Sprzęt pływający - FIRE-MAX

W AKCJI 6/2012
Przy wyborze sprzętu pływającego należy wziąć pod uwagę wiele aspektów, jak
choćby: przeznaczenie, rodzaj akwenu, dopuszczalne zanurzenie, możliwości
transportu, parametry techniczne i eksploatacyjne, wytrzymałość i wiele innych.
Sprzęt pływający
do ratownictwa na akwenach
mł. bryg. Paweł Dyba
KW PSP Kraków
R
atownictwo wodne w Państwowej Straży Pożarnej
od czasu nieśmiałych początków tworzenia jego struktur,
rozwiązań organizacyjnych i sprzętowych, do dnia dzisiejszego cechuje się stałą dynamiką wzrostu. Wraz
z ulepszanymi koncepcjami ratowniczymi pojawia się nowoczesny
sprzęt ratowniczy, będący niejako
odpowiedzią producentów i sprzedawców na rosnące wymagania ratowników. W artykule zostanie zaprezentowany i opisany sprzęt pływający wykorzystywany do działań
ratowniczych na akwenach.
Łodzie wiosłowe
Są to zazwyczaj nieduże jednostki
pływające, lekkie, zwrotne, o małym
zanurzeniu, a niekiedy dużej dzielności. Łodzie te z uwagi na małą
stateczność podłużną i poprzeczną obsługiwane są przez jednego
lub dwóch ratowników. Podjęcie
osoby ratowanej odbywa się przez
rufę, co czasami może kończyć się
zalaniem i przewróceniem łodzi. Łodzie wiosłowe cechuje stosunkowo
duża wyporność, małe zanurzenie
i dobra sterowność. Wyposażone
są także w komory wypornościowe
utrzymujące je na powierzchni nawet po całkowitym zalaniu. Do gru22
py tej należy zaliczyć łodzie Mazurek R, Jacek R, Jacek MR, BL.
Łodzie wiosłowe coraz rzadziej
można spotkać w jednostkach PSP,
a BL-ki wykorzystywane są podczas
licznych zawodów sportowych z zakresu ratownictwa wodnego.
Łodzie wiosłowo-motorowe
Są to jednostki większe od łodzi
wiosłowych, z możliwością używania wioseł lub silnika przyczepnego. W jednostkach eksploatowane są łodzie: Perkoz, Perkoz 3R,
Wanda, Cyranka, Cyranka R, Mazurek, Romana, Mewa i inne. Niektóre z nich mają pokład reanimacyjny, pozostałe tylko ławeczki do siedzenia. Do łodzi wiosłowo-motorowych i motorowych stosuje się
silniki przyczepne różnych typów,
o małej mocy. Łodzie te podobnie
jak łodzie wiosłowe cechuje małe
zanurzenie, niezatapialność i dobra sterowność. Z uwagi na swoją budowę bardziej niż do działań
ratowniczych nadają się do wędkowania i turystyki.
Łodzie motorowe
Jest to największy segment ratowniczego sprzętu pływającego używanego w państwowych i ochotni-
czych strażach pożarnych. Do napędu łodzi używa się silników zaburtowych i wbudowanych. Jedne i drugie mogą być wykonane w wersji
z napędem śrubowym oraz strugowym. Jednostki z napędem motorowym wykorzystywane są do wszystkich działań ratowniczych na akwenach. Charakteryzują się dużą ładownością, dzielnością oraz dużą
skalą wykorzystania w działaniach
ratowniczych. W zależności od budowy można rozróżnić łodzie otwartopokładowe i kabinowe, płaskodenne i klasyczne ze stępką.
Ostatnio w segmencie łodzi płaskodennych pojawiły się łodzie
dwukadłubowe – katamarany. Łodzie otwartopokładowe, często
z pokładem ratowniczym lub otwieraną częścią dziobową, są najbardziej eksploatowane w działaniach
straży. Łodzie kabinowe natomiast
służą najczęściej do działań technicznych, jak chociażby do poszukiwań podwodnych z użyciem sonarów. Łodzie płaskodenne w porównaniu z klasycznymi mają mniejsze
zanurzenie, co daje możliwość ich
wykorzystania na wodach płytkich:
rzekach i rozlewiskach powodziowych. Duże jednostki płaskodenne
doskonale nadają się do prowadzenia działań ewakuacyjnych, trans-
W AKCJI 6/2012
portu oraz działań techniczno-ekologicznych.
Niezależnie od typu budowy
jednostki pływającej każda z nich
ma atest producenta umieszczony na tabliczce znamionowej kadłuba, określający dopuszczaną ładowność i moc silnika.
Pontony
Stosowane są wszędzie tam, gdzie
istnieje potrzeba szybkiego przemieszczania się, łatwości transportu
i wodowania oraz niedużego ciężaru transportowanego sprzętu. W zależności od potrzeby wykorzystuje
się różne typy i konstrukcje. W działaniach straży pożarnej stosuje się
pontony od cztero- do dwunastoosobowych, z dwoma i wieloma komorami wypornościowymi, z konsolą sterowniczą lub rumplem, wiosłowe i motorowe. Istnieją również
pontony hybrydowe, w których
kadłub wykonany jest z tworzyw
sztucznych, a burty z pneumatycznych komór wypornościowych. Bardzo istotną wadą pontonów jest
ich podatność na uszkodzenia mechaniczne oraz starzenie się materiału pod wpływem promieni słonecznych.
Charakterystyka
silników
Silniki można podzielić ze względu na rodzaj pracy – dwusuwowe
i czterosuwowe – oraz na rodzaj
stosowanego paliwa – benzynowe i na olej napędowy. W zakresie
sprzętu pływającego silniki można
podzielić także na zaburtowe (przyczepne) i wbudowane.
Silniki zaburtowe mają następujące zalety i wady:
• łatwość montażu i demontażu,
• stosunkowo mały ciężar w stosunku do uzyskiwanej mocy,
• duża manewrowość, nawet przy
małych prędkościach,
• mała strata mocy przy przeniesieniu napędu,
• prosta budowa,
• duże zużycie paliwa,
• duża hałaśliwość,
• zanieczyszczenie środowiska,
• droższa eksploatacja.
Silniki zaburtowe występują
w dwóch standardach: z napędem śrubowym i strugowym (jet).
Silniki śrubowe występują w dwóch
rodzajach: z długą oraz krótką kolumną. Długa kolumna silnika jest
niezbędna w działaniach na akwenach z występującym falowaniem,
jak morze, jeziora wielkopowierzchniowe. W przypadku tego typu śruby silnika podczas działań ratowniczych straży pożarnej pożądane jest
zabezpieczenie jej specjalną osłoną
gwarantującą ochronę przed zdarzającymi się podczas akcji przeszkodami podwodnymi.
Zaletami silników strugowych
jest mniejsze zanurzenie jednostki
pływającej, natomiast wadą – spadek faktycznej mocy silnika o około 25%, a także większe zużycie paliwa. Pływanie jednostkami z napędem strugowym po akwenach zanieczyszczonych, np. powodziowych, powoduje częste zrywanie
strugi na skutek zatykania się dyszy wlotowej silnika.
Silniki zaburtowe spalinowe są
dostępne w wersji dwu- i czterosuwowej. Te ostatnie zapewniają czystość oraz płynność jazdy
i są bardzo popularne – stanowią
osiemdziesiąt procent wszystkich
kupowanych silników zaburtowych.
Zaletą silników dwusuwowych jest
większa wydajność, jednak działają głośniej i wytwarzają więcej zanieczyszczeń.
Silniki wbudowane z napędem
śrubowym cechuje:
• wygodna eksploatacja,
• duża manewrowość, nawet przy
małych prędkościach,
• mała strata mocy przy przeniesieniu napędu,
• mniejsze koszty eksploatacji,
• duże rozmiary i waga,
• możliwość pływania tylko po głębokiej wodzie.
Silnik wbudowany z napędem
strugowym stosowany jest w dużych jednostkach używanych do ratownictwa na akwenach wielkopowierzchniowych.
Zalety i wady silników wbudowanych z napędem strugowym:
• możliwość pływania po bardzo
płytkiej wodzie,
• dobra zwrotność przy dużej prędkości,
• duże zużycie paliwa (o 50% większe niż z napędem śrubowym),
• mała sterowność przy niskiej liczbie obrotów silnika,
• duża wrażliwość napędu strumieniowego na zanieczyszczenia.
Podstawowym warunkiem skutecznej akcji ratunkowej z wykorzystaniem łodzi motorowych jest
jej niezawodność uzyskiwana przez
prawidłową eksploatację i ciągłe doskonalenie technik ratowniczych.
W działaniach straży pożarnej
często występują obszary trudno
dostępne, w tym zalodzone, które wymagają innego sprzętu ratowniczego niż typowe jednostki
pływające.
Poduszkowce
ratownicze
Zastosowanie poduszkowców jest
wielopłaszczyznowe, co dowodzi
ich skuteczności w działaniach ratowniczych prowadzonych w różnych porach roku i na różnym terenie. Poduszkowce mogą być wykorzystywane podczas:
• działań na niedostępnym terenie,
• ratownictwa ludzi i zwierząt,
• transportu służb technicznych
i sprzętu,
23
W AKCJI 6/2012
łodzi motorowej. Niestety nie są one
wystarczające do bezpiecznego pilotażu, który wymaga wieloetapowego
szkolenia określonego przez producenta, a odbywa się w różnych warunkach terenowych.
Podstawowymi zaletami poduszkowców są:
• szybkie przemieszczanie się nad
każdym, również zmieniającym
się typem podłoża,
• możliwość działania w zimie,
a szczególnie na lodzie,
• zatrzymywanie się i pozostawanie w miejscu przez nieograniczony czas, niezależnie od struktury
i typu podłoża,
• zupełna niewrażliwość na mielizny
i przeszkody ukryte pod wodą,
• możliwość pokonywania przeszkód terenowych,
• znaczna odporność na uszkodzenia,
• małe koszt eksploatacji,
• bezpieczeństwo załogi w przypadku awarii napędu,
• łatwy transport drogowy, w tym
samoczynny załadunek i rozładunek.
Do wad natomiast można zaliczyć:
• szybkie zużycie części eksploatacyjnych,
• dużą wrażliwość na zmienne warunki atmosferyczne: śnieg, wiatr,
niską temperaturę.
Sanie śnieżno-lodowe
Sanie do ratownictwa lodowego
są pływającym, nowoczesnym urządzeniem ratowniczym, którego koncepcja działania opiera się na wieloletnich doświadczeniach ekip ratowniczych w krajach skandynawskich, a konstrukcja opracowana
została przy współpracy z grupami ratownictwa technicznego Państwowej Straży Pożarnej.
Kadłub sań ma płozy ślizgowe
i zbudowany jest z kompozytów
poliestrowo-szklanych z dodatkiem włókna węglowego. Ma on budowę komorową, a trzy hermetyczne komory wypornościowe,
usztywnione pianką poliuretanową, powodują jego niezatapialność.
W tylnej części kadłuba umiejscowione są dwa uchwyty metalowe
do prowadzenia sań przez ratownika oraz zaczep do mocowania
liny asekuracyjnej. W części środkowej kadłuba znajduje się okular umożliwiający poszukiwanie
obiektów podwodnych. Ukształtowanie jego brzegów i dopasowane
do kształtu twarzy minimalizuje refleksy świetlne.
System woda-lód
na przykładzie
RSKTM-10
RSKTM-10 to całoroczny system ratowniczy (katamaran) przeznaczony
fot. archiwum autora
• transportu leków i żywności,
• łamania lodu i rozbijania zatorów
lodowych,
• asekuracji innych jednostek,
• transportu i asekuracji nurków,
• rozpoznania zagrożonych terenów,
• akcji rozpoznawczych i poszukiwawczych z systemem PLEG (poduszkowiec, laptop, echosonda,
GPS),
• działań ratowniczych i prewencyjnych na terenach trudno dostępnych,
• szybkiego transportu ratowników i poszkodowanych.
Ponadto poduszkowce zapewniają funkcjonowanie całoroczne, szczególnie w okresach zimowych. Zasada pracy poduszkowców polega
na wytworzeniu pod pojazdem poduszki powietrznej. Jest ona osiągalna przez odpowiednie przekierowanie strumienia powietrza wytwarzanego przez silnik lotniczy ze śmigłem,
który wypycha powietrze przez dysze
sterujące pod poduszkowiec, co pozwala mu się unosić i ogranicza tarcie z podłożem do minimum.
Polskie prawodawstwo zaliczyło poduszkowce do grupy pojazdów podlegających Ustawie o żegludze śródlądowej z 21 grudnia 2000 r.
(Dz.U. z 24 stycznia 2001 r.). Tak więc,
aby „latać” poduszkowcem, potrzebne są uprawnienia do prowadzenia
Łódź ewakuacyjno-ratownicza z trapem dziobowym
24
Łódź ratownicza z otwieraną częścią dziobową
W AKCJI 6/2012
do użytku na wodzie i lodzie. Konstrukcja katamaranu uwzględnia
wszelkie warunki pogodowe i sytuacje w wodzie i na lodzie – jest
do nich przystosowana. Katamaran nie zastępuje sań lodowych
i nie jest ich rozwinięciem, to zupełnie inny produkt.
System radzi sobie z pokonywaniem granic stanu skupienia wody,
bez problemu wjeżdża na lód z wody
i odwrotnie. Optymalnie dobrany silnik o małej mocy – do 5 KM – może
pracować w każdym położeniu, bez
ryzyka wycieku oleju przez filtr powietrza. Silnik ma zabezpieczenie
wyłączające go w przypadku, gdyby ratownik wpadł do wody. Śruba osłonięta jest metalową siatką,
dzięki której nie trzeba wyciągać
go z wody przed wejściem na lód
(ochrona śruby przed uszkodzeniem). Po wejściu na lód wystarczy
podnieść pantograf, by silnik „zawisł”
powyżej poziomu lodu. Przy zmianie lodu na wodę, już podczas ślizgu
można uruchomić silnik, by po znalezieniu się w wodzie od razu uzyskać prędkość. System jest przeznaczony do ratowania w niemal każdych warunkach. Równie dobrze
sprawdza się w wodzie i na lodzie.
Konstrukcja składa się z dwóch zabezpieczonych przed uszkodzeniami pływaków oraz pokładu operacyjnego.
Poduszkowiec ratowniczy ANAKONDA
Pneumatyczne
sanie ratownicze
Pomoc poszkodowanym prowadzona na powierzchni różnej
wielkości zbiorników wodnych
to bez względu na porę roku jedno z największych wyzwań stojących przed służbami ratowniczymi. Częste przypadki zimowej brawury i wchodzenia na zamarznięte
jeziora lub zmarzlinę morską nierzadko kończą się niebezpieczeństwem w postaci załamania pokrywy lodowej i upadku do wody
lub wielogodzinnego dryfowania
na krze w oczekiwaniu na pomoc.
Z kolei letnie kąpiele, często pod
wpływem alkoholu, i skoki do wody
w nieznanym miejscu mogą wiązać się z poważnymi wypadkami,
a także koniecznością wyciągnięcia poszkodowanego w możliwie
jak najmniej inwazyjny dla kręgosłupa sposób.
Pneumatyczne sanie ratownicze
wykonane są z niezwykle trwałej
i odpornej na uszkodzenia tkaniny
pokrytej warstwą hypalonu, co daje
bardzo wysoką odporność na ścieranie i przebicia, na przykład w zetknięciu z szorstką powierzchnią
lodu. W obydwu częściach szczytowych sanie mają trzy punkty umożliwiające pewne kotwiczenie liny
prowadzącej, wspomagającej akcję ratunkową z brzegu. Sanie wy-
posażono w dwa wiosła umożliwiające dopłynięcie do osoby poszkodowanej poprzez naprzemienne wiosłowanie. Podłoga sań, wykonana ze sztywnych modułów
spienionego PCV, umiejscowiona
jest bezpośrednio nad taflą wody
lub powierzchnią lodu, co pozwala na łatwe wciągnięcie poszkodowanego, bez konieczności wychylania się za burtę, co ma miejsce na przykład w łodziach ratunkowych. Takie rozwiązanie sprawdza się przede wszystkim w sytuacji,
kiedy podejrzewane jest uszkodzenie kręgosłupa ofiary.
Podsumowanie
Producenci sprzętu pływającego
starają się odpowiadać skutecznie na bieżące zapotrzebowania
straży pożarnej w zakresie zagwarantowania najnowszych standardów bezpieczeństwa i najlepszych
efektów w działaniach ratowniczych na akwenach. Podczas wyboru sprzętu pływającego należy wziąć pod uwagę wiele aspektów, jak choćby przeznaczenie,
rodzaj akwenu, dopuszczalne zanurzenie, możliwości transportu,
parametry techniczne i eksploatacyjne czy wytrzymałość. Pomogą w nim z pewnością specjaliści, więc warto skorzystać z ich
pomocy.

Sanie śnieżno-lodowe
25