czytelnik niesłyszący w świecie ksiązki

czytelnik niesłyszący w świecie ksiązki

1
Czytelnik niesłyszący w świecie ksiąŜki.
1. Przedmiot, zakres, metody i technika badań własnych.
Proces badawczy, podobnie jak kaŜdy proces poznania, jest świadomą,
celową i zamierzoną czynnością poznającego podmiotu. Wszelka zaś
działalność, która ma prowadzić do określonego celu powinna być sterowana
metodycznie za pomocą określonych reguł i wskazań determinujących i
kontrolujących postępowanie człowieka. 1Przez metodę rozumie się system
załoŜeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub
teoretycznej działalności, aby moŜna było osiągnąć cel, do którego się
świadomie zmierza.2
Celem podjętym w badaniach własnych jest poznanie miejsca ksiąŜki w
Ŝyciu młodzieŜy niesłyszącej. Przedmiotem badań, analiza zagadnień
związanych z kształtowaniem się przestrzeni dla ksiąŜki, w Ŝyciu
indywidualnego czytelnika z dysfunkcją narządu słuchu. Funkcjonuje
stereotyp
, zgodnie
z
którym istnieje
ogromny rozziew między
moŜliwościami osób z wadą słuchu a wymaganiami stawianymi wobec
odbiorców ksiąŜek. Zgodnie z powyŜszym stereotypem literatura i osoby
niesłyszące to dwa sprzeczne ze sobą byty, których nie moŜna do siebie
zbliŜyć . Większość opracowań skupia się na tym wszystkim, co jest
charakterystyczne
w czytelnictwie ludzi z zaburzeniami słuchu, czyli na
barierach w kontakcie z ksiąŜką. Konsekwencją takiego myślenia, jest
poprzestanie
wyłącznie
na
niekompletnych
analizach
ilościowych
czytelnictwa tej grupy niepełnosprawnych, oraz charakterystyki ograniczeń
jej kompetencji czytelniczych. Z kolei mnie interesuje przede wszystkim to,
jak moŜe być odczytywana literatura i ksiąŜka, jako jej nośnik, przez
1
2
J. Sztumski: Wstęp do metod...s. 46.
TamŜe, s. 46.
2
młodzieŜ z uszkodzonym słuchem - jaką stanowi wartość w ich Ŝyciu. Dla
zgłębienia tego tematu, nie mogłam wybrać jako podstawowej, Ŝadnej z
metod , opartej na analizie danych statystycznych. Czytelnictwa osób z wadą
słuchu , nie sposób zilustrować danymi liczbowymi a wyniki są
nieadekwatne do stanu rzeczywistego. Czytelnicy często, ze względu na
ograniczenia językowe, nie potrafią na przykład , zapamiętać tytułu lub
autora ksiąŜki, którą przeczytali. Podejmując temat relacji jakie mogą
występować między osobami niepełnosprawnymi słuchowo i ksiąŜką,
zdecydowałam się zastosować, takie techniki badawcze, które dałyby
moŜliwość analizy indywidualnego przypadku. Nie znalazłam gotowych
narzędzi, by przeprowadzić tego typu badania . Zdecydowałam się
zastosować eksperyment
3
. Wszystkie elementy eksperymentu zostały
wymyślone i wykonane w całości przeze mnie . Omawiany eksperyment
opiera
się
na
tzw.
metodach
projekcyjnych,
umoŜliwiających
uzewnętrznianie uczuć, stanów psychicznych badanych. Pierwotnie te
metody były stosowane przez psychologów i psychiatrów dla celów
diagnostycznych. Nieco później, metody te wprowadzono równieŜ w
badaniach pedagogicznych oraz socjologicznych. Za pomocą takich badań,
w których narzędziami są między innymi róŜne testy, gry słowne, rebusy,
zagadki
(np.
test
wolnych
skojarzeń
rysunków,
pisanie
tekstów
swobodnych), starano się ustalić zaangaŜowanie uczuciowe, przesądy,
zdolności kojarzeń badanych osób. Eksperyment projekcyjny polega na
badaniu danego zjawiska społecznego w kaŜdej sytuacji, kiedy wprowadzamy
nowe bodźce i obserwujemy, jakie wywołują skutki u uczestników badania.
4
Udział w eksperymencie wzięło 27 dziewcząt i 28 chłopców, podobnie
jak w badaniach ankietowych. Eksperyment składał się z trzech części.
3
eksperyment to próba, zwłaszcza przeprowadzona po raz pierwszy ; realizacja nowatorskiego pomysłu .
W: Mały słownik języka polskiego pod red. S. Skorupki i in. Warszawa 1990 s. 159.
4
J. Sztumski: Wstęp do metod...s. 69.
3
Uczestnicy otrzymali trzy formularze do wypełnienia, w
kolejności
określonej przez nauczyciela-bibliotekarza. Badanie przeprowadzono w
Czytelni , podczas zajęć lekcyjnych w ramach ścieŜki „Edukacja czytelnicza
i medialna”. Uczniowie dostali wskazówki do wypełnienia zadań, wraz z
wyczerpującymi objaśnieniami niezrozumiałych terminów, do kaŜdej z
części . W eksperymencie
zastosowano
badania z przestrzeganiem
następujących zasad:
•
respektowanie prawa do intymności i odmowy odpowiedzi,
•
ukazywanie szacunku dla przeŜyć uczestników,
•
postawa nauczyciela niewartościująca,
•
poświęcenie pełni Ŝyczliwej uwagi kaŜdemu z badanych.
Pierwszy element eksperymentu miał na celu poznanie, jakie znaczenie
ma ksiąŜka w Ŝyciu młodzieŜy niesłyszącej. Opracowałam metodę, która
miała za zadanie skłonienie uczestników eksperymentu do ujawnienia na
piśmie własnych poglądów na temat czym jest dla nich literatura i jakie jest
jej miejsce . Chciałam, aby badanie było atrakcyjne wizualnie dla uczniów
Niecodzienny wygląd kartki
miał zachęcić
do udziału w badaniu.
Jednocześnie treść wypowiedzi, pisanej przez młodzieŜ „zawiera się” na
części kartki w kształcie ksiąŜki, co stanowi uzwierciedlenie, postawionego
przed badanymi problemu.5 Wypowiedź miała być rozwinięciem lub
dokończeniem zdania: KsiąŜka jest dla mnie... , przy czym zdanie wstępne
było z załoŜenia tylko propozycją, do tworzenia samodzielnej odpowiedzi,a
nie obowiązującym elementem w wypowiedzi pisemnej.
Arkusz badawczy pierwszej części eksperymentu.
( w załączniku)
5
Arkusz badawczy pierwszej części eksperymentu.
4
Kolejna część eksperymentu, to badanie które miało ukazać, jakie
funkcje pełni ksiąŜka w Ŝyciu młodzieŜy. Badani wypełniali formularz
badawczy w następujący sposób. W punkcie centralnym kartki, w okręgu,
znajdował się wyraz ksiąŜka, a od niego odchodziły na zewnątrz linie . Nad
tymi liniami, badani wpisywali wyrazy kojarzące im się, z pojęciem ksiąŜki.
6
Całość przypomina niejako słońce z promieniami słonecznymi. Taka forma
z załoŜenia miała stanowić oŜywienie badania, wprowadzenie elementu
zabawy .
Arkusz badawczy drugiej części eksperymentu.
(w załączniku)
Ostatnim elementem badania, była wypowiedź pisemna w formie
fragmentu własnej ksiąŜki, lub wskazań,
jakim zagadnieniom badany
chciałby poświęcić napisaną przez siebie ksiąŜkę. Arkusz badawczy
obejmował tytuł Moja ksiąŜka i miejsce na treść oraz element ozdobny w
lewej górnej części kartki.7Uczestnik eksperymentu znajdował się tym razem
w roli autora. Wgląd we własne przeŜycia dostępny jest prawdopodobnie
jedynie człowiekowi. Badanie jest próbą odpowiedzi na pytanie ,co chciałby
przekazać niesłyszący autor światu.
Arkusz badawczy trzeciej części eksperymentu.
( w załączniku)
6
7
Arkusz badawczy drugiej części eksperymentu .
Arkusz badawczy trzeciej części eksperymentu.
5
uczestnicy eksperymentu w OSW nr 2
6
2. Przyznawane znaczenie pojęciu ksiąŜki i literatury przez badanych.
KsiąŜka towarzyszy duchowemu i intelektualnemu Ŝyciu człowieka. Pojawia się w
pierwszych latach egzystencji i nieprzerwanie przechodzi do następnych okresów.
Dostarcza tak bardzo potrzebnej wiedzy o tym, kim jesteśmy, co nas otacza, jakie
miejsce zajmujemy w świecie rzeczywistym. Pomaga zrozumieć siebie i innych, odróŜnić
dobro od zła. Kształtuje świat pierwszych wzorów, bohaterów, dając wiele radości oraz
wzruszeń. Staje się łącznikiem między przeszłością a teraźniejszością, stymuluje do
planowania przyszłości. Treści w niej zawarte inspirują do szukania nowych praw,
zjawisk, po to by przekraczać granice i horyzonty niewiedzy. To po ksiąŜkę sięgamy gdy
pracujemy, uczmy się, ale i wokół niej toczy się nasz czas wolny. Dla niektórych, ksiąŜka
występuje jako permanentne zjawisko w kaŜdym etapie Ŝycia, dla innych jej obecność jest
uzaleŜniona od wielu czynników (np. zainteresowań czytelniczych, dysponowania
czasem wolnym, kompetencji czytelniczych).
W przypadku osób niesłyszących, głównym determinantem, warunkującym
sposób występowania ksiąŜki w ich Ŝyciu, są ograniczone moŜliwości percepcyjne.
Surdopedagodzy i bibliotekoznawcy sądzą, Ŝe ze względu na bariery czytelnicze, świat
literatury nie jest w pełni otwarty dla ludzi z dysfunkcją narządu słuchu. Słowo jest
jednak ugruntowaną formą przekazu wartości i jego miejsce wydaje się oczywiste. Rodzi
się zatem pytanie, jak rolę ksiąŜki w swoim Ŝyciu widzi sama młodzieŜ z wadą słuchu.
Wypowiedzi, których udzieliła grupa uczestników eksperymentu, są niezwykle
interesujące. MoŜna zauwaŜyć, Ŝe najczęściej młodzieŜ pisze, Ŝe ksiąŜka to przede
wszystkim źródło wiedzy i informacji o świecie. Wskazują na wartość poznawczą
7
ksiąŜki. Osoby pozbawione dostępu do informacji stają się podmiotami wyizolowanymi
w Ŝyciu, i zbiorowej świadomości, a w konsekwencji, zostają odsunięte od normalnych
wspólnot i szans Ŝyciowych. Udział ksiąŜki w zatrzymaniu tego procesu jest niezwykle
istotny, zwłaszcza u niepełnosprawnych słuchowo. PoniŜej moŜemy zapoznać się z
niektórymi wypowiedziami młodzieŜy niesłyszącej. Oto, w jaki sposób swoje
przemyślenia wyraŜają badani:
KsiąŜka jest dla mnie czymś waŜnym do nauki. (...)Bardzo lubię czytać ksiąŜki
młodzieŜowe albo lektury bo to potrzebne do Ŝycia jak sobie poradzić w Ŝyciu i z
nauką. Radzę kaŜdej osobie sięgnąć po ksiąŜkę aby przynajmniej zrozumiała coś
lub dla przyjemności.
(dz. 18 lat);
To wytłumaczenie z lekcji, jeśli nie mam w domu to pójdę do biblioteki. Wiedza, co
się wydarzyło w historii, co będzie dalej w przyszłości, czasopisma, tytuły o
astronomii i wiedzy.
(ch. 19 lat);
KaŜde ksiąŜki są dla mnie. Dlatego łatwo moŜna nauczyć się . KsiąŜki nie są łatwe
dla mnie są trudne róŜne wyrazy. Ale czytam takie ksiąŜki, bo umysł rozwija się
szybciej. Są potrzebne Ŝeby wiedzieć wszystko.
(dz. 17 lat);
8
KsiąŜka jest dla mnie poŜytecznym, poniewaŜ odniosę z tego korzyści dla siebie,
uczę się, poznaję świat. Poznaję innych ludzi. To co piszą autorzy zapamiętuję
wiele wspaniałych informacji. I co jeszcze mimo to niektórzy autorzy w tej chwili
nie Ŝyją, to co pisali, te ich zapisane informacje są na przyszłe pokolenie. Jest taki
cytat z języka polskiego”Wybudowałem pomnik ze spichrza”. śe te cytaty zawsze
pozostaną na przyszłe pokolenia.
(ch. 21 lat);
KsiąŜka jest dla mnie waŜnym, to co było kiedyś a co jest teraz. Pomaga
zrozumieć świat i ludzi dawniejszych i teraźniejszych. Mówiąc szczerze ksiąŜki
pomagają w kształceniu drugiego człowieka. Myślę Ŝe jeŜeli kaŜdy by czytał to
byłoby inaczej na świecie nie było by wojen ani zła jakie się dzieje w dzisiejszym
świecie.
(ch. 21 lat ).
Z kolei, waŜna jest wśród młodych ludzi i obecna w wypowiedziach naszych
badanych potrzeba kompensacji. Według J. Szockiego funkcja kompensacyjna polega
na łagodzeniu rozdźwięku między uznanym a realizowanym stylem Ŝycia. KsiąŜka staje
się przeniesieniem w inny świat, często ciekawszy , weselszy. Poprzez lekturę moŜna
oderwać się od trosk Ŝycia codziennego. Charakterystyczne jest takŜe poszukiwanie w
bohaterach literackich siebie i swoich problemów . Zainteresowanie inną osobą i innymi
sposobami zachowań oraz odnajdywanie w tych kategoriach siebie i własnych wartości
jest typowe dla potrzeby wzorów postaw i zachowań. Odnalezienie w utworze
podobieństw do własnego świata pomaga młodzieŜy rozwiązać problemy, nadaje sens
9
egzystencji. Kształtuje się równieŜ postawa empatii, wraŜliwości na drugiego człowieka.
MoŜna sądzić, iŜ ze względu na niepełnosprawność uczestników, potrzeby te, znacznie
bardziej się ujawniają niŜ w u młodzieŜy słyszącej. Piszą młodzi czytelnicy między
innymi tak:
KsiąŜka jest dla mnie materiałem do nauki. Dzięki niej poznaję słowa, które do tej
pory nie słyszała. KsiąŜka daje mi do myślenia, jakie są losy bohaterów, jakie jest
Ŝycie. Czytając ksiąŜkę często wcielam się w główną rolę i sobie marzę o tak
pięknym Ŝyciu, o tak pięknych chwilach jakie mają bohaterowie ksiąŜek. Jeśli
chodzi o losy ludzi pokrzywdzonych, odrzuconych to czytając takie ksiąŜki,
współczuję im z całego serca i wiem Ŝe jak bym mogła to z chęcią bym im
pomogła. KsiąŜka mówi mi, jak piękny i dobry jest świat pełen barw i Ŝycia a
niekiedy potrafi być teŜ okrutny.
(dz. 20 lat);
KsiąŜka jest dla mnie uspokojna, bez ksiąŜek nie mogę Ŝyć, bo to ksiąŜka duŜo jest
wart dla ludzi, by nabrali wiedzy. Dla mnie ksiąŜka jest skarb, bo chcę nauczyć się
miłować pomagać ludziom którzy byli nieszczęśliwi, lubię czytać przygody,
przyrodniczych, puszczę. Jest ciekawa, interesująca np. mam zły chumor to biorę
ksiąŜkę i czytam, wtedy uspokaja i wiele słów pragnę poznać nowe. Radzę to
ksiąŜka jest jak skarb.
(ch. 18 lat);
10
KsiąŜka jest dla mnie zrozumieć, ciekawość czytanie dla mojej marzenia. Kiedyś
czytałam ksiąŜki pod tytułem „Tajemniczy ogród” było smutno, a końca Ŝycie
szczęśliwy. Jest bardzo ciekawość, teŜ róŜne ksiąŜki. Być wesoło i smutno.
(dz. 18 lat);
KsiąŜka jest dla mnie źródłem wiedzy, zabiciem ciekawości, zdobywaniem
doświadczenia, przeniesieniem się w dawne czasy, pobudzeniem wyobraźni,
poznawaniem nowych słów, przez co wzbogacam słownictwo. Dzięki ksiąŜkom
mogę wykorzystywać wiedzę zdobytą poprzez czytanie w innych dziedzinach Ŝycia.
(ch. 19 lat);
KsiąŜka jest dla mnie miłym odpoczynkiem od złych, trudnych chwilach. KsiąŜka
ma w sobie wiele dobrych i złych wydarzeń. Ma ona w sobie wiele nowych i
ciekawych bohaterów róŜnego rodzaju opisy np. przyrody, róŜne historie, jakie
przechodzą bohaterowie ksiąŜek. W ksiąŜkach są opowiadania fantastyczne- czyli
wymyślone i naukowe, które nas czegoś uczą. Jestem zadowolona czytaniem tych
ksiąŜek, jakie były w moim Ŝyciu. Na pewno jeszcze duŜo ksiąŜek przeczytam.
(dz. 17 lat).
Sposób odbioru dzieła literackiego przez młodzieŜ wynika często z ich potrzeb
wewnętrznych, ich nastawień do Ŝycia i oczekiwań. Właśnie jedną z nich jest potrzeba
rozrywki. Czytanie staje się formą relaksu, rozładowania stresu, przeciwdziała nudzie.
Jest jedną z form spędzania czasu wolnego. MoŜemy przeczytać:
11
KsiąŜka jest dla mnie sposobem na spędzenie czasu jak nie ma prądu, ewentualnie
rzecz która wciąga mnie na chamaku w lato.
(ch. 17 lat);
(...)KsiąŜki są róŜne moŜna wybrać dla przyjemności na przykład nudzi się, lepiej
sięgnąć do czytania, moŜna w pociągu czytać. (...)
(dz. 20 lat);
Nie było nudzę, mam ochotę czytam ksiąŜki jest ciekawego słów i zdanie śmieszna
komedia. Dlatego! Mam więcej myślej słów i rozmawiać z koleŜanki i kolegów, tak
było fajnie pogadać. Jest potrzebny ksiąŜki- to jest jak uczyć do szkoły taki samej
czytać ksiąŜki.
(ch. 18 lat);
Bardzo lubić czytać „Brawo sport” w moim Ŝyciu duŜo uprawiam sportu i dlatego
lubię czytać tę gazetę. Jest ona dla mnie czymś waŜnym. Mogę zobaczyć w niej
róŜnych mistrzów świata, ile bramek kto strzelił. Ta gazeta jest moją nauką, bo
moŜe w Ŝyciu, zostanę teŜ jakimś mistrzem.
(ch. 18 lat);
KsiąŜka nie jest moją mocną stroną, poniewaŜ nie lubię ich czytać. Bardziej wolę
„Brawo girl”, poniewaŜ ma w sobie wiele ilustracji, róznego typu ma informacje.
12
MoŜemy sprawdzić swój horoskop. Jest w niej opis piosenkarzy i piosenkarek
jakich widzimy w telewizji. Bardzo lubię czytać gazetę bo przy niej moŜna się
wyluzować.
(dz. 19 lat).
Nie mniejsze znaczenie ma dla młodzieŜy z wadą słuchu potrzeba poznania i
zrozumienia świata. Dość wyraźnie się uwidacznia w wypowiedziach uczniów.
Świadomi są faktu, Ŝe ksiąŜki sprzyjają rozwojowi sfery umysłowej-pamięci, myślenia,
wyobraźni, fantazji. Upatrują w literaturze pomocy w doskonaleniu swoich umiejętności
językowych. KsiąŜka jest dla nich sposobem poznania świata ludzi słyszących. MoŜemy
wyraźnie zaznaczyć udział ksiąŜki w procesie rewalidacji. Wśród róŜnych
wypowiedziach są i takie:
Dlatego lubię czytać ksiąŜkę, Ŝeby wszystko zrozumieć i myśleć. I rozumiem
wszystko wiem o to ci chodzi i rozumiem ksiąŜkę. Są ciekawe ksiąŜki np. o
miłosierny.
(dz. 17 lat);
KsiąŜka jest dla mnie materiałem, Ŝe jak człowiek czyta ksiąŜkę, to przychodzi
rozum, mądrość, do głowy przechodzi myślą. To ksiąŜka wszystko pomaga rozum.
Trzeba duŜo czytać ksiąŜki i wynalazł sobie słowa. Ta ksiąŜka poznaje świat i
literatury. W ogóle po co jest Biblioteka, po co Ŝeby ludzie chodzili do Biblioteki,
Ŝeby wykorzystywać sobie słowo i czytaniem. KsiąŜka jest potrzebna Ŝeby
13
wykorzystywać sobie słów i czytaniem ksiąŜek, zrozumieniem Ŝeby moŜna
korzystać z rozmów ludzi lub koleŜankami i kolegów.
(dz. 18 lat);
Czytam zrozumieć i czymś opowiada np. o Ŝyciu. Mogę łatwo zmaleźć słownika
Ŝeby w przyszłości będzie łatwiej, znać słownik zrozumieć co dzieje się w naszej
otoczenia czyli na świecie np. w przyrodzie zwierzęta itd. To dzięki dla mnie
pomagająca ksiąŜka!
(dz. 16 lat);
KsiąŜka jest dla mnie waŜna dlatego Ŝe lubię czytać poznawać nowe wyrazy.
KsiąŜkę czy czasopisma lubię bo mogę sobie odpocząć od cięŜkiego dnia, czy np.
od problemów. Mogę duŜo dowiedzieć się o bohaterach o autorach, którzy
napisali opowiadanie. Dobrze Ŝe są ksiąŜki literaturowe, bo moŜna duŜo
zrozumieć, poniewaŜ na lekcji nauczyciel ma mało czasu wytłumaczyć więc moŜna
samemu przeczytać.
(dz. 21 lat);
KsiąŜka jest dla mnie ciekawe, wzruszone, czytam miłość, psychologia, rozwój
człowieka, rzadko nawet czytam bajka. Czasami pamiętam co przeczytałam. Dla
mnie nikt nie lubię lekturę.
(dz. 16 lat).
14
Poza wypowiedziami podkreślającymi znaczenie ksiąŜki, znalazły się dwie wie o
charakterze przewrotnym. Przytaczam je poniŜej:
KsiąŜka jest dla mnie rzeczą niepotrzebną, ale dobrą do zabicia czasu. KsiąŜki są
dobre dla ludzi wykształconych lub tych, którzy mają zamiar dalej w to brnąć. Dla
młodzieŜy ksiąŜka jest tylko kawałkiem papieru.
(ch. 18 lat);
KsiąŜka dla mnie jest niczym, bo po prostu jest coś napisane!!!
(ch. 17 lat).
Analizując wypowiedzi badanych moŜna stwierdzić, Ŝe czasem wszystkie
wymienione potrzeby pojawiają się w jednej wypowiedzi naraz. Świadczy to o tym, Ŝe
wyraźnie określają rolę ksiąŜki w swoim Ŝyciu. Mają wyodrębnioną świadomość wartości
słowa drukowanego. Literatura spełnia wiele róŜnych funkcji, przez co udział badanych w
kulturze jest pełniejszy. Mimo ograniczeń w dostępie do pełnego odbioru literatury,
widzimy, Ŝe chęć kontaktu z ksiąŜką jest wielka. MłodzieŜ znajduje w niej cenne
wartości. Być moŜe ta niepełnosprawność, stanowi swoistą jakość obcowania z ksiąŜką ,
która dla nas, w tak oczywisty sposób korzystających z dobrodziejstw literatury- jest
jeszcze zamknięta.
15
3. Czytelnik w roli autora ksiąŜki.
W celu określenia tych wszystkich specyficznych właściwości
człowieka, które skłaniają go do twórczości i które pozwalają mu być
twórczym, pojawia się w psychologii termin postawa twórcza. W refleksji
psychologii humanistycznej, na gruncie której on powstał, nieodłącznie
wiązany jest z samorealizacją, samourzeczywistnieniem, autokreacją.8W
opisywanym eksperymencie, młodzieŜ niesłysząca podjęła się przyjęcia na
siebie roli autora ksiąŜki. Był to akt wymuszony postępowaniem
badawczym. Sądzę jednakŜe, Ŝe te jednostki, które zrealizowały postawione
przed nimi zadanie, wykazały się twórczą postawą. Badanie wymagało ,
wykazania się zdolnością do spontanicznej ekspresji, wyraŜenia swoich
myśli i uczuć, autorefleksji. Ujawniło aktywny stosunek do świata
zewnętrznego, który wyraŜa się potrzebą poznania i świadomego
przetwarzania zastanej rzeczywistości. Wiedza o przejawach własnych uczuć
i cudzych stanowi istotny składnik kultur ludzkich, odkąd one istnieją.
Bogata ekspresja uczuć jest istotnym elementem socjalizacji i rewalidacji
osób z wadą słuchu. Uczucia, poglądy, którym nadajemy formę są zawsze
adresowane, nawet jeśli nadawca, nie jest tego świadom. Kto, stałby się
odbiorcą tekstów pisanych przez młodzieŜ z uszkodzonym słuchem, oraz o
czym traktowałyby te przekazy moŜemy dowiedzieć się analizy wypowiedzi
uczestników eksperymentu. Chętnie, badani napisaliby ksiąŜkę na temat
swojego najbliŜszego otoczenia, czyli kręgu koleŜanek i kolegów,
nauczycieli. Świadczy to, o duŜej więzi społecznej tej grupy. Jednocześnie
8
R. Schulz: Twórczość, społeczne aspekty zjawiska. Warszawa 1990 s. 86.
16
moŜna podkreślić tutaj duŜą zdolność empatii badanej młodzieŜy i silnej
potrzeby posiadania bliskiej sobie osoby. Większość nastolatków jest
zainteresowana głównie własnymi problemami, bądź patrzy na innych przez
pryzmat wyłącznie swoich własnych doświadczeń.
Między innymi,
moŜemy przeczytać:
O spotkaniu z przyjaciółkiem. W wolnym czas często jedździć do
koleŜanki i kolegi, tam spotkanie i pobawić się na siatkówce i na grill.
Pogadałam z kolegą dłuŜej niŜ godzinę. Najbardziej lubię jechać na
rower i na konie. Miałam ochotę z psem na spacer i bawić się. Z
przyjaciółkiem jeździć na konie z przyjemnością. Cały dzień z
przyjaciółkiem z kolegą nagadałam nawet do rana.
(dz. 18 lat);
Daniel Bawelski. To mój wychowawca moje klasy. Jest trochę
miły, dobry. Ostatnie za 4-letnia było razem z nią wychowawcy
Daniela, pójść na matury.
(ch. 20 lat);
Pani Bibliotekarka. Pani Katarzyna jest miłą osobą, która
pomagająca
znaleźć
osobom
trudnej
chwili
np.
do
wypracowania...Jest wysoką, szczupłą o ciemnym blond włosów. I
uśmiechnięta, spokojna. Warto chodzić do biblioteki. Łatwo znaleźć i
zrozumieć.
(dz. 19 lat);
Nasza klasa 1 LPa. Opisałabym w niej całą naszą klasę. Byłoby w niej
opis wszystkich, cały nasz rok jak przeŜyliśmy przez ten czas (rok
17
szkolny). Dlatego bym opisała poniewaŜ nasza klasa jest bardzo miła,
śmieszna a zarazem bardzo wesoła. I wszyscy moŜemy się super
dogadać.
(dz. 17 lat);
Szkoła. Rzeczą, którą było najwaŜniejsze w Ŝyciu to szkoła. W szkole
się uczymy, zdobywamy wiedzę i umiejętności, szkoła dzieli się na
podstawówkę, gimnazjum, zawodową. W zawodowej zdobywamy
zawód, którego wybieramy dla naszych potrzeb i zainteresowań po tym
średnia szkoła i studia, łatwiej jest znaleźć pracę po studiach.
(ch. 20 lat);
Agata. Moim zdaniem to by była ksiąŜka ciekawa. Bardzo lubię mieć
Przyjaciółkę i Ŝeby mogła często spotykać Przyjaciółkę i kontakty, Ŝeby
była tajemnicą i kochana i chce się spotkać. (...)9
(dz. 18 lat).
Bardzo silna zdaje się być, zwłaszcza u dziewcząt, potrzeba pisania o miłości.
Nadawanie uczuciom formy prowadzi do kształtowania uczuciowości wyŜszej. Dzięki
wglądowi we własne wnętrze, człowiek staje się zdolny do świadomego bogacenia się
swego świata uczuć. MłodzieŜ wyraŜa takie przeŜycia jak:
Jak znaleźć miłość. Pochodząca z ubogiej rodziny Janet z Meksyku
wyjeŜdŜa do Nowego Jorku i zaczyna studia i tam poznaje
przystojnego Lukasa z tego samego akademiku. Ale oni nie wiedzą czy
to ta miłość. KsiąŜka ukazuje o nich losach która kończy się
zaręczeniem Janet z Lukasem i znalezieniem tej jedynej miłości.
9
Pełne teksty przytoczonych wypowiedzi – załącznik nr 10.
18
(dz. 19 lat);
Dyskoteka. Jak miałam 18 lat. Poszliśmy z koleŜanką na dyskotekę.
Ale zobaczyłam pierwszy raz trochę się bałam, więc spokojnie i
szalałam z koleŜanką. (...)I skończyło się i juŜ do domu. JuŜ poszli was
do domu. Od razu idę spać bo jest zmęczona. I dobranoc.
(dz. 20 lat);
O chłopakom. Chciałabyś chodzisz z nim. Aby dobrym i mądry
chłopak. Ja marzyć o przyszłości. Mogłam wyjechać z chłopakiem
podróŜować na świecie. O dobrym miłości.
(dz. 16 lat);
Pierwsza młodzieŜowa miłość. KsiąŜka ta byłaby bardzo dobra dla
młodzieŜy. Chłopaka lub dziewczyny, którzy są bardzo zakochani i
zbytnio nie wiedzą jak poderwać, jak się zachować i o czym rozmawiać
i o innych młodzieŜowych problemach, a którymi się spotyka moim
człowiek.
(ch. 18 lat);
Kochankowie. Pewnego dnia poszłam do kina. Kupiłam bilet obok stał
jakiś chłopak. Poznałam go. Razem poszłam do kina. Po koniec kina
chłopak zaprosił mnie na kolację. Skończyłam jeść kolacje mnie
odprowadził do domu. Pewnej nocy chłopiec zaczął dzwonić do
mnie(...).10
(dz. 19 lat).
10
TamŜe, załącznik nr 10.
19
Nie potrafimy uczestniczyć w kulturze, jeśli nie nauczymy się
ujawniać swoich emocji i komunikować ich w czytelny dla drugiej osoby
sposób. Dorastający, podejmują tę pracę myślową niemal instynktownie.
Siła doznanych w tym okresie Ŝycia emocji moŜe stać się destruktywna, jeśli
nie zostaną one upostaciowione i zrozumiane przez samego przeŜywającego,
jak i jego powiernika. Literatura, którą proponuje nam młodzieŜ z wadą
słuchu jest nastawiona na problemy człowieka samotnego, odrzuconego,
niepełnosprawnego z całym bagaŜem doświadczeń negatywnych.
Opowiadanie Anki. Mała dziewczynka ma na imię Anka, urodziła się
w Polsce, która mieszkała w Krakowie z rodzicami. Dawno temu był
wojny. śołnierze zabili rodzice Anki. Była sama i dostała w domu. Ona
jest samotna. Później rosła dziewczynka i mieszkała z Domu Dziecka.
Ma wielu przyjaźni ze szkoły. Marzyła o rodzice, bardzo tęskniła.
Udało się ma praca, które opieka dziecka. Teraźniejszy ma męŜa,
rodzice i praca.
(dz. 18 lat);
PrzeŜycia Agnieszki. Opowiada o tym, smutki, Ŝalu, straciła rodzinę,
przyjaciółmi. Rodzice nie Ŝyje w wypadku samochodowym. Ona
została ranna, była nie poradziła pomoc rodzicom i rodzeństwami
(miała 2 braci). Miała 14 lat, a jej braci Kacper i Kuba byli
bliźniakami mieli 10 lat. Ona chodzi do klasy II gimnazjum, a oni
chodzą do III klasy. PrzeŜywają szok. Nie wiedzą, jak co robią, co
dalej?
(dz. 19 lat);
20
O moim codziennym Ŝyciu. Moje Ŝycie jest wspaniałe, drogocenne.
Dzięki temu istnieję, mogę poruszać się, mogę widzieć wszystko co
wokół mnie otoczy. Mam rodzinę, kiedy byłem mały oni mnie
wychowali, ubrali mnie, karmili i itd. Teraz jednak mając 19 lat
pełnoletnim obywatelem ja muszę odwrotnie pomóc sędziwych
rodziców, i teŜ kiedy mam rentę socjalną, to pomóc rodzicom
materialnie. Moje Ŝycie jest przepełnione radością, atmosferą.
(ch. 19 lat);
Mądry pies ocalił niewidomych. Pewnego dnia niewidomy szedł z
cięŜkimi torbami po zakupie. W tym momencie pies zagubiony z
właścicieli szedł chudy i niedbany. Kilka rozbójników wyśmiewali i
pchali na niewidomą. W tym chwili niewidomy przewrócił i
przekraczał w przepaści w stronę rzeki i tam wpadł. Wołał o pomoc,
pies głodny, usłyszał wołanie i ruszał na pomoc. (...)
(ch. 18 lat);
Dzieci z placu. Była piękna pogoda, kiedy szedłem po południu do
sklepu, spotkałem dzieci bawiące się na placu zabaw. Pomyślałem
sobie, Ŝe nigdy juŜ nie wrócą te chwile, kiedy to ja byłem dzieckiem i
nie będę mógł się pobawić, tak jak było dawniej. „W Ŝyciu piękne są
tylko chwile”.
(ch. 21 lat);
Wspomnienia nic, nie warte wspomnienia. KsiąŜka o Ŝyciu, bólu,
cierpieniach młodej dziewczyny, która nie umie sobie poradzić z
21
Ŝyciem codziennym. Przemyślenia, wnioski głównej bohaterki, opisy
sytuacji, ludzi, męki psychicznej i fizycznej młodej dziewczyny.11
(dz. 17 lat).
Spośród wszystkich uczestników, 11 osób nie pisało fragmentu tekstu
własnego a tylko wskazało na problematykę, którą chciałby się zająć, gdyby
pisało ksiąŜkę. Badani pisaliby na następujące tematy:
-
o wakacjach letnich,
-
teksty do piosenek,
-
o zwierzętach,
-
o fantastycznych stworach (krasnoludki, gnomy),
-
podręczną encyklopedię kieszonkową,
-
o problemach nastolatków,
-
o sporcie ( 2 osoby),
-
o mamie,
-
o wojsku,
-
o szkole.
Niestety, 13 badanych nie wykonało postawionego przed nimi zadania.
Poziom trudności był dla nich za wysoki. Był to najtrudniejszy element z całego
eksperymentu, gdyŜ wymagał ujawnienia swoich przemyśleń w postaci tekstu o
charakterze twórczym.
Opisując wypowiedzi uczestników trzeba zauwaŜyć, Ŝe treści zawarte
w tych pisemnych przekazach stanowią nie tylko wiedzę na temat, dla kogo i
o czym pisaliby nasi niesłyszący autorzy. Mówią nam w ten sposób teŜ, Ŝe
11
TamŜe, załącznik nr 10.
22
takiej literatury , poruszającej tyle waŜnych aspektów Ŝycia nastolatków,
oczekują od współczesnej literatury dla siebie, jako czytelników.