rola powtórzeń w argonautykach apolloniosa z rodos

Transkrypt

ACTA UNIVERSITATIS WRATISLAVIENSIS No 3153
CLASSICA WRATISLAVIENSIA XXIX
WROCŁAW 2009
JOANNA ROSTROPOWICZ
Uniwersytet Opolski
ROLA POWTÓRZEŃ W ARGONAUTYKACH
APOLLONIOSA Z RODOS
Apollonios z Rodos, pisząc Argonautyki, dokładał wszelkich starań, aby jego
epos nieustannie przypominał poematy Homera, ale jednocześnie dbał o to, by dzieło
różniło się od wzorców Iliady i Odysei1. Nie była to odosobniona tendencja w poezji
aleksandryjskiej, bo podobnie Aratos z Soloj, który tak skonstruował Fajnomena, że
dzieło sprawia wrażenie, iż autor idzie wiernie śladami mistrza – Hezjoda. W rzeczywistości Aratos stworzył poemat tak bardzo się różniący od wspomnianego poematu,
że można nawet zaryzykować twierdzenie, iż Fajnomena to anty-Erga kai hemerai
poety z Askry2.
Wśród zasad konstrukcyjnych właściwych staremu eposowi, a przejętych przez
twórcę Argonautyk niebagatelną funkcję pełnią powtórzenia części mów wygłaszanych
przez bohaterów. Stosował je Apollonios stosunkowo rzadko, pojawiają się tylko w kilku (dokładnie czterech) miejscach: wersy ks. I w. 703–707 powtarza w w. 712–716;
ks. III w. 495–500 – to powtórzenie wersów 409–418 tejże księgi, choć w sposób
skrócony; partia ks. IV 1352–1356 ma odpowiedniki w w. 1325–1328, a ks. IV w.
1106–1109 – w wersach 1118–1120, choć nie jest to dokładne powtórzenie. Analiza
zastosowanych przez Apolloniosa powtórzeń pozwala wysnuć wniosek, że starał się
także pod tym względem stworzyć pozory naśladowania Homera, ale wykorzystywał
przy tym zasadę innowacji, którą stosował konsekwentnie w całym dziele. Dla jaśniejszego zilustrowania stosunku Apolloniosa do Homera, w tym względzie, warto
przytoczyć jeden z typowych przykładów powtórzenia części mowy występujący
1 Por. J. Rostropowicz, Apolloniosa z Rodos epos o Argonautach, Opole 1988, s. 20–37.
Por. też M. Campell, Echoes an Imitations of Early Epic in Apollonius Rhodius, Leiden 1981;
J. Carspecken, Apollonius Rhodius and the Homeric Epic, YCS XIII 1952, s. 33–143; H. Faerber,
Zur dichterischen Kunst in Apollonius Rhodius Argonautika (Die Gleichnisse), Berlin (Diss.) 1932;
P. Händel, Beobachtungen zur epischen Technik des Apollonios Rhodios (Zetemata 7), München
1954; V. Knight, The Reneval of Epic. Responses in Homer in the Argonautica of Apollonius, Leiden-New York-Köln 1995.
2 Por. J. Rostropowicz, Król i poeta, czyli o Fajnomenach Aratosa z Soloi, Opole 1998,
s. 133–144.
Classica Wratislaviensia 29, 2009
© for this edition by CNS
ClassicaWratis-XXIX_imprim.indb 91
2010-03-22 12:24:06
92
JOANNA ROSTROPOWICZ
w Iliadzie. W księdze II Dzeus wysyła Onejrosa z poleceniem do Agamemnona.
Słowa, jakie posłaniec ma przekazać, brzmią następująco (ks. II w. 11–15):
ΘωρÁξαˆ ˜ κšλευε κ£ρη κoμόωντας ’AχαιοÝς
πανσυδ…V: νàν γάρ κεν ›λοι πóλιν εÙρυ£γυιαν
Τρώων: οÙ γ¦ρ œτ' ¢μφˆς 'ΟλÚμπια δèματ’ œχοντες
¢θ£νατοι φρ£ζονται: ™πšγναμψεν γ¦ρ ¤παντας
“Ηrη λισσομšνη, Τrèεσσι δ κ»δε’ ™φÁπται3.
Onejros powtórzył słowa Dzeusa Agamemnonowi dokładnie, zmieniając tylko
w pierwszym wierszu mowę bezpośrednią na pośrednią (w. 28–32). Kilkadziesiąt
wierszy dalej słowa zasłyszane we śnie Agamemnon powtarza wobec zgromadzenia
Achajów (w. 65–69) – tu między mową Onejrosa a jej powtórzeniem na zgromadzeniu
nie ma żadnej różnicy.
W Homerową technikę powtórzeń Apollonios wprowadził zmiany, wykorzystując powtórzenia jako element konstrukcyjny, pełniący w akcji eposu istotną funkcję.
Znakomity przykład Apolloniosowego stosowania powtórzeń spotykamy w księdze
pierwszej, w epizodzie rozgrywającym się na wyspie Lemnos. Przypomnijmy wypadki poprzedzające gościnę Argonautów u Lemnijek. W wersach 519–608 Apollonios
rzeczowo informuje o rejsie bohaterów. Wykorzystując pomyślny wiatr, płyną także
nocą (w. 600). Rankiem ujrzeli na horyzoncie szczyty Atosu. Poeta nie pomija tu
danych ważnych dla żeglarzy: najwyższa góra (jej wysokość sięga 1935 m n.p.m.),
rzuca cień dochodzący do miasta Myrine na Lemnos. Taką odległość pokonuje statek
handlowy przy pomyślnym wietrze, dobrze ożaglowany i z silną załogą – od rana do
południa. Góra ukazała się Argonautom rankiem, z czego wynika, że żeglowali całą
noc. Po dniu żeglugi, wieczorem przybili do brzegu wyspy. Zmęczeni długim rejsem
pragnęli wypoczynku.
Tymczasem Lemnijki, które wymordowały wszystkich przedstawicieli płci męskiej, od roku żyją same. Widząc obcych, są przekonane, że napadli na nie Trakowie.
Uzbroiły się i pobiegły w stronę brzegu. Argonauci w zmroku nie dostrzegli, że jest
to wojsko kobiece. O tym dowie się Jazon dopiero z ust Hypsipyle, gdy przybędzie
na jej dwór jako gość. Herold Argonautów, Aithalides, przekonał królową, aby im
zezwoliła przenocować na brzegu wyspy. Ale rankiem Argonauci nie podjęli dalszej
podróży, gdyż wiał niekorzystny północny wiatr. W tej sytuacji Hypsipyle zwołała
zgromadzenie mieszkanek wyspy. Uznała, że trzeba zaopatrzyć przybyszów w prowiant i wino, towary potrzebne im w dalszej drodze, aby czym prędzej odpłynęli od
wyspy. Dać im to należy przed murami miasta, aby doń nie weszli. Nie powinni się
bowiem dowiedzieć, jak postąpiły z mężczyznami.
3
Rozkaż mu, aby uzbroił o bujnych włosach Achajów
Co do jednego, bo mógłby gród Trojan szerokouliczny
Jeszcze dziś zdobyć, gdyż wieczni mieszkańcy pałaców Olimpu
Różnić przestali się w sądach. Już wszystkich ku sobie skłoniła
Hera swoimi prośbami, a Troi zagraża zagłada.
Homer, Iliada, przeł. K. Jeżewska, wstępem i przypisami opatrzył J. Łanowski, Warszawa
1999.
2010-03-22 12:24:06
ROLA POWTÓRZEŃ W ARGONAUTYKACH APOLLONIOSA Z RODOS
93
Inne zdanie ma Polykso. Jest stara, spodziewa się, że za rok będzie już w grobie.
Nie dotyczy jej gnębiący Lemnijki problem, którego chyba nie chcą sobie uświadomić. Argumenty Polykso są proste i oczywiste: samotnym kobietom nie tylko stale
grozi niebezpieczeństwo napadu obcych plemion, ale przede wszystkim nieunikniona śmierć. Przyjęcie przybyszów, powierzenie im domów i miasta jest jedynym
rozsądnym wyjściem z tej trudnej sytuacji. Zgromadzenie owacyjnie przyjęło radę
Polykso. Akcja epizodu od momentu wygłoszenia mowy przez Polykso staje się
bardzo dynamiczna. Apollonios uzyskał ten efekt, wplatając w epizod mowy o różnej
długości: wypowiedź Hypsipyle obejmuje 10 wersów, Polykso natomiast 22. Biorąc
pod uwagę, że Apollonios zazwyczaj zwięźle formułuje wypowiedzi, można odnieść
wrażenie, że w tej fazie narady akcja toczy się spokojnie, bez pośpiechu, w normalnym
rytmie. Akcja wyraźnie przyspiesza, gdy Polykso, kończąc przemówienie, wypowiada
znamienne zdanie (w. 694–696):
νàν γ¦ρ δ¾ παρ¦ ποσσˆν ™π»βολός ™στ’ ¢λεωρ¾,
ε‡ κεν ™πιτρšψητε δόμους καˆ λη…δα π©σαν
Øμετšρην ξε…νοισι καˆ ¢γλαÕν ¥στυ μšλεσθαι4.
W tym momencie Hypsipyle zaczęła działać szybko. Jej mowa mieści się zaledwie w siedmiu wersach, podzielonych na dwie części (w. 700–701 oraz 703–707).
W dwóch informuje o podjętej decyzji, w następnych pięciu przekazuje Iphinoe treść
polecenia, jakie ta ma powtórzyć Argonautom (w. 703–707):
”Ορσο μοι, 'ΙφινÒη, τοàδ’ ¢νšρος ¢ντιÒωσα,
¹μšτερόνδε μολε‹ν, Óστις στόλον ¹γεμονεÚει,
Ôφρα τ… οƒ δ»μοιο œπος θυμηρς ™νˆσπω
καˆ d' αÙτοÝς γα…ης τε καˆ ¥στεος, α‡ κ’ ™θšλωσιν,
κšκλεο θαρσαλšως ™πιβαινšμεν εÙμενšοντας5.
Po tych słowach królowa natychmiast udaje się do domu. Iphinoe też nie zwleka
i biegnie do Argonautów. Bardzo się spieszyła. Jest podniecona, a jej rozgorączkowanie
oddaje Apollonios dwoma słowami: biegła szybko (ὦκα – w. 710), a polecenie pani
powtórzyła πασσυδίῃ – z całych sił, gorączkowo (w. 711). Zważywszy że Apollonios
hołduje zasadzie daleko idącej oszczędności słów i zmusza raczej czytelnika do zastanowienia się i dopełnienia myśli lub obrazu6, użycie słów ὦκα i πασσυδίῃ blisko
siebie (dzielą je zaledwie dwa słowa) nie jest bezcelowe.
4
Korzystne wyjście wam się nadarza – przybyszom
powierzcie domy i wasze łupy
a także obronę pięknego miasta. (Wszystkie przekłady cytatów Apolloniosa pochodzą od
autorki artykułu).
5 Spiesz, Iphinoe, do owego męża, dowódcy okrętu
I zapytaj go, czy potrudzi się do nas,
Abym mu oznajmiła wyrazy naszej przyjaźni
A pozostałym powiedz, jeśli mają ochotę
Niech przyjdą do miasta, niech wejdą do naszego kraju.
6 Por. J. Rostropowicz, Apolloniosa z Rodos…, s. 91n.
2010-03-22 12:24:06
94
JOANNA ROSTROPOWICZ
Argonauci, widząc posłankę królowej, byli chyba przekonani, że otrzymają
rozkaz opuszczenia wyspy. Tymczasem Iphinoe obwieszcza im nieoczekiwanie
(w. 712–716):
ΚοÚρη το… μ’ ™φšηκε Θοαντι¦ς ™νθ£δ’ „οàσαν,
`ΥψιπÚλη, καλšειν νηÕς πρÒμον, Óστις Ôρωρεν,
Ôφρα τ… οƒ δ»μοιο œπος θυμηρς ™ν…σπV:
καˆ δ’ αÙτοÝς γα…ης τε καˆ ¥στεος, α‡ κ’ ™θšλhτε
κšκλεται αÙτ…κα νàν ™πιβαινšμεν εÙμενšοντας7.
Porównując wypowiedź królowej z mową Iphinoe wygłoszoną do Argonautów,
dostrzegamy różnice. Polecenie Hypsipyle zawiera się w pięciu wersach (w. 703–707),
tyle samo obejmuje wypowiedź Iphinoe (w. 712–717). Dwa pierwsze wersy różnią się
nieco, głównie formą gramatyczną: słowa Hypsipyle, które ta wypowiada w pierwszej
osobie, Iphinoe powtarza w trzeciej. Ale nie jest to jedyna różnica. Hypsipyle wyraża
się oględnie (w. 703):
”Ορσο μοι, 'ΙφινÒη, τοàδ’ ¢νšρος ¢ντιÒωσα,
¹μšτερÒνδε μολε‹ν, ¤στις στÒλον ¹γεμονεÚει
Iphinoe oddaje te słowa następująco:
ΚοÚρη το… μ’ ™φšηκε Θοαντι¦ς ™νθ£δ’ „οàσαν,
`ΥψιπÚλη, καλšειν νηÕς πρÒμον, Óστις Ôρωρεν,
Użyła wyrażenia ¹μšτερÒνδε μολε‹ν – niech przyjdzie do nas – a zatem Jazon
ma przyjść do wszystkich. Iphinoe odczytała myśli królowej, która jak wszystkie
Lemnijki również była stęskniona za płcią męską, i bez namysłu (bo w pośpiechu,
rozgorączkowana) tak sformułowała wypowiedź, że wynika z niej, iż to królowa
wzywa Jazona do siebie. Poeta osiągnął ten efekt w ten sposób, że z wypowiedzi
Iphinoe wykreślił wyrażenie ¹μšτερÒνδε – „do nas”. Natomiast dalsze wersy są
niemal identyczne – z wyjątkiem jednego miejsca. Ten wyjątek jest bardzo znamienny: podczas gdy w w. 707, zachęcając Argonautów do skorzystania z gościny,
Hypsipyle użyła wyrażenia θαρσαλšως (odważnie, ufnie), Iphinoe zastąpiło słowo
zwrotem αÙτ…κα νàν, natychmiast, już teraz8. Ta zmiana nadała wypowiedzi posłanki
7
Hypsipyle, córka Thoasa, wysłała mnie tu
aby zaprosić do niej dowódcę,
chce mu oznajmić wyrazy naszej przyjaźni, a inni
jeśli chcą, niech teraz natychmiast wejdą do miasta i kraju.
8 Niedokładne informacje na ten temat zawiera znakomity komentarz do Argonautyk Apolloniosa z Rodos H. Fränkela, Noten zu den Argonautika des Apollonios Rhodios, München 1968, s. 98,
przyp. 188. Autor pracy podaje, że „powtórzenie jest dokładne” („genaue Wiederholung”). Również
niektórzy niemieccy tłumacze dzieła Apolloniosa nie zwrócili uwagi na różnicę między wypowiedzią
Hypsipyle i mową Iphinoe. Por. Th. von Scheffer, Berlin 1940, s. 26: wersy 707 i 716 są przełożone
identycznie: „Möchten sie voller Vertrauen der Stadt und dem Lande sich nähern“; podobnie E.R. von
Osiander, Apollonius des Rhodiers Argonautenfahrt, Stuttgart 1838 – por. w. 706b–707: wohlwollend
mit sichrem Vertrauen/ Mögen in dieses Gebiet und unsere Mauern sie einziehn. Por. w. 715b–716:
wohlwollend beliebt’s euch/ Einzuziehen in dieses Gebiet und in unsere Mauern.
2010-03-22 12:24:06
95
szczególny sens – zdradziła i zaakcentowała ledwo skrywane marzenia Lemnijek
o męskim towarzystwie.
Zmiany dokonane przez Apolloniosa w wypowiedzi posłanki są wprawdzie subtelne, ale bardzo istotne. Nie jest to zwykła aleksandryjska dążność do wprowadzania
innowacji. W ten sposób Apollonios mistrzowsko nadał wypowiedzi Iphinoe, której
zadaniem było przecież jedynie wierne powtórzenie słów królowej, inny sens. Autor
wykorzystał powtórzenie z jednej strony jako czynnik tworzący sytuację komiczną,
a z drugiej jako ważny element konstrukcyjny.
Inną funkcję pełni powtórzenie mowy Ajetesa w epizodzie ks. III rozgrywającym
się na dworze króla. Król Kolchów przyjął przybyszów z dalekiej Grecji, którzy przybyli do niego po złote runo. Z woli Zeusa złote runo ma wrócić do ojczyzny Friksosa
jako ekspiacja za zbrodnie dokonane na nim przez członków rodu Eola. W wersach
409–418 Ajetes przedstawia zadanie, jakie Jazon musi wykonać, aby zdobyć złote
runo: ujarzmić byki ziejące ogniem, zaorać nimi pole, posiać smocze zęby i pokonać
wyrosłe z nich wojsko. Jest oczywiste, że przywódca Argonautów powtórzy towarzyszom słowa Ajetesa, zwłaszcza opisze zadanie, jakie go czeka. Jednak jego mowa jest
krótsza: obejmuje 6 wersów. Dowódca Argonautów powtórzył towarzyszom jedynie
dwa pierwsze wersy mowy Ajetesa obejmującej 21 wersów (w. 401–421). Por. słowa
Ajetesa (ks. III w. 409–410):
δοιè μοι πεδ…ον τÕ Aρ»ιον ¢μφινšμονται
ταÚρω χαλκÒποδε, στÒματι φλÒγα φυσιÒωντε9
oraz słowa Jazona (ks. III w. 495–496):
φÁ δ δÚω πεδ…ον τÕ Aρ»ιον ¢μφινšμεσθαι
ταÚρω χαλκÒποδε, στÒματι φλÒγα φυσιÒωντe10.
Zastosowanie mowy zależnej spowodowało zmianę konstrukcji zdania, ale poza
tym fraza jest dosłowna. Jednakże pozostałą wypowiedź króla Kolchów, obejmującą
11 wersów (w. 411–421), w której ten opowiada dokładnie, niemal z epicką rozlewnością, wszystkie czynności wykonywane w czasie zaorywania i obsiewania pola,
Jazon streścił w niespełna czterech wersach (w. 497–500a):
τετρ£γυον δ’ ™πˆ το‹σιν ™φ…ετο νειÕν ¢ρÒσσαι:
δèσειν δ’ εξ Ôφιος γενÚων σπÒρον, Óς ∙' ¢ν…Vσιν
γηγενšας χαλκšοις σÝν τεÚχεσιν: ½ματι δ’ αÙτù
χρειë τοÚσγε δαξαι11.
9
10
11
Na Polu Aresa dwa byki się pasą
Kopyta mają spiżowe, z pyska ogniem zieją.
Rzekł, że na Polu Aresa dwa byki się pasą
Kopyta mają spiżowe, z pyska ogniem zieją.
Chce, bym nimi zaorał cztery łany ugoru
Potem mi da smocze zęby, abym je posiał.
Z zębów wyrośnie spiżowe wojsko,
Mam je pokonać w tym samym dniu.
2010-03-22 12:24:06
96
JOANNA ROSTROPOWICZ
Warto zwrócić uwagę na to, że Jazon używa niemal tych samych słów, co Ajetes. Dzięki temu zabiegowi autor uzyskał znakomity efekt: choć wypowiedź Jazona
stanowi streszczenie słów Ajestesa, czytelnik może ją odbierać jako niemal dokładne
powtórzenie. Streszczenie wypowiedzi Ajetesa pod względem kompozycyjnym jest
uzasadnione, bo dowódcę Argonautów interesowało jedynie to, czego sam miał dokonać. Tutaj powtórzenie zostało podporządkowane konsekwentnie stosowanej przez
Apolloniosa zasadzie oszczędności słowa, ale równocześnie jest elementem charakteryzującym Jazona – bohater ten w całym eposie wypowiada się krótko i zwięźle12.
Po raz trzeci Apollonios zastosował powtórzenie w ks. IV, w epizodzie rozgrywającym się u króla Feaków Alkinoosa. Liczne wojsko Kolchów pod dowództwem brata
Medei, Apsyrtosa, dopadło Argonautów i zażądało wydania dziewczyny. Alkinoos
następnego dnia miał rozstrzygnąć spór i wydać decyzję, czy dziewczyna pozostanie
z Jazonem, czy też odbierze ją brat i zawiezie do ojca. Arete, jego żona, pragnie pomóc
Medei i stara się dowiedzieć, jaki wyrok zapadnie w sprawie Kolchidki. Odpowiedź
króla jest ujęta w czterech wersach (w. 1104–1107):
pαρθενικ¾ν μν ™οῦσαν, ˜ù ¢πÕ πατρˆ κομ…σσαι
„θυνšω: λšκτρον δ σÝν ¢νšρι πορσα…νουσαν
οÜ μιν ˜οà πÒσιος νοσφ…σσομαι: οÙδ, γενšθλην
ε‡ τιν' ØπÕ σπλ£γχνοισι φšρει, δÇοισιν Ñπ£σσω13.
Królowa usłyszawszy to, bezzwłocznie podjęła działania. Jazon i Medea muszą
poznać zamysł Alkinoosa, wysyła więc do nich herolda. Ten powtarza im słowa króla
(w. 1118–1120):
pαρθενικ¾ν μν ™οàσαν, ˜ου ποτˆ δèματα πατρÒς
™κδèσειν: λšκτρον δ σÝν ¢νšρι πορσα…νουσαν,
oÙκšτι κουριδ…ης μιν ¢ποτμ»ξειν φιλÒτητος14.
Powtórzenie wcześniejszej wypowiedzi jest tu całkowicie uzasadnione rozgrywającą się akcją, ale, jak widzimy, herold nie powtarza jej dokładnie. Nietrudno to
wyjaśnić – to pewnie królowa kazała przekazać zainteresowanym tylko pierwszą
część decyzji męża15. Nie ma tu mowy o ewentualnym przyszłym potomku Jazona
i Medei. Ograniczona do minimum wypowiedź herolda czyni akcję dynamiczną.
12
Por. J. Rostropowicz, Apolloniosa z Rodos…, s. 42–49.
Jeśli jest dziewicą, do ojca odesłać ją każę
Lecz jeśli z mężczyzną dzieliła już łoże,
Nie chcę od męża oddzielać, nie chcę też dziecka
Jeśli je nosi w swym łonie, oddać w ręce wrogów.
14 Jeśli jest dziewicą, wyśle do domu ojca.
Lecz jeśli dzieliła z nim łoże
Nie zerwie więzów miłości małżeńskiej.
15 Nie jest to, sądzę, zbyt daleko z mej strony idąca interpretacja. Zasadą Apolloniosa jest stałe
angażowanie czytelnika w akcję dzieła: to czytelnik musi sobie dopowiadać myśl niewypowiedzianą
przez autora. Por. na ten temat J. Rostropowicz, Apolloniosa z Rodos…, s. 20–37.
13
2010-03-22 12:24:07
97
Sytuacja wymagała szybkiego działania, nie czas na zbędne słowa: Jazon i Medea
natychmiast muszą się pobrać.
Po raz ostatni, czwarty, spotykamy powtórzenie w księdze IV, w epizodzie rozgrywającym się na pustyni libijskiej. Argonauci rozpaczają. Zabłądzili, nie widząc
możliwości wyjścia z trudnej sytuacji. Następnego dnia w południe do Jazona leżącego
na brzegu morza przybywają trzy boginki. Wprawdzie litują się nad losem bohaterów,
ale są rozbawione, nie przejmują się sytuacją Argonautów. Zdejmują z głowy Jazona
płaszcz, mimo iż ten się broni – nie wolno bowiem śmiertelnikowi patrzeć na bóstwa
– i doradzają mu, jak ma postąpić, aby drużyna szczęśliwie wróciła do domu (ks. IV
w. 1325–1329):
eÜτ’ ¨ν δš τοι 'Αμφιτρ…τη
¤ρμα Ποσειδ£ωνος ™Úτροχον αÙτ…κα λÚσῃ,
δ» ∙α τÒτε σφετšρῃ ¢πο μητšρι τ…νετ’ ¢μοιβε¾ν
ὧν ›καμεν δηρÕν κατα νηδÚος Üμμε φšρουσα
κα… κεν œτ’ ºγαθšην ™ς' Αχαι…δα νοστ»σαιτε16.
Słowa boginek są zagadkowe, Jazon nie wie, jak zrozumieć wyrażenie „matka”.
Powtarza towarzyszom dokładnie tylko słowa, których sensu nie rozumie, przesuwając
je na pierwszy plan (w. 1353–1356):
μητšρι δe σφετšρV μενοεικšα τῖσαι ¢μοιβ»ν
ὧν ›καμεν δηρÕν κατa νηδÚος ¥μμε φšρουσα,
ÐππÒτε κεν λÚσVσιν ™Úτροχον 'Αμφιτρ…τη
¤ρμα Ποσειδ£ωνος17.
Część wypowiedzi boginek dotycząca określenia pory dnia, o której Argonauci
mają dokonać „aktu wdzięczności”, jest dla wszystkich zrozumiała, Jazon umieszcza ją więc pod koniec swoich słów. Mamy zatem znowu do czynienia z typową dla
Apolloniosa zasadą innowacji. Ale zachowując sens mowy boginek i używając wielu
tych samych słów, które one stosują, Apollonios tworzy wrażenie, że jedna i druga
mowa jest niemal identyczna.
Konkludując, możemy stwierdzić, że twórca Argonautyk, choć skąpo stosował
tak charakterystyczne dla Homera powtórzenia, naśladował jednak aleksandryjską
tendencję używania figury retorycznej variatio, nakazującej urozmaicanie tekstu
i zaskakiwanie czytelnika nieoczekiwanym zabiegiem artystycznym. Równocześnie
uczynił powtórzenie ważnym elementem konstrukcyjnym w eposie, wykorzystując
16
17
Gdy boska Amfitryte
odprzęgnie piękny wóz Posejdona
winniście wreszcie wspólnie spłacić dług matce
co długo was w trudzie nosiła w swym brzuchu.
Wrócicie wtedy szczęśliwie do pięknej Achai.
Matce naszej wspólnie wdzięczność okazać winniśmy
co w trudzie nas długo w swym łonie nosiła,
gdy Amfitryte odprzęgnie piękny wóz
Posejdona.
2010-03-22 12:24:07
98
JOANNA ROSTROPOWICZ
go za każdym razem do innego celu: wprowadzenia pogodnej atmosfery (ks. I), jako
element charakteryzujący bohatera (ks. III), dynamizujący akcję (por. ks. IV, wypadki
na wyspie Feaków) i nadający akcji klimatu tajemniczości (por. ks. IV, epizod na
pustyni libijskiej).
EMPLOI DE LA RÉPÉTITION CHEZ APOLLONIUS DE RHODES
Résumé
Apollonius de Rhodes a utilisé, certes avec beaucoup de parcimonie, des répétitions caractéristiques d’Homère, et a suivi la tendance alexandrine de la variatio qui imposait de varier le texte et
de surprendre le lecteur par des artifices artistiques inattendus. Il a également contribué à faire de la
répétition un élément important de la structure de l’épopée, ayant recours à cette figure chaque fois
dans un but différent: pour évoquer un climat paisible (livre I), pour décrire un héros (livre III), pour
dynamiser l’action (cf. livre IV, événements dans l’île des Phéaciens) ou introduire dans l’action une
atmosphère de mystère (cf. livre IV, épisode dans le désert de Libye).
2010-03-22 12:24:07

rola powtórzeń w argonautykach apolloniosa z rodos

Transkrypt

Podobne dokumenty

Oferta konferencyjna PDF.

Arkusz1 Strona 1 Garden Party menu na 15 osób masz

67. Polsko-Grecka chwila z Iriss.

z początku XVIII wieku - Slavica Wratislaviensia

Rodos, Rhodes, Rhodos