czy warto płacić abonament rtv? - Wyższa Szkoła Informatyki i

czy warto płacić abonament rtv? - Wyższa Szkoła Informatyki i

CZY WARTO PŁACIĆ ABONAMENT RTV?
Oksana Banias
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Streszczenie
Niniejsza praca stanowi analizę problemu finansowania mediów publicznych w Polsce ze
środków abonamentowych. Według danych KRRiT z 2014 roku prawie połowa gospodarstw unika
tego świadczenia publicznoprawnego. Badania portalu wirtualnemedia.pl z lutego 2015 roku
pokazują, że 45% Polaków nie chce płacić abonamentu. W artykule przeanalizowano przyczyny
zaniechania przez Polaków spełnienia tego obowiązku administracyjnego oraz możliwe sposoby
rozwiązania tego niewątpliwego problemu.
Summary
This work is an analysis of the problem of financing public media in Poland by the licence fee.
According to The National Broadcasting Council from 2014 years almost half of households omits this
public-legal provision. Researches of portal wirtualnemedia.pl from february of year 2015 show that
45% of Poles don’t want to pay a licence fee. In my work I will try to analyze what is the cause of the
desist that pulls Poles from fullfilment of that administrative obligation and what are the possible
ways to solve this issue.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 1 (25) 2016, s. 1-8
Czy warto płacić abonament RTV?
1. Finansowanie mediów publicznych w Polsce
Abonament RTV, zgodnie z ustawą z 21 kwietnia 2005 roku o opłatach abonamentowych1, to
publicznoprawne świadczenie, które płacić musi każdy posiadacz (gotowego do użycia) odbiornika
radiowego lub telewizyjnego. Jest to opłata na rzecz określonej funkcji społecznej, którą realizują
media publiczne: oferują społeczeństwu w całości, a także jego poszczególnym grupom zróżnicowane
programy i inne usługi w zakresie informacji, publicystyki, kultury, rozrywki, edukacji i sportu. Media
publiczne mają za zadanie wzmacniać uniwersalne wartości – solidarność, dziedzictwo narodowe,
tożsamość narodu polskiego – czyli nieodłączne elementy dobra wspólnego2. Ich oferta ma cechować
się pluralizmem, bezstronnością, wysoką jakością i integralnością przekazu3. Audycje mają
umożliwiać wymianę doświadczeń, wywoływać debatę społeczną, podwyższać jakość relacji
międzyludzkich, aktywizować ludzi do działań w środowisku lokalnym, nakłaniać do postaw i
zachowań prospołecznych4.
Tab. 1. Wysokość opłat abonamentowych za używanie odbiornika telewizyjnego i radiowego w latach
2015–2016 według danych KRRiT
Rok
Opłata za miesiąc (zł)
Opłata za sześć miesięcy (zł)
Opłata za rok (zł)
2015
21,50
122,55
232,20
2016
22,90
130,55
247,30
Źródło: Komunikat KRRiT o opłatach abonamentowych, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Komunikat-KRRiT-o-oplatachabonamentowych-3430307.html, 02.11.2015.
W 2014 roku nadawcy publiczni na realizację swej misji otrzymali wpływy abonamentowe w
wysokości siedemset pięćdziesięciu milionów złotych: TVP czterysta czterdzieści cztery miliony
złotych, Polskie Radio sto sześćdziesiąt cztery miliony złotych, rozgłośnie regionalne radia
publicznego sto czterdzieści dwa miliony złotych. Taki stan finansowy bardzo różni się od
wskaźników sprzed kilku lat – wygląda o wiele lepiej. Chociaż warto zaznaczyć, że środki
abonamentowe przekazane nadawcom w 2014 roku to w głównej mierze efekt działań Poczty Polskiej
i urzędów skarbowych, które coraz częściej wypisują mandaty za brak abonamentu. Jeśli porównać
wpływy z abonamentu z 2001 roku i 2011 roku (Rys.1), to widać bardzo dużą różnicę – wartość
wpływów z 2011 roku obniżyła się w porównaniu do 2003 roku o 59,5%5.
1
Ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (tj. Dz.U. 2014 poz. 1204 ze zm.)
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, https://www.rpo.gov.pl/pliki/12163817360.pdf, 07.11.2015.
3
J. Kochanowski, Obecny abonament rodzi patologię, https://www.rpo.gov.pl/pliki/12487651540.pdf, 07.11.2015.
4
Misja mediów publicznych,
https://edukacjamedialna.edu.pl/media/catalogue/attachment/Misja_mediow_publicznych.pdf, 27.12.2015.
5
S. Rogowski, Finansowanie mediów publicznych w Polsce. Stan obecny, perspektywy - konieczność zmian
http://www.krrit.gov.pl/dla-mediow-i-analitykow/konferencje-i-seminaria/zrealizowane/, 10.11.2015.
2
2
Czy warto płacić abonament RTV?
mln zł
Rys. 1. Wpływy abonamentowe w latach 2000-2011
1000
800
600
400
200
0
Prog
2000200120022003200420052006200720082009201020112012
mln zł 804 868 899 905 899 893 889 887 726 623 552 463 470
Źródło: Rogowski S., Finansowanie mediów publicznych w Polsce. Stan obecny, perspektywy - konieczność zmian,
http://documentslide.com/documents/finansowanie-mediow-publicznych-w-polsce.html, 07.11.2015.
Spadek przychodów z abonamentu niewątpliwie wiązał się częściowo ze zwolnieniem od 2005
roku z obowiązku opłaty abonamentu osób, które skończyły siedemdziesiąt pięć lat, otrzymują
świadczenie pielęgnacyjne lub rentę socjalną, mają prawo do korzystania ze świadczeń pieniężnych z
pomocy społecznej, bezrobotnych, niepełnosprawnych itd6.
Jednak głównym powodem spadku jest niechęć płacenia abonamentu przez obywateli. Według
danych KRRiT z 2014 roku prawie połowa gospodarstw domowych, łamiąc obowiązek
administracyjny, nie zarejestrowała odbiorników. Tylko nieco ponad dwieście tysięcy spośród dwóch
milionów przedsiębiorstw płaci abonament7. Według danych portalu wirtualnemedia.pl z lutego 2015
roku 45% Polaków nie chce płacić abonamentu8. Zaledwie 8% gospodarstw domowych uczciwie płaci
tę daninę, co powoduje, iż Polska pod tym względem znajduje się na ostatnim miejscu wśród państw
europejskich9. Polacy unikają płacenia i nie jest to tajemnicą – np. w Internecie jest mnóstwo stron
internetowych z poradami, jak uniknąć płacenia abonamentu radiowo-telewizyjnego. Można tam
również znaleźć wiele dyskusji i komentarzy dlaczego obywatele Polski nie chcą świadczyć tych opłat
na rzecz publicznych mediów.
6
Art. 4 ustawa o opłatach abonamentowych.
Sprawozdanie KRRiT z działalności w 2014 roku,
http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/konferencje/sprawozdania/sprawozdanie-www.pdf, 08.11.2015.
8
45 proc. Polaków nie chce płacić abonamentu RTV, http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/45-proc-polakow-nie-chceplacic-abonamentu-rtv, 28.12.2015.
9
Sprawozdanie KRRiT…, dz. cyt.
7
3
Czy warto płacić abonament RTV?
Rys 2. Powody niepłacenia abonamentu RTV w Polsce
Powody niepłacenia abonamentu RTV w Polsce
3%
Opłacają abonament za
telewizję kablową
3%
5%
Nie spotykają się z żadnymi
sankcjami
10%
36%
Wypowiedzi znanych polityków
Nie są zadowoleni z programu
TVP
13%
Trudno powiedzieć
13%
17%
Nie wiedzą za co właściwie mają
płacić
Coraz rzadziej oglądają telewizję
publiczną
Źródło: Rogowski S., Finansowanie mediów publicznych w Polsce. Stan obecny, perspektywy - konieczność zmian
http://documentslide.com/documents/finansowanie-mediow-publicznych-w-polsce.html, 07.11.2015.
Analizując te komentarze, dane, liczne artykuły można ryzykować twierdzenie, że abonament stał
się poważnym problemem społecznym, który potrzebuje niezwłocznego rozwiązania.
2. Czy warto płacić abonament RTV?
Pytanie zawarte w tytule jest ważne. Kwestia ta dotyczy wielu Polaków i wywołuje liczne
dyskusje. Jest ono dość kontrowersyjne, i każdy powinien sam podjąć decyzję.
Tym, co może zachęcić odbiorców do płacenia abonamentu, jest bezpłatny dostęp do Strefy
Widza10, którą TVP nagradza płacących abonament radiowo-telewizyjny. Jednak jeśli komuś nie
zależy na dostępie do tego serwisu, to trudno przekonać do spełnienia danego obowiązku
administracyjnego, bo powodów do zaniechania jest więcej.
Choć nie jest to racjonalny argument, to jednak warto go przytoczyć: teraz powszechnie uważa
się, że tylko „głupiec” w Polsce płaci abonament. Bo po co płacić skoro zdecydowana większość nie
płaci?!
Poniekąd obecny system pobierania opłat jest łamaniem praw i swobód obywateli. Mimowolnymi
ofiarami procesu egzekucji są nie ci, którzy faktycznie musieliby zapłacić, ale najczęściej są to osoby,
które nieświadomie nie dopełniają warunków uzyskania zwolnienia z płacenia abonamentu. Na
przykład nie wiedzą, że nie jest ono automatyczne, dlatego nie zgłaszają się do placówek Poczty
Polskiej. Często jest też tak, że ludzie po prostu nie dysponują właściwą dokumentacją o
wyrejestrowaniu odbiornika. Czyli system uderza w ludzi starszych oraz niepełnosprawnych i to w
sposób bardzo niesprawiedliwy – Poczta Polska jest bezlitosna. Trudno to nazwać inaczej niż
bezsensownym i krzywdzącym działaniem przeciwko obywatelowi. W tej sytuacji Rzecznik Praw
Obywatelskich skierowała prośbę do KRRiT oraz do ministerstwa kultury, a ostatnio także do
Ministra Administracji i Cyfryzacji o przedstawienie pomysłów na niezwłoczne rozwiązanie tego
10
Jest to serwis internetowy wideo na żądanie, dający dostęp między innymi do premierowych odcinków
najpopularniejszych seriali, programów etc.
4
Czy warto płacić abonament RTV?
problemu11. Nieuczciwość aktualnych przepisów rodzi się także z ich niedostosowania do obecnych
czasów (od ich pierwotnego opracowania i wejścia w życie minęło ponad dwadzieścia pięć lat).
Zasady wynikające z ustawy nie uwzględniają urządzeń powstałych w wyniku postępu
technologicznego. Pojęcie odbiornik „rozumiane” jest w jego tradycyjnej formie jako radio lub
telewizor. Nie ma tu mowy, ani komputerze, tabletach, smartfonach, które coraz częściej wyposażane
są w tunery telewizyjne. Czyli oglądać może każdy, a płaci tylko ten, kto ogląda wykorzystując
odbiornik TV? A gdzie sprawiedliwość społeczna? Czy płacić w takiej sytuacji nie znaczy zgadzać się
z takim „bałaganem ustawowym”, a zarazem oszukiwać samego siebie?
Zwolennicy abonamentu twierdzą, że trzeba płacić, bo jest to opłata na rzecz realizacji misji
publicznej, którą realizują media publiczne. Ale czy rzeczywiście tak jest? W ostatnich latach rosną
przychody z wpływów abonamentowych, ale oferta TVP nie cechuje się bezstronnością oraz wysoką
jakością przekazu, jak to ustalono w misji mediów publicznych. Telewizja publiczna programowo nie
różni się w praktyce od telewizji komercyjnych12. Media publiczne Polski tak samo jak komercyjni
nadawcy są zorientowane na generowanie zysków. Nie mamy telewizji publicznej, tylko państwową
telewizję komercyjną. To po co płacić skoro RTV publiczna nie różni się od telewizji komercyjnej,
poza brakiem reklam przerywających programy, co jednak jest zastępowane różnorodnymi formami
sponsoringu?
Co więcej, analizując komentarze pojawiające się na różnych portalach internetowych można
wnioskować, że wielu postanawia nie płacić abonament, argumentując taką decyzję niską jakością
materiałów RTV. Piszą: „nie ma fajnych filmów”, „tylko kabarety i kabarety”, „program widzowie
znają już na pamięć”, „za mało tego, a za dużo tego” etc. Trudno się nie pogodzić z tym, że TVP SA
zabiera pieniądze z abonamentu, a na co dzień po prostu okłamuje, manipuluje, promuje prostactwo,
zły smak, itd. Zobaczywszy program TV publicznej widać, że programy rozrywkowe (typu „Taniec z
gwiazdami”), seriali („M jak Miłość”), kabarety zajmują większą część czasu antenowego. Według
raportu „Funding of Public Service 2013” Polska jest krajem, w którym udział sponsoringu i reklamy
w dochodach mediów publicznych jest największy. np. w TVP 1 reklama zajmuje prawie 20% czasu
antenowego, to tyle ile publicystyka, teatr, popularyzacja wiedzy, informacja i religia razem wzięte.
Jest to logiczne – abonamentu nikt nie chce płacić, a przetrwać trzeba. I tu zarząd poszedł na łatwiznę:
zamiast tworzyć wartościowe programy, zachęcające widza do oglądania – ściągają abonament,
emitują dużo reklam oraz niskojakościowych rozrywkowych programów. Choć wiele ludzi lubi
oglądać niewymagające programy rozrywkowe (co potwierdzają wyniki oglądalności), jednak nie na
tym polega misja mediów publicznych.
Zobaczmy, w jaki sposób działają na rynku komercyjne telewizje: budują na tyle ciekawą
ramówkę, że ta sprzedaje się nie tylko w postaci abonamentowej, ale także w połączeniu z Internetem,
energią itp. Komercyjna stacja od początku istnienia musi zabiegać o widza, produkować programy,
które chętnie będą oglądane, a co za tym idzie reklamodawcy będą chętnie wykupywać czas
reklamowy. Dzięki temu mówimy, że dany produkt jest rentowny – koszty jego wyprodukowania
zwróciły się oraz stacja zarobiła na nim. Telewizja Publiczna nie jest zwolniona z myślenia
biznesowego – produkowanie programów tzw. wyższej kultury także może okazać się rentowne.
Pytanie tylko w jaki zareklamować transmisję z koncertu Chopinowskiego, aby TVP nie poniosła
strat, a widzowie z zapałem śledzili grę mistrzów? To by mogło być kulturalne show TVP. Czy misja
publiczna TVP mogłaby być bardziej dostosowana do obecnego widza? Tak, aby ten z własnej woli
wybrał płacenie za dobrą zawartość? Póki co TVP osiąga odwrotny efekt, bo przesadnie skupia się na
ściągalności opłat zamiast na atrakcyjnej ramówce.
11
M. Maj, Ściąganie abonamentu RTV jest krzywdzące. Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje,
http://di.com.pl/sciaganie-abonamentu-rtv-jest-krzywdzace-rzecznik-praw-obywatelskich-interweniuje-50108, 15.11.2015.
12
J. Kochanowski, Obecny abonament …, dz. cyt.
5
Czy warto płacić abonament RTV?
TVP od wielu lat zmaga się z przerostem zatrudnienia – zarówno w sferze administracyjnej jak i
produkcyjnej – co bezpośrednio przekłada się na koszty produkowanych programów (zatem
ostatecznie i wypełnianie misji). Jak to wygląda w praktyce? W bardzo prostym nagraniu w TVP
bierze udział pięć osób: dziennikarz, operator kamery, oświetleniowiec, pomocnik operatora,
kierowca. W stacjach komercyjnych rolę operatora, kierowcy i oświetleniowca spełnia jedna osoba.
Zarobki w obu przypadkach są na porównywalnych poziomach. Efekt – koszty produkcji znacząco się
różnią.
Media publiczne mają być fundamentem społeczeństwa demokratycznego. Niestety polskie realia
pokazują, że mechanizm abonamentu nie jest gwarancją wolności nadawców publicznych od presji
politycznej. Skarbnik, przewodniczący KRRiT, minister kultury i to nadal nie cała lista osób, którzy
choć i nie bezpośrednio, ale mają wpływ na kształt tych mediów. Dziennikarze publiczni nie mają
wolności tworzenia programów. Co więcej, systematycznie narasta pokusa aby wykorzystywać media
publiczne w celach politycznych np. podczas kampanii wyborczych. Czyli media publiczne należą do
tych, którzy są przy władzy. Z kolei każdy rząd kreuje swoje gwiazdy medialne, które po jego zmianie
znikają z ekranów TV.
Podsumowanie
Jak widać z powyższej analizy istnieje kilku argumentów uzasadniających decyzję Polaków
dotyczącą unikania płacenia abonamentu RTV. Na koniec warto się zastanowić, jak można byłoby
rozwiązać obecny problem.
Abonament jako taki nie jest, a właściwie nie musi być nieefektywny. Jest to sprawdzony sposób
finansowania mediów publicznych w krajach Europy Zachodniej. Takiego typu opłaty są głównym
źródłem finansowania nadawców publicznych w większości krajów europejskich (z nielicznymi
wyjątkami: Hiszpanii, Holandii, Litwy i Belgii)13. W Niemczech płacić musi każde gospodarstwo
domowe. W Wielkiej Brytanii opłata obowiązuje każdego prawnego właściciela lub najemcę
nieruchomości. W Finlandii opłata abonamentowa została zastąpiona podatkiem uzależnionym od
dochodów. Ale warto pamiętać, że w tych krajach obywatele ufają mediom, sięgają do nich jako do
źródła obiektywnej informacji. Na przykład BBC posiada ogromną siłę oddziaływania i zdaniem
mieszkańców Wielkiej Brytanii stoi na straży niezależnej informacji, czego nie możemy powiedzieć o
polskich mediach.
Rezygnacja z przychodów reklamowych, obowiązkowy abonament oraz zmiana programu na
stricte misyjny spowoduje nagły spadek oglądalności. Z drugiej strony nagła rezygnacja z abonamentu
jest wysoko ryzykowna, jak pokazują doświadczenia np. Portugalii. Po tym jak w 1993 roku
zrezygnowano z abonamentu, sytuacja finansowa publicznego nadawcy była co rok gorsza. W 2003
roku portugalski rząd przyjął nową ustawę, która przywróciła abonament14.
Wielu ekspertów do spraw medialnych twierdzi, że warto zostawić dwojaki sposób utrzymywania
mediów publicznych: „przymusowy” abonament oraz przychody od sprzedaży reklam. W między
czasie zaś należy wyedukować społeczeństwo i zreformować media tak, aby im się ufało i podobnie
do programów BBC uważano za obiektywne źródła informacji. Wtedy społeczeństwo samo stwierdzi,
że warto inwestować w media publiczne.
Trudno jednoznacznie stwierdzić, jakie rozwiązanie problemu abonamentowego będzie
skuteczne. Na pewno jednak musi to być zrobione szybko, chociaż jak pokazuje badanie „Funding of
Public Service 2013” nie ma prostej zależności między sposobem finansowania a wielkością widowni,
13
A. Winiarski, Czy mamy obowiązek opłaty abonamentu RTV? Kto nie musi płacić?,
http://lepszaoferta./wydatki-domowe/oplata-za-tv-internet/mamy-obowiazek-oplaty-abonamentu-rtv-4/, 28.12.2015.
14
S. Rogowski, Finansowanie mediów publicznych w Polsce. Stan obecny, perspektywy – konieczność zmian,
http://documentslide.com/documents/finansowanie-mediow-publicznych-w-polsce.html, 07.11.2015.
6
Czy warto płacić abonament RTV?
ani też między wielkością dochodu a wielkością widowni15. Spadek przychodów lub też jego
niewystarczającą wysokość można rekompensować dzięki właściwemu zarządzaniu kadrą lub też
sposobem alokacji środków. Poza tym wysoki dochód nie gwarantuje automatycznie wysokiej
oglądalności, który zależy od wielu czynników, a przede wszystkim od zainteresowania widza
ciekawym programem. Stąd rozwiązania problemu należy poszukiwać wewnątrz mediów publicznych.
To dziennikarze muszą się zastanowić, czy chcą tworzyć media należące do społeczeństwa i działać,
czy nadal czekać zanim zdecyduje za nich ktoś inny.
Co ciekawe, w Polsce funkcjonują media publiczne, których oferta nie cechuje się niezależnością
oraz wysoką jakością przekazu, jak napisano w ustawie. Nie nadaje programów, których nie ma w
telewizji komercyjnej16. Jednak w październiku 2015 roku TVP Info wysunęło się na pozycję lidera
oglądalności wśród stacji informacyjnych, wśród stacji tematycznych TVP Seriale zajęło IV miejsce w
rankingu oglądalności, a TVP Rozrywka i TVP Regionalna odpowiednio VI i VII pozycję”17. W
rankingu wyników słuchalności za okres czerwiec – sierpień 2015 I Program Polskiego Radia znajduje
się na III miejscu – 9,7% udziału w czasie słuchania. Od razu za nim znajduje się III Program PR –
7,7% 18. Czyli jak widać są to głównie programy informacyjne lub rozrywkowe (które jak już
wskazano nie cechują się „wysoką kulturą” i są takie same jak w telewizji komercyjnej). Stąd pojawia
się pytanie – czy obecne społeczeństwo w ogóle potrzebuje istnienia publicznych telewizji i radia?
Polska ustawa medialna gwarantuje wystarczający poziom pluralizmu programowego. Każdy może
znaleźć na rynku media prawicowe i lewicowe, katolickie i inne. Istnieje darmowy dostęp do kanałów
tematycznych. Ponadto w obecnych czasach każdy ma dostęp do wszystkiego nie tylko w telewizji,
gdzie musi usiąść przed odbiornikiem o konkretnej godzinie, w konkretny dzień, ale także kiedy chce
– przez Internet. W takim razie może nie potrzeba, aby coś takiego jak media realizujące misję
publiczną w ogóle istniało?
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
45 proc. Polaków nie chce płacić abonamentu RTV, http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/45-procpolakow-nie-chce-placic-abonamentu-rtv
Adamowski J., Jaworski L., Media publiczne w Polsce. Teraźniejszość i przyszłość, wyd. Aspra-JR,
Warszawa 2007
Duży spadek Radia Maryja i Jedynki. W górę Trójka i TOK FM,
http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/duzy-spadek-radia-maryja-i-jedynki-w-gore-trojka-i-tok-fm
Jakubowicz K., Media publiczne. Początek końca czy nowy początek, Warszawa 2007
Kochanowski J., „Obecny abonament rodzi patologię”, https://www.rpo.gov.pl/pliki/12487651540.pdf
Kowalski M., Jung B., Media na rynku, Warszawa 2006
Maj M., Ściąganie abonamentu RTV jest krzywdzące. Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje,
http://di.com.pl/sciaganie-abonamentu-rtv-jest-krzywdzace-rzecznik-praw-obywatelskich-interweniuje50108
Misja mediów publicznych,
https://edukacjamedialna.edu.pl/media/catalogue/attachment/Misja_mediow_publicznych.pdf
Rogowski S., Finansowanie mediów publicznych w Polsce. Stan obecny, perspektywy - konieczność
zmian, http://documentslide.com/documents/finansowanie-mediow-publicznych-w-polsce.html
15
Źródła finansowania mediów publicznych w Europie, http://satkurier.pl/news/97982/zrodla-finansowania-mediowpublicznych-w-europie.html, 22.11.2015.
16
J. Kochanowski, Obecny abonament …, dz. cyt.
17
TVP Info i TVN24 na czele kanałów tematycznych, TTV przed TVP Seriale (top 25),
http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/tvp-info-i-tvn24-na-czele-kanalow-tematycznych-ttv-przed-tvp-seriale-top-25,
20.11.2015.
18
Duży spadek Radia Maryja i Jedynki. W górę Trójka i TOK FM, http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/duzy-spadekradia-maryja-i-jedynki-w-gore-trojka-i-tok-fm, 20.11.2015.
7
Czy warto płacić abonament RTV?
10. Rogowski S., Finansowanie mediów publicznych w Polsce. Stan obecny, perspektywy - konieczność
zmian http://www.krrit.gov.pl/dla-mediow-i-analitykow/konferencje-i-seminaria/zrealizowane
11. Sprawozdanie KRRiT z działalności w 2014 roku,
http://www.krrit.gov.pl/Data/Files/_public/Portals/0/konferencje/sprawozdania/sprawozdanie-www.pdf.
12. TVP Info i TVN24 na czele kanałów tematycznych, TTV przed TVP Seriale (top 25),
http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/tvp-info-i-tvn24-na-czele-kanalow-tematycznych-ttv-przed-tvpseriale-top-25
13. Ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (tj. Dz.U. 2014 poz. 1204 ze zm.)
14. Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, https://www.rpo.gov.pl/pliki/12163817360.pdf
15. Źródła finansowania mediów publicznych w Europie, http://satkurier.pl/news/97982/zrodlafinansowania-mediow-publicznych-w-europie.html
8