Zadania z Konkursu Polonistycznego 2010

KONKURS POLONISTYCZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM- 12 maja 2010r.
I.
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu
i tylko własnymi słowami. Cytuj jedynie wówczas, kiedy jesteś o to proszony.
Czesław Miłosz, O autonomii polskiej literatury
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Jest źle, jeżeli ktoś uważa siebie za chudzinę, który musi zabiegać o względy swoich bogatszych krewnych,
a jeszcze gorzej, kiedy w nim samym zagnieździ się przekonanie jego krewnych o istnieniu dwóch stref. Jednejczystości, porządku i kultury, oraz drugiej- brudu, bezładu i braku kultury.
Tak się niespodziewanie stało, że Witold Gombrowicz, kiedy starał się oswobodzić Polaka od ojczyzny w imię
synczyzny, trafił w samo sedno odbywającej się przemiany w świadomości Polaków i jego ekstrawaganckie sądy stały się
szybko publiczną własnością, a naigrywanie się z własnego kraju i jego historii stało się, w każdym razie w kręgach
kulturalnej elity. Dla kogoś czynnie zajmującego się literaturą polską jest to zjawisko co najmniej zastanawiające.
Zważmy, że pojawiło się ono równocześnie z aspirowaniem Polski do Unii Europejskiej. Mogłoby się zdawać, że sam
rynek wydawniczy pełen przekładów z języków zachodnich , a także władza obcych filmów i telewizyjnych programów
nieodwołalnie skazują rodzimą literaturę na marginalność.
Pozwólmy sobie na przywołanie pewnej historycznej analogii. Kiedy zakończyły się wojny napoleońskie i wrócili
do Rosji oficerowie, po swoim świeżym kontakcie z Europą Zachodnią, zaczął się w Rosji wielki spór o narodową
tożsamość Rosjan. […] Podzielił on elitę umysłową kraju na dwa obozy. „Zapadników”, którzy uważali, że Rosja powinna
dostosować się do instytucji i wartości Zachodu , oraz „słowianofilów”, szukających ziaren oryginalności rosyjskiej w jej
szczególnych dziejach i jej związkach z prawosławiem. Nie twierdzę bynajmniej, że obecna sytuacja literatury polskiej
zachęca do robienia z tej analogii daleko sięgającego użytku. Do czegoś jednak może się przydać. Słyszy się dzisiaj
prawie wyłącznie głosy „zachodników” i przyjmuje niemal za pewnik, że we wszelkich swoich instytucjach ustrojowych
i w swojej kulturze Polska powinna być dokładnie taka jak reszta Europy. Gdyby to przekonanie znalazło sprzeciw
w obozie jakichś „słowianofilów”, ale nie. […]
Moim zdaniem, każdy piszący po polsku jest w posiadaniu klucza do labiryntu. Ten labirynt to piśmiennictwo
polskie w jego związkach z patetycznymi, tragicznymi i żałosnymi dziejami kraju. […] choć najwyższymi osiągnięciami
literatury polskiej są utwory polskich romantyków, to odgrodzenie tej literatury od reszty świata wynikało
z nieprzetłumaczalności poezji romantycznej. Poezja irlandzka jest w wielu wypadkach trudna do zrozumienia dla
obcych, a przecież powstawała w języku powszechnie dostępnym, czyli angielskim. Natomiast polska poezja posługiwała
się jednym z języków mało znanych i stąd była dla świata hermetyczna. Dało to asumpt do wielu ubolewań wśród
gorliwych propagatorów polskości w świecie i do nadziei związanych choćby z nowymi przekładami Pana Tadeusza czy
Dziadów. Niestety, nawet poprawne przekłady nie usuwają zasadniczych trudności zrozumienia tych dzieł, ponieważ
należą one do labiryntu, o którym wspomniałem. Chęć naśladowania literatury zachodniej oznacza tyle tylko, że ktoś
bardzo bogaty, mający w kieszeni klucz do labiryntu ze skarbami, chce koniecznie uchodzić za biedaka.
W dwóch wypadkach polska poezja stała się częścią światowego dziedzictwa. Pierwszy wypadek to powieści
Józefa Konrada Korzeniowskiego, znanego światu jako Joseph Conrad. […] Conradyści wiedzą, jak wiele wątków w jego
książkach to przetworzone wątki naszych romantyków. Cudzoziemcy o tych transformacjach nie mają pojęcia, ale nasi
romantycy pewnie byliby zadowoleni, mając takiego ambasadora. […] Drugi wypadek triumfu polskiego romantyzmu
zdarzył się, kiedy jeden z nas, poetów, niepoprawnych dziedziców romantyzmu, i to w Krakowie, został obrany
papieżem. Samotny wygnaniec Norwid znalazł dzięki niemu szeroką światową publiczność. […]
A może coś się dzisiaj dzieje z wchodzeniem polskiego dziedzictwa do kultury światowej również dzięki kilku
polskim poetom obejmowanym nazwą „polskiej szkoły poezji” i konsekrowanym, co prawda nie w Europie Zachodniej,
ale w Ameryce. Ostatecznie ta „polska szkoła” jest i częścią labiryntu, i zapuszczeniem się w głąb jego korytarzy. Na
przykład wielki triumf tej poezji na wieczorze zorganizowanym w marcu 2002 w Nowym Jorku przez American Poetry
Society włączył do literatury światowej nazwiska: Różewicza, Szymborskiej, Miłosza, Herberta i Zagajewskiego. O tej
szkole mało się mówi w Polsce i właściwie termin ten wprowadzili amerykańscy krytycy literaccy oraz irlandzki poeta
Seamus Heaney. Według nich, polscy poeci zdołali połączyć doświadczenie historyczne z doświadczeniem
7.
8.
9.
indywidualnym, co dało w rezultacie rozmaite piętra dystansu, ironii oraz zaprawienia tragedii czarnym humorem. My
jednak wiemy, że takie określenie nie sięga dostatecznie głęboko, bo przecież w świadomości tych poetów istniała cała
gama doznań i ujęć słownych należących do poezji romantyzmu. Ten związek nawet w wierszach Szymborskiej, tak
zdawałoby się ahistorycznych, jest niewątpliwy. Bardzo polskim pisarzem jest Sławomir Mrożek, właśnie przez swoją
polskość obolałą i zaprzepaszczoną, czyli zaangażowaną w ciągłą polemikę z romantyzmem. […]
Francuski pisarz też nie jest wyzwolony z historii Francji, poczynając od najnowszych sporów o kolaborację
podczas drugiej wojny światowej, idąc wstecz do Komuny Paryskiej i Rewolucji, ludobójstwa praktykowanego przez
jakobinów w Wandei, aż po zagarnięcie całych obszarów mówiących po okcytańsku (langue d’Oc) i narzucenie
francuszczyzny, tak ze Francja sięgnęła brzegu Morza Śródziemnego. Ależ Polska to nie dające się usunąć ze
świadomości konflikty polsko- ukraińskie, polsko- białoruskie, polsko- litewskie. […] Młody poeta polski nie może po
prostu powiedzieć, że nie obchodzi go ta wielka rana, jaką było wygnanie setek tysięcy polskich rodzin ze Wschodu
i niemieckich z polskich ziem zachodnich. A jeżeli mieszka w Gdańsku czy we Wrocławiu, to ta przeszłość żyje tuż i daje
znać o sobie architekturą domów i świątyń, napisami na cmentarnych nagrobkach.
Najkrócej to ujmując, rzecz się sprowadza do uznania, że jest coś takiego jak historia. Wprawdzie amerykański
filozof Fukuyama zapewniał, że celem całych dziejów ludzkości była dzisiejsza demokracja, konsumpcja i globalizacja.
Ale właśnie dlatego, że mieliśmy Stanisława Brzozowskiego, możemy powiedzieć, że teza Fukuyamy jest dziecinna.
Brzozowski […] za specyficzną cechę literatury polskiej uznawał „il storicismo polacco”, czyli posługując się terminem
wprowadzonym przez Francuzów „l’historicité, historyczność. […]
A gdyby niechętny polskiemu historyzmowi poeta polski powiedział, że przecież Amerykanie nie myślą ciągle
o tym, co zrobili Indianom, Murzynom, odpowiem, ze wcale nie i że jeżeli historyzm poetów polskich znajduje oddźwięk
wśród amerykańskich poetów, to właśnie dlatego, że rozliczanie się z ich własną przeszłością jest tuż-tuż pod
powierzchnią i zawsze obecne. […] Możliwe, że szukając podstaw naszej autonomii, sięgam zbyt głęboko i że nic z tego
się nie przyjmie. Co warto, to próbować orientacji w dzisiejszym zaplątaniu.
Tekst opracowany na podstawie: Czesław Miłosz, O podróżach w czasie, Kraków 2004
Zadanie 1. (1pkt)
Na podstawie akapitu 3 zaprezentuj stanowiska rosyjskich „zapadników” i „słowianofilów”.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 2. (2pkt)
Przedstaw analogię między sytuacją we współczesnej Polsce a sporem, który podzielił elitę umysłową XIX-wiecznej
Rosji. (akapit 3.)
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 3. (1pkt)
Wypisz z akapitu 4. słowo, którym Czesław Miłosz nazywa polską literaturę.
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 4. (1pkt)
Podaj dwie przyczyny, dla których polska literatura nie jest znana na Zachodzie. (akapit 4.)
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 5. (1pkt)
Zacytuj zdanie z akapitu 4., które nawiązuje bezpośrednio do 1. Akapitu tekstu Miłosza.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 6. (1pkt)
Wypisz z akapitu 5. fragment, w którym Miłosz dokonuje swoistej autocharakterystyki.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 7. (1pkt)
W jaki sposób poezja polskich romantyków weszła do dziedzictwa literatury światowej. (akapit 5.)
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 8. (1pkt)
Jaka cecha pisarstwa decyduje o przynależności współczesnych polskich twórców do tzw. „polskiej szkoły poezji”?
(akapit 6.)
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 9. (1 pkt)
O jakiej koncepcji poezji pisze Czesław Miłosz w akapicie 7.?
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 10. (2pkt)
Wyjaśnij pojawiające się w akapicie 8. pojęcia:
a) demokracja
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
b) globalizacja
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
Zadanie 11. (1pkt)
Podkreśl właściwą odpowiedzi. Czesław Miłosz w swoim tekście:
a) przyłącza się do grona „zachodników”
b) przeciwstawia się stanowisku Fukuyamy, którego tezę przywołuje
c) przedstawia problem w sposób obiektywny
d) uznaje za słuszna tezę S. Brzozowskiego
Zadanie 12. (1pkt)
Z akapitu 6. wypisz stały związek frazeologiczny i wyjaśnij jego znaczenie.
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 13 (1pkt)
Jakim środkiem stylistycznym jest pojawiający się w akapicie 2. wyraz „synczyzna”?
_________________________________________________________________________________________________
Zadanie 14. (2pkt)
Do każdego z podanych wyrazów dopisz synonim i antonim.
wyraz
oryginalność
hermetyczny
synonim
Zadanie 15. (1pkt)
Podkreśl właściwą odpowiedź. Tekst Czesława Miłosza jest:
a) listem otwartym
b) felietonem
c) esejem
d) rozprawą naukową
antonim
II.
Przeczytaj uważnie wiersz, a następnie, odpowiadając na podane pytania, dokonaj jego analizy
i interpretacji.
Czesław Miłosz, Campo di Fiori
W Rzymie na Campo di Fiori
Kosze oliwek i cytryn
Bruk opryskany winem
I odłamkami kwiatów.
Różowe owoce morza
Sypią na stoły przekupnie
Naręcza ciemnych winogron
Padają na puch brzoskwini.
Morał ktoś może wyczyta,
Że lud warszawski czy rzymski
Handluje, bawi się, kocha
Mijając męczeńskie stosy.
Inny ktoś morał wyczyta
O rzeczy ludzkich mijaniu,
O zapomnieniu, co rośnie,
Nim jeszcze płomień przygasnął.
Tu na tym właśnie placu
Spalono Giordana Bruna,
Kat płomień stosu zażegnął
W kole ciekawej gawiedzi.
A ledwo płomień przygasnął,
Znów pełne były tawerny,
Kosze oliwek i cytryn
Nieśli przekupnie na głowach.
Ja jednak wtedy myślałem
O samotności ginących.
O tym, że kiedy Giordano
Wstępował na rusztowanie,
Nie znalazł w ludzkim języku
Ani jednego wyrazu,
Aby nim ludzkość pożegnać,
Tę ludzkość, która zostaje.
Wspomniałem Campo di Fiori
W Warszawie przy karuzeli,
W pogodny wieczór wiosenny,
Przy dźwiękach skocznej muzyki,
Salwy za murem getta
Głuszyła skoczna melodia
I wzlatywały pary
Wysoko w pogodne niebo.
Już biegli wychylać wino,
Sprzedawać białe rozgwiazdy,
Kosze oliwek i cytryn
Nieśli w wesołym gwarze.
I był już od nich odległy,
Jakby minęły wieki,
A oni chwilę czekali
Na jego odlot w pożarze
Czasem wiatr z domów płonących
Przynosił czarne latawce,
Łapali płatki w powietrzu
Jadący na karuzeli.
Rozwiewał suknie dziewczynom
Ten wiatr od domów płonących,
Śmiały się tłumy wesołe
W czas pięknej warszawskiej niedzieli.
I ci ginący, samotni,
Już zapomniani od świata,
Język ich stał się nam obcy
Jak język dawnej planety.
Aż wszystko będzie legendą
I wtedy po wielu latach
Na nowym Campo di Fiori
Bunt wznieci słowo poety.
Warszawa, 1943
Ocalenie, 1945


Campo di Fiori- wł. pole kwiatów (łąka)
Giordano Bruno, 1548-1600, filozof wł.; przedstawiciel renesansowej filozofii przyrody; obrońca teorii Kopernika; uwięziony w 1592 przez
inkwizycję, spalony na stosie.

19.04.1943r.- wybuch powstania w warszawskim getcie
Zadanie 1. (2pkt)
Kim jest podmiot liryczny w wierszu. Podaj co najmniej dwa określenia.
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 2. (2pkt)
Jakie zdarzenia wspomina podmiot liryczny, malując słowem i zestawiając ze sobą dwa obrazy?
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadnie 3. (1pkt)
Wypisz z 1. i 7. strofy czasowniki i imiesłowy.
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 4. (2pkt)
Wypisz z 1. i 7. strofy epitety określające kolory oraz rzeczowniki.
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 5. (1pkt)
Jaką funkcję pełnią wskazane przez Ciebie środki artystycznego wyrazu?
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 6. (1pkt)
Wypisz z 3. i 4. zwrotki wrażenia słuchowe budujące równie sugestywny obraz.
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 7. (2pkt)
Wyjaśnij, na jakiej zasadzie zbudowane są oba obrazy.
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 8. (1pkt)
Napisz, co łączy oba obrazy.
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 9. (2pkt)
Zwróć uwagę na fragment ostatniej strofy: „Język ich stał się nam obcy/ Jak język dawnej planety.” Podaj dosłowne
i metaforyczne znaczenie tego zdania.
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 10. (1pkt)
W innym wierszu (Biedny chrześcijanin patrzy na getto) Miłosz napisał: „Cóż powiem mu, ja, Żyd Nowego Testamentu,/ Czekający
od dwóch tysięcy lat na powrót Jezusa?/ Moje rozbite ciało wyda mnie jego spojrzeniu/ I policzy mnie między pomocników
śmierci:/ Nieobrzezanych. Słowa te są niejako komentarzem do Campo di Fiori. O co Miłosz oskarża człowieka? (Nie cytuj.)
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 11. (1pkt)
Odwołując się do puenty utworu, napisz, jaką rolę, według Miłosza, pełni poezja?
_______________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________
Zadanie 12. (2pkt)
Wiersz Miłosza ma wyraźną rytmikę. Może być uznany za regularny, trójzestrojowy tonik lub nieregularny wiersz sylabotoniczny.
Jednak w obu przypadkach jego rytm przypomina heksametr. Napisz, czym jest heksametr i jaką funkcję pełni w omawianym
wierszu polskiego noblisty?
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Zadanie 13. (2pkt)
Podaj rok, w którym Czesław Miłosz otrzymał literacką nagrodę Nobla i przynajmniej 4 tytuły wierszy poety (oczywiście poza
wymienionymi)
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________
Powodzenia!