Opisywanie pracy pielęgniarek - Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie

1
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
Międzynarodowa Rada Pielęgniarek/ International Council of Nurses
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie (PTP)/Polish Nurses Association (PNA)
2009
Opracowanie techniczne: D Kilańska
Wszystkie prawa zastrzeżone, łącznie z tłumaczeniem na inne języki.
Żadna część tej publikacji nie może być powielana drukiem, kserograficznie ani w żadnej inny sposób, przechowywana w systemach informacyjnych, przekazywana w jakiejkolwiek formie, ani sprzedawana bez pisemnej zgody International Council of Nurses. Fragmenty (nie dłuższe niż 300
słów) mogą być powielane bez zgody, pod warunkiem wskazania źródła.
Copyright © 2009 by ICN - International Council of Nurses,
3, place Jean-Marteau, 1201 Geneva, Switzerland
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
Tłumaczenie:
dr n hum. Małgorzata Kisilowska
dr n med. Bożena Gorzkowicz
2
Taksonomia jako narzędzie poprawy jakości opieki i wynagradzania pracowników
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
Opis pracy pielęgniarskiej.
3
Wprowadzenie
Często zdarza się, że opisy stanowisk pracy pielęgniarek błędnie przedstawiają ich zakres
pracy, nie uwzględniają też rozróżnienia między zadaniami pielęgniarek dyplomowanych i innych
grup zawodowych. Konieczne jest więc, aby pielęgniarki – opisując swoje działania – stosowały
terminologię w pełni odpowiadającą treściom pracy. Mówiąc krótko – potrzebna jest taksonomia,
pozwalająca na opisywanie wielu relacji między różnymi kategoriami i poziomami kompetencji
pielęgniarskich.
Zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną, rozwój techniczny, zmiany w statystykach występowania chorób, w powiązaniu z brakami kadrowymi – to czynniki podkreślające znaczenie skusprawowanie opieki, aby właściwy pracownik, posiadający odpowiednie kompetencje, oferował
odpowiednią opiekę właściwemu pacjentowi w stosownym czasie. Pracownik realizujący bardziej
skomplikowane zadania powinien być odpowiednio doceniony za swoje umiejętności, a z jego
wiedzy i doświadczenia powinni móc skorzystać najbardziej potrzebujący.
Znaczenie
Dzięki stosowaniu taksonomii łatwiej jest:

opisywać szczególne potrzeby pacjentów,

określać potrzebne kompetencje (wiedza, umiejętności, zachowania),

tworzyć odpowiednie, sprawiedliwe systemy motywacji i wynagradzania.
Historia
Taksonomie i hierarchie nie są niczym nowym. Hierarchia potrzeb Maslowa czy Taksonomia celów edukacyjnych Blooma to przykłady tych najbardziej znanych. Szukając sposobów na
poprawę dostępności opieki i właściwego wykorzystania posiadanych środków na cele społeczne,
władze rządowe zwracają szczególną uwagę na wykorzystywanie taksonomii w kształceniu oraz
tworzeniu kompetencyjnych systemów wynagradzania. Drabiny kariery, kompetencyjne systemy
wynagradzania, ramy kwalifikacyjne – to coraz częściej wykorzystywane narzędzia.
Jak mierzyć to, co skomplikowane?
Wielu badaczy próbowało opracować taksonomie, które w sposób ciągły będą opisywały
poszczególne dziedziny – od zjawisk najprostszych do najbardziej skomplikowanych. Zadania
pielęgniarek są coraz częściej opisywane poprzez tworzenie zestawu kompetencji, obejmujących
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
teczności opieki realizowanej przy dostępnych środkach. Warunkiem skuteczności jest takie
4
wiedzę (sfera kognitywna), umiejętności (sfera psychomotoryczna) i zachowania (sfera afektywna). Każdą z tych sfer można podzielić na dalsze elementy, na coraz wyższym poziomie kompleksowości, tworząc kategoryzacje dla poszczególnych umiejętności podstawowych i ich nazw (zob.
tabela).
Jak korzystać z tego narzędzia?
W poniższej tabeli każdej sferze przyporządkowano listę kategorii, uporządkowaną rosnąco według poziomu kompleksowości i trudności (np. kategorie najprostsze to wiedza, naśladowanie i otrzymywanie; najbardziej skomplikowane – ocena, naturalizacja, charakterystyka). Opisując
wykonywana przez nas pracę, czy przygotowując opis stanowiska pracy, musimy pamiętać o jej
przyporządkowanych im terminów, powiązanych z wykonywanymi przez nas zadaniami/ rolami.
Rozważmy przykład ze sfery psychomotorycznej. Pracownik z grupy personelu pomocniczego
powinien „naśladować” pewne umiejętności. Można to umieścić w jego opisie pracy, jako „umiejętność powtórzenia pomiaru temperatury”. Znacznie większych umiejętności oczekuje się od pielęgniarki dyplomowanej. Powinna ona na przykład „posiadać umiejętność (precyzyjnego) pokazania sposobu pomiaru temperatury i wyboru (określenia) odpowiedniego planu leczenia”.
Przy ustalaniu celów edukacyjnych lub uzgadnianiu opisu stanowiska pracy należałoby
powiązać poziom wykształcenia lub stawki wynagradzania do poziomu kompleksowości wymaganych umiejętności.
Trudniejsze, wieloaspektowe interwencje często niosą ze sobą dodatkowe bądź podwyższone ryzyko dla pacjenta. Dokładniejsze ich rozpoznanie i poprawne opisanie to podstawa odpowiedniej edukacji, co z kolei może wypłynąć na zmniejszenie ryzyka, ochronę pacjenta, podniesienie jakości opieki.
W wielu organizacjach stosuje się systemy oceny pracy oparte na systemie kompetencyjnym. Jeśli wykonywane zadania nie są opisane poprawnie, trudno jest zapewnić odpowiedni poziom wynagrodzenia.
Podobną sytuację obserwuje się w instytucjach edukacyjnych, wykorzystujących systemy
punktowe i kompetencyjne. Na przykład pisemna praca zaliczeniowa, która opiera się wyłącznie
na przypomnieniu pewnych informacji (wiedzy) zostanie oceniona niżej niż taka, która opisuje
(ocenia) wpływ informacji na wyniki pacjenta.
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
zrelatywizowaniu. Konieczne jest wskazanie umiejętności podstawowych i używanie w opisie
5
Jaka jest nasza wiedza: sfera kognitywna
umiejętności podstawowe
wiedza
 obserwacja i przypomnienie informacji
 wiedza dotycząca podstawowych faktów i
historii pacjenta
 wiedza dotycząca głównych uwarunkowań
i objawów
zrozumienie





zastosowanie




analiza




rozumienie informacji
rozumienie znaczenia
stosowanie wiedzy w nowym kontekście
interpretowanie faktów, porównywanie,
szukanie różnic
porządkowanie, grupowanie, wnioskowanie co do przyczyn
przewidywanie konsekwencji
wykorzystywanie informacji
wykorzystywanie metod, pojęć, umiejętności w nowych sytuacjach
rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem posiadanych umiejętności lub wiedzy
dostrzeganie prawidłowości/wzorców
porządkowanie elementów
rozpoznawanie trendów i wskazywanie
braków
wyodrębnianie części składowych
synteza
 wykorzystywanie starych idei do tworzenia
nowych
 uogólnianie na podstawie danych faktów
 łączenie wiedzy z różnych obszarów
 przewidywanie, wyciąganie wniosków
ocena
 porównywanie i rozróżnianie idei
 ocena wartości teorii, prezentacji
 dokonywanie wyboru w oparciu o rzeczowe argumenty
 ocena wartości dowodów
 rozpoznawanie subiektywizmu
przykładowe terminy
definiowanie, opisywanie, powielanie, rozpoznawanie,
nazywanie,
wymienianie,
umiejscawianie, dopasowywanie, zapamiętywanie, przypominanie, zapamiętywanie,
łączenie, powtarzanie, powielanie, podkreślanie (wagi)
klasyfikowanie, przekształcanie, opisywanie,
tłumaczenie, wyrażanie, podawanie przykładów, rozpoznawanie, wskazywanie, interpretowanie, umiejscawianie, sprawozdawanie,
przeglądanie krytyczne, ponowne formułowanie (na piśmie), podsumowywanie, mówienie, tłumaczenie
stosowanie, budowanie, wykorzystywanie,
ilustrowanie, interpretowanie, praktykowanie, szkicowanie, planowanie, kupowanie,
rozwiązywanie problemów, pisanie
analizowanie, ocenianie, obliczanie, kategoryzowanie, porównywanie, krytykowanie,
dyskutowanie, dedukowanie, przedstawianie
w formie graficznej, rozróżnianie, wyodrębnianie, badanie, eksperymentowanie, wnioskowanie, kontrolowanie, porządkowanie,
poddawanie w wątpliwość, łączenie relacjami, rozwiązywanie problemów, testowanie
organizowanie, wiązanie, gromadzenie, łączenie, tworzenie całości, budowanie, tworzenie, projektowanie, rozwijanie, formułowanie, zarządzanie, organizowanie, planowanie, przygotowywanie, proponowanie,
reorganizowanie, łączenie w grupy, syntetyzowanie, pisanie
Ocenianie, argumentowanie, dołączanie,
wybieranie, porównywanie, krytykowanie,
dyskutowanie, obrona, szacowanie, osądzanie, mierzenie, przewidywanie, pomiar
wskaźników, rewidowanie, obliczanie, wybieranie, popieranie, wartościowanie
Jaka jest nasza wiedza: sfera psychomotoryczna
kategoria
umiejętności podstawowe
przykładowe terminy
naśladowanie
 naśladowanie postępowania innych
 obserwowanie i powielanie
 wykonywanie działań na podstawie instrukcji
lub z pamięci
 praktykowanie poszczególnych elementów
składowych
 odpowiedzialne korzystanie z umiejętności, bez
pomocy
 dokładne i spokojne wykonywanie pożądanych
działań
kopiowanie, naśladowanie, powielanie,
powtarzanie, przestrzeganie (zaleceń)
odtwarzanie, budowanie, wykonywanie,
wdrażanie
manipulowanie
precyzowanie
pokazywanie, dopełnianie, doskonalenie,
cechowanie, kontrolowanie
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
kategoria
6
artykułowanie
swobodne wykorzystywanie
umiejętności
 koordynowanie serii działań w celu osiągnięcia
właściwego poziomu wykonania, wprowadzanie zmian w procesie w celu poprawy jakości
wykonania
 adaptowanie i integrowanie doświadczenia w
celu realizacji celów niestandardowych
 automatyczna, nieświadoma doskonałość w
wykonywaniu działań i wykorzystywaniu odpowiednich umiejętności, na poziomie strategicznym
tworzenie, rozwiązywanie, łączenie, koordynowanie, integrowanie, dostosowywanie, rozwijanie, formułowanie, modyfikowanie, kierowanie
projektowanie, pokazywanie szczegółów,
zarządzanie, proponowanie nowych rozwiązań, zarządzanie projektem
kategoria
umiejętności podstawowe
przykładowe terminy
otrzymywanie
 słuchanie innych
 komunikowanie się werbalne i niewerbalne
odpowiadanie
 umiejętność powtórzenia wiadomości
 udział w dialogu
 prezentowanie znanych uprzednio zagadnień
 zadawanie pytań dotyczących nowych
pomysłów/ sposobów leczenia
 znajomość zasad bezpieczeństwa i ich
przestrzeganie
wartościowanie
 wrażliwość na różnice indywidualne i
kulturowe
 wykazywanie umiejętności rozwiązywania problemów
 działanie z zaangażowaniem
 informowanie przełożonych o sprawach,
co do których ma się głębokie przekonanie
organizowanie
 przyjmowanie odpowiedzialności za
własne zachowanie
 tłumaczenie roli systematycznego planowania w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów
 przyjmowanie standardów etyki zawodowej
interpretowanie
 samodzielność podczas pracy własnej
 współpraca grupowa
 obiektywizm w rozwiązywaniu problemów
 ocena sądów, zmiana zachowania w
świetle nowych dowodów
docenianie, pytanie, obecność, skupienie
uwagi, wybieranie, opisywanie, śledzenie
(wypowiedzi), dawanie, trzymanie, rozpoznawanie, słuchanie, umiejscawianie, nazywanie, odbieranie, odpowiadanie, wybieranie, okazywanie gotowości, tolerowanie,
używanie, patrzenie, oglądanie
wyrażanie zgody, pytanie, proszenie, pomaganie, komunikowanie, radzenie sobie,
uzgadnianie, wyrażanie własnego zdania,
współpracowanie, dyskutowanie, przekazywanie informacji zwrotnej, gratulowanie,
pomaganie, wskazywanie, szukanie, nazywanie, przestrzeganie, uczestniczenie, dążenie do celu, zadawanie pytań, reagowanie, czytanie, odpowiadanie, sprawozdawanie, formułowanie oczekiwań, szukanie,
wybieranie, odwiedzanie, zgłaszanie się,
pisanie
akceptowanie, przyjmowanie, wyrażanie
zgody, kończenie, wybieranie, wyrażanie
zgody, opisywanie, wyrażanie potrzeby,
rozróżnianie, pokazywanie, aprobowanie,
wystawianie, tłumaczenie, wyrażanie, formowanie, inicjowanie, zapraszanie, dołączanie, usprawiedliwianie, formułowanie
preferencji, proponowanie, czytanie, sprawozdawanie, sankcjonowanie, selekcjonowanie, dzielenie się, badanie, pracowanie
przyjmowanie, przestrzeganie, zmienianie,
aranżowanie, kategoryzowanie, klasyfikowanie, łączenie, porównywanie, kompletowanie, obrona, tłumaczenie, tworzenie,
formułowanie, uogólnianie, grupowanie,
rozpoznawanie, integrowanie, modyfikowanie, porządkowanie, organizowanie,
przygotowywanie, tworzenie listy, ocenianie wskaźników, określanie relacji, syntetyzowanie, systematyzowanie
działanie, występowanie w obronie, poprawne zachowywanie się, charakteryzowanie, dostosowywanie się, kontynuowanie, obrona, poświęcenie, ujawnianie, dyskryminowanie, pokazywanie, zachęcanie,
popieranie, pokazywanie przykładów, funk-
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
Jaka jest nasza wiedza: sfera afektywna
7
cjonowanie, włączanie, oddziaływanie na,
usprawiedliwianie, słuchanie, utrzymywanie, modyfikowanie, tworzenie wzorców,
praktykowanie, zachowywanie, wykonywanie, zadawanie pytań, dokonywanie rewizji
(poglądów), zatrzymywanie, wspieranie,
podtrzymywanie, używanie
Literatura zalecana
Anderson L.W., Krathwohl D., red., (2001), A taxonomy for learning, teaching, and assessing. A
revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman.
Bloom B., Englehart M., Furst E., Hill W., Krathwohl D. (1956), Taxonomy of educational objec-
Longmans, Green.
Maslow A.H., (1970), Motivation and personality. Wyd. 2. New York: Harper & Row.
Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 2009
Opis pracy pielęgniarskiej. Taksonomia jako narzędzie po prawy jakości opieki i wynagradzania
tives. The classification of educational goals. Handbook I: Cognitive domain. New York, Toronto:
8