O znaczeniu współpracy w życiu społecznym

Autor: Janusz Żmijski
Waga umiejętności współpracy w życiu społecznym
Rzadko się zdarza, by specjaliści i programiści z różnych dziedzin tak zgodnie postrzegali
wagę jakiejś umiejętności kształconej w szkole, jak ma to miejsce w przypadku współpracy.
Czołowi menedżerowie, przedsiębiorcy, politologowie, socjologowie i psychologowie
społeczni mówią jednym głosem: ludzie potrafiący współpracować potrzebni są od zaraz
polskim organizacjom, instytucjom i firmom – a w szczególności polskiej demokracji.
Andrzej Klesyk1 ujął to ze swojego menedżerskiego punktu widzenia następująco: Kogo
zatem szukają firmy takie jak PZU? […] Szukają potencjału, który można wydobyć. Szukają
talentu. Talentu, czyli kogo? Kogoś, kto np. jest zdolny do myślenia holistycznego
i nieschematycznego, umie się uczyć i selekcjonować wiedzę, potrafi pracować w zespole lub
w sieci, wie jak zaplanować i wykonać na czas swoją pracę. Następnie wskazał na pożądane
cechy i postawy, które winny charakteryzować utalentowanego pracownika: zdolność
rozumienia innych i współczucia im, uczciwość, odwaga, gotowość do stawiania sobie
ambitnych celów i osiągania ich bez naruszania godności innych osób2. Nietrudno zauważyć,
że wszystkie one są powiązane w taki czy inny sposób z umiejętnością współpracy.
Autorzy corocznie publikowanej „Diagnozy społecznej” dopowiadają ważną konstatację:
umiejętność i gotowość do współpracy to niezbędny i kluczowy warunek dalszego rozwoju
Polski. Zauważają, że szkoła, obok firm i urzędów, to miejsce, gdzie można do nauki zasad
współpracy namawiać - i gdzie taka nauka powinna mieć miejsce. Konstatują: „Polacy nie
umieją się organizować i skutecznie działać wspólnie, chyba że chodzi o strajk lub protest przeciw budowie drogi w sąsiedztwie, urządzeniu w ich gminie wysypiska cudzych śmieci czy
budowie w ich miejscowości hospicjum. Nie umieją, bo się tego nie nauczyli z ich, ubogiego
doświadczenia. Nie umieją, bo nie działają, a nie działają, bo nie umieją – jest to błędne koło
działań dla społeczności”3.
Decydenci oświatowi dostrzegli ten wymiar społecznych oczekiwań. Aktualna podstawa
programowa sytuuje współpracę w grupie „najważniejszych umiejętności zdobywanych przez
ucznia w trakcie kształcenia ogólnego” w odniesieniu do wszystkich etapów edukacyjnych4.
Wskazanie polskich programistów edukacyjnych współbrzmi z tendencjami europejskimi.
Autorzy zestawu Europejskich Kompetencji Kluczowych (EKK) lokują współpracę wśród
postaw związanych z kompetencją społeczną i obywatelską, stwierdzając, że jest ona
jednym z jej filarów, obok asertywności i prawości. Określone zostały także dwa
fundamentalne obszary, w których umiejętność współpracy ma szczególne zastosowanie:
życie zawodowe i społeczne, ze szczególnym wskazaniem na życie obywatelskie5.
Polski menedżer, aktualny prezes zarządu PZU SA.
Andrzej Klesyk, Diamenty z miękkimi kompetencjami, GW nr 95. 7520 z dnia 44 kwietnia 2012r.
3
DIAGNOZA SPOŁECZNA, raporty: Czapiński J., Panek T. (red.) (2011. 2013). Diagnoza społeczna [2011,
2013]. www.diagnoza.com [pobr..01.10.2015]; Cytat pochodzi ze s. 284.
4
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. (Dziennik Ustaw z dnia
15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17), Załączniki nr 2 i 4.
5
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w
procesie
uczenia
się
przez
całe
życie
(2006/962/WE),
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:394:0010:0018:pl:PDF
1
2
Niemal każdego dnia do owego „chóru” zwolenników współpracy dołącza się ktoś nowy. Ta
sytuacja tworzy sprzyjające tło dla szkół, które chcą położyć większy nacisk na kształcenie tej
umiejętności oraz dyrektorów, którzy planują stosowne zmiany w swoich placówkach.
Dostarcza im argumentów dla podstawowych współudziałowców szkolnych społeczności:
rodziców, którzy chcą dla swoich dzieci większych szans na rynku pracy (umiejętność
współpracy to zasób wartościowy dla pracodawców), nauczycieli - społeczników
(umiejętność współpracy to niezbędny warunek powstania i rozwoju społeczeństwa
obywatelskiego), czy nauczycieli- pragmatyków (kształcenia umiejętności współpracy
domagają się od szkół zarówno władze oświatowe, jak i opinia publiczna).
Niektórzy wpływowi współcześni myśliciele i progności – na przykład amerykański politolog
Francis Fukujama – twierdzą, że właśnie ugruntowana i powszechna umiejętność do
grupowej współpracy jest najważniejszym warunkiem dobrobytu danego kraju, gdyż pozwala
w pełni wykorzystać pojawiające się możliwości rozwoju gospodarczego6. Na wszystkich
poziomach społecznych, jeśli tylko ludzie umiejętnie ze sobą współpracują, zaobserwowano
pozytywne tego efekty. Korzyści wynikające z właściwie zorganizowanej pracy zespołowej
wykonywanej przez kompetentnych członków danej grupy wyraża się często przy pomocy
równania 2 + 2 > 4. W sprzyjających warunkach pojawia się bowiem efekt synergii, który
sprawia, że rezultaty działań zespołu przekraczają sumę efektów działań indywidualnych jego
członków.
Podsumowując: umiejętności współpracy są pożądane, w szczególności we współczesnych
firmach i przedsiębiorstwach oraz w życiu obywatelskim. Warto podkreślić, że choć szkoła
jest miejscem, gdzie są one dopiero kształtowane, sama także staje się beneficjentem, jeżeli
zdecyduje się na podjęcie stosownych działań:
Korzyści ze współpracy, które odnosi
pracodawca
społeczeństwo obywatelskie
Dobrze zorganizowana praca Kompetencja
współpracy,
zespołowa:
powszechnie występująca i
efektywnie wykorzystana:
 przyspiesza realizację
zadań
 poprawia stan kapitału
społecznego- czyli
 zwiększa szanse na ich
zestawu nieformalnych
powodzenie
wartości i norm etycznych
 jest katalizatorem więzi
wspólnych dla członków
między
danego społeczeństwa
szkoła
Integralne
podejście
kształcenia współpracy:
do
 korzystnie działa na
atmosferę szkoły
i samopoczucie uczniów
 zwiększa efektywność
wychowawczą, rozwijając
umiejętności i postawy
korzystne
Francis Fukujama, Zaufanie: kapitał społeczny a droga do dobrobytu, przekł. z ang. Anna i
Leszek Śliwa, PWN, Warszawa - Wrocław 1997.
6
współpracownikami,
łagodzi napięcia
emocjonalne
 sprzyja większemu
angażowaniu się
pracowników w obowiązki
 tworzy „efekt synergii”,
dzięki któremu
współpracująca grupa jest
bardziej efektywna
w działaniu, niż
poszczególni jej
członkowie pracujący
osobno.
umożliwiających im
skuteczne współdziałanie7
 poprawia klimat
społeczny, stymuluje
wzrost poziomu zaufania
wzajemnego członków
danej wspólnoty
 sprzyja tworzeniu sieci
organizacji i inicjatyw
 sprzyja wzrostowi kapitału
ludzkiego.
z wychowawczego punktu
widzenia
 może wpływać na
podwyższenie wyników
nauczania, jeśli są
wdrażane w szkole metody
autentycznego uczenia się
we współpracy
 tworzy efekty mające
pozytywne znaczenie dla
przyszłości uczniów.
Źródło: Janusz Żmijski, fragment tekstu dla czasopisma Dyrektor Szkoły pt. „Szkoła
współpracy”
7
Diagnoza społeczna… s. 284.