Demontaż i przerób wraz z analizą składu wybranych urządzeń

II Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna „EKOLOGIA W ELEKTRONICE”
Przemysłowy Instytut Elektroniki
Warszawa, 5-6.12.2002
DEMONTAŻ I PRZERÓB WRAZ Z ANALIZĄ SKŁADU
WYBRANYCH URZĄDZEŃ ZŁOMU
ELEKTRONICZNEGO ZAWIERAJĄCYCH METALE
NIEŻELAZNE I SZLACHETNE
Jerzy KOZŁOWSKI, Henryk CZYŻYK, Tadeusz MAZUREK
Instytut Metali Nieżelaznych,
44-100 Gliwice, ul.Sowińskiego 5, tel +48 32 238 07 07, [email protected]
W referacie przedstawiono krótki przegląd technologii firm zagranicznych
zajmujących się zbiórką i przerobem złomu elektronicznego. Przedstawiono
demontaż wybranego złomu elektronicznego określając zawarte w nim metale i
niemetale. Demontaż wykonano pod kątem ich dalszego przerobu metodami
mechanicznymi i hydrometalurgicznymi.
1 WSTĘP
Utylizacja zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych staje się jednym z
podstawowych zadań wymagających rozwiązania w ramach ogólnego problemu
zagospodarowania odpadów komunalnych. Podstawową przyczyną jest to, że chociaż
ich udział stanowi zaledwie 4% masy odpadów komunalnych, to są one jednym z
największych znanych źródeł zanieczyszczenia tych odpadów metalami ciężkimi i
substancjami organicznymi. Poza metalami podstawowymi takimi jak stal, aluminium,
miedź, złom elektroniczny zawiera składniki niebezpieczne dla środowiska, wśród
których należy wspomnieć metale ciężkie (ołów, kadm, rtęć) oraz chlorowcopochodne
związki organiczne, w tym substancje przeciwpalne zawierające brom. Inną przyczyną
jest szybko rosnący strumień odpadów elektronicznych: tempo przyrostu tych odpadów
jest 3-krotnie wyższe od średniego tempa przyrostu całości odpadów komunalnych [1].
Mając na uwadze powyższe okoliczności Unia Europejska przygotowała specjalną
dyrektywę dotyczącą wyłącznie odpadów elektrycznych i elektronicznych. Dyrektywa
zobowiązuje kraje członkowskie do utworzenia systemów zbierania odpadów do
autoryzowanych placówek uzdatniania i recyklingu. Dla osiągnięcia dostatecznie dużej
153
masy odpadów do recyklingu zakłada się osiągnięcie do 1 stycznia 2006 roku wskaźnika
zbiórki 4 kg/1 mieszkańca, co odpowiada zaledwie 20 do 25% masy tych odpadów.
Dyrektywa ustala również zasady finansowania recyklingu. Równocześnie
przygotowywana jest dyrektywa uzupełniająca dotycząca działań zapobiegawczych,
obejmujących m.in. ograniczenia w sprzęcie substancji szkodliwych (a do 1 stycznia
2008 roku wyeliminowanie ołowiu, rtęci, kadmu, środków opóźniających palenie),
wprowadzenie jednolitych oznaczeń materiałów i komponentów (dla części
plastykowych o wadze powyżej 50 g).
Polska, przystępując do Unii Europejskiej, będzie zobowiązana do stosowania tych
dyrektyw. Obecnie w polskim prawodawstwie proekologicznym odpady elektryczne i
elektroniczne nie są ujęte odrębnie, a uwzględnione w ogólnych przepisach o odpadach.
2 SPOSOBY PRZEROBU ZŁOMU ELEKTRONICZNEGO
STOSOWANE ZAGRANICĄ
W krajach wysokorozwiniętych złom elektroniczny, obejmujący poza komputerami i
sprzętem RTV, również urządzenia łączności (centrale telefoniczne), aparaturę
wojskową oraz zużyte urządzenia z innych sfer działalności, jest traktowany przede
wszystkim jako cenne źródło metali podstawowych i metali szlachetnych. Dlatego też od
początku główny wysiłek firm był ukierunkowany na maksymalny odzysk metali przy
minimalizacji kosztów (do ostatnich lat problemy ochrony środowiska miały
drugorzędne znaczenie). Z tego względu podstawową sprawą jest ilość (masa)
przerabianego złomu. Przy dużej skali przerobu można zastosować wysokowydajne
urządzenia specjalistyczne do rozdrabniania, separacji i efektywnego odzysku metali
sposobami pirometalurgicznymi i hydrometalurgicznymi, co ma wpływ na obniżenie
kosztów jednostkowych. Ta koncentracja przerobu złomu elektronicznego przejawia się
w funkcjonowaniu w poszczególnych krajach jednej lub kilku dużych firm,(w zależności
od kraju), odgrywających wiodącą rolę w przetwarzaniu złomu.
We Francji wiodącą rolę w przerobie złomu elektronicznego odgrywa grupa Valmet
S.A. (60% udziału w przerobie krajowym) [2]. W jej skład wchodzą trzy firmy:
- Valmet, posiadająca dwa przedsiębiorstwa przerabiające złom, zlokalizowane w
Falaise (Normandia),
- Laysa Engineering – firma inżynierska, posiadająca własne technologie i licencje,
głównie w zakresie hydrometalurgii metali szlachetnych oraz
- Faredec, zajmująca się odzyskiem stali i metali podstawowych z produktów
demontażu urządzeń elektronicznych.
Podstawowym surowcem są zużyte komputery. Przerób złomu obejmuje następujące
etapy:
- demontaż i rozdrobnienie,
- otrzymanie koncentratów metali szlachetnych drogą hydrometalurgiczną,
- rafinacja metali szlachetnych.
Pomocniczo do schematu technologicznego są włączone procesy: spopielania
odzłoconych fragmentów płytek ze ścieżkami, tzw. piroliza rozdrobnionych płytek w
celu oddzielenia cyny i przetop półproduktów zawierających srebro i złoto w anody
kierowane do rafinacji.
W Stanach Zjednoczonych istnieje kilkanaście dużych zakładów przerabiających
złom elektroniczny, najczęściej w połączeniu z wybrakami produkcyjnymi oraz innymi
odpadami zawierającymi metale szlachetne (odpady fotograficzne, katalizatory i in.).
154
Jednym z nich jest Zakład Przerobu Złomu firmy „SIPI Metals Corporation” w
Chicago [2].Surowcami są wybraki produkcyjne od szeregu dostawców (m.in. Motorola,
IBM Corp., Konica, Texas Instruments), stanowiące 70–80% wsadu; pozostałość
stanowią elementy wydzielone (zdemontowane) ręcznie przez dostawców ze złomu
poamortyzacyjnego. Dostawy są realizowane w beczkach lub kartonach, przy czym w
każdym pojemniku znajdują się elementy o podobnej strukturze (płytki obwodów
drukowanych, złącza, styczniki). Poza złomem elektrycznym zakład przerabia:
- odpady fotograficzne,
- zużyte katalizatory, pochodzące z rafinerii ropy naftowej, produkcji nawozów
sztucznych (główne źródło Pt i Pd),
- zdemontowany osprzęt wojskowy (systemy naprowadzania rakiet, elektronika
podwodna, lotnictwo); najcenniejszym metalem odzyskiwanym z tego złomu jest
srebro z baterii napędzających torpedy (składowisko złomu wojskowego było
niedostępne dla zwiedzających).
Firma przerabia miesięcznie 300 – 400 ton surowców z udziałem metali
szlachetnych, z czego odzyskuje się w skali rocznej 4 t złota, 60 ton srebra, 2 tony
palladu i 150 kg platyny.
Firma ECS Rafining zlokalizowana w Santa Clara zajmuje się przygotowaniem ze
złomu elektronicznego i elektrotechnicznego koncentratów w postaci granulatów
polimetalicznych i frakcji metalonośnych dla procesów ogniowych gdzie prowadzi się
odzysk metali szlachetnych. Złom zespolony przed przerobem mechanicznym jest
poddawany rozbiórce ręcznej; w trakcie demontażu usuwa się również podzespoły
zawierające substancje niebezpieczne ( rtęć, kadm, organiczne związki chlorowcowe).
W skład podstawowych agregatów produkcyjnych wchodzą:
1. linia strzępiarki młotkowej z rusztem o oczku 24 mm, wyposażona w system
przesiewająco-separujący,
2. 4 piece tyglowe do przetopu próbek frakcji użytecznych z procesu strzępienia i
ewentualnego przetopu z miedzią bogatych w metale szlachetne półproduktów
(przetapia się zaledwie 1% surowca),
3. 3 kotły do topienia złomu i zgarów metali łatwotopliwych,
4. węzeł elektrorafinacji stopu PbSn.
Firma Sabin w Nowym Jorku przerabia wyłącznie surowce zawierające złoto w ilości
min. 400 g/tonę. Głównym surowcem, który ich interesuje są płytki obwodów scalonych
i elementy komputerów. Firma importowała bogate odpady elektroniczne z krajów
postradzieckich. Materiały zawierające złoto wtapia się do kąpieli miedziowej przy
zapewnieniu – ponoć – bardzo dobrej ochrony środowiska. Zawartość aluminium w
materiałach do przetopu nie może przekraczać 2%.
Już z przytoczonego opisu wynika, że powszechnie stosowaną w Stanach
Zjednoczonych metodą odzysku metali szlachetnych ze złomu elektronicznego jest jego
wstępne przygotowanie, rozdrabnianie, wtapianie wzbogaconych w te metale
koncentratów do miedzi, rafinacja elektrolityczna miedzi i przerób szlamów anodowych,
z których selektywnie odzyskuje się srebro, złoto, pallad i platynę.
Odmienną technologię pirometalurgiczną koncentracji metali szlachetnych ze złomu
elektronicznego i odpadów zastosowano w uruchomionym pod koniec lat 70-tych
zakładzie w Brimsdown firmy Johnson Matthey, Wielka Brytania [4].
Surowiec w celu usunięcia części organicznych jest opalany, a następnie po
rozdrobnieniu i klasyfikacji granulowany na granulatorze talerzowym. Granulki po
155
wysuszeniu są przetapiane w piecu szybowym. Produktami procesu szybowego są: żużel
odpadowy, kamień miedziowy ze znaczną zawartością metali szlachetnych oraz stop
ołowiu zawierający ich podstawową część. Stop ołowiu poddawany jest kupelacji;
srebro surowe zawierające pozostałe metale szlachetne odlewane jest w anody,
kierowane do procesu rafinacji elektrolitycznej do innego zakładu tej firmy w Rojstanie.
Kamień miedziowy po rozdrobnieniu i wyprażeniu w piecu wielopokładowym jest
kierowany do pieca płomiennego. Wsadem do tego pieca są również szlamy anodowe z
elektrorafinacji miedzi po uprzednim usunięciu z nich poprzez ługowanie miedzi i
selenu. Półproduktami przetopu w piecu płomiennym jest żużel kierowany do pieca
szybowego oraz stop ołowiu, poddawany procesowi kupelacji.
3 ANALIZA
SKŁADU
WYBRANYCH
URZĄDZEŃ
ELEKTRONICZNYCH, W TYM OKREŚLENIE UDZIAŁU
PODZESPOŁÓW I ELEMENTÓW ZAWIERAJĄCYCH
METALE NIEŻELAZNE I SZLACHETNE, SPOSOBY
KONCENTRACJI METALI
Wiedza o składzie złomowanych urządzeń jest niezbędna jeśli chcemy wybrać
optymalny sposób postępowania przy przerobie złomu, zapewniający z jednej strony
maksymalne wykorzystanie materiałów, w szczególności metali, a z drugiej strony
zminimalizowanie szkodliwego oddziaływania na środowisko. Osiągnięcie takiego celu
jest możliwe jedynie wtedy, kiedy w sposób rozsądny i technicznie uzasadniony ustawi
się w właściwej proporcji pracę ręczną (demontaż, sortowanie) i pracę nowoczesnych,
wysokowydajnych maszyn i urządzeń, zastosowanych do procesów przerobu
mechanicznego (rozdrabniania, separacji). Jest to szczególnie ważne w przypadku
złomowania urządzeń elektrycznych i elektronicznych masowych, a do takich należą
m.in. zużyte odbiorniki telewizyjne i radiowe, inny sprzęt gospodarstwa domowego,
telefony, a w niedalekiej przyszłości komputery.
3.1
Odbiornik TV czarno-biały marki NEPTUN 429
Wyniki demontażu na podzespoły przedstawiono w tabeli 1. Podzespoły poddano
głębokiemu demontażowi na elementy. Elementy ważono, a następnie określano (po
zmieszaniu) zawartość poszczególnych składników. Wizualnie identyfikowano metale i
ich stopy, a także ważniejsze składniki niemetaliczne. Dane przedstawiono w tabeli 2.
Dla ilościowej charakterystyki materiałowej podzespołów dane zbiorcze z tabeli 1
przeniesiono do tabeli 2, określając przy tym rozkład składników metalicznych i
niemetali (łącznie) w podzespołach.
Ogólna charakterystyka jest następująca: odbiorniki telewizyjne należą do tej grupy
urządzeń elektronicznych, w których wartość składników użytecznych (głównie metali)
jest mała. Wartość odzyskiwanych metali nie pokrywa kosztów przerobu. Jednocześnie
przerób odbiorników TV jest konieczny ze względu na zawartość w nich substancji
niebezpiecznych dla środowiska. Dla ograniczenia strat jest więc szczególnie ważną
sprawą dobór optymalnego sposobu postępowania (technologii) przy przerobie tego typu
urządzeń (dotyczy do także odbiorników radiowych). Analiza danych zawartych w
tabelach 1–2 daje podstawę do opracowania koncepcji technologicznej, która nie ulegnie
zmianom nawet przy przerobie nowszych typów odbiorników TV o innym składzie.
156
W analizowanym urządzeniu 78% masy stanowią składniki niemetaliczne, przy
czym ponad 91% tej masy jest zawarte w trzech podzespołach: kineskopie, obudowie i
osłonie. Wymontowanie tych podzespołów umożliwia trzykrotne wzbogacenie
pozostałości w metale. Zakłada się, że kineskopy będą przerabiane w odrębnym
zakładzie. Wśród metali najważniejszą pozycję zajmuje stal (13,91%), zgrupowana
głównie w płycie montażowej, transformatorach i jako taśma zabezpieczająca kineskop.
Metale nieżelazne występują w niewielkich ilościach (ogółem stanowią 5,17% masy);
stosunkowo najwięcej jest miedzi występującej przede wszystkim w cewkach i
transformatorach. Pozostałe metale są rozproszone głównie w elementach
zamontowanych na płycie głównej.
Udział elementów posrebrzanych i pozłacanych (na bazie stopów miedzi) wynosi
0,8%, a srebra i złota – odpowiednio 3,44 i 0,02g. Złoto występuje w elementach na
płycie głównej (100%), a srebro ponadto w podzespołach sterowania (razem około
80%). Płytki obwodów drukowanych mają niewielki udział (0,14%), lecz jako odpad
niebezpieczny powinny być przerabiane oddzielnie.
Tabela 1. Skład odbiornika TV marki Neptun 429 firmy UNITRA-UNIMOR
( rok prod. 1980)
Nr
Masa
Udział,
Nazwa podzespołu (części)
Składniki podstawowe
podz.
g
%
1
Kineskop kompletny 150Ł2B
8350,8
48,24
Szkło, Fe, tlenki metali
ziem rzadkich
2
Obudowa
3501,6
20,23
Płyta wiórowa, sklejka
3
Osłona
1245,1
7,19
PS, guma, PCV
4
Płyta montażowa główna
2568,8
14,84
Fe, ferryt, Cu i stopy,
Al, POD, Sn, Pb, szkło,
(z podzespołami i elementami)
ceramika, folia[kond,
tworzywa
5
Transformator zasilający T65-53
473,6
2,74
Fe, Cu, papier,
tworzywa
6
Głośnik
195,8
1,13
Fe, magnes
7
Zespół regulacji
149,3
0,86
Fe,Cu,stopy Cu, ZnAl,
Al, tworzywa
8
Zespół sterowania
84,0
0,49
Fe, Cu, lakier, POD
9
Przewód zasilający z wtyczką
84,2
0,49
Cu, stopy Cu, izolacja
10 Przewody montażowe z wtyczkami
113,8
0,66
Cu, stopy Cu ,PS, PE
11 Przewody do kineskopu
70,5
0,40
Cu,stopy Cu, tworzywa,
POD
157
Tabela 2. Masa oraz rozkład metali i składników niemetalicznych w podzespołach odbiornika TV NEPTUN 429
Nr
po
dz
es
po
łu
1
Podzespół
Fe
Ferryt
Al
ZnAl
Cu
Stopy
Cu
Stopy
Ni
Au, Ag
g
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
3
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
Lutowie Niemet.
Podzespół
2
1
Kineskop
8350,8
48,24
30,59
2,89
-
-
1,13
14,10
16,38
0,64
-
55,99
2
Obudowa
3501,6
20,23
-
-
-
-
-
-
-
-
-
25,86
3
Osłona
Płyta
montażowa
Transformator
zasilający
Głośnik
1245,1
7,19
-
-
-
-
-
-
-
-
-
9,20
2568,8
14,84
43,53
50,11
96,14
-
36,54
30,85
81,92
78,34
97,49
5,86
473,6
2,74
16,26
-
-
-
10,88
3,19
-
0,75
-
0,18
195,8
1,13
7,71
-
-
-
0,22
-
-
0,64
-
0,06
0,86
1,49
-
3,58
100,00
3,93
24,73
-
5,98
2,51
0,47
0,49
0,31
-
-
-
0,40
0,53
1,70
4,99
-
0,48
0,49
-
-
-
-
3,47
14,10
-
-
-
0,45
0,66
-
-
-
-
7,74
12,50
-
2,50
-
0,48
0,40
-
-
-
-
1,41
-
-
4,94
-
0,41
2,73
0,11
47,00
0,28
-
34,28
-
-
1,22
-
0,56
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
100,00
4
5
6
7
Zespół regulacji 149,3
Zespół
8
84,0
sterowania
Przewód
9
84,2
zasilający
Przewody
10
113,8
montażowe
Przewody do
11
70,5
kineskopu
Cewka lampy
12
473,3
kineskopowej
Ogółem: 17310,0
3.2
Komputer Riad
Zużyty komputer jest zupełnie innym typem urządzenia elektronicznego niż
odbiornik TV. Stanowi on wartościowy surowiec wtórny przede wszystkim ze względu
na znaczącą zawartość metali szlachetnych. Dlatego też przy jego demontażu zwrócono
szczególną uwagę na elementy elektroniczne zawierające złoto, traktując marginalnie
metale podstawowe. I etap demontażu polegał na oddzieleniu podzespołów
elektronicznych (głównie płytki obwodów drukowanych) od pozostałych podzespołów.
Wyniki demontażu są następujące:
Masa, g Udział,%
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Stal
Aluminium
Kabel Cu
Izolacja
Transformator
Wentylatorki
Podzespoły elektroniczne
Razem
6406,0
460,3
390,6
128,4
2631,4
831,6
2963,4
13811,7
46,38
3,33
2,83
0,93
19,05
6,02
21,46
100,00
Z otrzymanych podzespołów kabel miedziany można przerobić na linii kablowej
gdzie w wyniku granulacji i separacji otrzymuje się granulat miedzi. Transformator i
wentylatorki poddaje się procesowi strzępienia i separacji w wyniku czego otrzymuje się
granulat stali oraz frakcje zawierające miedź. Proces demontażu przebiega bez strat
metali. Straty metali powstają dopiero w procesie przerobu mechanicznego. II etap
demontażu polegał na wydzieleniu z podzespołów elektronicznych (płytek obwodów
drukowanych) elementów o wysokiej koncentracji złota, które można łatwo oddzielić
prostymi operacjami odcinania lub odkręcania. Ta operacja ma na celu skoncentrowanie
złota w stosunkowo niewielkiej masie materiałów i w ten sposób uniknięcie jego strat w
dalszym procesie przerobu. Do takich elementów należą złącza, gniazda, ścieżki
stykowe, a także styczniki.
W tabeli 3 podano skład podzespołów elektronicznych z komputera „Riad” oraz
wyszczególniono elementy wzbogacone w złoto, podlegające oddzieleniu. Płytki
obwodów drukowanych (poz. 1-6) oraz bloki gniazd (poz. 7) stanowią ponad 71% masy
podzespołów elektronicznych (15,4% masy komputera).
Tabela 3. Skład podzespołów elektronicznych komputera marki „Riad”
Elementy podlegające
Masa,
Udział,
Lp.
Wyszczególnienie
oddzieleniu na II etapie
g
%
demontażu
1
2
3
4
5
1 Płytka obwodów
1 gniazdo (12 x 2 szt), 1 złącze (4
drukowanych Nr 1
510,0
x 2 szt.). 3 kontaktory 8-stykowe,
ścieżki stykowe,
2 Płytka obwodów
1 złącze 12-wtykowe Eltra (8,65
171,9
drukowanych Nr 2
mg Au), ścieżki
3 Płytka obwodów
1 złącze 15 wtykowe Eltra (25,8
159,8
drukowanych Nr 3
mg Au) ścieżki
159
1
4
2
Płytka obwodów
drukowanych Nr 4
5
3
7
8
9
10
5
1 gniazdo 8 x 2 – otworowe (3,52
mg Au), 2 układy scalone (5,3 mg
Au)
3 układy scalone (7,95 mg Au)
221,7
Płytka obwodów
drukowanych Nr 5
Płytka obwodów
drukowanych Nr 6
POD razem
Podzespoły 4 bloków
gniazdowych
Diody prostownicze – 2 szt.
Różne podzespoły
elektroniczne
Magistrale
wieloprzewodowe
Ogółem
6
4
471,0
2 gniazda 8 x 2 otworowe (7,04
mg Au)
88,4
1622,8
54,76
502,2
16,95
28,8
0,97
793,3
26,77
16,3
0,55
2963,4
100,00
Całość (1276 mg Au; tj. 2541 g/t)
43,55 mg Au
gniazdo 8 x 2 otworowe (3,25 mg
Au)
Odcięcie końcówek złączowych
Dla uzyskania bardziej wiarygodnych wyników stopnia wzbogacenia wykonano
demontaż płytek obwodów drukowanych pochodzących z 270 kg komputerów. Podczas
demontażu usuwano także elementy stalowe i aluminiowe. Wyniki przedstawiono w
tabeli 4. Płytki pochodziły z trzech różnych dostaw złomu. Wielkość każdej partii płytek
była przypadkowa. Partia 6, różniąca się od innych, składała się ze złącz,
zamontowanych na POD. Zawartość Au wzrosła średnio z 435 g/tonę do 2393 g/toną,
stopień wzbogacania wyrażony krotnością wyniósł 5,5. Wymontowane elementy
wymagają dalszego przerobu w celu uzyskania półproduktu odpowiedniego dla
procesów hydrometalurgicznych.
Tabela 4. Wyniki II demontażu komputerów
WSAD
Nr
partii
Masa
partii
kg
PRODUKTY II ETAPU DEMONTAŻU
POD po
demontażu
Fe
Al
Straty
(składniki
Złącza
niemetaliczne)
masa,
masa,
%
%
kg
kg
5,32
18,87 1,08 3,83
28,2
masa,
kg
20,2
% do masa,
wsadu
kg
71,63
1,1
2
17,4
14,5
83,33
-
-
-
-
3,09
17,76 -0,19
-1,09
3
35,0
25,9
74,0
4,2
12,0
1,3
3,71
2,64
7,54
0,96
2,74
4
54,0
32,0
59,26
3,0
5,56
2,7
5,0
11,71
21,69
4,59
8,50
5
23,4
18,6
79,49
0,5
2,14
2,0
8,55
3,50
-1,20
5,13
1
%
3,90
masa,
kg
0,5
%
1,77
6
11,7
1,2
10,26
-
-
0,5
4,27
9,11
0,89
7,61
7
57,5
43,5
75,65
3,0
5,22
1,5
2,61
7,31
12,71 14,96
3,81
8
42,5
32,0
75,29
0,2
0,47
0,1
0,26
6,39
15,04 77,86
8,96
Σ
269,7
187,9
69,67
12,0
4,45
8,6
3,19
49,07
18,19 12,13
4,50
160
4 PODSUMOWANIE
Wykonano demontaż dwóch urządzeń elektronicznych o zdecydowanie różniącej się
charakterystyce: odbiornika TV i komputera. Celem demontażu było nie tylko określenie
zawartości metali, w tym metali szlachetnych, ale przede wszystkim zaprezentowanie
sposobu postępowania, stwarzającego warunki do minimalizacji strat metali w
odpadach, co jest równoznaczne z poprawą ich uzysków do koncentratów. Przy tym
wzięto pod uwagę potencjalne możliwości przerobu mechanicznego złomu metali
nieżelaznych na nowoczesnych urządzeniach do rozdrabniania i separacji jakimi
dysponuje przemysł krajowy. Dla osiągnięcia tego celu kierowano się przy demontażu
następującymi zasadami:
- usunięcie w stopniu racjonalnym części niemetalicznych,
- grupowanie podzespołów o podobnym składzie: stal-miedź, stal-aluminium,
kable i przewody, podzespoły zawierające srebro (elementy posrebrzane) z
zamiarem ich odrębnego przerobu,
- wydzielenie płytek obwodów drukowanych, a następnie wyodrębnienie z nich
prostymi operacjami odcinania lub odkręcania elementów o wysokiej zawartości
złota (złącz, gniazd, ścieżek).
LITERATURA
1. Dirk Boghe. Electronic Scrap: a growing resource. MBM, June 2001, 21-24.
2. Oferta współpracy z polskim przedsiębiorstwem firmy Laysa, 1985, Niepublik.
3. E. Głuszczyk, A. Pers. Sprawozdanie z wyjazdu do zakładów przerobu złomu metali
nieżelaznych i partnerów handlowych na terenie Stanów Zjednoczonych Am.Płn. Bytom,
grudzień 1991 r.
4. New UK precious metals rafinery „Mining Mag.”, 1979, 141, No 6, pp 570-572, 574-575.
DISASSEMBLY, PROCESSING AND ANALYSIS OF THE
COMPOSITION OF A SCRAP FROM VARIOUS ELECTRONIC
EQUIPMENT CONTAINING
NON-FERROUS AND PRECIOUS METALS
The technologies used by foreign companies specialized in electronic scrap
collecting and processing have been outlined. A method of disassembling of selected
electronic scrap and determination of its metallic and non-metallic composition have
been described. The scrap disassembly was made in such a way as to make it suitable for
further processing by the mechanical and hydrometallurgical methods.
161