pozycja pkp cargo na rynku kolejowych przewozów towarowych w

pozycja pkp cargo na rynku kolejowych przewozów towarowych w

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 17, Nr 1/2013
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Ludzie, zarządzanie, gospodarka
Anna Rosa, Radosław Ziółkowski1
POZYCJA PKP CARGO NA RYNKU
KOLEJOWYCH PRZEWOZÓW TOWAROWYCH
W POLSCE
1. Wstęp
Przewozy kolejowe są uważane za jeden z najbezpieczniejszych i najbardziej
przyjaznych dla środowiska środków transportu, ponieważ ponad 90% całości
przewozów odbywa się trakcją elektryczną2. Na 1 mld tkm kolej zanieczyszcza
glebę i wody podziemne olejami i innymi płynami toksycznymi w ilości 1,9 m³,
podczas gdy transport drogowy, aż 11,4 m3 3. Pociągi kolejowe charakteryzują się
również najniższymi zewnętrznymi kosztami finansowymi, a mianowicie 2,5
€/tkm, podczas gdy4:
− samochód ciężarowy 10,5 €/100 tkm,
− kontenerowiec 7 €/tkm,
− żegluga śródlądowa 3,5 €/tkm,
Transport kolejowy jest istotnym ogniwem polskiego systemu transportowego,
stanowi ważny czynnik rozwoju gospodarczego Polski i jest regulowany przez
przepisy Unii Europejskiej i przede wszystkim przez dwie ustawy, tj.:
− Ustawę z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym;
1
2
3
4
Dr Anna Rosa, adiunkt, mgr Radosław Ziółkowski, Politechnika Koszalińska.
U. Magonis, Development progress and cautiously optimistic outlook. European Railway Review.
– 2010, nr 3, s. 28-31; I. Dembińska-Cyran, Konkurencyjność kolei wobec transportu drogowego
w aspekcie kosztów zewnętrznych transportu, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr
393. Problemy transportu i logistyki nr 2, 2003, s. 29-44.
A. Koral, Oddziaływanie kolei na środowisko – problemy związane z emisją hałasu [w:] Ochrona
środowiska w transporcie i budownictwie komunikacyjnym, Materiały Ogólnopolskiej Konferencji
Naukowo-Technicznej, Zakopane 1995, s. 159.
M. Clausecker, N. Bönnen, Nachhaltige Mobilität durch Schienenverkehr: Europäische Perspektiven. ZEVrail. – 2010, nr 1-2, s. 18-23.
307
− Ustawę z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego – Polskie Koleje Państwowe.
W Polsce obecnie głównym, publicznym operatorem kolejowych przewozów
towarowych jest spółka PKP CARGO S.A., która została utworzona w oparciu
o przepisy ustawy z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji
i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” i rozpoczęła działalność 1 października 2001 roku5. Akcjonariuszami PKP CARGO
S.A. są: Skarb Państwa posiadający 97,33% udziałów w kapitale zakładowym
Spółki (reprezentowany przez Ministra Finansów) oraz PKP S.A. z udziałem
2,67%6.
Celem opracowania jest określenie pozycji spółki PKP CARGO na krajowym
rynku przewozów towarowych, rozpatrywane na podstawie masy przewiezionych
ładunków oraz pracy przewozowej. Ponadto przedmiotem analizy w opracowaniu
jest wartość przewiezionej masy z uwzględnieniem poszczególnych grup towarowych oraz przedstawienie pozycji Spółki na europejskim ryku przewozów kolejowych.
Źródłem materiałów empirycznych były dane statystyczne GUS oraz dane
z raportów rocznych PKP CARGO S.A., a zakres czasowy analizy obejmował lata
2001-2010.
2. Charakterystyka działalności PKP CARGO S.A.
PKP CARGO S.A. powstało w wyniku podziału Przedsiębiorstwa Państwowego PKP, które było monopolistą prawnym w zakresie wykonywania przewozów
kolejowych w Polsce.
Zmiany na kolejowym rynku w Polsce były konsekwencją reform transportu
kolejowego wewnątrz Unii Europejskiej. Pierwszym aktem prawnym, który miał
wpłynąć na konkurencyjność przewozów kolejowych we wspólnocie była Dyrektywa 440/EEC przyjęta przez Radę w 1991 roku7. Był to dokument rozpoczynający formalną liberalizację kolei i po zatwierdzeniu tego dokumentu oczekiwano8:
− zarządzania przedsiębiorstwami kolejowymi w sposób odpowiadający warunkom konkurencyjności i rozsądnych kalkulacji finansowych,
− zapewnienia odrębności funkcjonowania i finansowania zarządców infrastruktury i operatorów kolejowych,
5
6
7
8
Ustawa z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” Dz.U. 2000, nr 84, poz. 948 ze zm.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, DKK2-421/59/10/EBK, Warszawa, dnia 08
kwietnia 2011, DECYZJA Nr DKK - 39 /2011, s. 2.
Council Directive 91/440/EEC of 29 July 1991 on the development of the Community’s railways.
DzUrz UE L 237 z 29 lipca 1991 roku.
B. Liberadzki, Europejska polityka transportowa [w:] Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski, (red.) B. Liberadzki, L. Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy
Instytut Badawczy, Warszawa-Radom 2007, s. 38.
308
− zagwarantowania na określonych warunkach, operatorom kolejowym z innych Państw Członkowskich prawa dostępu do międzynarodowego transportu kombinowanego.
W Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych również zaczęto poruszać kwestię demonopolizacji transportu kolejowego poprzez rozbicie narodowych przedsiębiorstw kolejowych na mniejsze, a także stworzenie warunków do konkurencji
na kolejach. Ostatecznie ustawa o transporcie kolejowym9 oraz prawo przewozowe regulujące funkcjonowanie polskiego transportu kolejowego przełamały monopol PKP, ponieważ dopuściły do sektora kolejowego inne podmioty gospodarcze. Ponadto konsekwencją regulacji unijnych było również między innymi
uchwalenie 8 września 2000 roku przez sejm ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, która stała się formalną podstawą do przekształcenia przedsiębiorstwa PKP
w holding pod nazwą Grupa PKP S.A. Ustawa umożliwiła10:
− Komercjalizację PKP, polegającą na przekształceniu tego przedsiębiorstwa
w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa.
− Utworzenie spółki pod nazwą „PKP Polskie Linie Kolejowe Spółka Akcyjna”
do prowadzenia działalności w zakresie zarządzania liniami kolejowymi.
− Utworzenie spółek do prowadzenia działalności wykonywanej w ramach
struktur PKP np. usługi energetyczne, komunikacyjne, informatyczne.
− Utworzenie spółek przewozowych do prowadzenia działalności w zakresie
przewozów kolejowych pasażerskich (np. PKP Intercity) oraz przewozów
towarowych, mających kontynuować dotychczasową działalność przewozową PKP np. PKP CARGO, PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa Sp. z o.o..
PKP CARGO S.A. jest głównym operatorem przewozów towarowych w Polsce i realizuje przewozy zarówno konwencjonalne, jak i kombinowane – w komunikacji krajowej i międzynarodowej. Przedmiotem prowadzonej przez Spółkę
działalności oprócz transportu kolejowego towarów jest działalność usługowa
wspomagająca transport, związana z przeładunkiem towarów oraz ich magazynowaniem i przechowywaniem.
Wielkość przewozów przedsiębiorstwa PKP CARGO w latach 2001 – 2010
według tonażu w mln ton przedstawiono na rysunku 1.
Wartość dokonanych przez Spółkę przewozów w badanym okresie systematycznie malała. W 2001 roku Spółka przewiozła 162,8 mln ton ładunków, podczas
gdy na koniec 2010 roku już tylko 119,4 mln ton towarów, czyli mniej o 43,4 mln
ton w porównaniu do roku 2001, ale o około 14% więcej niż w roku 2009.
9
10
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 o transporcie kolejowym Dz.U.1997, nr 96, poz. 591, ze zm.
J. Engelhard, Transport kolejowy [w:] Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski.
(red.) B. Liberadzki, L. Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa-Radom 2007, s. 177.
309
Rysunek 1. Przewozy ładunków przez PKP CARGO w latach 2001-2010 w mln
ton.
Źródło: Raporty roczne PKP CARGO S.A.
Jedną z przyczyn spadku przewozów realizowanych przez dotychczasowego
monopolistę jest liberalizacja zasad wchodzenia na rynek prywatnych firm, niższe
ceny oraz elastyczne i prorynkowe podejście do klienta przez prywatnych przewoźników11.
Jednakże powodem spadku wartość przewozów dokonanych przez Spółkę od
2007 roku był również globalny kryzys, który spowodował zmniejszenie się zapotrzebowania na przewozy w tym w szczególności na przewozy kolejowe, co najbardziej dotknęło państwa UE (w tym Polskę) o wysokiej aktywności w imporcie
i eksporcie.
W 2008 roku PKP CARGO przewiozło 10,5 mln ton towarów mniej niż w roku
2007. Jednakże dopiero w następnym roku – w roku 2009 – uwidoczniły się skutki
światowego kryzysu gospodarczego i finansowego i nastąpił kolejny spadek przewozów (w porównaniu do roku 2008 o 29,7 mln ton). W wyniku radykalnego
spadku zapotrzebowania przewozy kolejowe zmniejszyły się w 2009 r. o 18%,
osiągając najniższy poziom w minionym piętnastoleciu12.
Przewozy PKP CARGO S.A. według grup towarowych przedstawia tabela 1.
Domeną przewozów kolejowych jest transport surowców wchodzących
w skład paliw stałych takich jak węgiel kamienny oraz kruszywa związane z rozwojem budownictwa. W strukturze przewozów dokonanych przez PKP CARGO
S.A. według grup towarowych w analizowanych latach największy udział posiadał
węgiel kamienny i na koniec 2010 roku wyniósł on 44%.
J. Barcik, P. Czech, Sytuacja transportu kolejowego w Polsce na przełomie ostatnich lat – część I.
Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Transport, nr 67, s. 9; B. Pawłowski, Liberalizacja –
lekarstwo na stan polskiej kolei, „Wiedza Prawnicza” nr 2/2009, s. 29-37.
12
J. Ostaszewicz, Perspektywy kolei towarowych w Europie i na świecie do 2025 r., Biuletyn informacyjny infrastruktury, Ministerstwo Infrastruktury, nr 12/2010, s. 12-15.
11
310
Tabela 1. Przewozy ładunków (według grup towarowych) przez PKP CARGO
w latach 2001-2010 w mln ton.
Grupy towarowe / Lata
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Węgiel kamienny
79,1
75,8
69,5
66,3
59,5
56,7
51,7
54
46,6
52,6
Węgiel brunatny, koks
6,9
7
8,1
7,7
6,7
8,2
7,6
7,4
5,4
8
Rudy piryty
6,9
4,9
4,7
6,3
4,1
4,7
4,2
3,5
2,1
3,6
Kamień wszelki
12,8
12,6
15,6
16,5
20,3
21,4
26,6
20,6
17,5
20,4
Ropa i przetwory
11,6
10,6
10,6
10,2
8,6
6,4
5
3,8
2,7
3,3
Metale i wyroby
11,7
10,6
11,9
14,1
11,6
14,8
14,9
14
8,8
10
Cement
2,8
2,4
2,7
2,7
2,5
2,8
2,7
2,6
2,2
2,4
Nawozy sztuczne
3,3
3,3
3,9
3,8
3,5
3,3
2,8
2,9
1,9
2,7
Inne artykuły chemiczne
8,7
8,4
8,6
8,7
7,9
7,9
7,3
6,3
4,8
4,8
Drewno i wyroby
3,3
3,4
3,6
4
4,7
4,8
4,7
3,7
2,8
3,7
Pozostałe
RAZEM
15,70
16,10
16,50
15,90
15,30
18,10
17,40
15,60
9,80
7,90
162,8
155,1
155,7
156,2
144,7
149,1
144,9
134,4
104,6
119,4
Źródło: Raporty roczne PKP CARGO S.A.
Rysunek 2. Udział wybranych grup towarowych w przewozach ładunków wykonanych przez PKP CARGO S.A. w latach 2001-2010.
Źródło: Raporty roczne PKP CARGO S.A.
311
Dominującymi ładunkami były również kamień, żwir i wapno oraz metale
i wyroby.
Globalny kryzys spowodował ogólne zmniejszenie się zapotrzebowania na
przewozy, jednakże w transporcie kolejowy (w tym PKP CARGO S.A.) dotknął
on przede wszystkim przewozy towarów masowych, takich jak ropa naftowa, węgiel i rudy metali, co wpłynęło na spadek udziału tych towarów w przewozach
dokonanych przez Spółkę.
Choć przewozy kolejowe stanowią główne źródło przychodów dla Spółki to
PKP CARGO wykonuje również przewozy promowe oraz intermodalne. Wartość
przewozów według rodzajów transportu została przedstawiona w tabeli nr 2.
Tabela 2. Przewozy według rodzajów transportu PKP CARGO w latach 2001-2010
w mln ton.
Przewozy
Tranzyt
Przewozy intermodalne
Przewozy promowe
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
5
4,8
5,7
4,4
4,4
5,5
5,2
4,1
2,1
4,7
1,5
2,2
2,3
2,5
2,4
3,2
3,7
4,1
2,7
3,1
-
0,3
0,4
0,4
0,4
0,6
0,6
0,5
0,4
0,4
Źródło: Raporty roczne PKP CARGO S.A.
Jak wynika z danych zawartych w tabeli nr 2 w analizowanym okresie systematycznie wzrastała wartość przewozów tranzytowych podobnie, jak przewozów
intermodalnych. Przewozy intermodalne wykorzystują sieć połączeń kontenerowych łączących porty morskie z najważniejszymi ośrodkami gospodarczymi
w Polsce. Zainteresowanie przewozami promowymi utrzymuje się na podobnym
poziomie w badanym okresie.
Wzrost przewozów międzynarodowych, (w których kolej może być szybsza
i bardziej efektywna od przewozów drogowych), w tym tranzytowych, z rosnącym
znaczeniem przewozów intermodalnych (kontenerowych) jest szansą na rozszerzanie oferty dla klientów i na rozwój w następnych latach działalności PKP
CARGO S.A.
3. PKP Cargo S.A. na rynku przewozów kolejowych w Polsce i w Europie
Przewozy kolejowe są realizowane w Polsce na podstawie licencji udzielanej
przez Urząd Transportu Kolejowego (UTK). Licencję na prowadzenie tego typu
działalności posiada PKP CARGO S.A., PKP LHS Sp. z o.o., prywatni przewoźnicy oraz zagraniczne prywatne przedsiębiorstwa kolejowe CARGO. W 2001
roku, kiedy to przekształcono przedsiębiorstwo PKP w skomercjalizowaną spółkę
PKP S.A. na rynku kolejowych przewozów ładunków oprócz PKP Cargo S.A.
312
i PKP LHS Sp. z o.o., funkcjonowało siedem przedsiębiorstw13, które kontynuowały działalność operatorską podjętą jeszcze przed 1989 rokiem. W latach 19982002 wydano w Polsce niewiele ponad 20 koncesji na przewozy kolejowe. Większość prywatnych przewoźników powstała wówczas z przekształcenia kolei zakładowych należących do przedsiębiorstw różnych branż przemysłu (np. przemysł
wydobywczy). Przedsiębiorstwa te dysponowały własnym parkiem trakcyjnym –
lokomotywami i wagonami (a często także własnym zapleczem technicznym), co
eliminowało jedną z podstawowych barier wejścia na rynek14.
Do końca 2002 roku mimo braku formalnych barier żadne zagraniczne prywatne przedsiębiorstwo kolejowe CARGO nie zdecydowało się na inwestycję bezpośrednią na polskim rynku. Przedsiębiorstwa, które potencjalnie chciały wejść na
krajowy rynek wówczas jedynie podjęły rozmowy z PKP CARGO o ewentualnej
współpracy polegającej na przekazywaniu sobie wzajemnie pociągów na granicy
zachodniej. Zmiana nastąpiła w lutym 2003 roku kiedy to na polskiej granicy,
w Gubinie/Guben prywatni przewoźnicy z Polski i Niemiec przekazali sobie pociąg z przesyłkami w komunikacji międzynarodowej15.
W latach 2003-2004 prezes UKT wydał kolejnych 31 licencji na kolejowe
przewozy towarowe16. A na koniec 2006 roku w Polsce licencje posiadało już
ponad 70 prywatnych firm, z których ok. 20 czynnie świadczyła usługi17.
Po pierwszym stycznia 2007 roku, (kiedy to w Unii Europejskiej nastąpiło
otwarcie rynku przewozów towarowych w krajach UE), do Polski weszły dwie
zagraniczne firmy: w lutym 2008 roku brytyjski fundusz Bridgepoint, który przejął
większościowy pakiet (75% PAP) CTL Logistics oraz koleje niemieckie (Deutsche Bahn - PAP), które kupiły największego polskiego przewoźnika prywatnego PCC Rail. Koleje niemieckie (DB AG) po przejęciu PCC Logistics są udziałowcem polskiego prywatnego przedsiębiorstwa kolejowego - PTK Holding S.A.
z siedzibą w Zabrzu. We wrześniu 2009 r. podniesiono do 95% udział DB AG
w PTK Holding, który jest największym przedsiębiorstwem kolejowym w Polsce
i specjalizuje się w kompleksowej obsłudze kopalnianych torów przeładunkowych
i zakładów energetycznych w Polsce18.
Na koniec 2009 roku, oprócz PKP CARGO S.A., do najważniejszych przewoźników towarowych w Polsce zalicza się19:
W. Paprocki, Nowoczesne przedsiębiorstwo kolejowe CARGO, Wydawca Zespół Doradców Gospodarczych TOR, Warszawa 2003, s. 35.
14
Kierunki rozwoju konkurencji i ochrony konsumentów na rynkach przewozów kolejowych w Polsce, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sierpień 2010.
15
Pierwszy pociąg towarowy “P” Niemcy-Polska. Czyżby początek prawdziwej liberalizacji w przewozach towarowych?, „Rynek kolejowy” 2003, nr 3, s. 58.
16
J. Engelhard, Transport kolejowy [w:] Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski.
(red.) B. Liberadzki, L. Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa-Radom 2007, s. 183.
17
S. Ślubowski, Rynek transportu i logistyki w Polsce, ING Bank 2007, s. 36.
18
U. Kratzsch-Leichsenring, Der Schienengüterverkehr 2009. Güterbahnen. - 2010, nr 1, s. 36-41.
19
Kierunki rozwoju konkurencji i ochrony konsumentów na rynkach przewozów kolejowych w Polsce, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sierpień 2010.
13
313
− PKP LHS Sp. z o.o.,
− DB Schenker Rail Polska S.A.,
− CTL Logistics Sp. z o.o.,
− Pol-Miedź-Trans Sp. z o.o.,
− Lotos Kolej Sp. z o.o.,
− Orlen Kol-Trans,
− Rail Polska Sp. z o.o..
Wielkość masy przewozowej oraz wykonanej pracy przewozowej według
przewoźników przedstawiono na rysunkach 2 i 3.
Rysunek 3. Wielkość masy przewozowej według przewoźników w latach 20012010 w mln ton.
Źródło: Dane z raportów rocznych PKP CARGO S.A., GUS-u
Na podstawie danych można stwierdzić, że Spółka PKP CARGO od czasu,
kiedy na polskim rynku zaczęli działać prywatni przewoźnicy odnotowuje systematycznie spadek udziału w rynku przewozów towarowych w Polsce, liczony
zarówno wielkością masy przewozowej, jak i wykonanej pracy przewozowej.
Sytuacja taka może być wynikiem nieodpowiedniego zarządzania oraz braku koordynacji polityki transportowej z bieżącymi potrzebami i wymaganiami rynku.
Prywatni przewoźnicy stają się znaczącą konkurencją dla PKP CARGO S.A.
ponieważ dzięki wysokim nakładom inwestycyjnym, stale poszerzają standard
i zakres oferowanych usług, i w konsekwencji odbierają państwowemu przewoźnikowi najbardziej dochodowych klientów20.
20
S. Ślubowski, Biznes za 10 mln dolarów, „Eurologistics” nr 8/ 2007.
314
Rysunek 4. Praca przewozowa według przewoźników w latach 2002-2010 w mld tkm.
Źródło: Dane z raportów rocznych PKP CARGO S.A., GUS-u
Jednakże mimo, że wielkość masy przewozowej oraz pracy przewozowej
w analizowanym okresie zmniejszyła się to jednak spółka posiada dominującą
pozycję na rynku transportu kolejowego w Polsce, ponieważ pod względem masy
udział jej przekracza 50%, a jeśli chodzi o pracę przewozową – 70% na koniec
2010 roku.
Biorąc pod uwagę europejski rynek kolejowy Polska znajduje się w pierwszej
piątce europejskich kolejowych rynków przewozów towarowych, a spółka PKP
Cargo S.A. jest drugim, co do wielkości kolejowym przewoźnikiem towarowym
w Unii Europejskiej.
Masa przewozowa największych przewoźników w UE została przedstawiona
w tabeli nr 3.
Polska jest drugim, co do wielkości rynkiem przewozów kolejowych w Europie, z dużym udziałem ruchy międzynarodowego oraz tranzytowego. Wpływa na
to niewątpliwie fakt, że przez Polskę przebiegają dwa istotne korytarze transportowe łączące Europę z państwami bałtyckimi i Skandynawią. Największym rynkiem kolejowych przewozów towarowych w Europie są natomiast Niemcy - jest
tam wykonywana ponad 1/4 łącznych europejskich tkm, a w 2025 r. udział ten
wzrośnie do prawie 1/321.
W pierwszej piątce europejskich kolejowych rynków przewozów towarowych
(oprócz Niemiec i Polski) znajdują się jeszcze Francja (9% udziału na rynku) oraz
22
Wielka Brytania i Włochy (po 6%) .
21
22
World Transport Report 2010/2011
M. Drewicz, T. Dennison, K. Stefan, Quo vadis Schienengüterverkehr? Perspektiven der Güterbahnen in Europa und Übersee bis 2025. Güterbahnen. – 2010, nr 3, s. 24-28.
315
Tabela 3. Masa przewozowa największych przewoźników w UE w latach 2007-2009
(mln ton).
2007
2008
2009
DB AG (Niemcy)
312,8
378,7
341
PKP CARGO (Polska)
144,9
134,4
104,6
SNCF (Francja)
105,7
94
69,4
Źródło: Dane z raportów rocznych PKP CARGO S.A.
4. Podsumowanie
Rosnąca w skali globalnej wymiana handlowa spowodowała dynamiczny rozwój rynku transportu, w tym rynku kolejowych przewozów towarowych. Polski
rynek kolejowy, w porównaniu do innych państw UE, jest to rynek o stosunkowo
dużej liberalizacji i konkurencyjności, i choć proces otwierania rynku został zainicjowany na początku lat dziewięćdziesiątych to w przewozach towarowych dominującą rolę odgrywa spółka PKP CARGO S.A.
Celem artykułu było określenie pozycji spółki PKP CARGO na krajowym rynku przewozów towarowych. Na podstawie przeprowadzonej analizy sformułowano następujące wnioski:
− PKP CARGO S.A. jest głównym operatorem przewozów towarowych
w Polsce i realizuje przewozy zarówno konwencjonalne, jak i kombinowane
– w komunikacji krajowej i międzynarodowej.
− Wartość dokonanych przez Spółkę przewozów w badanym okresie systematycznie malała. W 2001 roku Spółka przewiozła 162,8 mln ton ładunków,
podczas gdy na koniec 2010 roku już tylko 119,4 mln ton towarów, czyli
mniej o 43,4 mln ton w porównaniu do roku 2001, ale o około 14% więcej
niż w roku 2009.
− Mimo spadku wartość dokonanych przez Spółkę przewozów, PKP CARGO
S.A. posiada dominującą pozycję na rynku transportu kolejowego w Polsce.
Pod względem masy udział przekracza 50%, a jeśli chodzi o pracę przewozową – 70% na koniec 2010 roku.
− W strukturze przewozów dokonanych przez PKP CARGO S.A. według
grup towarowych w analizowanych latach największy udział posiada węgiel
kamienny.
− PKP Cargo jest drugim, co do wielkości przewoźnikiem towarowym w Unii
Europejskiej. Udział rynkowy Spółki pod względem przewiezionej masy
23
towarowej na rynku UE wynosi ok. 11,9% .
Polski rynek stwarza spółce dalsze perspektywy rozwoju wynikające z korzystnego położenia Polski na głównych szlakach tranzytowych Europy (wschód23
Według danych UIC za III kwartał 2010 roku.
316
zachód i północ-południe) oraz przy wschodniej granicy UE. Jednakże w latach
2001-2010 wzrosły przewozy realizowane przez przewoźników prywatnych i w
latach 2008–2009, PKP CARGO utraciła ponad 20% ładunków i miała prawie 700
mln strat. Aby spółka mogła być konkurencyjna i nie tracić udziału w kolejowym
rynku przewozów towarowych istotna jest restrukturyzacja grupy PKP i kontynuacja procesu naprawczego realizowanego przez PKP CARGO S.A. od początku
2008 roku.
Bibliografia:
1. Barcik J., Czech P., Sytuacja transportu kolejowego w Polsce na przełomie ostatnich
lat – część I. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria: Transport, nr 67.
2. Clausecker M., Bönnen N., Nachhaltige Mobilität durch Schienenverkehr: Europäische Perspektiven. ZEVrail. – 2010, nr 1-2.
3. Council Directive 91/440/EEC of 29 July 1991 on the development of the Community’s railways; DzUrz UE L 237 z 29 lipca 1991 roku.
4. Dembińska-Cyran I., Konkurencyjność kolei wobec transportu drogowego w aspekcie
koszów zewnętrznych transportu, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr
393. Problemy transportu i logistyki nr 2/2003.
5. Drewicz M., Dennison T., Stefan K., Quo vadis Schienengüterverkehr? Perspektiven
der Güterbahnen in Europa und Übersee bis 2025. Güterbahnen. – 2010, nr 3.
6. Engelhard J., Transport kolejowy [w:] Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski, (red.) B. Liberadzki, L. Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji –
Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa-Radom 2007.
7. Koral A., Oddziaływanie kolei na środowisko – problemy związane z emisją hałasu
[w:] Ochrona środowiska w transporcie i budownictwie komunikacyjnym, Materiały
Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej, Zakopane 1995.
8. Kratzsch-Leichsenring U., Der Schienengüterverkehr 2009. Güterbahnen. - 2010, nr 1.
9. Liberadzki B., Europejska polityka transportowa [w:] Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego Polski, (red.) B. Liberadzki, L. Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa-Radom 2007.
10. Magonis U., Development progress and cautiously optimistic outlook. European Railway Review. Nr 3/2010.
11. Ostaszewicz J., Perspektywy kolei towarowych w Europie i na świecie do 2025 r., Biuletyn informacyjny infrastruktury, Ministerstwo Infrastruktury, nr 12/2010.
12. Paprocki W., Nowoczesne przedsiębiorstwo kolejowe CARGO, Wydawca Zespół Doradców Gospodarczych TOR, Warszawa 2003.
13. Pawłowski B., Liberalizacja – lekarstwo na stan polskiej kolei. „Wiedza Prawnicza” nr
2/2009.
14. Pierwszy pociąg towarowy “P” Niemcy-Polska. Czyżby początek prawdziwej liberalizacji w przewozach towarowych?, „Rynek kolejowy” nr 3/2003.
15. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, DKK2-421/59/10/EBK, Warszawa, dnia 08 kwietnia 2011 DECYZJA Nr DKK - 39 /2011.
16. Ślubowski S., Rynek transportu i logistyki w Polsce, ING Bank 2007.
17. Ślubowski S., Biznes za 10 mln dolarów, „Eurologistics” nr 8/ 2007.
18. Kierunki rozwoju konkurencji i ochrony konsumentów na rynkach przewozów kolejowych w Polsce, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sierpień 2010.
317
19. Ustawa z dnia 27 czerwiec 1997 o transporcie kolejowym, Dz.U.1997, nr 96, poz. 591,
ze zm.
20. Ustawa z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji
przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, Dz.U. 2000, nr 84, poz.
948 ze zm.
21. World Transport Report 2010/2011.
Abstrakt:
Artykuł koncentruje się na zagadnieniach związanych z pozycją PKP CARGO
S.A. na rynku kolejowym w Polsce. Ukazano wartość przewozów Spółki, wielkość masy przewozowej oraz wykonanej pracy przewozowej w latach 2001-2010.
Ponadto scharakteryzowano PKP CARGO S.A, jako podmiot pełniący główną
rolę w transporcie kolejowym w Polsce oraz w Europie. W artykule wykorzystano
dane statystyczne, dotyczące wartości przewozów z raportów rocznych Spółki.
Position of PKP CARGO on rail freight transport market in Poland
PKP CARGO Company was established on the 17th of July 2001 on the basis
of the Cargo Transport Directorate CARGO of the Polish State Railways Company (PKP), under provisions of the Act of the 8th of September 2000 on commercialization, restructuring and privatization of the state company "Polish State
Railways”. The basic subject of PKP CARGO's activity is the domestic and international transport of goods by rail and provision of comprehensive logistic services in the field of railway cargo transport services. The article focuses on the
issues concerning the role of PKP CARGO S.A. on the national rail freight market. The authors describes company and the value of the rail carriers in the years
2001-2010.
PKP Cargo is the leader in freight transport in Poland and the second largest
freight operator in the European Union. The market share of the Company in terms
of payload quantity in Poland accounts for 55.4%, whereas in the EU market its
market share is approximately 11.9%.
PhD Anna Rosa, assistant professor, MBA Radosław Ziółkowski, Koszalin University of Technology.
318