WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE RZEPAKU

RZEPAK - uprawa, wymagania i wiadomości ogólne
1. WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE RZEPAKU
Formę rzepaku jarego od ozimego odróżnia się na podstawie owłosienia pierwszego liścia. U
rzepaku ozimego jest on nieowłosiony lub ma bardzo mało włosków na przykład od 0-5, gdy
u jarego jest owłosiony, a ilość włosków wynosi 10-20. Możemy to zaobserwować po 4-6
dniach pod mikroskopem stożek wzrostu w temp 16°C i przy oświetleniu żarówką 200W w
odległości 60 cm, gdy liść ma wielkość 1-1,5 mm.
Różnice te zanikają po 10-14 dniach. Nasiona rzepaku są bardzo wrażliwe na wysychanie
wskutek braku wody podczas kiełkowania. Napęczniałe nasiona są odporne na działanie
niskich temperatur. Optymalna temperatura kiełkowania rzepaku wynosi 25-30°C. Wschody
przy odpowiednim zaopatrzeniu w wodę obserwuje się już po trzech dniach. Zazwyczaj
rzepak ozimy wschodzi w sierpniu po jednym tygodniu, jary na wiosnę wschodzi po 2-3
tygodniach. Korzonek zarodkowy pierwszy zaczyna rosnąć przed łodyżką zarodkową, dając
początek korzeniowi głównemu. Liścienie rzepaku są wynoszone nad powierzchnię gleby i
pełnią role narządów asymilacyjnych, to taki typ kiełkowania nazywamy kiełkowaniem
epigeicznym. Korzonek zarodkowy zakończony jest czapeczką i wbija się w glebę tworząc
korzeń palowy. Strefa przejściowa między łodyżką, a korzonkiem nazywamy szyjką
korzeniową, która przed zimą osiąga długość do 2 cm. Korzeń palowy przed zimą ma
długość około 50-60 cm, a w pełni wzrostu 150-300 cm. Korzeń palowy jest silnie
rozgałęziony, a w szczególności w warstwie ornej.
Rzepak siany zbyt wcześnie łatwo się jarowizuje i tworzy pędy kwiatostanowe przed zimą.
Pędy te przemarzają i giną. Normalnie rzepak przed zimą tworzy rozetę na jesieni, potem
przed zimą następuje zahamowanie wzrostu, a pędy kwiatowe tworzą się na wiosnę.
Natomiast rzepak jary zaraz po utworzeniu rozety tworzy pędy kwiatowe. Rozgałęzienia
zaczynają się na krótko przed kwitnieniem. Rzepak zaczyna kwitnąć od podstawy grona
wierzchołkowego. Grona kwiatowe w bocznych pędach zaczynają kwitnąć nieco później od
grona wierzchołkowego. Grono zakwita od dołu, a kwiaty położone najwyżej rozwijają się
najpóźniej. Kwiaty są obupłciowe przedsłupne, zatem słupek dojrzewa wcześniej od
pręcików. Zapylenie możliwe jest tylko pyłkiem kwiatów starszych, których pylniki
otworzyły się wcześniej. Grono kwitowe przekwita w pełni w ciągu 28-38 dni, a cała roślina
w ciągu 45 dni. U rzepaku następuje samo- i obco zapylenie, kwiaty są odwiedzane przez
liczne owady. Kwiaty rzepaku więdną zazwyczaj po 3-4 dniach. Przebieg kwitnienia wygląda
mniej więcej tak, wieczorem górne płatki zaledwie wystają z działek kielicha, a już
następnego dnia rano, około godziny 5 rano kwiat się otwiera. Pyłek zaczyna się obsypywać
około godziny 8-9 rano, o godzinie 18-19 kwiat zaczyna się zamykać, a o 20 jest zamknięty.
Następnego dnia kwiat się otwiera pylniki opróżnione obumierają, a płatki obumierają
dopiero po 3-4 dniach.
Owocem rzepaku jest łuszczyna. Jest to owoc dwukomorowy, wielonasienny, utworzony z
dwóch owocolistków rozdzielony na połowy środkową przegrodą, do której przyczepione są
nasiona. Przy dojrzewaniu łuszczyna pęka podobnie do strąka wzdłuż dwóch szwów na dwie
łupiny. Obie łupiny odpadają.
2. FAZY ROZWOJU RZEPAKU
W rozwoju rzepaku fazą decydującą o wielkości i jakości plonu jest okres kwitnienia oraz
zawiązywania i dojrzewania łuszczyn. Z punktu widzenia ochrony rzepaku przed chorobami,
jedynym racjonalnym rozwiązaniem w tym czasie jest wykonanie zabiegu opryskiwania
fungicydami. Zabieg opryskiwania w tym okresie powinniśmy wykonać w fazie opadania
płatków kwiatowych.
W czasie rozwoju rzepaku można wyróżnić 6 głównych faz rozwojowych:
kiełkowanie i wschody, trwające od wschodów do czasu uformowania pierwszego
liścia około 10-15 dni
formowanie rozety, trwające u form ozimych do czasu zahamowania wegetacji
jesiennej około 50-60 dni
formowanie łodygi, trwające po wiosennym ruszeniu wegetacji około 20-25 dni
pąkowanie trwające 15-25 dni
kwitnienie trwające około 20-30 dni
formowanie nasion i dojrzewanie trwające około 35-40 dni
3. WYMAGANIA GLEBOWE RZEPAKU
Rzepak udaje się tylko na glebach bardzo dobrych i dobrych klasy bonitacyjnej II-III b. Nie
znosi zbytniego zagęszczenia warstwy podornej, bo prowadzi to do zaburzeń systemu
korzeniowego. Rzepak udaje się na mocnych glebach czarnoziemnych, brunatnych i madach,
oraz dobrze rozwiniętych rędzinach o dobrze rozwiniętej warstwie próchniczej, zasobne w
wapń i składniki pokarmowe.
Rzepak może być uprawiany na podłożu gliniastym o przepuszczalnym podglebiu. Rzepaku
ozimego nie można uprawiać na torfach i murszach, udaje się tam natomiast rzepak jary. Nie
uprawia się rzepaku na glebach nieprzepuszczającym podłożu na glebach podmokłych.
Unikamy gleb pagórkowatych, gdyż rzepak ozimy na takich stanowiskach ulega wysmalaniu
przez wiatry i pól z nieckowatymi zagłębieniami. Na polach nieckowatych zalega śnieg i
woda i rzepak często ginie. Rzepak jest rośliną wrażliwa na zalanie wodą i zabagnienie gleby.
Części nadziemne i korzenie gniją wtedy z powodu braku tlenu. Rzepak uprawiamy na
glebach obojętnych, ewentualnie lekko kwaśnych lub lekko zasadowych. Na glebach
kwaśnych rozwój rzepaku jest ograniczony.
4. WYMAGANIA KLIMATYCZNE RZEPAKU
Rzepak udaje się w klimacie o dużej wilgotności powietrza i średnich opadach. Optymalne
opady roczne dla rzepaku to 600-700 mm. Dodatnio na plony rzepaku wpływają drobne
opady i częstsze, niż obfite i rzadsze. Szczególnie wrażliwy na niedobór wody jest rzepak
jary, rzepak ozimy dobrze wykorzystuje wodę z opadów zimowych.
Wrażliwy jest natomiast na niedobór wody w glebie na jesieni szczególnie w okresie
wschodów. Brak opadów nie tylko opóźnia wschody, ale prowadzi do nierównomiernego
rozwoju roślin na jesieni. Może to się odbić później na plonowaniu i nierównym dojrzewaniu
łanu rzepaku. Krytycznym okresem w rozwoju rzepaku jest faza kwitnienia, a następnie
dojrzewania. Susza w tym okresie jest przyczyną obniżenia plonu, łuszczyny się nie
zawiązują, a nawet jak się zawiążą to jest w nich mało nasion. Rzepak ozimy jest bardziej
zimotrwały, od jęczmienia ozimego, ale znacznie mniej wrażliwy od pszenicy ozimej i żyta
ozimego. Szczególnie wrażliwy jest na przymrozki wiosenne po rozhartowaniu się roślin.
Rzepak ozimy dobrze zahartowany i nie przerośnięty na jesieni dość dobrze znosi przymrozki
zimowe do -20°C. Rzepak ma wrażliwy na mrozy system korzeniowy szczególnie wtedy, gdy
rośliny są zbyt zagęszczone. Ujemne działanie mrozu łagodzi oczywiście pokrywa śnieżna.
Większa warstwa śniegu i jej zlodowacienie, która zalega przez dłuższy okres może utrudnić
dostęp powietrza do liści i może być przyczyną wyprzenia i gnicia roślin. Rzepakowi
ozimemu może zagrażać jeszcze inne zjawisko, które może prowadzić do zniszczenia rośli
jest to zjawisko wysmalania rzepaku przez wiatry. Rzepak nie przykryty śniegiem w czasie
przymrozków pod wpływem wiatru przy końcu zimy może zniszczyć rośliny poprzez ich
wysuszenie.
5. ZNACZENIE GOSPODARCZE
Rzepak dostarcza tłuszczów wykorzystywanych do celów spożywczych jak i do celów
technicznych jak i energetycznych jako biopaliwo. Surowiec spożywczy to przede wszystkim
olej jadalny, margaryna, wyroby cukiernicze, piekarnicze i konserwy. Zastosowanie
techniczne jest dużo większe, jest podstawowym surowcem do produkcji mydła i środków
piorących, oraz pokostów, farb i lakierów.
Używany jest przemyśle kosmetycznym i do farbowania ,wykańczania i impregnowania
tkanin, wyprawiania skór. Używany jest do produkcji mas plastycznych i izolacyjnych. Jest
składnikiem wielu środków ochrony roślin. Dość powszechnie używany jest w przemyśle
farmaceutycznym. Makuchy i śruty są paszami treściwymi. Rzepak zielony może być
również spasany przez owce i bydło, a nadto jest używany jako doskonały poplon
ścierniskowy. Obecnie jest duże zapotrzebowanie na rzepak w energetyce na biopaliwa.
Bardzo dobry przedplon dla innych roślin, gdyż rzepak zakorzenia się głęboko i uruchamia
pokarmy z głębszych warstw gleby.
Źródło: http://rzepak.uprawy.info/wiadomosci-ogolne