieli
więc zawodem zaufania publicznego- toteż
szczególnej
staranności,
wiarygodności
i
etyki
zawodowej. W tym celu Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych
uchwaliła
Kodeks Etyki Zawodowej, który
obowiązuje
wszystkich rzeczoznawców
w
Polsce.
30
ZASADY OGÓLNE
Rzeczoznawca majątkowy wykonuje w sposób samodzielny i niezależny wolny zawód
w ramach posiadanych uprawnień, kierując się porządkiem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej,
dobrem klienta oraz kodeksem etyki zawodowej. Zasady etyki zawodowej wynikają z ogólnych
norm etycznych przystosowanych do zawodu rzeczoznawcy majątkowego jako zawodu
zaufania publicznego.
Jako osoba zaufania publicznego:
1. Działaj rzetelnie ze świadomością , że obowiązuje Cię zasada bezstronności
i poszanowania prawa .
2. Postępuj uczciwie wobec klienta, aby mógł w pełni polegać na tym co robisz ,
przestrzegaj jego prawa do poufności .
3. Działaj otwarcie i przejrzyście, wykonując powierzone ci zadanie w sposób
czytelny i zrozumiały.
4. Bądź odpowiedzialny za powierzone Ci przez klienta zadanie, nie obiecuj więcej
niż możesz i powinieneś wykonać.
5. Bądź świadomy swoich umiejętności – nie podejmuj się zadań wykraczających
poza Twoje kompetencje i możliwości.
6. Bądź zawsze obiektywny – udzielaj uczciwych i niezależnych porad.
7. Wykonuj czynności zawodowe według najlepszej wiedzy i woli, z należytą
dokładnością i starannością.
8. Dbaj o godność zawodu zarówno w działalności zawodowej, jak i w życiu
prywatnym.
9. Miej odwagę reagować na negatywne zjawiska, szczególnie jeżeli
przypuszczasz, że inny rzeczoznawca nie przestrzega zasad etyki zawodowej.
10. Bądź świadom wartości swojej pracy, nie proponuj wynagrodzenia niegodnego
Twojego dzieła.
31
KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ RZECZOZNAWCÓW MAJĄTKOWYCH
ZASADY SZCZEGÓŁOWE
Rozdział I
Przepisy ogólne
§1
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest do przestrzegania podstawowych zasad moralnych,
a także zasad etyki zawodowej, objętych niniejszym Kodeksem.
§2
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest do powstrzymania się od wszelkich zachowań,
zarówno w działalności zawodowej, publicznej, jak i prywatnej, które mogłyby zaszkodzić
dobrej opinii o zawodzie rzeczoznawcy.
§3
Postępowanie
rzeczoznawcy
majątkowego,
które
poniża
go
w
opinii
publicznej
lub podważa zaufanie do wykonywanych przez niego czynności zawodowych, stanowi
naruszenie norm etycznych.
§4
Naruszenie obowiązków wynikających z zasad objętych niniejszym Kodeksem stanowi
uchybienie powadze i godności zawodu, za które rzeczoznawca majątkowy odpowiada
dyscyplinarnie.
§5
Przepisy niniejszego Kodeksu obowiązują wszystkich rzeczoznawców majątkowych niezależnie
od formy działania i przynależności do organizacji zawodowej .
Rozdział II
Obowiązki ogólne rzeczoznawcy majątkowego
§6
Podstawowymi zasadami obowiązującymi rzeczoznawcę majątkowego są: rzetelność,
uczciwość, szczególna staranność, bezstronność i zachowanie tajemnicy zawodowej.
32
§7
Rzeczoznawca majątkowy winien swą postawą i działaniem dawać dobre świadectwo
zawodowi oraz dbać o powagę, honor i godność zawodu.
§8
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest dbać o przestrzeganie zasad etyki również przez
innych członków swojego środowiska zawodowego oraz przez swoich pracowników.
§9
Rzeczoznawca majątkowy winien rozwijać wiedzę zawodową w celu podnoszenia jakości
świadczonych usług w szczególności poprzez udział w szkoleniach i seminariach, w tym
objętych programem szkolenia ustawicznego.
§ 10
Rzeczoznawca majątkowy jako osoba zaufania publicznego nie jest związany żądaniami
zamawiającego lub osób zainteresowanych wynikiem jego pracy, jeżeli pozostawałyby one
w sprzeczności z prawem lub standardami zawodowymi.
§ 11
Rzeczoznawca majątkowy zobowiązany jest wykonywać czynności z obszaru praktyki
zawodowej zgodnie z prawem, według najlepszej woli i wiedzy .
§ 12
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest wykonywać
czynności zawodowe osobiście,
sygnując swoim nazwiskiem i pieczęcią zawodową sporządzone przez siebie opracowania.
§ 13
Rzeczoznawca majątkowy nie powinien podejmować się wykonywania czynności
z zakresu praktyki zawodowej, które wykraczałyby poza jego wiedzę i kompetencje zawodowe.
§ 14
Rzeczoznawca majątkowy nie ponosi odpowiedzialności za zgodność z prawdą danych
i faktów podanych mu przez klienta. Zasada ta nie umniejsza obowiązku uzyskania niezbędnych
danych do wykonania czynności zawodowych .
§ 15
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest zachować się z powagą i szacunkiem wobec
klientów oraz sądów, urzędów i instytucji, przed którymi występuje.
33
Rozdział III
Obowiązki rzeczoznawcy majątkowego wobec klienta
§ 16
Rzeczoznawcy majątkowemu nie wolno dokonywać wyceny majątku własnego, a także osoby
bliskiej, lub innych czynności z zakresu praktyki zawodowej, nie tyko wówczas, gdy istnieje
wyraźny zakaz ustawowy, lecz także wtedy, gdy mogłoby to wywołać wątpliwości co do
obiektywizmu rzeczoznawcy. Dotyczy to również sytuacji, gdy rzeczoznawca pozostaje
w stosunku zależności osobistej lub służbowej w odniesieniu do zamawiającego, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej.
§ 17
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest do przestrzegania tajemnicy zawodowej
i nieujawniania osobom trzecim informacji, które uzyskał w toku wykonywania czynności
zawodowych. Obowiązek ten spoczywa na rzeczoznawcy również po ustaniu wykonywania
czynności, chyba że z tego obowiązku zwolnił go sąd lub inny właściwy organ, albo
zamawiający.
§ 18
Obowiązkiem rzeczoznawcy majątkowego jest dbanie o zachowanie tajemnicy zawodowej
przez jego pracowników na zasadach obowiązujących jego samego.
§ 19
Rzeczoznawcy majątkowemu nie wolno przyjmować od zamawiającego lub osób trzecich
– w związku z wykonywanymi czynnościami – jakichkolwiek korzyści osobistych lub
majątkowych poza wynagrodzeniem określonym w umowie.
§ 20
Rzeczoznawca majątkowy nie może uzależniać wysokości wynagrodzenia
od oczekiwanego przez klienta celu, jak też od stopnia spełnienia życzeń klienta.
§ 21
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest do stosowania przepisów niniejszego Kodeksu także
w stosunku do swojego klienta, chociażby on tego nie żądał lub nie wynikało to wyraźnie z
treści zawartej umowy.
34
§ 22
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest zapewnić klientom warunki do swobodnego
składania oświadczeń oraz zachowania tajemnicy, a także obowiązany jest zapewnić bezpieczne
przechowywanie całej dokumentacji dotyczącej dokonywanych czynności, gwarantujące
zachowanie tajemnicy.
Rozdział IV
Obowiązki rzeczoznawcy majątkowego wobec innych rzeczoznawców majątkowych
§ 23
Obowiązki między rzeczoznawcami majątkowymi powinno cechować koleżeństwo, wzajemna
lojalność i współpraca, zwłaszcza w zakresie dzielenia się swoją wiedzą
i
doświadczeniem zawodowym z osobami chcącymi uzyskać uprawnienia zawodowe
w zakresie szacowania nieruchomości.
§ 24
Rzeczoznawcę majątkowego obowiązuje zakaz krytykowania wobec klientów czynności
dokonanych przez innych rzeczoznawców majątkowych.
Publiczne (lub na stronach internetowych) krytykowanie przez rzeczoznawcę majątkowego
czynności dokonanych przez innych rzeczoznawców majątkowych jest niedopuszczalne.
§ 25
Rzeczoznawca majątkowy nie może dokonywać oceny (opiniowania) operatu szacunkowego
lub innego opracowania sporządzonego przez innego rzeczoznawcę majątkowego (biegłego
sądowego).
Nie dotyczy to oceny (opiniowania) w przypadku, gdy czynność ta wykonywana jest:
1) w postępowaniu prowadzonym przez organizację zawodową,
2) w postępowaniu przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej,
3) na żądanie sądu lub innego organu wymiaru sprawiedliwości.
§ 26
Rzeczoznawca
majątkowy,
będący
członkiem
Państwowej
Komisji
Kwalifikacyjnej,
powinien powstrzymywać się od prowadzenia praktyk zawodowych dla kandydatów na
rzeczoznawców majątkowych .
§ 27
Rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest powstrzymać się od działań stanowiących
nieuczciwą konkurencję.
Nieuczciwa konkurencja przejawia się w szczególności w:
35
1) w proponowaniu ceny za usługę rzeczoznawcy majątkowego w wysokości nie
uwzględniającej wykonania niezbędnych czynności wymaganych przepisami prawa i
standardów zawodowych,
2) zabieganiu o klienta kosztem merytorycznej jakości czynności
i z przekroczeniem przez rzeczoznawcę majątkowego granic własnego
doświadczenia i własnej wiedzy fachowej,
3) systematycznym świadczeniu usług przy demonstrowaniu postawy
przekraczającej granice uprzejmości – również poprzez zaniechanie żądania
niezbędnej dokumentacji i rezygnacji z innych wymagań, które zapewniają
prawidłowość dokonanej czynności.
§ 28
1)
Rzeczoznawcę majątkowego obowiązuje zakaz prowadzenia nieuczciwej
reklamy bądź promocji, uchybiającej godności zawodu ,
szkodzącej innym
rzeczoznawcom bądź ich działalności.
§ 29
Rzeczoznawcę majątkowego obowiązuje zakaz pozyskiwania klientów w sposób sprzeczny
z godnością zawodu, a w szczególności:
1)
korzystania z usług pośredników,
2) narzucania komukolwiek swoich usług,
3) postępowania niezgodnego z zasadami lojalności wobec innych rzeczoznawców
majątkowych,
4)
proponowania lub dawania honorarium, prowizji bądź innych korzyści
za zlecenie mu usługi.
§ 30
1. Rzeczoznawca majątkowy, mając uzasadnione i poparte dowodami informacje
o nieprzestrzeganiu przez innego rzeczoznawcę majątkowego zasad etyki
zawodowej, powinien powiadomić o tym organizacje zawodową rzeczoznawców
majątkowych lub Polską Federacje Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych .
2. Informacja powinna być złożona na piśmie lub ustnie, potwierdzona spisaniem
stosownej notatki z powiadomieniem rzeczoznawcy majątkowego , którego ta sprawa
dotyczy .
3. Nie
stanowi
naruszenia
zasad
etyki
zawodowej
zgłoszenie
uzasadnionych
i popartych dowodami swoich uwag i zastrzeżeń w stosunku do innego
36
rzeczoznawcy majątkowego na forum zebrania stowarzyszeniowego.
§ 31
1. Rzeczoznawca
Majątkowy, mając uzasadnione i poparte dowodami informacje o
nieprzestrzeganiu przez innego rzeczoznawcę majątkowego zasad etyki zawodowej,
powinien powiadomić o tym organizację zawodową rzeczoznawców majątkowych lub
Polską Federację Rzeczoznawców majątkowych.
2. Informacja powinna być złożona na piśmie lub ustnie, potwierdzona
spisaniem
stosownej notatki z powiadomieniem rzeczoznawcy majątkowego, którego ta sprawa
dotyczy.
3. Nie stanowi naruszania zasad etyki zawodowej zgłoszenie uzasadnionych i popartych
dowodami swoich uwag i zastrzeżeń w stosunku do innego rzeczoznawcy majątkowego
na forum zebrania stowarzyszeniowego.
Rozdział V
Postanowienia końcowe
§ 32
1. Rzeczoznawca majątkowy, który naruszył zasady niniejszego Kodeksu, podlega
postępowaniu dyscyplinarnemu.
2. Postępowanie dyscyplinarne prowadzi organizacja zawodowa rzeczoznawców
majątkowych lub Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych .
3. Postępowanie dyscyplinarne prowadzone jest na podstawie regulaminu obowiązującego w
organizacjach
zawodowych
i
Polskiej
Federacji
Stowarzyszeń
Rzeczoznawców
Majątkowych .
§ 33
Rzeczoznawca majątkowy ukarany prawomocnym orzeczeniem dyscyplinarnym nie powinien
kandydować ani pełnić funkcji w organach organizacji zawodowej bądź Polskiej Federacji
Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych aż do zatarcia nałożonej kary.
§ 34
1. Organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych lub Polska Federacja Stowarzyszeń
Rzeczoznawców Majątkowych w przypadkach uzasadnionych powinna wystąpić do organu
prowadzącego centralny rejestr rzeczoznawców majątkowych z wnioskiem
o wszczęcie postępowania wyjaśniającego .
§ 35
37
1. Niniejszy Kodeks Etyki Zawodowej Rzeczoznawców Majątkowych uchwalony przez Radę
Krajową Polskiej Federacji Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych
w dniu 9
września 2004 r. obowiązuje od dnia 1 stycznia 2005 r. .
2. Toczące się postępowania dotyczące naruszenia zasad etyki zawodowej, a nie zakończone
prawomocnym orzeczeniem, należy rozpatrywać zgodnie z niniejszym Kodeksem.
3. Jednocześnie traci moc Kodeks uchwalony dnia 19 października 1999 r.
38