telemedycyna w polsce - Fundacja im. Lesława A. Pagi
Transkrypt
telemedycyna w polsce - Fundacja im. Lesława A. Pagi
TELEMEDYCYNA W POLSCE MOŻLIWOŚCI I SZANSE ROZWOJU WARSZAWA 2016 SPIS TREŚCI 3AUTORZY 4WSTĘP 5 DEFINICJA I PODZIAŁ ROZWIĄZAŃ TELEMEDYCZNYCH 6 AKTUALNA SYTUACJA TELEMEDYCYNY W POLSCE 4.1 Telekonsultacje - telegeriatria i telekardiologia 4.2 Nowe zmiany prawne 8 ZASTOSOWANIE TELEMEDYCYNY W WYBRANYCH SPECJALIZACJACH LEKARSKICH 5.1Telekardiologia 5.2Teleurologia 5.3Teledermatologia 11 POLSKIE PROJEKTY TELEMEDYCZNE 6.1 Telemedycyna w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach 6.2MONITEL-HF 13 STUDIUM PRZYPADKU: 7.1 Telemedycyna w Wielkiej Brytanii 7.2 Telemedycyna w Stanach Zjednoczonych 17 REKOMENDACJE DLA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W POLSCE Recenzent: Redakcja: Projekt okładki/oprawa graficzna/skład i łamanie: WTF Design Korekta językowa: Agnieszka Gutowska Warszawa 2016 1. AUTORZY Mateusz Jankowski [email protected] Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”. Student Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Zainteresowania - nowe technologie, zdrowie publiczne, polityka zdrowotna. Alina Klimczak-Wieczorek [email protected] Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”. Absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Naukowo związana z technologiami ICT w sektorze ochrony zdrowia. Mateusz Kloc [email protected] Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”. Absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Zainteresowania - Innowacje w obszarze rynku ochrony zdrowia. Michał Matuszewski [email protected] Alumn I edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”. Absolwent I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zainteresowania - sektor ochrony zdrowia oraz działalność samorządowa. Jacek Rozum [email protected] Alumn III edycji projektu „Liderzy Ochrony Zdrowia”. Student ostatniego roku farmacji na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Zawodowo związany z obszarem badań klinicznych nad innowacyjnymi lekami. 2. WSTĘP Raport powstał z inicjatywy uczestników III edycji projektu Liderzy Ochrony Zdrowia organizowanego przez Fundację im. Lesława. A. Pagi. Telemedycyna stanowi jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny. Nowe technologie znajdują coraz szersze zastosowanie w codziennej praktyce lekarskiej – wspierają pracę personelu medycznego, umożliwiają szybszą i dokładniejszą diagnostykę. Użycie technologii teletransmisyjnych pozwala przełamać bariery geograficzne oraz zapewnić opiekę medyczną pacjentowi niezależnie od miejsca zamieszkania. Fundacja im. Lesława A. Pagi od 2003 roku realizuje projekty szkoleniowo-edukacyjne dla studentów oraz absolwentów uczelni wyższych, a także dla uczniów i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych. Liderzy Ochrony Zdrowia to projekt, którego celem jest kształcenie najlepszej, otwartej na zmiany kadry managerskiej, która będzie zarządzać służbą zdrowia i placówkami medycznymi. Liderzy Ochrony Zdrowia to projekt edukacyjny skierowany do młodych ludzi – studentów i absolwentów uczelni wyższych, którzy wiążą swoją przyszłość z sektorem ochrony zdrowia i farmacji. Celem projektu jest wpieranie młodych ludzi, którzy w przyszłości chcą być ekspertami i managerami sektora ochrony zdrowia i farmacji. Coraz szersze wprowadzenie rozwiązań telemedycznych stanowi odpowiedź na problemy sektora ochrony zdrowia, wynikające ze starzejącego się społeczeństwa i niedoboru kadr medycznych. Zastosowanie telemedycyny stwarza szansę na poprawę efektywności leczenia, zapewniając systemowi ochrony zdrowia lepszą alokację środków finansowych, redukcję zbędnych hospitalizacji i przyśpieszenie procesu diagnostycznego. Celem raportu jest analiza aktualnej sytuacji telemedycyny w Polsce oraz przedstawienie jej szans i kierunków rozwoju. Przygotowano zestawienie najbardziej perspektywicznych obszarów terapeutycznych, w których zastosowanie telemedycyny odniosło sukces o zasięgu międzynarodowym. Przeanalizowano również rynek telemedyczny dwóch światowych potęg w dziedzinie telemedycyny – Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii. W raporcie nie mogło również zabraknąć prezentacji polskich projektów telemedycznych, których implementacja wiąże się z dużymi nadziejami dla rozwoju telemedycyny w Polsce i na świecie. Dzięki wymienionym studium przypadków jesteśmy w stanie wskazać szanse, możliwości oraz rekomendacje dla dalszego rozwoju telemedycyny w Polsce. Autorzy składają serdeczne podziękowania wszystkim osobom, które przekazały uwagi i materiały źródłowe użyte do przygotowania raportu. Szczególne podziękowania autorzy kierują do: Prof. dr hab. n. med. Henryka Skarżyńskiego Prof. dr hab. n. med. Lecha Polońskiego mgr Macieja Ludwikowskiego Dla celów raportu zapoznano się z literaturą przedmiotu dotyczącą konkretnych obszarów terapeutycznych, a także przeanalizowano sytuację rynkową w poszczególnych państwach i jednostkach chorobowych na podstawie dostępnych ofert świadczeniodawców. Poproszono również o swój komentarz wybitnych ekspertów zajmujących się rynkiem ochrony zdrowia oraz telemedycyną, celem oceny zawartych w raporcie kierunków rozwoju oraz rekomendacji. 4 3. DEFINICJA I PODZIAŁ ROZWIĄZAŃ TELEMEDYCZNYCH Telemedycyna opiera się na wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych do transferu danych medycznych z jednego miejsca do innego celem polepszenia stanu zdrowia pacjenta. Nie stanowi ona konkurencji dla klasycznej medycyny, a jedynie narzędzie wspierające pracę personelu medycznego, działające przy tym na korzyść pacjenta. Rozwiązania telemedyczne są już coraz częściej stosowane, przez co możemy mówić między innymi o telekardiologii, teleradiologii, teleurologii, telechirurgii czy teleaudiologii. analizują wpływające wyniki, a w sytuacjach nieprawidłowości alarmują lekarza dyżurnego, który następnie podejmuje interwencję. TELEKONSULTACJE Video-rozmowa pomiędzy lekarzem POZ, pacjentem i lekarzem specjalistą. Dzięki użyciu technologii audio-video i transmisji on-line lekarz konsultujący jest w stanie zebrać wywiad od chorego, a nawet dokonać badania. Zaletą tego rozwiązania jest fakt, iż pacjent może być skonsultowany przez konsylium lekarskie składające się z lekarzy różnych specjalności, co pozwala na interdyscyplinarne spojrzenie na dolegliwości pacjenta. Podział rozwiązań telemedycznych wygląda obecnie następująco (Ryc. 1.): TELEREHABILITACJA Udostępnienie materiałów instruktażowych dotyczących rehabilitacji oraz video-konferencje, podczas których terapeuta kontroluje jakość i poprawność wykonywanych ćwiczeń rehabilitacyjnych, co umożliwia pacjentowi powrót do zdrowia w optymalnych, domowych warunkach. Zastosowanie tego rozwiązania zapewnia szybszy dostęp do rehabilitacji, eliminując jednocześnie koszty wynikające z oddalenia ośrodka rehabilitacyjnego od miejsca zamieszkania pacjenta. TELE DIAGNOSTYKA TELE NAUCZANIE TELE MONITORING TELE MEDYCYNA TELEMEDYCYNA TELE OPERACJE TELE KONSULTACJE TELENAUCZANIE Szkolenia, wykłady, prezentacje, które dzięki technologii informacyjno-komunikacyjnej dostępne są z każdego miejsca na świecie. Platformy i portale internetowe transmitujące on-line przebieg innowacyjnych operacji stają się coraz powszechniejsze. Telenauczanie pozwala podnieść kwalifikacje personelu medycznego, co przekłada się na jakość świadczonych usług medycznych. TELE REHABILITACJA Ryc. 1. Rozwiązania telemedyczne Źródło: Opracowanie własne TELEDIAGNOSTYKA TELEOPERACJE Opis badania poza miejscem jego wykonania. Diagnoza stawiana jest na podstawie danych medycznych przesłanych za pomocą sieci teleinformatycznych (pliki komputerowe). Najpowszechniejszy przykład telediagnostyki stanowi teleradiologia (opis badania przez centrum teleradiologiczne) lub kardiologia (tele-EKG). Operacje „na odległość”, chirurg zdalnie steruje robotem chirurgicznym, który zgodnie z jego poleceniami i ruchami wykonuje poszczególne etapy operacji. Rozwiązanie to zapoczątkowało wojsko, przez co żołnierz na froncie mógł być operowany przez lekarza z kliniki na innym kontynencie. TELEMONITORING Pacjent z chorobą przewlekłą zostaje wyposażony w urządzenie, które w określonych odstępach czasu mierzy parametry życiowe, a wyniki pomiaru przesyłane są do centrum telemonitoringu. Specjalistyczne algorytmy 5 4. AKTUALNA SYTUACJA TELEMEDYCYNY W POLSCE z 11 świadczeniodawcami. W województwie małopolskim wartość umów wyniosła 62 502,50 zł, w podkarpackim 41 400,00 zł, zaś w mazowieckim 368 496,00 zł. Należy zwrócić uwagę na fakt iż cena za punkt rozliczeniowy na terenie województwa mazowieckiego wyniosła 12.00 zł. 4.1 Telekonsultacje - telegeriatria i telekardiologia Zdrowie jest dla ponad połowy Polaków najwyższą wartością, a co za tym idzie zdrowie ma ogromny wpływ na funkcjonowanie całego społeczeństwa. Definicja zdrowia wg WHO wskazuje, że zdrowie to m.in. „dobrostan fizyczny i psychiczny (…)”. Wymienione składowe wpływają na kierunki zmian w sektorze ochrony zdrowia. Liczba zawartych umów, a także złożonych ofert wskazuje na fakt, iż telemedycyna nie cieszy się dużym zainteresowaniem świadczeniodawców w Polsce. Biorąc pod uwagę wyniki wielu badań ankietowych (np. badania „Korzystanie z usług medycznych przez Internet” realizowanego przez Centrum Badania Opinii Społecznej), z których wynika, że zdecydowana większość respondentów korzystałaby z telekonsultacji zadziwiający jest fakt tak małego zainteresowania telekonsultacjami ze strony świadczeniodawców. Polska, podobnie jak inne kraje europejskie boryka się z problemem starzejącego się społeczeństwa oraz brakiem wykwalifikowanej kadry medycznej, która zaspokoiłaby rosnące potrzeby Polaków, a zarazem poprawiła dostęp do świadczeń zdrowotnych. Próbą rozwiązania ww. problemów jest m.in. wprowadzenie konsultacji audiowizualnych finansowanych przez płatnika, które mają być łatwo dostępne na terenach wiejskich oraz zmniejszyć bariery w odbieraniu nowych technologii. Aby znaleźć „złoty środek”, który umożliwi wykorzystywanie innowacji technologicznych w ochronie zdrowia należy przede wszystkim przeprowadzić analizę środowiska, do którego jest ona kierowana. W tym celu należy sprawdzić zapotrzebowanie rynku na dana usługę, odbiór społeczny, przygotowanie kadry, spodziewane efekty końcowe oraz przeprowadzić ewaluację całego projektu. Narodowy Fundusz Zdrowia na podstawie Zarządzenia Nr 63/2015/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 30 września 2015 r. zmieniającego Zarządzenie w Sprawie Określenia Warunków Zawierania i Realizacji Umów w Rodzaju Świadczenia Zdrowotne Kontraktowane Odrębnie, wprowadził do katalogu świadczeń dwa nowe zakresy świadczeń: telekonsylium kardiologiczne i telekonsylium geriatryczne. Telekonsylium kardiologiczne obejmuje wywiad, analizę zapisu EKG, interpretację wyników badań oraz ustalenie planu leczenia. Natomiast w przypadku telekonsylium geriatrycznego, porada jest kierowana przede wszystkim do pacjentów po 65 r.ż. oraz dodatkowo, ma też za zadanie optymalizację leczenia farmakologicznego. E-zdrowie – Projekty P1-P4 Na początku roku 2016 Centrum Informacyjne Systemów Ochrony Zdrowia poinformowało o zakończeniu prac nad projektem P4 – Dziedzinowe systemy teleinformatyczne systemu informacji w ochronie zdrowia. Projekt P4 jest jednym z czterech głównych (P1 – Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych; P2 – Platforma Udostępniania On-line Przedsiębiorcom Usług i Zasobów Cyfrowych Rejestrów Medycznych; P3 – Poprawa jakości zarządzania w ochronie zdrowia poprzez popularyzację wiedzy na temat technologii ICT) projektów Ministerstwa Zdrowia dotyczących e-zdrowia. Platforma P4 ma za zadanie usprawnić zarządzanie i planowanie w sektorze ochrony zdrowia poprzez dostęp do: Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej, informacji o obrocie produktami leczniczymi, potencjale kadry medycznej, informacji o zapobieganiu skutkom niepożądanych zdarzeń mających wpływ na zdrowie i życie ludzi oraz informacji nt. aktualnych zasobów, jakimi dysponują świadczeniodawcy. Oddziały Wojewódzkie NFZ w zdecydowanej większości odwołały postępowania konkursowe ww. rodzaju świadczeń ze względu na brak ofert. Telekonsylium geriatryczne zostało zakontraktowane tylko i wyłącznie na terenie województwa małopolskiego. Umowy zostały zawarte z dwoma świadczeniodawcami na łączną kwotę 62 502,00 zł, a średnia cena za jeden punkt rozliczeniowy wyniosła 11,50 zł. W przypadku telekonsylium kardiologicznego umowy zawarto na terenie trzech województw (małopolskiego, mazowieckiego i podkarpackiego) 6 Innym projektem, który został wykonany jest platforma P3, realizowana w okresie od 1 grudnia 2013 r. do 30 czerwca 2015 r. Jej celem było podniesienie poziomu wiedzy pracowników sektora ochrony zdrowia poprzez przeprowadzenie wykładów, warsztatów oraz utworzenie platformy e-learningowej. Szkolenia obyły się w 12 miastach Polski. Drugi projekt, który został również ukończony (jako projekt Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka) i działa w pełni to projekt P2 - Platforma Udostępniania On-line Przedsiębiorcom Usług i Zasobów Cyfrowych Rejestrów Medycznych. Realizowany był w latach 2007-2012 przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Platforma ta ma za zadanie ułatwienie przedsiębiorcom i podmiotom leczniczym aktualizowanie rejestrów oraz upowszechnienie elektronicznej komunikacji pomiędzy podmiotami i przedsiębiorstwami oraz administracją rządową. W chwili obecnej w skład platformy P2 wchodzą następujące rejestry: ▪▪ Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, ▪▪ Rejestr Aptek, ▪▪ Rejestr Hurtowni Farmaceutycznych, ▪▪ Rejestr Produktów Leczniczych, ▪▪ Rejestr Diagnostów Laboratoryjnych, ▪▪ Rejestr Systemów Kodowania, ▪▪ Centralny Rejestr Farmaceutów. Projekt P1 - Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych, jako główny projekt strategii e-zdrowie miał zostać zrealizowany i wdrożony do końca 2015 r. Platforma ma za zadanie m.in. gromadzić dane medyczne (historię leczenia) wszystkich obywateli Polski za pomocą Internetowego Konta Pacjenta (IKP). Projekt który wg informacji Ministerstwa Zdrowia kosztował prawie 500 mln zł, ze względu na opóźnienie w realizacji ma zostać rozpisany ponownie w 2016 r. W związku z powyższym, wartość projektu P1 może podwoić się, a nawet potroić. Do końca 2015 r. nie udostępniono pacjentom żadnych usług za pomocą platformy P1. Według informacji przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia projekt ma być realizowany wg poniższych etapów: ▪▪ 2016-2017: uzyskanie funkcjonalności elektronicznej recepty wraz z niezbędnymi elementami internetowego konta pacjenta zasilanego zdarzeniami medycznymi oraz analityki data mining; ▪▪ 2018: uzyskanie funkcjonalności elektronicznego skierowania; ▪▪ 2019: uzyskanie funkcjonalności elektronicznego zlecenia i elektronicznego zwolnienia; ▪▪ 2020: uzyskanie pełnej funkcjonalności hurtowni danych oraz analiz typu data mining. 4.2 Nowe zmiany prawne 12 grudnia 2015 r weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw. Główną przesłanką twórców było uregulowanie sytuacji dotyczącej informatyzacji w systemie ochrony zdrowia. Istniejące luki prawne uniemożliwiały wykorzystanie telemedycyny w powszechnym użyciu. Powyższe zmiany dotyczą stosowania: ▪▪ e-recepty; ▪▪ e-skierowania; ▪▪ e-zlecenia; ▪▪ indywidualnego konta pacjenta (IKO). Ponadto, zmiany te dają „zielone światło” dla stosowania telemedycyny w codziennej praktyce lekarskiej. Nowa forma artykułu umożliwia udzielanie świadczeń zdrowotnych za pomocą systemów teleinformatycznych oraz systemów łączności. Akty prawne podejmujące tematykę zastosowania telemedycyny: ▪▪ „świadczenie usług zdrowotnych przy użyciu narzędzi teleinformatycznych w sytuacji, gdy pracownik służby zdrowia i pacjent (lub dwóch pracowników służby zdrowia) nie znajdują się w tym samym miejscu” Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej ▪▪ „udzielanie świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności” art. 3 ust. 1 projektu zmian ustawy o działalności leczniczej)niżej zdefiniowana telemedycyna w rozumieniu wykładni polskiego prawa ▪▪ Lekarz orzeka o stanie zdrowia określonej osoby po uprzednim, osobistym jej zbadaniu lub zbadaniu jej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. art. 42 ust. 1 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty 5. ZASTOSOWANIE TELEMEDYCYNY W WYBRANYCH SPECJALIZACJACH LEKARSKICH Celem jest poprawa jakości i długości życia pacjentów ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Grupa docelowa obejmuje mieszkańców dużych miast, jak również ośrodków odległych od głównych jednostek szpitalnych posiadających dostęp do specjalistów, oraz technologii. Wykorzystując telekardiologię, można przesłać wyniki badań, skontaktować się ze specjalistą drogą internetową, a następnie odbyć konsultację i uzyskać poradę. 5.1 Telekardiologia Ostatnia dekada przyniosła znaczący przyrost przypadków chorób układu krążenia. Obecnie, jest to najczęstsza przyczyna zgonów, wśród pacjentów na całym świecie. Istotny czynnik decydujący o rokowaniu chorego stanowi czas od wystąpienia zdarzenia do podjęcia interwencji. Rozwiązanie zdalnego przesyłu danych w postaci zapisu elektrokardiologicznego, pozwala na szybką decyzję lekarza dyżurującego o kolejnych krokach związanych z danym pacjentem. Technologia wprowadza rewolucyjne zmiany w sposobie leczenia pacjentów. Duży odsetek pacjentów kardiologicznych wymaga długoterminowej opieki w różnych etapach choroby. Jest to olbrzymie wyzwanie i obciążenie dla systemu. Aktualnie, wg fundacji Watch Health Care, średni czas oczekiwania na wizytę u kardiologa wynosi prawie 4 miesiące. Znacząca część barier wynikająca z demografii, specyfiki systemu, czy braku środków może zostać wyeliminowana przy pomocy rozwiązań telemedycznych. Rodzaje schorzeń kardiologicznych będących w zasięgu telekardiologii: ▪▪ Niewydolność serca – wykorzystywana terapia resynchronizująca, CRT. Wszczepiane są implanty, z których sygnał i dane mogą być przesyłane w sposób zdalny; ▪▪ Nadciśnienie tętnicze krwi – bieżący monitoring oraz przypomnienia o stosowaniu regularnego leczenia; ▪▪ Problemy z oddychaniem podczas snu; ▪▪ Badania długoterminowe – Echokardiogram; Telekardiologia jest najczęściej wykorzystywaną i najmocniej rozwijaną dziedziną zdalnego leczenia pacjentów. Została dostrzeżona już na początku XX w., kiedy to w 1911 r. po raz pierwszy został przesłany sygnał EKG przez sieć telefoniczną. ▪▪ Rehabilitacja chorych po ostrym zespole wieńcowym – wykonywanie EKG, przed i po ćwiczeniach; ▪▪ Outsourcing analizy danych przez szpitale do prywatnych jednostek i specjalistów. Telekardiologia znajduje zastosowanie już na początkowym etapie procesu leczniczego i obejmuje: Przegląd rozwiązań na rynku: W zależności od momentu analizy danych przez lekarza, można zrobić podział na: ▪▪ Live-video – konsultacje; ▪▪ Profilaktykę; ▪▪ Diagnostykę; ▪▪ Terapię; ▪▪ Zbieranie, przechowywanie, przesył danych. ▪▪ Rehabilitację; Szacuje się, że na ten moment ok. 10% kardiologów wykorzystuje rozwiązania telemedyczne. Rodzimym rozwiązaniem w obszarze telekardiologii zyskującym wysoki odsetek rynku, jest firma Telemedycyna Polska, która świadczy usługi całodobowej opieki kardiologicznej. Rozwiązanie opiera się na wykorzystaniu Holtera EKG w celu rejestracji i analizy wyników pozyskanych z urządzenia. ▪▪ Monitorowanie 24h; ▪▪ Konsultacje; ▪▪ Naukę; ▪▪ Rozwiązania mobilne na urządzenia przenośne – czujniki, software, do analizy pozyskanych danych. Na świecie obserwuje się wykładniczy wzrost ilości firm świadczących omawiane usługi. Sprawność działania, bezpieczeństwo, oraz obniżone koszty, przynoszą wymierne efekty w leczeniu oraz chęci stosowania telekardiologii w leczeniu pacjentów. 8 może przede wszystkim ich edukacji. Praktyczne zastosowania teleurologii obejmują diagnozę choroby i leczenie, w tym wizyty przed- i pooperacyjne, drugie opinie oraz ewentualne teleoperacje. Według doświadczeń z USA, skonsultowano o 11% więcej osób wśród pacjentów wiejskich, umożliwiając im lepszy dostęp do opieki zdrowotnej. Należy również podkreślić znaczną oszczędność kosztów podróży tychże pacjentów. Ważnym elementem procesu jest możliwość uzyskania tzw. „drugiej opinii” przez lekarza rodzinnego, do którego zgłasza się pacjent. W takim wypadku, brak dostępności do specjalistów, oraz niewystarczająca wiedza lekarzy w danej dziedzinie, w małym ośrodku nie naraża pacjenta na ryzyko nieprawidłowego zdiagnozowania. ECG Glove jest rewolucyjnym produktem w dziedzinie telekardiologii. Przyrząd umożliwia zdalne przeprowadzenie badania EKG w domu pacjenta. To co wyróżnia przedstawiane rozwiązanie telemedyczne na tle konkurencyjnych produktów jest fakt, iż jest ono niezwykle proste w obsłudze. Pacjent stosując ECG Glove nie napotka żadnych trudności, a wykonanie badania jest niezwykle proste, intuicyjne, a co najważniejsze otrzymane wyniki niezwykle wiarygodne. Warto zaznaczyć, że istnieją również przeszkody i trudności w szerokim stosowaniu teleurologii i telemedycyny, wynikające z obowiązujących regulacji prawnych. Przykład takiej bariery stanowi, wykorzystanie telemedycyny w celu opieki nad pacjentem w państwie innym, niż pacjent po drugiej stronie ekranu. Działanie to, musi być licencjonowane w obu państwach, przestrzegając warunków ustalonych przez odpowiednie komisje lekarskie właściwe danemu państwu. PACJENT TELEMEDYCYNA LEKARZ Telemedycyna w urologii nie zastępuje opieki realnej. Przeciwnie, jest to dodatek do pielęgnacji urologicznej. Dobrą wiadomością dla urologów, jest fakt, że telemedycyna jest dla nich szczególnie przyjazną specjalnością. Urolodzy często nie mogą być fizycznie przy pacjencie, co wynika z niedoboru lekarzy tej specjalności. To jest jeden z powodów, które powodują, że wielu pacjentów urologicznych nie stawia się na konsultacje odpowiednio szybko w prawdziwych sytuacjach kryzysowych. Na szczęście takich sytuacji jest ich niewiele i nie zdarzają się często. Dlatego nawet w urologicznych sytuacjach nadzwyczajnych, które mają miejsce w dalekiej odległości od szpitala można zobaczyć i ocenić pacjenta na cito przy użyciu urządzeń telemedycycznych. Warto wspomnieć o nieodłącznej w dzisiejszych czasach części telemedycyny – mHealth. Istnieje wiele aplikacji medycznych związanych z dziedziną urologii. URZĄDZENIE SMART HEALTH KARTA PACJENTA Ryc. 2 Telemonitoring Źródło: Opracowanie własne 5.2 Teleurologia Teleurologia obecnie nie stanowi znaczącego obszaru telemedycyny, niemniej jednak jej koncepcja wydaje się bardzo obiecująca. Obserwujemy stały rozwój tej dziedziny, o czym możemy się przekonać na kilku przykładach. Dziedzina teleurologii, która w pierwszej chwili wydaje się bardzo abstrakcyjna, symbolizuje tym samym wszystkie inne specjalizacje lekarskie, w których można łatwo wykorzystać nowoczesną technikę, a całość projektu ma podstawowe zadanie – służyć choremu pacjentowi. Według dostępnych danych, w 2015 roku istniało około 150 aplikacji związanych z urologią. W tworzeniu 80% z nich uczestniczyli profesjonaliści z sektora medycznego. Jedna trzecia aplikacji była tworzona przy udziale towarzystw medycznych, co dodatkowo podniosło prestiż produktu. Na podstawie wszystkich dostępnych informacji aplikacje dzieli się na jeden z następujących typów: wytyczne, quiz, egzaminy, konferencje, kalkulatory, medyczne, elektroniczna dokumentacja pacjenta, informacje dla pacjenta. Ze względu na grupę docelową aplikacje dzielimy na przeznaczone specjalnie dla kadry medycznej lub odpowiednie dla ogółu społeczeństwa. Około 75% aplikacji skierowanych jest do profesjonalistów – przede wszystkim lekarzy. Historycznie w kwietniu 2002 roku komputerowy system Motion Socrates zapoczątkował teleurologię między dwoma ośrodkami w Wirginii i Berlinie. Interwencyjnego leczenia 66-letniego mężczyzny w Berlinie z rakiem prostaty dokonali urolodzy z USA bez żadnych komplikacji. Telemedycyna w urologii służy przede wszystkim lekarzom – popularne są video-konsultacje i edukacja lekarzy, jednak coraz częściej telemedycyna służy także do konsultacji z pacjentami, a także i być Przykładem aplikacji dla pacjenta jest np. ICN. Służy ona pacjentom z śródmiąższowym zapaleniem pęcherza moczowego czy syndromem bólu pęcherza. 9 wcześniejszą diagnozę, a w przypadku dermatologii ma to kluczowe znaczenie. Bazuje na tym, że niektóre pokarmy mogą zaostrzyć objawy choroby. Liczne badania wykazały, że 90% pacjentów zgłasza wrażliwość na metabolity różnych produktów spożywczych, w szczególności kawy, herbaty, owoców cytrusowych, napojów gazowanych oraz pikantnej żywności. Aplikacja zawiera łatwy w obsłudze spis żywności opracowany na podstawie opublikowanych badań naukowych i list spożywczych stworzonych przez towarzystwa naukowe. Ponad 250 produktów zostało podzielonych na trzy główne kategorie: żywność przyjazna pęcherzowi, żywność, przy spożyciu której warto zachować ostrożność i żywność, której należy unikać. Pośród wielu argumentów przemawiających za teledermatologią, niezbędnym jest potwierdzenie efektywności klinicznej omawianych usług. Bardzo interesującym i wartościowym badaniem jest przegląd systematyczny „Teledermatology for Diagnosis and Management of Skin Conditions” przeprowadzony w 2010 r. przez amerykański Department of Veterans Affairs Health Services Research. Do przeglądu użyto 85 badań opublikowanych w okresie od 1990 do 2009 r. Autorzy swoją uwagę skupili na pięciu zagadnieniach prezentując wyniki badań dla usług telemedycznych w porównaniu z tradycyjną konsultacją lekarską w zakresie: dokładności i zgodności diagnozy oraz terapii, rezultatów klinicznych oraz efektywności kosztowej. W 2/3 przypadków tradycyjna konsultacja lekarska wykazała wyższość w dokładności diagnozy tradycyjnej. Poziom trafności diagnozy był na podobnym poziomie dla obydwu porównywanych metod. Kolejnym badanym aspektem była terapia. W tym aspekcie wyniki dla leczenia większości zmian skórnych były podobne w obydwu grupach. Natomiast w przypadku zmian nowotworowych i przednowotworowych zdecydowaną wyższość wykazała tradycyjna konsultacja z dermatologiem. Poziom satysfakcji pacjenta z terapii był porównywalny dla obydwu metod. Zgodnie z przypuszczeniami koszty teledermatologii okazały się niższe. W szczególności w kontekście kosztów podróży ponoszonych przez pacjenta. 5.3 Teledermatologia Teledermatologia jest jednym z wiodących obszarów, w którym zastosowanie rozwiązań telemedycznych odniosło sukces. Początkiem dla teledermatologii była publikacja z 1995 r. „Teledermatology: one application of telemedicine” (A. Perednia oraz A.Brown) dotycząca programu “Oregon”, którego celem była poprawa dostępności usług dermatologicznych dla osób zamieszkujących obszary wiejskie na terenie Stanów Zjednoczonych dzięki zastosowaniu technologii telemedycznych. W następnych latach przeprowadzono kolejne badania, których celem było udowodnienie skuteczności i dokładności rozwiązań teledermatologicznych. Teledermatologia oparta jest na transferze danych dotyczących stanu zdrowia pacjenta wykorzystującym komunikację wizualną, głosową oraz technologię informacyjną. Dzięki rozwiązaniom teledermatologicznym pacjent może być diagnozowany, leczony, a także edukowany. Wyróżniamy dwie podstawowe koncepcje transferu danych „Store and forward” (SAF) oraz „Real time”. Pierwsza metoda stosowana jest najczęściej. Jest to tzw. koncepcja offline, która polega na wysyłaniu fotografii części ciała objętej zmianą chorobową na serwer. Może to odbywać się poprzez wiadomość email bądź aplikację na telefon. Pacjent najczęściej w ciągu 24h otrzymuję profesjonalną diagnozę lekarza. Zaletą tej metody, jest fakt, iż nie wymaga jednoczesnej „obecności” obydwu stron, co czyni ją korzystniejszą ekonomicznie i efektywniejszą czasowo. Natomiast koncepcja „Real time” zakłada komunikację pacjenta z lekarzem w czasie rzeczywistym, najczęściej poprzez video-konferencję. Wymaga jednoczesnej dostępności lekarza oraz pacjenta, a także do jej przeprowadzenia potrzebny jest bardziej kosztowny sprzęt. Kolejnym interesującym badaniem nad skutecznością teledermatologii jest publikacja dotycząca jej zastosowania celem tzw. „triage”, czyli sortowania pacjentów w zależności od zaawansowania stanu chorobowego („The Reliability of Teledermatology to Triage Inpatient Dermatology Consultations”). W przypadku dermatologii celem tej metody jest konsultowanie przypadków mniej poważnych i mniej pilnych poprzez usługi telemedyczne, aby zwiększyć efektywność kosztową leczenia, ograniczyć czas oczekiwania dla przypadków pilnych, a także aby ułatwić osobom z mniej zaawansowanymi stadiami chorób skórnych szybką diagnozę, bez potrzeby dojazdu do ośrodka medycznego. Badanie zostało przeprowadzone w Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu w Pensylwanii. Włączonych zostało 50 dorosłych pacjentów, każdy z nich został przebadany przez w dermatologa poprzez tradycyjną konsultację lekarską oraz dwóch, niezależnych teledermatologów. Badanie potwierdziło, iż teledermatologia ma zastosowanie do tzw. „triage” wśród pacjentów dermatologicznych. Jest ona w stanie poprawić dostępność i efektywność kosztową terapii. Wśród głównych zalet, wynikających z wprowadzenia teledermatologii wymienia się zwiększenie dostępności do fachowej konsultacji medycznej dla osób zamieszkujących tereny oddalone od ośrodków medycznych, a także ograniczenie kosztów dojazdów pacjentów oraz oszczędność ich czasu. Również czas oczekiwania na tego typu konsultację jest znacznie krótszy, co pozwala na Należy podkreślić, iż w teledermatologii powstało wiele wytycznych dotyczących praktyki lekarskiej. Fakt ten, z pewnością jest argumentem przemawiającym za skutecznością i wiarygodnością usług telemedycznych w tym obszarze. Doskonałym przykładem mogą być wytyczne „Practice Guidelines for Teledermatology” 10 Również Kaiser Permanente (największe konsorcjum oferujące skoordynowaną opieką medyczną) przeprowadziło badanie nad pilotażową platformą zajmującą się teledermatologią na obszarze wysp hawajskich. Uzyskane efekty były bardzo pozytywne, co skłoniło Kaiser Permanente do uwzględnienia usługi „Tele-derm” w ofercie dla swoich klientów. Głównymi argumentami przemawiającymi za wdrożeniem tego typu usług przez amerykańskiego giganta była: poprawa dostępności specjalisty, przyspieszenie procesu diagnozy oraz poprawa wyników klinicznych. wydane w grudniu 2007 r. przez American Telemedicine Association. Również Wielka Brytania wydała w 2011 r. „Quality Standards for teledermatology”. Dokumenty te wskazują zasady dobrej praktyki lekarskiej oraz całościowego procesu dostarczania usług teledermatologicznych. Wartościową pracę w zakresie rozwoju i zapewnienia usług teledermatologicznych najwyższej jakości wykonuje również International Society of Teledermatology z siedzibą główną w Graz, w Austrii. Kongresy organizowane przez stowarzyszenie są największą tego typu imprezą na świecie i skupiają najwybitniejszych specjalistów w tej dziedzinie. Na polskim rynku teledermatologia praktycznie nie istnieje. Żadna z firm nie oferuje możliwości konsultacji dermatologicznych poprzez platformę telemedyczną. Pacjenci na tradycyjną konsultację refundowaną z Narodowego Funduszu Zdrowia muszą uzyskać skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu, a następnie oczekiwać około miesiąca na przyjęcie przez specjalistę. W przypadku schorzeń dermatologicznych wczesne zdiagnozowanie i rozpoczęcie odpowiedniej terapii jest niezwykle istotne. Z pewnością przykład rozwiązań teledermatologicznych stosowanych z powodzeniem w innych państwach pokazuje, że zastosowana technologia może znacznie usprawnić proces diagnostyczny i leczeniczy pacjentów. Należy pamiętać, że teledermatologia nie zastąpi tradycyjnych konsultacji lekarskich. Rozwiązanie to jest wartościowym dopełnieniem opieki dermatologicznej. Pozwala na diagnozę i leczenie przypadków mniej pilnych, a także „triage” pacjentów wymagających pilnej konsultacji z lekarzem. Jak wykazał przeprowadzany przegląd systematyczny, w przypadku podejrzenia zmian skórnych o charakterze nowotworowym lub przednowotworowym odradza się stosowanie rozwiązań telemedycznych. Serwis DermatologistOnCall założony przez Marka P. Seraly w Pensylwanii jest świetnym przykładem usług teledermatologicznych, które odniosły sukces na terenie Stanów Zjednoczonych. DermatologistOnCall jest liderem amerykańskiego rynku w tym obszarze. Dzięki bezpłatnej aplikacji na telefon komórkowy, pacjenci mogą wysłać zdjęcie obszaru skóry objętego zmianą chorobową. Kompletna usługa diagnozy, konsultacji, a także w razie potrzeby wypisania recepty na leki kosztuje 59$. Firma M. Seraly szczególną uwagę przykłada do jakości świadczonych usług, zatrudniając wykwalifikowanych dermatologów z dużym doświadczeniem klinicznym. Powodem do zadowolenia dla DermatologistOnCall może być fakt, iż wskaźnik satysfakcji pacjentów korzystających z oferowanych przez serwis usług wynosił 98% w 2014 r. podczas, gdy 82% ze wszystkich pacjentów w Stanach Zjednoczonych byłoby w stanie zarekomendować swojego lekarza innej osobie. 6. POLSKIE PROJEKTY TELEMEDYCZNE ▪▪ 2002 r. - transmisja na żywo pierwszej na świecie operacji wszczepienia implantu słuchowego osobie z tzw. częściowa głuchotą; 6.1 Telemedycyna w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach ▪▪ 2004 r. - transmisja obrazu z mikroskopu operacyjnego do telefonu komórkowego. Stosowanie nowej gałęzi telemedycyny – mHealth; Jednym z pionierów współczesnej telemedycyny w Polsce jest prof. Henryk Skarżyński wraz z zespołem, który prowadzi działalność w tej dziedzinie od początku XXI wieku. Pierwsze telekonsultacje zostały przeprowadzone w 2000 r. podczas których obraz ucha zarejestrowany wideo-otoskopem był przesyłany za pomocą Internetu do analizy ▪▪ 2007 r. - opracowanie i pilotażowe wdrożenie do praktyki klinicznej metody telefittingu, czyli zdalnego programowania systemów implantów słuchowych.; ▪▪ 2009 r. – powstanie Ogólnopolskiej Sieci Telerehabilitacji Słuchowej, obejmującej 20 ośrodków położonych na terenie kraju. Projekt otrzymał wsparcie ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. i konsultacji. Wydarzenie to, zapoczątkowało działania Instytutu na rzecz promocji telemedycyny w Polsce. W kolejnych latach przeprowadzono wiele projektów, m.in.: 11 Aby projekt mógł zostać w pełni wdrożony, niezbędne było wcześniejsze opracowanie odpowiednich procedur klinicznych. Stworzenie autorskiej metody zdalnego dopasowania systemu implantu ślimakowego oraz wykorzystanie Internetu w terapii logopedycznej możliwe było dzięki intensywnym pracom badawczym prowadzonym, w szczególności opracowanie metod i procedur: „Widzę bardzo dobre możliwości wykorzystania telemedycyny. Dysponujemy całym szeregiem doskonałych narzędzi, które pozwalają na bardzo precyzyjną ocenę określonych stanów medycznych, niezależnie od tego, gdzie się znajdujemy. Dla pewnych grup jest to jedyna szansa, żeby objąć specjalistyczną opieką wielkie populacje. Dla badań populacyjnych- są to dzisiaj optymalne narzędzia, żeby były one: tanie, możliwe do powszechnego zastosowania i żeby na wynikach takich badań, opierać się przy kreowaniu polityki zdrowotnej państwa. ▪▪ Umożliwiających przeprowadzenie zdalnego programowania procesora mowy systemu implantu ślimakowego przez Internet; Działania w obszarze telemedycyny należycie wpisują się w model skoordynowanej opieki zdrowotnej. Telemedycyna pozwala na podjęcie zharmonizowanych działań na rzecz świadczeniobiorcy, zarówno na poziomie lokalnym, krajowym oraz światowym, poprawiając tym samym dostęp do opieki zdrowotnej. Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań niewątpliwie zmniejsza koszty opieki medycznej, przy jednoczesnym zwiększeniu komfortu pacjenta. Należy zaznaczyć, że rozwiązania telemedyczne są bezpieczne. Istnieje zatem realna potrzeba wspierania ich w naszym kraju. Otoczenie regulacyjne w Polsce nie było dość przyjazne dla prowadzenia działalności telemedycznej, a nieprzejrzyste prawo stawało się niepotrzebnym utrudnieniem. Ale na szczęście zmiany idą w dobrym kierunku. Ze względu na rosnące korzyści, procedury telemedyczne, powinny być finansowane ze środków publicznych. Telemedycyna już dziś przynosi niewątpliwą pomoc polskim pacjentom, a programem telemedycznych przesiewowych badań słuchu objętych zostało ponad 1 mln dzieci z całej Polski i wielu z kilku krajów Europy, Azji, Afryki i Ameryki Południowej. ▪▪ Umożliwiających przeprowadzenie szeregu pomiarów psychofizycznych i obiektywnych koniecznych do postawienia diagnozy; ▪▪ Umożliwiających prowadzenie zajęć rehabilitacyjnych z zakresu rehabilitacji słuchu i mowy. Krajowa Sieć Teleaudiologii wykorzystuje umożliwia współpracę specjalistów wielu dziedzin: inżynierów klinicznych, lekarzy, logopedów, psychologów w celu zapewnienia pełniejszej opieki pooperacyjnej pacjentom, włączając użytkowników implantów słuchu. Powinno się likwidować bariery, które ograniczają jej rozwój w naszym kraju. Zmiana mentalności i nastawienia pacjentów oraz odpowiednie regulacje prawne i finansowe, pozwolą na wydobycie potencjału jaki kryje się w telemedycynie.” Ryc. 3. Krajowa Sieć Teleaudiologii Źródło: Światowe Centrum Słuchu w Kajetanach - Prof. dr hab. n. med. Henryk Skarżyński Dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu 12 ▪▪ Określenie czy wykorzystanie monitorowania i teletransmisji w obu grupach poprawi jakość życia chorych oraz spowoduje redukcję kosztów leczenia. 6.2 MONITEL-HF „Wykorzystanie teletransmisji danych medycznych w celu poprawy jakości życia chorych z niewydolnością serca i redukcji kosztów ich leczenia – MONITEL-HF ▪▪ Przedstawienie propozycji kontraktu NFZ na finansowanie zdalnej opieki kardiologicznej. Projekt pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Lecha Polońskiego realizowany od września 2014 roku przez Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu przy w współpracy z Kardio-Med Silesia w ramach programu STRATEGMED. Planowany termin zakończenia projektu i prezentacji wyników - styczeń 2017. MONITEL-HF Cele projektu: RESULT EXTRABIOEL Prospektywne badanie kliniczne wykorzystujące dane z urządzeń wszczepialnych Badanie rozwojowe z weryfikacją skuteczności rejestracji i transmisji u zdrowych i chorych z niewydolnością serca Ryc. 4. Źródło: Opracowanie własne ▪▪ Określenie, czy teletransmisja i wykorzystanie danych z urządzeń wszczepialnych (ICD, CRT-D) zredukuje potrzebę hospitalizacji (grupa I, RESULT). Projekt zakłada, że wprowadzenie domowego monitorowania chorych z niewydolnością serca spowoduje: ▪▪ Ograniczenie liczby hospitalizacji; ▪▪ Zaprojektowanie i zrealizowanie koncentratora opartego na biosensorach, które pozwoli nieinwazyjnie rejestrować i transmitować wybrane parametry rokownicze u chorych z niewydolnością serca leczonych ambulatoryjnie (grupa II, EXTRABIOTEL). Określenie kombinacji sygnałów biomedycznych o najmniejszej zmienności wewnątrz osobniczej i najlepszej czułości oraz swoistości w rozpoznawaniu zagrożenia destabilizacji krążenia. ▪▪ Ograniczenie liczby wizyt w poradni; ▪▪ Poprawę komfortu życia chorych; ▪▪ Ograniczy koszty leczenia. „Telemedcyna nigdy nie zastąpi lekarza, ale może go w wielu elementach uzupełniać” Prof. L. Poloński 7. STUDIUM PRZYPADKU: dane wszystkich przyjęć, wizyt ambulatoryjnych i ostrodyżurowych w szpitalach NHS w Anglii. HES dostarcza danych dla szerokiego zakresu analizy medycznej NHS, administracji itp. System jest oparty o rekordy, które obejmują wszystkie „trusty” NHS w Anglii. Informacje są przechowywane jako duży zbiór odrębnych zapisów - po jednym dla każdego okresu opieki - w bezpiecznych hurtowniach danych. Na podstawie danych, regularnie zbieranych przez system możliwe jest dokładniejsze kontrolowanie gospodarki finansowej danej jednostki, jak również efektywniejsze zarządzanie szpitalem czy całym procesem leczenia. 7.1 Telemedycyna w Wielkiej Brytanii Podejmując temat telemedycyny i informatyzacji w Wielkiej Brytanii nie sposób nie podkreślić ogromnej świadomości Brytyjczyków odnośnie wprowadzania rozwiązań mobilnych do obszaru ochrony zdrowia. Razem ze Stanami Zjednoczonymi oraz Kanadą mieszkańcy Wysp Brytyjskich mogą pochwalić się największą liczbą publikacji dotyczących telemedycyny. Świadczy to, o dużej świadomości tematu oraz o tym, że posiadają oni bardzo pożądaną cechę – liczą koszty oraz dostrzegają obszary, w których możliwe jest zaoszczędzenie publicznych pieniędzy. Jeżeli chodzi o system podobny do naszej P1 to do tej pory nie było konkretnych działań w tym kierunku, jednak w ciągu ostatnich kilku miesięcy nastąpił znaczny wzrost debaty na temat planów NHS dotyczących gromadzenia poszczególnych kart pacjentów w ogólnej praktyce lekarskiej. Planowany Pomysły informatyzacji ochrony zdrowia występowały od dawna. Należy tutaj wspomnieć o istniejącym ponad 25 lat systemie HES (Hospital Episode Statistics). HES jest hurtownią danych, zawierającą 13 Trzy przykłady telemedycyny w Wielkiej Brytanii warte uwagi to: system nazywa się Care.data. Care.data to nowy program, gdzie informacje na temat zapisów do GP będą udostępniane Centrum Informacji Zdrowia i Opieki Społecznej (HSCIC). Ma to pomóc w planowaniu NHS i poprawie opieki nad pacjentem dla całego kraju. System nie jest obowiązkowy i można z niego zrezygnować. W ten sposób NHS będzie miał więcej informacji na temat ogólnej opieki nad pacjentami, które pomogą w planowaniu systemu. 1. Whole System Demonstrator – największe randomizowane badanie i kontrola teleopieki w świecie. Włączono do niego 6191 pacjentów, 238 przychodni oraz lekarzy rodzinnych w trzech miejscach: Newham, Kent i Kornwalii. WSD została powołana, aby porównać wpływ telemedycyny na różne kwestie opieki zdrowotnej począwszy od efektywności kosztowej, skuteczności klinicznej, spraw organizacyjnych a kończąc na wpływie na pacjentów. Projekt koncentruje się na trzech popularnych chorobach takich jak cukrzyca, POChP i choroba niedokrwienna serca. Program ma na celu zapewnienie rzetelnych badań naukowych potwierdzających korzyści z telemedycyny oraz wskazanie, jak technologia pomaga ludziom żyć samodzielnie, przejmować kontrolę nad zdrowiem i być odpowiedzialnym za leczenie. Główne obawy dotyczące inicjatywy odnoszą się do ryzyka utraty poufnych danych pacjentów oraz decyzji na temat tego, kto będzie miał do danych dostęp. Brytyjczycy mają obecnie w dalszym ciągu wątpliwości, dlatego system nie jest wprowadzany wszędzie. Uruchomiono grupy kliniczne (CCGs), które biorą udział w tej początkowej fazie, zaliczamy do nich: Leeds, Somerset, West Hampshire i Blackburn i Darwen. Korzyści są oczywiste, ale głównie chodzi o porównanie usług w różnych miejscach, aby zobaczyć, gdzie trzeba wprowadzić zmiany. Na przykład, w przypadku różnicy w liczbie pacjentów, którzy przeżyją atak serca w jednym szpitalu w porównaniu do drugiego. Jak również, jeśli czas oczekiwania na operacje jest znacznie dłuższy w jednym miejscu, niż w innym. 2. Pacjent Online – zaprojektowany do obsługi General Practitioner w celu zaoferowania i promowania usług online dla pacjentów, w tym dostępu do zakodowanych informacji w dokumentacji, rezerwacji i zamawiania powtórnych recept. Usługi online będą oferowane oprócz tradycyjnych połączeń telefonicznych i osobistych wizyt w przychodni. Program jest obecnie w trakcie aktualizacji. Finansowany przez NHS. Warto wspomnieć, że istnieją także lokalne rozwiązania podobne do Care.data w fazie próbnej w obrębie poszczególnych trustów np. I.care w południowo-wschodnim Londynie. 3. Airdale Hospital – unikalny system telemedyczny powstały w Airedale NHS Foundation Trust. Prowadzony jest przez pielęgniarki i specjalistyczny zespół konsultantów projekt, który umożliwia tworzenie konsultacji wideo między lekarzami, pacjentami i opiekunami. Pomaga w diagnozie, ocenie i interwencji, aby zminimalizować ciężkość stanu pacjenta, ocenić nadchodzące potrzeby w zakresie opieki lub dostarczyć rutynowych wyników z leczenia ambulatoryjnego. Rozpowszechniony jest w domach opieki, domach mieszkalnych pacjentów i więzieniach na terenie całego kraju. 14 Na amerykańskim rynku oprócz Teladoc istnieje więcej firm mających w swojej ofercie tego typu usługi. Przykładem może być UnitedHealthcare oferujący aplikację „Doctor on Demand” która działa na podobnej zasadzie, jak Teladoc. Kolejną aplikacją oferującą zdalne konsultacje lekarskie jest LiveHealth Online znajdująca się w portfolio Blue Cross Blue Shield. Opieka w trybie online za pomocą wspomnianej platformy jest już możliwa dla mieszkańców 30 stanów. Warto wspomnieć również, iż konsorcjum Kaiser Pernamente zapowiedziało w grudniu 2015 r. inwestycje rzędu 10 milionów dolarów w telemedyczną platformę Vidyo. Celem inwestycji jest integracja wysokiej jakości video-komunikacji z systemami zawierającymi dane medyczne pacjenta. Z pewnością fakt, iż jeden z największych gigantów opieki medycznej w Stanach Zjednoczonych zdecydował się postawić na rozwój telemedycyny świadczy o wielkich perspektywach stojących za tego typu rozwiązaniami technologicznymi. 7.2 Telemedycyna w Stanach Zjednoczonych Stany Zjednoczone są światowym liderem w dziedzinie telemedycyny. Wiele innowacyjnych rozwiązań z tego obszaru zostało opracowanych przez amerykańskie firmy. Rynek telemedyczny na terenie USA rozwija się w zawrotnym tempie. Fakt ten z pewnością zachęca przedsiębiorców do inwestowania kapitału w innowacyjne rozwiązania telemedyczne. Firma analityczna IHS przedstawiła w swoim ostatnim raporcie prognozy mówiące, że rynek telemedyczny w Stanach Zjednoczonych wzrośnie z przychodu na poziomie 240 milionów $ (dane z roku 2013) do 1,9 miliarda $ w roku 2018. Roczny wskaźnik wzrostu szacowany jest na ponad 50%. Dane te jednoznacznie wskazują na fakt, iż telemedycyna jest jednym z najbardziej obiecujących obszarów w medycynie. Pionierem i największą firmą oferującą usługi telemedyczne na rynku amerykańskim jest Teladoc. Firma powstała w 2002, a jej misją jest poprawa ochrony zdrowia w trzech kluczowych aspektach: rosnących kosztach opieki, dostępu do usług medycznych, a także jakości usług. Kolejnym rozwiązaniem telemedycznym, które odniosło sukces jest „Virtual Tumor Boards”. Platforma stworzona przez UC Davis Health System’s Cancer Care Network służy lekarzom do cyklicznych konsultacji w zakresie leczenia pacjentów onkologicznych. Podczas video-konferencji lekarze dyskutują nad najkorzystniejszymi rozwiązaniami terapeutycznymi, dzielą się swoimi doświadczeniami klinicznymi i umiejętnościami. Wprowadzenie z pozoru nieskomplikowanego rozwiązania przyniosło bardzo korzystne efekty kliniczne. Stosowanie „Virtual Tumor Boards” jest rekomendowane przez American College of Surgeons Commission on Cancer jako element dobrej praktyki onkologicznej. Teladoc zapewnia swoim pacjentom dostęp do fachowej konsultacji medycznej 24 godziny na dobę przez 365 dni w roku. Możliwa jest zarówno konsultacja telefoniczna, jak i w formie video-konferencji. Koszt takiej usługi to 40 $. W 2015 roku 550 000 pacjentów odbyło konsultację przy pomocy technologii telemedycznej wyżej wymienionej firmy. Teledoc zatrudnia w swojej sieci lekarzy rodzinnych, medycyny ratunkowej, internistów, dermatologów oraz pediatrów. Przy pomocy oferowanej platformy pacjenci mogą również skorzystać z pomocy psychologa. Co ważne, Teladoc jest jedyną firmą telemedyczną na terenie Stanów Zjednoczonych posiadającą certyfikat jakości National Committee for Quality Assurance (NCQA) – najważniejszego komitetu monitorującego jakość w ochronie zdrowia. Ważnym obszarem terapeutycznym, w którym telemedycyna może odgrywać istotną rolę jest również diabetologia. Z początkiem 2014 r. University of Mississippi Medical Center (UMMC), North Sunflower Medical Center (NSMC) oraz firma GE Healthcare rozpoczęły pilotażowy program “Diabetes Telehealth Network”. W obszarze delty rzeki Mississippi kontrola pacjentów chorych na cukrzycę jest olbrzymim problemem. Pacjenci zamieszkujący powyższe tereny w porównaniu z mieszkańcami zamieszkującymi inne stany wypadają najgorzej. Fakt ten był inspiracją do rozpoczęcia badania. Uczestnicy otrzymali tablety za pomocą, których kontaktowali się codziennie z pracownikami szpitala. Pacjenci mieli również do dyspozycji specjalne kamery umożliwiające zdalny screening retinopatii. Wyniki kliniczne 100 osób objętych badaniem prezentują się bardzo obiecująco. Średni poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c spadł o 1,7% (średnia początkowa wartość 10%). U pierwszego pacjenta włączonego do badania zaobserwowano spadek z wartości 12,6% do 6,8%. Poziom „compliance” w zakresie stosowania farmakoterapii wyniósł aż 96%, co jest znakomitym wy- Dowodem na realizację celów stanowiących misję firmy jest 95-procentowy wskaźnik zadowolenia pacjentów korzystających z usług telemedycznych oferowanych przez Teladoc. Firma otrzymała wiele nagród świadczących o wysokiej jakości świadczonych usług. Starania Teladoc zostały docenione przez prestiżowe czasopismo Forbes. W artykule z listopada 2015 r. podkreślona jest potrójna korzyść płynąca z oferowanych usług medycznych. Dla pacjentów jest to szansa na lepszy dostęp do usług, niższą cenę i oszczędność czasu. Natomiast dla lekarzy – szansa na interesującą pracę i większe przychody. Z punktu widzenia całego systemu opieki zdrowotnej, usługi Teladoc mają dostarczyć oszczędności dla budżetu. 15 nikiem. Warto również odnotować, że wśród badanej grupy pacjentów udało się wykryć 9 nowych przypadków retinopatii. Badanie “Diabetes Telehealth Network” pokazuje, że technologia telemedyczna może znacznie usprawnić monitoring pacjentów z cukrzycą, poprawić wyniki terapeutyczne, a w konsekwencji zapobiegać powikłaniom cukrzycowym. Z pewnością w omawianym obszarze terapeutycznym zastosowanie telemedycyny może odnieść duży sukces. Na rynku amerykańskim działają już firmy oferujące tego typu usługi. Doskonałym przykładem może być firma Advanced TeleHealth Solutions mająca w swoim portfolio usługę monitoringu pacjentów z cukrzycą z wykorzystaniem technologii telemedycznych. Firma Advanced TeleHealth Solutions oferuje rozwiązania telemedyczne nie tylko przeznaczone dla diabetyków. Firma założona przez Karen R. Thomas może pochwalić się szeroką ofertą pakietów telemedycznych przeznaczonych do leczenia cywilizacyjnych chorób przewlekłych (zespół metaboliczny, cukrzyca, niewydolność serca, nadciśnienie, a także choroby psychiczne). Advanced TeleHealth Solutions przeprowadziło badania kontrolne, które wykazują, że oferowane przez amerykańską firmę usługi znacznie zmniejszają ryzyko hospitalizacji pacjentów. Ryc. 4. Redukcja hospitalizacji dzięki zastosowaniu Advanced TeleHealth Solutions u pacjentów cierpiących odpowiednio na zastoinową niewydolność serca, POCHP, cukrzycę oraz nadciśnienie. Źródło: http://www.advanced-telehealth.com/results/reduced-hospitalizations/ Kolejnym obszarem, w którym zastosowanie telemedycyny w Stanach Zjednoczonych zakończyło się sukcesem jest teledermatologia. Platforma DermatologistOnCall stworzona przez Dr. Mark P. Seraly odniosła duży sukces. Szczegółowa analiza rozwiązań teledermatologicznych znajduję się rozdziale 3B raportu. 16 8. REKOMENDACJE DLA ROZWOJU TELEMEDYCYNY W POLSCE. 1. Odbiór społeczny telemedycyny 4. Rejestrowanie, przetwarzanie, archiwizacja i bezpieczeństwo danych Telemedycyna jako nowe narzędzie mające zastosowanie w diagnostyce, może początkowo wzbudzać wiele obaw wśród pacjentów. Rolą personelu medycznego w tym przypadku powinno być przedstawienie pacjentowi rzetelnych informacji oraz korzyści płynących z zastosowania rozwiązań telemedycznych. Telemedycyna to nie tylko poprawa efektywności ekonomicznej, ale również zapewnienie stałego poczucia bezpieczeństwa pacjentowi oraz przyśpieszenie procesu diagnostycznego. Wprowadzając telemedycynę należy pamiętać o takich barierach jak wykluczenie cyfrowe, które może uniemożliwiać pacjentowi zastosowanie urządzeń telemedycznych. Obszarem wymagającym przemyślanego działania stanowi kwestia archiwizacji i bezpieczeństwa danych medycznych. Część pacjentów może obawiać się, że dane o ich stanie zdrowia trafią do osób nieupoważnionych. W związku z tym, należy zbudować system informatyczny, gwarantujący jak najwyższy poziom bezpieczeństwa i archiwizacji danych. 5. Standaryzacja urządzeń i procedur telemedycznych Wdrażając projekty telemedyczne do powszechnego użycia, należy pamiętać o opracowaniu standardów i wytycznych postępowania. Użycie telemedycyny traktowane będzie jako normalna procedura medyczna, co wymaga ustanowienia przez odpowiednie organy ustawodawcze i lekarskie standardów postępowania. Wprowadzając urządzenia telemedyczne należy zadbać o to, aby były one kompatybilne z systemami komputerowymi szpitali i innych podmiotów sektora ochrony zdrowia. 2. Lekarze jako filar rozwoju telemedycyny Istotny wpływ na rozwój i wykorzystanie rozwiązań telemedycznych będą mieć lekarze, zwłaszcza ci pracujący w Podstawowej Opiece Zdrowotnej. To właśnie oni decydować będą o wykorzystaniu telemedycyny w procesie diagnostyczno-leczniczym. Należy podjąć kroki mające na celu rozpowszechnienie wśród lekarzy dostępnych rozwiązań telemedycznych. Wskazane jest przeprowadzenie szkoleń z zakresu obsługi i wdrażania telekonsultacji. Warto podkreślić, że wysiłek i czas włożony we wdrożenie telemedycyny w perspektywie długofalowej skutkować będzie zmniejszeniem częstości wizyt pacjentów przewlekle chorych oraz lepszą kontrolą nad procesem leczniczym. 6. Stworzenie centrów referencyjnych telekonsultacji Celem rozwoju i upowszechnienia telekonsultacji należy rozważyć stworzenie centrów referencyjnych telekonsultacji, zabezpieczających dany obszar terytorialny zgodnie z zapotrzebowaniem. Interdyscyplinarne konsylia medyczne pozwolą na szybszą diagnostykę pacjenta przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów poprzez optymalizację ścieżki diagnostycznej podnosząc jednocześnie poziom bezpieczeństwa i komfort pacjentów. 3. Telemonitoring szansą na zmniejszenie śmiertelności pacjentów przewlekle chorych 7. Transfer technologii z nauki do biznesu Wdrożenie urządzeń mierzących parametry życiowe pacjenta poprawi kontrolę nad przebiegiem chorób przewlekłych. Urządzenia telemedyczne przesyłające codzienne wyniki pomiarów parametrów życiowych pozwolą zwiększyć bezpieczeństwo pacjenta dając lekarzowi możliwość reagowania w momencie nieprawidłowości. Cukrzyca, astma, POChP, nadciśnienie tętnicze to tylko niektóre z jednostek chorobowych w których telemonitoring ma szansę znacząco wesprzeć kontrolę i zwiększyć skuteczność leczenia. Pilotażowe programy telemedyczne zbyt często kończą się w momencie zakończenia finansowania przez sponsora lub grant, przez co wiele innowacyjnych projektów zostaje zakończonych. Należy poprzez organy administracji publicznej wspierać transfer rodzimych rozwiązań telemedycznych do powszechnego użytku. Takie działanie pobudzi nie tylko sektor medyczny, ale również całą gospodarkę. 17 8. Telemedycyna oparta na dowodach naukowych Zgodnie z zasadą EBM wprowadzając rozwiązania telemedyczne do powszechnego użytku, należy zwrócić uwagę na potwierdzoną skuteczność w badaniach klinicznych. Jest to niezwykle istotne ze względu na szeroki wybór rozwiązań telemedycznych dostępnych na rynku. Prowadzone programy pilotażowe dostarczają naukowych dowodów świadczących o korzyściach wynikających ze stosowania telemedycyny. 9. Telemedyczne programy profilaktyczne Zastosowanie telemedycyny daje realne nadzieje, na poprawę i wzmocnienie roli profilaktyki zdrowotnej w medycynie. Tworząc oficjalną platformę, zawierającą materiały audiowizualne na temat profilaktyki chorób możemy zwiększyć świadomość zdrowotną Polaków i zachęcić ich do badań. Umieszczenie informacji o państwowych programach profilaktycznych i możliwościach badań znacznie ułatwi dostęp do informacji. Bazując na modelu działania Krajowej Sieci Teleaudiologii należy rozważyć wprowadzenie telemedycznych badań przesiewowych w innych obszarach medycyny prewencyjnej. 10. Prawo a telemedycyna Telemedycyna stanowi kolejny przykład tego, że biznes i innowacje rozwijają się mimo niedostatecznie uregulowanej sytuacji prawnej. Celem zapewnienia optymalnych warunków do rozwoju telemedycyny należy wprowadzić zmiany legislacyjne m.in. w Kodeksie Etyki Lekarskiej oraz ująć pojęcie telemedycyny w dokumentach płatnika. 11. Telemedcyna narzędziem do skoordynowanej opieki nad pacjentem Zastosowanie elektronicznej dokumentacji medycznej i stworzenie Internetowego Konta Pacjenta (IKP) daje możliwość skoordynowanej opieki nad pacjentem. Dzięki przechowywaniu danych na temat przebytych hospitalizacji, aktualnych chorób i zdarzeń medycznych lekarz prowadzący jest w stanie w dowolnym miejscu i czasie uzyskać pełne dane medyczne swojego pacjenta. IKP pozwoli na efektywniejsza kontrolę leczenia pacjenta zapewniającą ciągłość i jakość terapii. 18 NOTATKI WARSZAWA 2016