PROGRAM 1000 pierwszych dni dla zdrowia dziecka

PROGRAM 1000 pierwszych dni dla zdrowia dziecka
Sprawdź jak prawidłowo żywić swoje dziecko w wieku:
•
•
•
•
0 - 6 miesięcy
7 - 12 miesięcy
13 - 24 miesięcy
25 - 36 miesięcy
KARMIENIE PIERSIĄ, ZALETY DLA MATKI I DZIECKA
To, czym karmisz swojego maluszka, wpływa nie tylko na jego prawidłowy wzrost
i zwiększanie masy ciała. Rodzaj pokarmu determinuje również jego przyszłe zdrowie
nawet w dorosłym życiu!
Mleko matki jest najbardziej właściwym pokarmem dla noworodka, zawierającym
składniki odżywcze potrzebne do prawidłowego rozwoju dziecka. Mleko kobiece
chroni niemowlę przed chorobami i infekcjami. Jest ono idealnie dostosowane do
możliwości niedojrzałego układu pokarmowego dziecka – lekkostrawne i łatwo
przyswajalne. Nie istnieje żaden inny pokarm, który dorównywałby mleku matki
i cechował się wszystkimi jego właściwościami, kluczowymi w początkowych
miesiącach życia dziecka. Wyłączne karmienie piersią do szóstego miesiąca życia
dziecka włącznie jest zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)
i lekarzy.
Zalety karmienia piersią dla dziecka
Pełnowartościowy, zdrowy pokarm
Mleko kobiece jest źródłem kluczowych dla rozwoju malucha przeciwciał, które
wspomagają
niedojrzały
układ
odpornościowy
niemowlęcia.
W początkowych miesiącach życia całkowicie zaspokaja potrzeby energetyczne
i odżywcze organizmu dziecka.
Mleko matki zawiera również najważniejsze składniki odżywcze, niezbędne do
prawidłowego wzrostu dziecka. Jedyny wyjątek stanowią witaminy D i K – ich
zawartość w mleku matki jest mniejsza, niż potrzebuje tego organizm dziecka. Dzieci
karmione wyłącznie piersią powinny dodatkowo otrzymywać suplementy tych
witamin. Istotne jest, by podawać dziecku suplementy witaminowe dopiero po
skonsultowaniu się z lekarzem pediatrą.
Rozwój układu nerwowego
Liczne badania naukowe potwierdzają, że mleko matki odgrywa kluczową rolę
w rozwoju układu nerwowego niemowlęcia. Karmienie piersią rozwija umiejętności
poznawcze malucha, a zawarte w mleku składniki wspomagają rozwój jego mózgu
i narządu wzroku.
Mniejsze ryzyko nadwagi i otyłości
Karmienie piersią w okresie niemowlęcym zmniejsza ryzyko nadwagi i otyłości
dziecka w późniejszym wieku szkolnym aż o 35% w porównaniu z dziećmi, które
nigdy nie były karmione piersią. Mleko prawidłowo odżywiającej się mamy zawiera
właściwą kompozycję składników odżywczych, gwarantującą prawidłowy przyrost
masy ciała i wzrostu malucha. Lekarz na każdej wizycie powinien określać, na którym
centylu znajduje się dziecko. Wyniki każdorazowo należy umieszczać na siatkach
centylowych. To pozwoli w łatwy i szybki sposób kontrolować, czy niemowlę rozwija
się prawidłowo.
Budowanie odporności i zapobieganie chorobom
Podawanie maluchowi mleka matki od pierwszych dni jego życia pobudza jego układ
immunologiczny i zmniejsza ryzyko wystąpienia w przyszłości wielu przewlekłych
chorób. Karmienie piersią działa ochronnie. U dzieci karmionych mlekiem mamy
obserwuje się rzadsze występowanie biegunki, infekcji dróg oddechowych, zapalenia
ucha środkowego czy rzadsze ryzyko chorób alergicznych.
Zalety karmienia piersią dla mamy
Wygoda
Masz dostęp do pokarmu dla dziecka wszędzie i o każdej porze, bez konieczności
podgrzewania pokarmu lub sterylizowania butelki. Jeśli dzieckiem opiekuje się jego
tata, wystarczy, abyś wcześniej odciągnęła mleko do specjalnego pojemnika
i odpowiednio je przechowywała – pełnowartościowy, odżywczy pokarm będzie już
czekał, gdy maluszek zgłodnieje.
Zapobieganie chorobom
Badania wykazały, że u kobiet, które karmiły piersią, ryzyko zachorowania na raka
sutka jest znacznie niższe niż u kobiet, które nie karmiły naturalnie. Istotny jest
również łączny czas karmienia – im dłużej po urodzeniu dziecko karmione jest
piersią,
tym
mniejsze
istnieje
ryzyko
rozwoju
raka
piersi
u kobiety. Karmienie naturalne uważane jest również za czynnik ochronny przed
wystąpieniem raka jajnika.
Dla obojga
Bliskość!
Bliski kontakt z ciałem mamy zapewnia maluchowi poczucie bezpieczeństwa i buduje
relację emocjonalną. Dotyk i intymność związane z karmieniem piersią tworzą
wyjątkową więź pomiędzy mamą i dzieckiem.
ROZSZERZANIE DIETY W 1. ROKU ŻYCIA DZIECKA
W zależności od tego, czy karmisz swoje dziecko piersią, czy mlekiem
modyfikowanym, przychodzi taki czas, kiedy samo mleko nie zaspokaja już
wszystkich potrzeb niemowlęcia. Wówczas między 17. a 26. tygodniem życia dziecka
należy rozpocząć wprowadzanie posiłków uzupełniających.
Konsystencję posiłków dostosowuj do wieku i umiejętności dziecka
Na początku rozszerzania diety dziecka przez pierwsze 3-4 dni zupka jarzynowa
powinna być niewiele gęstsza od mleka, najlepiej, aby delikatnie spływała z łyżeczki.
Między 5. a 7. miesiącem życia dziecka posiłki z owoców, warzyw czy mięsa powinny
być miksowane aż do osiągnięcia gładkiej, kremowej konsystencji potrawy, na
początku rzadszej, potem gęstszej. Około 8. miesiąca życia nie musisz już dokładnie
przecierać zupki dziecka – mogą się w niej znajdować niewielkie, ale wyczuwalne
grudki. Z kolei około 9. miesiąca życia konsystencja podawanych dziecku potraw
powinna zachęcać do gryzienia i żucia. Nie przejmuj się, jeśli Twój maluch nie ma
jeszcze ząbków – jego dziąsła są na tyle twarde, że bez trudu poradzą sobie
z pogryzieniem miękkich grudek jedzenia. Zmiana konsystencji posiłków jest bardzo
ważna w rozwoju aparatu mowy dziecka, dlatego dbaj, by w ciągu pierwszych
miesięcy wprowadzania nowych dań do diety konsystencja posiłków zmieniała się od
prawie płynnych do wymagających pogryzienia.
Jak podawać nowe pokarmy?
Kilka prostych zasad pomoże Ci odpowiednio rozpocząć, a następnie kontynuować
rozszerzanie diety:
Nowe produkty należy wprowadzać pojedynczo. Zachowaj odstęp około 1-2 dni.
Dzięki temu łatwiej zaobserwujesz, czy dziecko nie ma żadnych dolegliwości po
konkretnym produkcie.
Na początku wybieraj jednoskładnikowe dania, najlepiej warzywne, np. marchewkę,
dynię, zielony groszek, ziemniaki i wiele innych.
Dodatkowo zaleca się, by nowy posiłek podawać dziecku po zakończonym karmieniu
mlekiem. Podawaj niewielką ilość produktu na odpowiedniej łyżeczce (Zobacz
artykuł: Pierwsza łyżeczka do karmienia). Przed ukończeniem 8. miesiąca życia
dziecko powinno już przyzwyczaić się do spożywania posiłków z łyżeczki. Około 9.
miesiąca życia maluch może zacząć próbować jeść samodzielnie. Początkowo
będzie to robił, używając rączek, które stają się coraz sprawniejsze. W kolejnych
miesiącach możesz podać mu jego własną łyżeczkę.
Zadbaj o różnorodność diety
Warto wprowadzać do diety dziecka różnorodne smaki. Dzięki temu maluch łatwiej
oswoi się z nowymi produktami i chętniej będzie zjadał przygotowywane przez
rodziców dania. Urozmaicanie menu to też korzyść na przyszłość – dostarczanie
organizmowi dziecka ważnych składników odżywczych z szerszej gamy produktów.
Pamiętaj, by nie dosalać i nie dosładzać posiłków dziecka. W ten sposób nie
rozwiniesz u dziecka preferencji do smaków słodkich lub słonych w przyszłości.
Gdy dziecko nie chce jeść nowych produktów
Nie zniechęcaj się, jeśli wszystkie podawane dziecku nowe potrawy zamiast w jego
brzuszku lądują na podłodze. Maluch potrzebuje czasu, by oswoić się z nowymi
smakami, konsystencją potraw i niezwykle trudną sztuką jedzenia z łyżeczki.
Eksperci podkreślają, że czasami należy podawać nowy produkt nawet 15 razy,
zanim dziecko zaakceptuje jego smak. A więc zachowaj cierpliwość!
PRODUKTY SPOŻYWCZE, KTÓRE NALEŻY WYKORZYSTYWAĆ W ŻYWIENIU
DZIECKA
Aby zapewnić dziecku prawidłowy rozwój, zadbaj o zróżnicowanie jego diety, tak by
była zbilansowana pod względem energii oraz by zawierała wszystkie niezbędne
składniki pokarmowe. Dlatego podczas przygotowywania posiłków wykorzystuj
różnorodne produkty, starając się, aby każdego dnia jadłospis dziecka zawierał
pokarm ze wszystkich grup spożywczych, w odpowiednich dla jego wieku i wzrostu
ilościach. Grupy spożywcze, które są niezbędnymi elementami codziennej diety, to:
owoce, warzywa, produkty mleczne, mięso, drób, ryby i jaja, produkty zbożowe oraz
woda.
Owoce
Są naturalnym źródłem witamin, głównie witaminy C i A oraz cukrów: glukozy,
fruktozy i sacharozy. Składniki mineralne zawarte w owocach, takie jak potas,
magnez, wapń, żelazo, cynk, wchodzą w skład m.in. zębów, kości, płynów
ustrojowych czy enzymów. Błonnik i pektyna ułatwiają przemianę materii i pomagają
usuwać z organizmu dziecka szkodliwe substancje. Soki z owoców są źródłem wielu
składników odżywczych, ale pamiętaj, żeby zachować umiar - nie podawaj ich więcej
niż pół szklanki dziennie. Zbyt duża ilość cukrów prostych, które znajdują się
w sokach, może powodować otyłość, próchnicę i zahamowanie apetytu, a także
wpływać negatywnie na wchłanianie niektórych minerałów, np. cennego żelaza.
Warzywa
Niedobór warzyw w diecie dziecka to poważny błąd
żywieniowy. Warzywa są bowiem ważnym źródłem składników odżywczych: witamin,
składników mineralnych czy błonnika pokarmowego. Warto podawać warzywa
zielone (groszek, szpinak, zielona fasolka), które są przede wszystkim źródłem
kwasu foliowego i witamin B6 i B2 oraz ciemnozielone warzywa liściaste (np.
brokuły), zawierające witaminy rozpuszczalne w tłuszczach E i K. Rośliny strączkowe
są bogate w białko roślinne, a dobrym źródłem witaminy C jest pietruszka, kapusta,
pomidory, papryka. Pamiętaj, żeby korzystać z sezonu letniego i kupować świeże
warzywa i zioła. Mrożonki i inne warzywne przetwory warto wykorzystywać w sezonie
zimowo-wiosennym.
Mleko i produkty mleczne
Udział mleka i produktów mlecznych w diecie
dziecka jest istotny przede wszystkim ze względu na zawartość wapnia i białka oraz
witamin z grupy B. Mleko (w tym mleko modyfikowane) oraz produkty mleczne, takie
jak jogurty, kefiry, sery twarogowe czy sery żółte, zawierają znaczne ilości wapnia,
który ma szczególne znaczenie w procesie wzrostu kości i zębów. Najlepiej
tolerowanym produktem mlecznym przez dzieci są kefiry i jogurty, gdyż mają
obniżoną zawartość laktozy. W żywieniu polecane są produkty mleczne naturalne,
ewentualnie z dodatkiem miodu lub świeżych owoców.
Mięso, drób i jaja
Główną zaletą w uwzględnieniu mięsa w jadłospisie dziecka jest uzyskanie łatwo
przyswajalnego źródła żelaza i białka, a także obecność witamin B1, B12 i witaminy
PP. Wybieraj mięso chude, np. drobiowe, które jest lekkostrawne, a 1-2 x w tygodniu
mięso z ryb, które zawiera dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3.
Podawaj dziecku tylko wysokiej jakości mięso gotowane i pieczone o znanym Ci
pochodzeniu i recepturach. Jaja w diecie dziecka dostarczają dużej ilości minerałów
(żelaza, potasu, magnezu) i wielu witamin (A, E, D, PP, kwas foliowy). Bogate są
także w nienasycone kwasy tłuszczowe, wspomagające rozwój układu nerwowego.
Zalecane są 3-4 jaja tygodniowo.
Produkty zbożowe
Są
źródłem
skrobi,
która
powinna
być
podstawowym węglowodanem w diecie dzieci. Dostarczają także witamin z grupy B
i wielu składników mineralnych (m.in. fosforu, wapnia, magnezu). Istotną funkcję
pełni w organizmie błonnik, który nie ulega trawieniu, ale wspomaga pracę jelit
i ułatwia wypróżnianie. W diecie dzieci poleca się urozmaicone produkty zbożowe.
Wymiennie podawaj pieczywo pełnoziarniste, jasne i ciemne, różnego rodzaju kasze
– grube i drobne, a także makarony i płatki śniadaniowe bez dodatku cukru.
Tłuszcze
Rola tłuszczów w prawidłowym funkcjonowaniu jest ogromna. Długołańcuchowe
wielonienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne do rozwoju mózgu i siatkówki oka.
Tłuszcz w diecie dzieci powyżej 1. roku życia powinien zajmować 30-35%
zapotrzebowania na energię (czyli więcej niż w diecie dorosłego), dlatego nie należy
go rygorystycznie ograniczać. Podawaj dziecku przede wszystkim tłuszcze
pochodzenia roślinnego, które są źródłem nienasyconych i wielonienasyconych
kwasów tłuszczowych, takie jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy. Możemy je
stosować na surowo do surówek, sałatek, ale także do smażenia, ponieważ są
odporne na wysoką temperaturę. Źródłem tłuszczów są także produkty mleczne,
drób, ryby i żółtko jaj.
Woda
Pamiętaj, jak wielkie znaczenie w żywieniu dziecka
ma woda. Jej niedobór może spowodować zmęczenie, senność, obniżenie
koncentracji, a nawet pogorszenie pracy narządów wewnętrznych. Dostarczasz jej
swojemu dziecku na różne sposoby: w mleku modyfikowanym, w jedzeniu, np.
w zupkach. Gdy dziecku chce się pić, zaproponuj mu wodę, która najlepiej ugasi jego
pragnienie. Unikaj wód smakowych, które często są dosładzane. Wybieraj wody
niskozmineralizowane z atestem.
Aby ułatwić sobie układanie jadłospisu dla Twojego dziecka, korzystaj
z przygotowanego przez nas modelowego talerzyka żywieniowego. Obrazuje on
zapotrzebowanie na dane produkty wyrażone w ilości porcji.
NEOFOBIA, CZYLI KIEDY DZIECKO NIE CHCE JEŚĆ
Niechęć i niepewność próbowania i spożywania nowych pokarmów, zwana neofobią,
jest bardzo częstym zjawiskiem u dzieci. Najsilniej jest to wyrażone między 2. a 5.
rokiem życia, kiedy przybywa nowych produktów w jadłospisie malucha. Dziecko nie
okazuje zainteresowania posiłkom, których nie zna, i denerwuje się, kiedy próbujesz
go nimi karmić. Najczęściej odmawia jedzenia warzyw, mięsa i owoców.
Wiedz, że dzięki Twojej pomocy dziecko nauczy się w końcu jeść zróżnicowane
posiłki. Pamiętaj, że odmowa jedzenia nie jest trwała, dlatego nie należy zniechęcać
się po kilku próbach. Cierpliwe podawanie niechcianego pokarmu (nawet do 10-15
razy!) może zaowocować sukcesem. Zaufanie dziecka do podawanego posiłku
wzrasta, kiedy widzi, że zjadają go również osoby dorosłe (np. rodzice).
Dziecko, które jest zbyt głodne albo zmęczone, często grymasi przy jedzeniu.
Dlatego warto regularnie podawać mu posiłki (co 3-4 godziny) i zadbać o higienę
snu.
Pamiętaj, że jego apetyt na zdrowe jedzenie zależy również od tego, co jada między
głównymi posiłkami. Nie podawaj dziecku napojów gazowanych czy też chipsów,
które chwilowo zaspokajają apetyt, ale są ubogie w składniki odżywcze. Do picia
między posiłkami podawaj wyłącznie niskozmineralizowaną wodę, która najlepiej
ugasi pragnienie dziecka.
Chwal dziecko, kiedy zaczyna próbować produktów, które wcześniej odrzucało.
Pamiętaj o utrzymaniu spokojnej atmosfery przy jedzeniu, pozwól dziecku się
pobrudzić.
Postaraj się stosować 5 złotych zasad zdrowego odżywiania, które pozwolą
dziecku wyrobić prawidłowe nawyki żywieniowe.
5 ZŁOTYCH ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA NA 1000 PIERWSZYCH DNI
Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny
wzrost i rozwój dziecka w pierwszych latach jego życia. Pod pojęciem zdrowej diety
kryje się urozmaicony, polecany w żywieniu dzieci asortyment żywności, właściwa
liczba posiłków o odpowiedniej wartości energetycznej i odżywczej oraz
regularność ich podawania. Poznaj 5 złotych zasad zdrowego odżywiania dzieci w
kluczowym momencie ich rozwoju. W układaniu optymalnej diety pomocny będzie
modelowy talerz żywieniowy.
•
1. WYŁĄCZNE KARMIENIE PIERSIĄ DO 6. MIESIĄCA ŻYCIA DZIECKA
Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla niemowlęcia. Zawiera wszystkie składniki
odżywcze, potrzebne do prawidłowego rozwoju. A przy tym chroni niemowlę przed
chorobami i infekcjami. Jest ono idealnie dostosowane do możliwości
niedojrzałego układu pokarmowego dziecka –jest lekkostrawne i łatwo
przyswajalne. Nie istnieje żaden inny pokarm, który dorównywałby mleku matki i
cechował się wszystkimi jego właściwościami, kluczowymi w początkowym okresie
życia dziecka. Wyłączne karmienie piersią do szóstego miesiąca życia włącznie, a
następnie wprowadzanie posiłków uzupełniających oraz kontynuacja karmienia
mlekiem kobiecym do dwóch lat lub dłużej jest zalecane przez Światową Organizację
Zdrowia (WHO).
•
2. ZBILANSOWANA DIETA DZIECKA
Posiłki podawane maluchom powinny być regularne, różnorodne
i pełnowartościowe. A także prawidłowo zbilansowane pod względem energii
i ważnych składników pokarmowych, takich jak białka, tłuszcz, witaminy oraz
składniki mineralne, szczególnie żelazo i wapń. Do przygotowywania potraw dla
dzieci należy wykorzystywać najwyższej jakości produkty spożywcze, takie jak mleko
i produkty mleczne, pieczywo, kasze, mięso, drób, ryby, owoce i warzywa. Przy
układaniu diety dziecka pomocny będzie modelowy talerz żywieniowy, który
obrazuje udział poszczególnych grup produktów, wyrażony w ilościach porcji
w jadłospisie dziecka.
•
3. ODPOWIEDNIA ILOŚĆ WITAMINY D PRZEZ CAŁY ROK
Witamina D jest niezbędna do prawidłowego rozwoju każdego dziecka, a jej niedobór
może być przyczyną występowania wad postawy u dziecka, kruchości kości, złego
funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego, osłabienia organizmu
i zmniejszenia odporności. Dobrym, naturalnym źródłem witaminy D są niektóre ryby
(np. łosoś, halibut) oraz tran. Niestety, przeciętna dieta z reguły nie dostarcza
dziecku odpowiedniej ilości tego składnika. Specjaliści zalecają zatem, by
stosować suplementację wit. D przez cały rok lub uzupełniać potrzebną dawkę
podając produkty spożywcze wzbogacone (np. mleko modyfikowane, kaszki
zbożowe). Jeżeli chcesz zweryfikować, czy ilość witaminy D z diety Twojego dziecka
jest wystarczająca, porozmawiaj z lekarzem pediatrą lub lekarzem rodzinnym.
•
4. OGRANICZENIE SOLI I CUKRU W DIECIE
Z badań wynika, że około 90% dzieci do trzeciego roku życia spożywa zbyt dużo
soli, a 80% zbyt dużo cukru. Rodzice często doprawiają potrawy podawane
dziecku, ponieważ wydają im się one zbyt mało wyraziste w smaku. Tymczasem sól
i cukier nadmiernie obciążają rozwijający się dopiero układ pokarmowy i utrudniają
jego prawidłowe działanie. Soki i słodzone napoje, słodycze oraz inne dosładzane
sacharozą produkty przyczyniają się do rozwoju próchnicy zębów, nadmiaru masy
ciała, zaburzeń łaknienia i zaparć. Nauczenie dziecka, że pyszną i pożywną
przekąskę stanowi owoc, a nie słodki herbatnik oraz wpajanie pozytywnych
nawyków żywieniowych, to najlepszy start w zdrową przyszłość, jaki mogą
zapewnić maluchowi rodzice.
•
5. PIĘĆ REGULARNYCH POSIŁKÓW DZIENNIE
W prawidłowym żywieniu dziecka bardzo ważna jest regularność spożywania
posiłków i ich odpowiednia liczba. Dziecko powinno otrzymać 5 posiłków w ciągu
dnia. Na zbilansowaną całodzienną dietę dziecka składają się 3 posiłki
podstawowe, czyli śniadanie, obiad i kolacja oraz 2 posiłki uzupełniające - drugie
śniadanie i podwieczorek. Zalecana jest przerwa pomiędzy posiłkami, wynosząca ok
3-4 godzin. Ze względu na małą pojemność żołądka dziecko powinno otrzymywać
takie ilości potraw, które są zgodne z indywidualnymi potrzebami, ale dostarczają
właściwej ilości energii. Nie przekarmiaj dziecka - szanuj jego apetyt. Pamiętaj, Ty
decydujesz o tym, co dziecko je, a dziecko decyduje o tym, ile zje.
ZASADY KARMIENIA
Dbaj o prawidłowe granice. To rodzice powinni podejmować decyzję kiedy i co
będzie jadło dziecko. Pozwól natomiast dziecku zdecydować, jaką ilość produktu
spożyje.
Pilnuj czasu karmienia. Maluch powinien zacząć jeść w ciągu 15 minut od podania
mu posiłku.
Nie należy pospieszać dziecka, ale karmienie nie powinno trwać dłużej niż 30 minut.
Dbaj o warunki, w jakich karmisz dziecko. Nie rozpraszaj malucha – podawaj mu
posiłek w cichym pomieszczeniu, wyłącz telewizor, przycisz radio. Podczas posiłku
korzystaj z wysokiego krzesełka przeznaczonego dla niemowląt – ograniczy to
maluchowi możliwość przemieszczania się. Ustaw krzesło dziecka przy rodzinnym
stole i zachęcaj, by siedziało w tym miejscu przez cały czas trwania posiłku. Możesz
dać dziecku zabawkę, by zachęcić je do rozpoczęcia posiłku – później jednak należy
ją schować, by nie odwracała uwagi od jedzenia.
Pobudzaj apetyt. Zachowuj regularne, 3-4 godzinne przerwy między posiłkami
dziecka. Staraj się, by pory karmienia dziecka odpowiadały porom posiłków
dorosłych, tak byście mogli wspólnie w nich uczestniczyć. Unikaj podawania
przekąsek i napojów (soków, mleka) pomiędzy posiłkami – tłumią one apetyt na
większy posiłek. Jeśli maluch jest spragniony, pozwól mu napić się niegazowanej
wody.
Podawaj jedzenie odpowiednie do wieku. Porcje podawane dziecku powinny być
nieduże, a ich konsystencja i skład dostosowane do wieku dziecka. Pomocne
w planowaniu posiłków młodszych dzieci są schematy żywienia, a starszych
modelowy talerzyk żywieniowy i piramida żywienia.
Regularnie wprowadzaj nowe pokarmy. Szanuj niechęć dziecka do nowych
produktów – proponuj mu nowości, ale nie zmuszaj do spożywania. Pamiętaj, by
chwalić dziecko, gdy zje nowy rodzaj pokarmu. Nowe posiłki podawaj nawet 10-15
razy, zanim zupełnie z nich zrezygnujesz – czasem potrzeba aż tyle czasu, by
maluch przyzwyczaił się do nowego smaku. Dbaj o różnorodność produktów
żywieniowych.
Pozwól dziecku jeść samodzielnie. Zaoferuj maluchowi własną łyżeczkę,
odpowiednią dla jego wieku.
Akceptuj nieporządek. Podając dziecku posiłek używaj śliniaka z rynienką, w której
zbiera się spadające jedzenie, lub podłóż pod krzesło prześcieradło albo ręcznik.
Pozwól dziecku się ubrudzić – nie przeszkadzaj mu w trakcie posiłku i wytrzyj mu
buzię dopiero po jego zakończeniu.
Pilnuj swojej postawy – dbaj o pozytywne nastawienie. Bardzo ważne we
wprowadzaniu nowych produktów żywieniowych jest również odpowiednie
nastawienie rodziców. Nie złość się więc, gdy dziecko nie chce jeść lub przedłuża
posiłek. Nie udawaj też, że jedzenie jest zabawą, np. tworząc animacje. Nigdy nie
traktuj jedzenia jako nagrody za dobre zachowanie.
RYBY W DIECIE DZIECKA
Ryby są źródłem pełnowartościowego i łatwo przyswajalnego białka oraz dobrych
kawasów tłuszczowych, które są niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju
Twojego dziecka. Dlatego też są one bardzo istotnym elementem diety w ciągu
pierwszych trzech lat życia - gdy dziecko rośnie tak intensywnie. Zaleca się
spożywanie ryb co najmniej raz, a najlepiej dwa razy w tygodniu.
Jednak nie wszystkie ryby nadają się do spożycia przez małe dzieci. Istotny jest
również ich sposób przyrządzania.
Jakie ryby podawać dziecku?
Ryby różnią się między sobą zawartością składników odżywczych. Ważne jest, aby
podawać dziecku ryby morskie - zarówno tłuste, jak i chude, a także ryby
słodkowodne. Do szczególnie zalecanych dla dzieci ryb tłustych należą: łosoś,
makrela atlantycka. Ryby chude, które powinny być spożywane przez dziecko to:
dorsz, morszczuk, mintaj, sola. Z ryb słodkowodnych najlepsze będą: karp, pstrąg
oraz węgorz.
Niezalecane dla dzieci są ryby drapieżne, takie jak okoń, makrela królewska,
miecznik oraz rekin. Kumulują one więcej szkodliwych substancji i metali ciężkich.
Jak przyrządzać ryby dla dziecka?
Najlepiej gotować ryby w wodzie i na parze oraz piec w folii. Nie zaleca się natomiast
podawania dziecku ryb smażonych na głębokim tłuszczu. Jeśli zdecydujesz się na
gotowanie - pamiętaj, by wrzucić rybę do gotującej się wody. W ten sposób zachowa
ona wiele cennych składników.
Zanim podasz dziecku rybę, dokładnie obierz ją z ości. Mogą one znajdować się
nawet w filetach rybnych. Najbezpieczniej jest podawać dzieciom ryby w postaci
zmielonej.
O czym jeszcze należy pamiętać?
Unikaj ryb wędzonych. W trakcie wędzenia wytwarzają się szkodliwe związki,
a dodatkowo produkty te zawierają znaczne ilości soli. Zrezygnuj też z konserw
rybnych i ryb w zalewach - ich skład często nie jest odpowiedni dla małego dziecka.
Kupując rybę, wybieraj świeże, jędrne mięso o delikatnym zapachu. Intensywny rybi
zapach może oznaczać, że produktu nie jest świeży.
Staraj się wybierać mniejsze okazy. Większe ryby są zazwyczaj starsze, mogą więc
zawierać więcej szkodliwych substancji, które skumulowały się w trakcie ich życia.
Wybierając rybę mrożoną, zwróć uwagę na jej glazurę. Powinna być przejrzysta
i jednakowej grubości. Zbyt gruba warstwa lodu może świadczyć o nieodpowiednim
przechowywaniu.
Ryby można podawać już w 7. miesiącu życia dziecka. Jednak w sytuacji, gdy
u dziecka stwierdzono alergię pokarmową, należy poczekać nieco dłużej
z wprowadzaniem ich do diety.
Zdrowe jak ryby
Ryby zawierają dobre nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i w mniejszych
ilościach omega-6. Są one szczególnie ważne dla prawidłowego rozwoju dzieci,
ponieważ odgrywają istotną rolę w rozwoju funkcji poznawczych oraz prawidłowym
przebiegu procesu widzenia. Substancje te wspomagają też odporność młodego
organizmu. Mięso ryb morskich dostarcza także jodu – mikroelementu, który wpływa
na odpowiedni rozwój mózgu. Zawiera też cenną witaminę D.
Dlatego tak ważne jest, by w diecie Twojego dziecka co najmniej raz w tygodniu były
obecne odpowiednie gatunki ryb, przygotowywane we właściwy sposób.
JAKICH RYB NIE NALEŻY PODAWAĆ MAŁYM DZIECIOM?
War
to pamiętać, iż nie wszystkie ryby nadają się do spożycia przez małe dzieci.
Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku ryb drapieżnych, takich
jak okoń, makrela królewska, miecznik oraz rekin. Ryby te kumulują największą ilość
szkodliwych substancji i metali ciężkich, takich jak rtęć i metylortęć. Nie należy
podawać ich dzieciom. Również kobiety w ciąży i planujące ciążę oraz karmiące
piersią powinny ich unikać.
Małe dzieci nie powinny jeść ryb wędzonych, konserw rybnych i ryb
w zalewach. W trakcie wędzenia wytwarzają się szkodliwe związki. Produkty
wędzone zawierają też znaczne ilości soli, która obciąża nerki dziecka i przyczynia
się do kształtowania nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Skład konserw
rybnych i ryb w zalewie nie jest odpowiedni dla małego dziecka, dlatego też nie
zaleca się podawania ich maluchom.
Małe dzieci oraz kobiety w ciąży i planujące ciążę nie powinny spożywać surowych
ryb i owoców morza, gdyż mogą one być źródłem groźnych bakterii
chorobotwórczych i pasożytów.
Nie zaleca się podawania dziecku ryb smażonych na głębokim tłuszczu.
Najlepsze dla malucha są ryby gotowane w wodzie i na parze oraz pieczone w folii.
ŻYWIENIE DZIECI POWYŻEJ 3. ROKU ŻYCIA.
Trzyletnie dziecko rozwija się bardzo intensywnie pod względem fizycznym
i intelektualnym. Podstawą jego żywienia są produkty zbożowe, które dzięki
zawartości węglowodanów dostarczają energię, są bogate w witaminy i składniki
mineralne. Ich walory odżywcze zależą jednak od sposobu przetworzenia i rodzaju
ziarna. Najwięcej wartości mają oczywiście produkty niskoprzemiałowe,
pełnoziarniste. Prawidłowe żywienie dziecka w tym wieku wymaga podawania co
najmniej trzech posiłków dziennie z produktami pełnoprzemiałowymi, z dbałością
o ich różnorodność, dwa posiłki natomiast mogą zawierać produkty
wysokoprzemiałowe.
Kolejną grupą produktów w piramidzie zdrowego żywienia są warzywa i owoce.
Minimalnie przetworzone warzywa powinny znajdować się na talerzu dziecka
podczas każdego posiłku. Owoce także powinny stanowić codzienny element
jadłospisu. Przede wszystkim należy używać świeżych warzyw i owoców
sezonowych, w okresie jesieni i zimy można zaś wykorzystywać mrożonki.
Następne w kolejności są produkty mleczne. Najważniejszym składnikiem
odżywczym mleka i jego przetworów jest wapń, który odpowiada przede wszystkim
za prawidłowy rozwój układu kostnego. Produkty mleczne zawierają również potas,
cynk, magnez, fosfor, a także witaminy z grupy B. Najlepszymi produktami z tej grupy
są mleko, jogurty i kefiry (najlepiej naturalne), sery twarogowe, które można podawać
codziennie. Ograniczyć należy natomiast spożycie serów podpuszczkowych (np.
sera żółtego), ponieważ zawierają dużą ilość niekorzystnych dla zdrowia tłuszczów
nasyconych i soli. Dzienne zapotrzebowanie na wapń u dziecka powyżej 3. roku
życia wynosi 500-700 mg. Taką ilość wapnia zaspokajają np. 2-3 szklanki mleka (z
czego część może być zastępowana np. jogurtem naturalnym).
Na następnym piętrze piramidy żywienia dziecka w wieku przedszkolnym są produkty
białkowe. Zalicza się do nich mięso, drób, ryby, jaja i rośliny strączkowe. Dzieci
w wieku 4-6 lat powinny otrzymywać około 120 g żywności dostarczającej białko.
Tłuszcz pokarmowy pełni szereg ważnych funkcji jako źródło energii dla młodego,
rozwijącego się organizmu dziecka. Dostarcza on kwasów tłuszczowych, w tym
niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, tzw. NNKT, których organizm
człowieka sam nie wytwarza i które muszą być dostarczane z żywnością. Ponadto
pomaga we wchłanianiu rozpuszczalnych w tłuszczach witamin A, D, E i K, których
niedobór może prowadzić do zaburzenia wzrostu i rozwoju Twojego dziecka. Dlatego
też nie należy ograniczać spożycia tłuszczu przez niemowlęta i małe dzieci do 3.
roku życia. Z kolei w diecie dzieci powyżej 4. roku tłuszcz powinien dostarczać od
25% do 35% energii z całodziennej diety.
Gotowe produkty cukiernicze, produkty typu fast food, słone i słodkie przekąski
w diecie dzieci przedszkolnych powinny pojawiać się sporadycznie. Oznacza to, że
organizm dziecka nie potrzebuje ich do prawidłowego rozwoju, a także, że należy jak
najbardziej ograniczać ich ilość w diecie malucha. Nadmierne spożycie cukru to
bardzo częsty błąd żywieniowy. Dzieci, które spożywają dużo słodyczy, niechętnie
jedzą owoce i warzywa. Często też obserwuje się u nich próchnicę, gdyż cukier jest
bardzo dobrą pożywką dla bakterii. W skład słodyczy takich jak ciastka wchodzą
niekorzystne dla zdrowia tłuszcze nasycone. Nie zawierają one natomiast żadnych
składników odżywczych – są to puste kalorie, które mogą prowadzić do nadwagi
bądź otyłości.
JAK ZACHĘCIĆ DZIECKO DO PICIA WODY?
Woda stanie się dla Twojego dziecka bardziej
atrakcyjna, jeżeli wzbogacisz ją smakowo odrobiną soku z cytryny, pomarańczy lub
kiedy dodasz do niej trochę mięty albo kawałek zielonego ogórka.
Urozmaicaj również naczynia, w których podajesz wodę; niech pije ją przez
fantazyjnie wykonaną słomkę, z kolorowego kubeczka lub bidonu.
Pamiętaj, aby woda była zawsze pod ręką i w zasięgu wzroku Twojego dziecka.
Dzięki temu w każdej chwili będzie mogło dać Ci znać, że chce pić. Chwal je, kiedy
pije wodę lub gdy samo o nią poprosi. Jej spożycie zwiększaj małymi kroczkami.
Wykorzystuj wspólne zabawy do przekazania dziecku wiedzy o znaczeniu wody.
Ciekawym eksperymentem dla malucha może być na przykład przemiana lodu
w wodę – przy okazji możesz zwrócić mu uwagę na jej doskonałe właściwości.
Dzieci naśladują swoich rodziców i przejmują ich nawyki żywieniowe. Dawaj dobry
przykład, gasząc pragnienie wodą.
MODELOWY TALERZ ŻYWIENIOWY
Modelowy talerz żywieniowy obrazuje orientacyjną liczbę i wielkość porcji różnych
produktów spożywczych, które są zalecane w ciągu dnia dla dziecka w wieku 1-3
lata.
PRODUKTY ZBOŻOWE - 5 PORCJI DZIENNIE
Powinny zaspokajać 55-60% całości zapotrzebowania na energię. Najlepsze
produkty zbożowe to te z pełnego przemiału, w niewielkim stopniu przetworzone.
1 porcja produktów zbożowych to np. ½ szklanki płatków zbożowych albo 2-3 łyżki
kaszy gryczanej, ryżu lub makaronu.
WARZYWA - 5 PORCJI DZIENNIE
Korzystaj z sezonu letniego podając dziecku posiłki ze świeżymi warzywami. W zimie
korzystaj z szerokiej gamy warzywnych mrożonek. 1 porcja warzyw to np. 5 fasolek
szparagowych, 2 łyżki kukurydzy albo 1 średni ziemniak czy ½ szklanki kiszonej
kapusty.
OWOCE - 4 PORCJE DZIENNIE
Świeże owoce to dla Twojego dziecka wspaniały zdrowy deser lub przekąska. Jeśli
podajesz je w formie soku, najlepszy będzie sok wyciskany samodzielnie w domu.
1porcja owoców znajduje się np. w: ½ szklanki soku ze świeżo wyciśniętych owoców
lub w ½ szklanki malin.
MLEKO I PRZETWORY MLECZNE - 3 PORCJE DZIENNIE
Na pewno już wiesz, jak ważny jest wapń dla rozwijającego się organizmu dziecka.
Zadbaj, aby dostawało odpowiednią ilość porcji produktów mlecznych. 1 porcja
zawiera się w ½ szklanki jogurtu lub kefiru (wybieraj zawsze te naturalne),
w 2 łyżeczkach twarożku, w szklance mleka płynnego spożywczego o zawartości 2%
lub 3,2% tłuszczu lub mleka modyfikowanego typu Junior.
MIĘSO, DRÓB, RYBY, JAJA - 1-2 PORCJE DZIENNIE
Są ważnym źródłem białka, witamin z gr. B czy żelaza, bardzo dobrze
przyswajalnego przez organizm. Najlepsze będzie odpowiednio przygotowane
(pieczone, duszone)chude mięso o wysokiej jakości np. drobiowe lub ryby. Unikaj
smażenia! 1 porcja to np.: ½ piersi z kurczaka,½ jajka, 1 plasterek wędliny lub cienki
plaster pieczonej ryby.
TŁUSZCZE - 1 - 2 PORCJE DZIENNIE
Dieta zawierająca niewielką ilość tłuszczu nie jest zdrowa dla Twojego dziecka.
Tłuszcze powinny zaspokajać 30-35%całości zapotrzebowania na energię (czyli
więcej niż w diecie osób dorosłych), która jest niezbędna w okresie intensywnego
wzrostu. 1 porcja tłuszczu to np. 1 łyżeczka oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego czy
1 łyżeczka masła.
WODA
Między 1. a 3. rokiem życia dziecka ilość
podawanych płynów powinna wynosić około 1300 ml (około 5 szklanek) na dobę .
Najlepsza dla dziecka jest woda niskozmineralizowana, bez dodatku substancji
smakowych i cukru. Woda najlepiej zaspokaja pragnienie, dlatego dzieci powinny
mieć zawsze dostęp do picia. Najlepiej, by woda była stale w zasięgu wzroku
dziecka, tak by mogło zasygnalizować, że chce mu się pić.
JAK ZWIĘKSZAĆ AKCEPTACJĘ WARZYW U DZIECKA?
Świadomość pozytywnego wpływu warzyw na zdrowie dziecka to jeszcze nie
wszystko. Wiele dzieci wypluwa papkę marchewkową i krzywi się na widok kalafiora.
Widząc taką reakcję, rodzice często rezygnują z dalszych prób. Jednak ani
rezygnacja, ani też karmienie pod przymusem nie są dobrym rozwiązaniem. To
drugie w dłuższej perspektywie może przynieść trwałą niechęć do danego produktu
lub grupy produktów. Co zatem robić? Przede wszystkim nie poddawać się za
wcześnie!
Eksperci zalecają rozpoczęcie ekspozycji na nowe smaki właśnie od warzyw.
Dziecko rodzi się bowiem z preferencją do smaku słodkiego i chętniej akceptuje
pierwsze owoce w swojej diecie, niż warzywa. Dlatego zaleca się, by najpierw oswoić
dziecko z delikatnym smakiem warzyw, zanim spróbuje bardziej wyrazistego,
słodkiego smaku owoców.
Dzieci, które zaznajomiły się ze smakiem warzyw w pierwszych miesiącach
życia, jako kilkulatki jedzą ich więcej. A przyzwyczajenie do warzyw nabyte
w dzieciństwie, zmniejsza ryzyko otyłości i chorób sercowo-naczyniowych w
dorosłym życiu.
Jak zatem pogodzić początkową niechęć do warzyw występującą u wielu dzieci,
z zaleceniem, by to właśnie od warzyw rozpocząć podróż z dzieckiem w świat
nowych smaków i aromatów?
Kilka sposobów na zwiększenie akceptacji warzyw u dziecka:
Wprowadzając warzywa do diety dziecka warto skorzystać z przedstawionych poniżej
strategii. Znalazły one potwierdzenie w licznych badaniach i są rekomendowane przez
specjalistów ds. żywienia.
Spożywaj warzywa w ciąży i podczas karmienia piersią
Sposób odżywiania mamy przed planowaną ciążą, w jej trakcie oraz w czasie karmienia
piersią wpływa na preferencje smakowe dzieci w późniejszym okresie. Zdrowa i różnorodna
dieta bogata w warzywa, które mama lubi i zjada ze smakiem, to pierwszy krok na drodze do
sukcesu.
Rozpocznij oswajanie ze smakiem warzyw jak najwcześniej
Najlepszym momentem jest okres pomiędzy 5. a 6. miesiącem życia. Wówczas maluch jest
najbardziej otwarty na nowe doznania smakowe. Do tego efekty nauki utrzymują się
najdłużej. W tym czasie mleko mamy lub mleko modyfikowane zaspokaja potrzeby
żywieniowe
niemowlęcia,
zatem
podawanie
przecieru
z pojedynczego warzywa służy jedynie oswajaniu dziecka z nowym smakiem. Dlatego
wystarczy, że maluch spróbuje jedną łyżeczkę.
Podawaj dziecku nowe warzywo nawet kilkanaście razy
Wytrwałość to najlepszy sprzymierzeniec w często niełatwej próbie oswajania dziecka z
nowymi smakami warzyw. Badania dowiodły, że kilkukrotne, konsekwentne oferowanie
maluchowi niewielkiej porcji danego warzywa, często kończy się sukcesem. Dlatego w
żadnym wypadku nie należy się zniechęcać ani poddawać po pierwszej próbie. Do pełnej
akceptacji nowego smaku dziecko potrzebuje nieco czasu i kliku, a nawet kilkunastu
degustacji. W tym czasie za cel można przyjąć podanie niewielkiej ilości przecieru wystarczy, że będzie to 1-2 łyżeczki.
Zalecane jest podawanie jednego pojedynczego warzywa na dzień (mogą to być brokuły,
kalafior, ziemniaczki, groszek, marchewka, dynia i in.). Eksperci zalecają, aby po około 2-3
tygodniach,
od
pierwszego
podania
warzywa,
rozpocząć
wprowadzanie
smaków
owocowych, np. przecieru z jabłuszka.
Dodawaj do nowych warzyw odrobinę mleka
Gdy odmowa przyjęcia nowego smaku powtarza się, można zastosować pewien trick i dodać
do warzywnej papki kilka kropel mleka mamy lub mleka modyfikowanego. Obecność
pokarmu z którym maluch jest oswojony, może zwiększyć akceptację dla nowego smaku.
Dawaj przykład
Ważne jest również Twoje podejście do produktu, który podajesz dziecku. Jeśli nie lubisz
danego warzywa, Twoja niechęć będzie widoczna w sposobie karmienia. Zacznij zatem od
tych produktów, które lubisz. Dbaj również o to, by w Twojej diecie nie brakowało warzyw w
ich różnorodności i bogactwie smaków oraz kolorów. Jedną z metod kształtowania zdrowych
nawyków żywieniowych jest bycie dla dziecka przykładem do naśladowania.
Traktuj wprowadzanie warzyw jako podróż do świata smaków
Przed Twoim dzieckiem otwiera się nieznana kraina. Wszystko jest tu nowe i dziwne. Ale na
końcu tej drogi czeka zdrowie oraz bogaty i fascynujący świat smaków, zapachów oraz
przyjemności
związanej
z
jedzeniem.
Pokazuj
dziecku
warzywa
i owoce, pozwalaj dotykać, opowiadaj o nich. Twoje życzliwe, przyjazne i cierpliwe
towarzystwo będzie bardzo potrzebne w tej ważnej dla dziecka podróży.
Program realizowany przez Fundację NUTRICIA