Wstęp - Nowela.pl

Wstęp
Wstęp
Dwuczęściowa Chińszczyzna po polsku jest zaadresowana do wszystkich osób uczących się języka chińskiego, pragnących zdobyć lub uzupełnić
wiedzę na temat jego gramatyki. W dwóch odrębnych tomach omówiono
wszystkie zagadnienia poruszane w podręcznikach do nauki języka chińskiego na poziomie podstawowym i niższym średnim, których opanowanie
jest niezbędne, aby poprawnie komunikować się w różnych sytuacjach z życia codziennego. Szczegółowe wyjaśnienia, przejrzysty i atrakcyjny układ
graficzny, obecność transkrypcji fonetycznej i polskich tłumaczeń wszystkich chińskich zdań i wyrazów, a także ćwiczenia dołączone do każdego
rozdziału, ułatwiają samodzielną pracę z książką.
Podręcznik ten nie ma na celu stopniowego wprowadzania w tajniki
gramatyki chińskiej, lecz został zaplanowany jako kompendium wiedzy,
z którego można korzystać według potrzeb, w dowolnej kolejności. Dobór
materiału i strukturę każdego tomu ustalono według dwóch kryteriów: rosnący stopień złożoności przedstawionych zagadnień oraz spójność, umożliwiająca szybkie znalezienie poszukiwanej kwestii dzięki umieszczeniu
podobnych zjawisk w tej samej części książki. Pierwszy tom omawia części mowy, podstawowe części zdania (orzeczenie i dopełnienie, przydawkę
i okolicznik) oraz podstawowe rodzaje zdań (zdania pytające, zdania z serią
czasowników, zdania teleskopowe oraz zdania wyrażające istnienie kogoś
/ czegoś, pojawienie się lub zniknięcie). Drugi tom przedstawia trudniejsze zagadnienia komplementów, sposobów wyrażania różnych rodzajów
czynności oraz inne konstrukcje składniowe (zdania z 把 bǎ, strona bierna
itd.). Równocześnie jednak, zastosowane kryterium spójności powoduje, że
pierwszy tom nie tylko wyjaśnia problemy napotykane na samym początku
nauki chińskiego (pytania z partykułą 吗 ma, sposób podawania sum pieniężnych, orzeczenie przymiotnikowe czy zasady stosowania czasownika
是 shì – „być” i przeczeń 不 bù i 没 méi itd.), lecz także kwestie opanowywane na późniejszych etapach – użycie zaimków 大家 dàjiā („wszyscy”)
i 咱们 zánmen („my”, z włączeniem osoby, do której skierowana jest wypowiedź), szacowanie liczb, wzmocnienie przeczenia przy pomocy konstrukcji z liczebnikiem 一 yī i klasyfikatorem, czy reduplikacja przymiotników.
Ponieważ wśród Polaków uczących się chińskiego jest coraz więcej osób
niemających przygotowania filologicznego lub językoznawczego, zrezygnowałam ze specjalistycznych terminów językoznawczych, przedkładając
przejrzystość opisu nad naukową precyzję. Nie można było jednak obejść
się bez jakiejkolwiek terminologii, dlatego zachowałam podstawowe określenia służące do opisu gramatyki: nazwy części mowy i części zdania. Aby
ułatwić rozumienie tych określeń, podałam ich krótkie definicje w słowniczku umieszczonym po wstępie.
7
Chińszczyzna po polsku. Praktyczna gramatyka języka chińskiego
Nie wszystkie chińskie części mowy i zdania mają polskie odpowiedniki. Nazwy zjawisk gramatycznych, które nie występują w języku polskim,
wybrałam według kilku kryteriów. Dążyłam przede wszystkim do zachowania jasnego podziału pomiędzy odmiennymi zjawiskami i do określenia
tego samego zjawiska jednym terminem, a także (w miarę możliwości) do
zachowania zgodności z nazewnictwem stosowanym w anglojęzycznych
podręcznikach do języka chińskiego wydanych w ChRL, z których korzysta
wielu uczących się tego języka Polaków. Kontrowersyjnym może się wydawać wybór wyrazu „komplement”, mającego w języku polskim zupełnie
odmienne znaczenie. W anglojęzycznych podręcznikach, tę część zdania
(która stoi po orzeczeniu, określa je i uzupełnia jego znaczenie) nazywa
się complement i wyróżnia się kilka jej rodzajów: complement of result, time-measure complement, directional complement itd. Zdecydowałam się na
bezpośrednie tłumaczenie tego wyrazu na polski, ponieważ terminy stosowane w polskojęzycznych opracowaniach językoznawczych1 („dopełnienie
komplementywne”, „czasownik rezultatwny”, „czasownik kierunkowy”,
„dopełnienie kierunkowe”, „czasownik potencjalny”, „konstrukcja przysłówkowa” itd.) nie pozwalają na jasne postrzeganie rozmaitych komplementów jako form tego samego zjawiska gramatycznego, ani na jasne rozróżnienie komplementu od innych części zdania lub części mowy.
Ponieważ w języku chińskim bardzo ważna jest kolejność wyrazów,
wiele przykładów umieściłam w tabelkach. Do tych przykładów nie dołączyłam polskiego tłumaczenia w postaci całych zdań zbudowanych według
polskiego szyku. Aby uwypuklić różnice w stosunku do polskiej budowy
zdania, polskie odpowiedniki podałam tam, gdzie chińskie wyrazy znajdują
się w tabelce, zachowując jednak odmianę polskich wyrazów. Tam, gdzie
oddanie w języku polskim każdego chińskiego wyrazu nie jest możliwe,
przełożyłam zbiorczo kilka wyrazów. Słowa zawarte w polskich przekładach, niezbędne do zachowania poprawności tłumaczeń, lecz niewystępujące w zdaniu chińskim, podałam w nawiasach kwadratowych.
Aby ułatwić opanowanie przedstawionych zagadnień, stosowałam dwa
kolory wyróżnienia: odcienie koloru bordowego. Kolorem intensywnie bordowym zaznaczyłam główne zagadnienia omawiane w danym rozdziale (np.
okoliczniki w rozdziale o okolicznikach). Kolorem bledszym zaznaczyłam
elementy, na które pragnęłam zwrócić uwagę czytelnika, mimo że nie są
one głównym tematem danego rozdziału. Z kolei umieszczenie orzeczenia
na jasnobordowym tle ułatwia zaobserwowanie miejsc, w których stawiane
są różne jego określenia (okoliczniki lub komplementy).
1
Np. Zajdler, 2005. Te same lub podobne nazwy są stosowane w: Zajdler, Jacoby i Li-Piszczek, 2008; Zajdler, Jacoby i Gao, 2008; Lin i Pawlak, 2009; Wu, 2010.
8
Wstęp
Podstawą opisu jest język urzędowy Chińskiej Republiki Ludowej – 普
通话 pǔtōnghuà, często (aczkolwiek mało precyzyjnie) nazywany na Zachodzie „językiem mandaryńskim”. Z tego powodu stosowałam obowiązujące w ChRL znaki uproszczone i transkrypcję fonetyczną 拼音 pīnyīn.
Za pomoc i wsparcie w czasie pisania tej książki chciałabym podziękować: Liu Runrun za cierpliwe, wnikliwe i wielokrotne przeczytanie
chińskich przykładów i ćwiczeń oraz uwagi i sugestie poprawek dotyczące zarówno chińskich wyrazów i zdań, jak i układu całej książki; Li Juan,
Yang Xiaoyan i Li Zhiping za dodatkowe wskazówki dotyczące chińskiej
części tekstu; dr hab. Irenie Kałużyńskiej za uważną lekturę całości książki
i trafne uwagi; mojemu mężowi, Bogdanowi Zemankowi, za sugestie dotyczące ogólnego kształtu książki i wskazanie nieścisłości; Jakubowi Zamorskiemu a także studentom Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu
oraz Centrum Języka i Kultury Chińskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego „Instytut Konfucjusza w Krakowie” za uwagi dotyczące fragmentów książki.
Szczególne podziękowania składam Wydawnictwu Nowela, a przede wszystkim Pani Redaktor Jolancie Kamińskiej, za miłą współpracę i propozycje
zmian, dzięki którym książka stała się (mam nadzieję) bardziej przydatna dla
czytelników. Za ewentualne pozostające w niej niedociągnięcia odpowiadam
wyłącznie ja.
Autorka
9